Οικολογία της συμπεριφοράς των Πρωτευόντων ΙΙ ΦΥΣΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ Διαλέξη:19η-20η 22&23/11/2016 Ε. Δ. Βαλάκος Οικολογία της συμπεριφοράς των Πρωτευόντων ΙΙ Προσέγγιση της συμπεριφοράς Οικολογία της συμπεριφορα΄ς Κόστος-Ωφέλεια Αλτρουισμός & Ερωτήματα Σχέση μητέρσς-παιδιού Κοινωνική οργάνωση Συγκρίσεις- ομοιοτητες διαφορές Βιβλιογραφία

Προσέγγιση της συμπεριφοράς Πέντε διαφορετικά πρίσματα Τη φυλογένεση, την οντογένεση, το άμεσο ερέθισμα που την προκαλεί, την ίδια τη συμπεριφορά και τη λειτουργία της Διατροφή Πείνα (χημικά νευρικά ερεθίσματα) αναζήτηση τροφής Φυλογένεση Οντογένεση Εκπαίδευση & εμπειρία Άμεσο ερέθισμα Λειτουργία της συμπεριφοράς αύξηση της αρμοστικότητας Στη συνολική εικόνα της βιολογικής ανθρωπολογίας, μας ενδιαφέρουν περισσότερο συμπεριφορές που φαίνεται ότι εξυπηρετούν κάποια λειτουργία και συνεπώς συνεισφέρουν στη δυνητική αναπαραγωγική επιτυχία Η ταυτοποίηση της γενετικής βάσης της συμπεριφοράς είναι δύσκολη Η συμπεριφορά εξαρτάται περισσότερο, αν όχι εξ ολοκλήρου, από αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στη μορφολογία, την εκμάθηση, την εμπειρία, τις περιστάσεις και τα τυχαία γεγονότα. Πρότυπα συμπεριφοράς Η αντίδραση φυγής/άμυνας/αιφνιδιασμού στα θηλαστικά είναι τυπικό παράδειγμα τέτοιας συμπεριφοράς Το αποκρίειν αποτελεί παλιά συμπεριφορά στα ζώα

Οικολογία της συμεπριφοράς Η οικολογία της συμπεριφοράς είναι η μελέτη της συμπεριφοράς από οικολογική και εξελικτική σκοπιά Οι κοινωνιοοικολογικές πιέσεις επηρεάζουν τους οργανισμούς σε πέντε πεδία Φτωχά αμυντικά όπλα Βίαιος ανταγωνισμός Διεκδικητικός ανταγωνισμός

Η γονική φροντίδα ανήκει στην επιλογή συγγενών Κόστος- Ωφέλεια Σε μια δεδομένη συμπεριφορά, προσπαθούμε να εξακριβώσουμε εάν θα λάβει πίσω το ποσό που ξόδεψε (ουδέτερη συμπεριφορά), θα χάσει (κόστος) ή θα κερδίσει (όφελος) ενέργεια με αυτή τη συμπεριφορά Η πλέον βασική παραδοχή της οικολογίας της συμπεριφοράς είναι ότι οι οργανισμοί θα πρέπει να προσπαθούν να αυξάνουν τα ενεργητικά τους οφέλη και να ελαττώνουν τα κόστη Εάν ένα συμπεριφορικό πρότυπο παγιωθεί σε ένα πληθυσμό ως αποτέλεσμα της δράσης της φυσικής επιλογής, αποκαλούμε αυτό το πρότυπο στρατηγική Επιλογή Συγγενών Η ύπαρξη κοινωνικής συμπεριφοράς υποδηλώνει ότι άτομα που ζουν σε συνργαζόμενες ομάδες αφήνουν στην πραγματικότητα περισσότερα γονίδια στην δεξαμενη του πληθυσμού απ΄ότι οι ερημίτες. Ετσι αναμένεται η κοινωνική συμπεριφορά αναμένεται να εξελιχθεί όταν υπάρχουν σαφή πλεονεκτήματα από τη συμμετοχή στην ομάδα Ως Επιλογή των συγγενών (Kin selection) ορίζεται η επιλογή που λειτουργεί μεταξύ στενα συγγενικών ατόμων Κανόνας του Hamilton rnb-c>0 r=συντελεστής συγγένειας, n=οφελούμενα άτομα, b=το όφελος κάθε αποδέκτη, c= το κόστος του δότη Η γονική φροντίδα ανήκει στην επιλογή συγγενών Εγκλείουσα αρμοστικότητα: Το άθροισμα της προσωπικής αρμοστικότητας ενός ατόμου σύν το σύνολο όλων των επιδράσεων στα σχετικά τμήματα της ορμοστικότητας όλων των συγγενών

Αλτρουισμός & Ερωτήματα Ο αλτρουισμός είναι σημαντική δύναμη στην κοινωνική εξέλιξη Η συμπεριφορά της ομάδας προϋποθέτει την ύπαρξη αλτρουιστικής συμπεριφοράς δηλαδή του φαινομένου όπου το ένα ζώο βοηθά κάποιο άλλο άτομο ενώ ταυτόχρονα το ίδιο υφίσταται ζημιά. Η αλτρουιστική συμπεριφορά πρέπει να διαχωριστεί από την συνεργατική συμπεριφορά όπου όλοι οι συμμετέχοντες απολαμβάνουν κάποια οφέλη. Το ερώτημα που τίθεται είναι γιατί,η φυσική επιλογή ευνοεί μια τέτοια συμπεριφορά, η οποία μειώνει την πιθανότητα επιβίωσης και αναπαραγωγής Ο αμοιβαίος αλτρουισμός είναι μια άλλη περίπτωση που εξηγεί διάφορα φαινόμενα συμπεριφοράς και συνήθως αναπτύσσεται ανάμεσα σε άτομα τα οποία δεν έχουν μεγάλη γενετική συγγένεια. Ο αμοιβαίος αλτρουισμός συνδέται με την παράδοση. Είναι μια συμπεριφορά που μαθαίνεται Η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη από ότι υπονοούν οι αναλύσεις κόστους-οφέλους “Το δυνατό και το ευκταίο” ή Δυναμικό και απόδοση Η επιθετικότητα στον άνθρωπο είναι κλιμακούμενη & επηρεαζόμενη .. και άλλοι παράγοντες Τυχαιότητα (γενετική παρέκκλιση) προπροσαρμογές παραπροϊόντα άλλων συμπεριφορών φυλογενετικοί και μορφολογικοί περιορισμοί

Σχέση μητέρας παιδιού Τα πρωτεύοντα ακολουθούν την Κ-επιλογή Μικρός αριθμός απογόνων, εκτεταμένη γονική φροντίδα, αργή ωρίμανση, συνήθως ενας απόγονος την φορά και συνήθως ο επόμενος απόγονος γεννιέται αφου ωριμάσει ο προηγούμενος Ο δεσμός μητέρας- βρέφους αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την αρμοστικότητα των Πρωτευόντων Η μητρική ‘θαλπωρή” κινητήρια δύναμη για την ανάπτυξη και την ωρίμανση των μικρών (Πείραμα του Harlow στους πιθήκους Rhesus ) Αυτή η μοναδική σχέση μπορεί να οριστεί ως μια από τις πλέον βασικές στην κληρονόμηση συμπεριφορών στα πρωτεύοντα. Η μητρική συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα μάθησης. Η μητρική συμπεριφορά μπορεί να οδηγήσει σε φυσιολογική ή οχι συμπεριφορά στους απογόνους Ο τύπος των συμπεριφορών που θα επιδείξει ένα άτομο, εξαρτάται από την πρότερη εμπειρία του (οντογένεση) Τα ίδια τα νήπια λειτουργούν ως ένα ισχυρό ερέθισμα και πάντα έλκουν την προσοχή των μελών της αγέλης Εάν ένα θηλυκό δεν διαθέτει προηγούμενη εμπειρία, ή δεν έχει παρατηρήσει άλλα μέλη της αγέλης να φροντίζουν τα μωρά τους, ή δεν έχει αλληλεπιδράσει ποτέ με άλλα νήπια της αγέλης, τότε θα αισθανθεί μεν το ερέθισμα (της γέννησης του μωρού), αλλά δεν θα αναπτύξει συμπεριφορές αποτελεσματικής μητρικής φροντίδας Φυσική επιλογή επιδρά στηνεξέλιξη μιας σειράς φυσιολογικών και συμπεριφορικών προτύπων που προδιαθέτουν τα άτομα για συμπεριφορές γονικής φροντίδας (δυναμικό φροντίδας), Η εμπειρία στη συνέχεια δίνει τη δυνατότητα της διαφορικής έκφρασης αυτών των συμπεριφορών (απόδοση φροντίδας)

Σχέση μητέρας παιδιού Μέθοδος της περιβαλλοντικής αποστέρησης Η φροντίδα από τα αρσενικά είναι σπάνια και δεν φαίνεται να συνδέεται με το σύστημα ζευγαρώματος Η αναδοχή συνήθως γίνεται από θηλυκά άτομα που δεν έχουν γεννήσει ακόμα και χαρακτηρίζει ανώτερες κοινωνίες. Τα νεαρά θηλυκά που χειρίζονται νεογνά αποκτούν εμπειρία. Από 347 αλλομητρικές επαφές σε πρασινοπίθηκους οι 295 αφορούσαν θηλυκά που δεν ειχαν ξαναγεννήσει Η βρεφοκτονία γίνεται κύρια από τα αρσενικά Η αλλαγή του κυρίαρχου αρσενικού σε μια ομάδα συνδέεται με την βρεφοκτονία Οι συνθήκες ανατροφής μπορεί να επηρεάσουν την μελοντική συμπεριφορα των μικρών Μέθοδος της περιβαλλοντικής αποστέρησης

Κοινωνική οργάνωση Τα πρωτεύοντα είναι κοινωνική ομάδα Το σύστημα ζευγαρώματος μπορεί να καθορίσει το μέγεθος και την δομή της ομάδας Μονογαμία, Πολυγαμία (Πολυγυνία, Πολυανδρία), Ελευθερογαμία Πυρηνική οικογένεια: Θηλυκά &μικρα, επικάλυψη ζωτικών χώρων. Απαντάται κύρια στα νυχτόβια πρωτεύοντα. Μονογαμία: Αρσενικό -Θηλυκό και το μικρό τους. Ισχυρός ανταγωνισμός (ενδοφυλετικός) στον ζωτικό χώρο μεταξύ οικογενειών Πολυανδρία:΄Ενα Θηλυκό και πολλά ενεργά αρσενικά τα οποία φροντίζουν τα μικρά. Αντ. Ταμαρίνοι Πολυγυνία: Ένα αρσενικό και πολλά θηλυκά. Επιθετικότητα και βρεφοκτονίες Ομάδα με πολλά αρσενικα: Σχετίζεται με την παραπάνω και ο σχηματισμός εξαρτάται από πολλούς παράγοντες Κοινωνίες με παροδικές σχέσεις: Ζευγάρια σχηματίζονται κατά την αναπαραγωγική περίοδο με τα θηλυκά να κατέχουν ζωτικούς χώρους Αν η αναλογία των φύλων καθοδηγεί τα συστήματα ζευγαρώματος τότε η πολυγυνία εμφανίζεται οταν τα αρσενικά βρίσκονται σε μικρούς αριθμούς, ενώ η πολυανδρία το αντίθετο. Η μονογαμία εμφανίζεται όταν η αναλογία φύλων τείνει στην μονάδα.

Κοινωνική οργάνωση Τα περισσότερα πρωτεύοντα πρωτεύοντα μέσα σε σχετικά ενιαία σύνολα Μεγάλο μέρος της συμπεριφοράς των πρωτευόντων πηγάζει από την ομαδική διαβίωση Η περιποιητική συμπεριφορά (ξύστρισμα )απαντάται σε πολλές ομάδες πρωτευόντων Οι συνδετικές σχέσεις ενισχύουν την κοινωνική οργάνωση Μέσω αυτής της συμπεριφοράς αναπτύσσονται “φιλικές” σχέσεις ανάμεσα στα μέλη της ομάδας και μειώνονται οι εντάσεις Πολλές φορές τα άτομα που δεν αποφεύγουν την παραπάνω συμπεριφορά απορρίπτονται από την ομάδα Σε πολλές κοινωνίες πρωτευόντων υπάρχει μια οργανωτική δομή και ιεραρχία , με τα μέλη της κοινωνίας να κατέχουν συγκεκριμένους ρόλου Οι σχέσεις αυτές έχουν ένα ευρύ φάσμα έκφρασης από απλή ιεραρχία έως συμμαχικές ιεραρχίες Αυτή η δομή και η ιεραρχία εγκαθίστανται συνήθως με αγωνιστική συμπεριφορά, κατά την οποία ένα άτομο δείχνει επιθετική συμπεριφορά σε ένα άλλο άτομο της ομάδας με το δεύτερο είτε να αποκρίνεται με παρόμοια συμπεριφορά είτε να απομακρύνεται Αν και από πρώτη άποψη η επιθετικότητα φαίνεται αντικοινωνική στην πραγματικότητα συντελεί στην εγκαθίδρυση μιας ιεραρχίας, η οποία με την σειρά της μειώνει την επιθετικότητα με αποτέλεσμα την καλύτερη οργάνωση της ομάδας.

Τα εδαφόβια είδη είναι περισσότερο διμορφικά Κοινωνική οργάνωση Έχει βρεθεί ότι τα αρσενικά τα οποία βρίσκονται σε υψηλότερες θέσεις ιεραρχίας έχουν υψηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης. Οι κυριαρχικές ιεραρχίες παρατηρούνται πρωτίστως ανάμεσα σε ενήλικα άτομα, τα ανήλικα μέλη της αγέλης θα πρέπει να μάθουν το σύστημα καθώς ωριμάζουν Τα πλεονεκτήματα να είσαι επικρατής είναι προφανή γιατί έχεις πρόσβαση στους αναγκαίους πόρους και στην αναπαραγωγη Ο ηττημένος πάντα έχει τη δεύτερη ευκαιρία και σε μερικές κοινωνίες το υποδεέστερο άτομο χρειάζεται μόνο να περιμένει την χρονική στιγμή για να ανέλθει στην ιεραρχία. Η δεύτερη επιλογή είναι η μετανάστευση, Η τρίτη επιλογή του ηττημένου είναι να επιδείξει μια αλτρουιστική συμπεριφορά και να βοηθήσει στην αύξηση της αρμοστικότητας του πιο κοντινού συγγενή του, βοηθώντας για παράδειγμα στην ανατροφή των αδελφών του. Ο φυλετικός διμορφισμός έχει θεωρηθεί ως αποτέλεσμα του ανταγωνισμού ανάμεσα στα αρσενικά Η πολυγυνία οδηγεί σε διμορφισμό Τα εδαφόβια είδη είναι περισσότερο διμορφικά Ο διμορφισμός είναι μεγαλύτερος στα μεγαλόσωμα είδη

Κοινωνική οργάνωση Κοινωνική οργάνωση Τα πρότυπα διασποράς και αναπαραγωγής είναι σημαντικά στην κοινωνική συμπεριφορά Φιλοπατρία vs Διασποράς Τα άτομα του φιλοπάτριου φύλου έχουν συγγενείς (αδέρφια, γονείς, ξαδέρφια) που ζουν στην ίδια ομάδα με αυτά και θεωρητικά επενδύουν στην επιβίωσή τους (σύμφωνα με την υπόθεση της επιλογής συγγενούς) Τα άτομα του φύλου που διασπάρηκαν, θα πρέπει να εισέλθουν σε μια ομάδα όπου δεν έχουν συγγενείς και συνεπώς να διαμορφώσουν σχέσεις με ξένους Η Διασπορά κοστίζει (σπατάλη ενέργειας, θήρευση, τροφή, επιθετικότητα) Η Διασπορά δίνει “εμπειρίες” Η συνεργασία και οι διαμάχες είναι ζωτικής σημασίας για τις κοινωνίες πρωτευόντων Πολύ λίγα πρωτεύοντα ζουν για μεγάλο χρονικό διάστημα μόνα τους. Τα περισσότερα αλληλεπιδρούν διαρκώς με τα μέλη της ομάδας τους Επειδή οι σχέσεις κυριαρχίας είναι διάχυτες μέσα στις κοινωνίες των πρωτευόντων, συνήθως δεν πραγματοποιούνται σοβαρές μάχες για την εκμετάλλευση των διαθέσιμων πόρων Οι διαμάχες είναι συνήθως σύντομες αλλά μπορούν να διαταράξουν τις κοινωνικές σχέσεις Πολλά είδη εφαρμόζουν συμπεριφορές συμφιλίωσης με τις οποίες εξομαλύνουν σχέσεις που διαταράχθηκαν λόγω κάποιας διαμάχης (Bonobo)

Σύγκρίσεις-Ομοιότητες-Διαφορές Ερωτήματα: 1.Ποιές πιέσεις οδηγού στις παρατηρούμενες συμπεριφοές (φύλο, θήρευση); Ποιές έχουμε κληρονομίσει; Ποιές είναι μοναδικές στον άνθρωπο; Συγκριτικές μελέτες (Macaca sp. , Pan sp., Homo) Macaca sp. Μεγάλη εξάπλωση (παρεμφερής με του Ηομο πριν 2m.ya 19 είδη ομαδοποιημένα σε μεγάλες ομάδες (δυνατότητα υβριδοποίησης. Τι σημαίνει;) Φυτοφάγα, ενίοτε παμφάγα, τετράποδη βάδιση, δενδρόβια ή εδαφόβια Φυλετικός διμορφισμός Κοινωνική οργάνωση Σε αγέλες με πολλά αρσενικά και θηλυκά που αριθμούν από 10 έως και πάνω από 100 άτομα, με πιο συνηθισμένο μέγεθος αγέλης τα 20 μέχρι και 50 άτομα Περισσότερα ενήλικα θηλυκά και η κοινωνική δραστηριότητα περιστρέφεται γύρω από ομάδες συγγενικών θηλυκών Τα αρσενικά διασπείρονται, τα θηλυκά παραμένουν (Μητριαρχικές μονάδες) Σχέση αυστηρής κυριαρχίας Η ζωή των θηλυκών Η σχέση μητέρας- παιδιού πηγή της κοινωνικότητας Αγέλη : 2-6 Μητριαρχικές μονάδες Οι κυριαρχες μονάδες επικρατούν (αριθμός μελών) Η αμφισβήτηση της κυριαρχίας ενός θηλυκού εκφράζεται επιθετικές πράξεις Η ιεραρχία και η κυριαρχία των ατόμων εξαρτάται από την κοινωνική θέση της μητέρας αλλά και από το αντίστροφος της ηλικίας των θυγατέρων (!!!!!)

Σύγκρίσεις-Ομοιότητες-Διαφορές Η ζωή των αρσενικών Η διασπορά οδηγεί σε συμμαχίες και έκθεση σε κινδύνους Επιθετικότητα- εκφοβισμοί ...ή προσεταιρισμός ...χρονικός περιορισμός αρσενικά προσπαθούν να εξασφαλίσουν την αποκλειστικότητα (φύλαξη συντρόφων) εποχικό ζευγάρωμα (οίστρος) Διεκδικηση πόρων (ανάλογα με την ποσότητα) ανάμεσα στις αγέλες η συντοπία με τον άνθρωπο φαίνεται να αυξάνει τις δεξιότητες χρήσης πόρων Εμφάνιση παράδοσης !! Η περίπτωση των πιθήκων Μακκάκα ( Macaca fuscata)στο νησί Koshima στην Ιαπωνία Χιμπατζήδες, οι κοντινότεροι συγγενείς μας Φυλετικός διμορφισμός στον κοινό χιμπαντζή Κοινότητες 20-150 άτομα- αποχωριση συγχώνευση- Αρσενική φιλοπατρία- θηλυκή διασπορά Η σύνθεση των ομάδων ποικίλει και παρουσιάζει γεωγραφική μεταβολή με εξάρτηση από τη διαθεσιμότητα πόρων και «διάθεσης των θηλυκών» Στον κοινό χιμπαντζή επικράτηση των αρσενικών με έντονη επιθετικότητα- σημαντική η ιεραρχία Στον μπονομπο επικράτηση των θηλυκών με έντονη επιδείξεις-και σεξουαλικοκοινωνικές δράσεις

Σύγκρίσεις-Ομοιότητες-Διαφορές Τα θηλυκά άτομα του γένους Pan εκθέτουν διακριτά και εύκολα παρατηρήσιμα σημάδια γονιμότητας. Και στα δύο είδη, τα θηλυκά ζευγαρώνουν με πολλούς συντρόφους κατά την περίοδο αναπαραγωγής Προστασία θηλυκών στον κοινό χιμπαντζή Κυνήγι και κρεοφαγία Και τα δύο είδη του γένους κυνηγούν και τρώνε άλλα θηλαστικά, με τον P. troglodytes να καταφεύγει πιο συχνά σε τέτοιες πρακτικές Τα αρσενικά κυνηγούν ακόμα και στην περίοδο αφθονίας των φρούτων Συντονισμός στο κυνήγι, μοίρασμα της τροφής, Κανιβαλισμός των μικρών Ομαδική επιθετικότητα Μάχη ανάμεσα στις ομάδες όταν συναντηθούν Χρήση εργαλείων Oι χιμπατζήδες φαίνεται να διαθέτουν την ευρύτερη ποικιλία χρήσης εργαλείων και μετατροπής τους Παρουσία “παράδοσης (39 καταστάσεις), που διαφέρει ανάμεσα στις κοινότητες Η χρήση των εργαλείων και οι κοινωνικές παραδόσεις, αποτελούν εξαιρετικά παραδείγματα της θεωρίας σχετικά με την κληρονομικότητα της συμπεριφοράς , και είναι ικανοί δείκτες ότι τέτοια πρότυπα είναι προγονικοί χαρακτήρες, τουλάχιστον για τους χιμπατζήδες και τον άνθρωπο

Σύγκρίσεις-Ομοιότητες-Διαφορές Η περίπτωση του ανθρώπου Όπως οι μακάκοι και οι χιμπατζήδες, οι άνθρωποι ζουν μέσα σε κοινωνίες πρωτευόντων ..μέχρι την εμφάνιση της γεωργίας οι άνθρωποι ζούσαν σε μικρές ομάδες Διάφορες αλληλεπιδράσεις μεταξύ των μικρων ομάδων Ζούμε σε ομάδες με πολλά αρσενικά και θηλυκά με ποικίλα πρότυπα υποομάδων. Έχουμε αρσενική και θηλυκή φιλοπατρία, ανάλογα με τις πολιτισμικές καταβολές και τη δημογραφία. Ακολουθούμε μια δίαιτα παμφάγων, με τα περισσότερα ζώα και φυτά που τρώμε να είναι εξημερωμένα. Διαμορφώνουμε πολύ ισχυρούς κοινωνικούς δεσμούς, ετεροσεξουαλικούς και ομοσεξουαλικούς, με συγγενείς και με ξένους. Κάποιες φορές οι δεσμοί αυτοί σχετίζονται με τη συμπεριφορά αναπαραγωγής και κάποιες άλλες όχι. Τα θηλυκά του ανθρώπου δεν παρουσιάζουν κάποια εμφανή σημάδια οίστρου. Τα πρότυπα αναπαραγωγής ποικίλλουν πάρα πολύ, αλλά οι άνθρωποι μπορούν να ζευγαρώνουν με πολλά άτομα ενώ ισχύει τόσο η θηλυκή όσο και η αρσενική επιλογή. Παρότι πολλές από αυτές τις συμπεριφορές μπορεί να είναι κοινές και σε άλλα πρωτεύοντα, υπάρχει μια συμπεριφορά που κανένα άλλο πρωτεύον (τουλάχιστον απ’ όσα γνωρίζουμε) δεν επιδεικνύει: χρησιμοποιούμε γλώσσα και σύμβολα για να συνεννοηθούμε μεταξύ μας. Η γλώσσα κάνει τη διαφορά και διακρίνει τους ανθρώπους από τα υπόλοιπα ζώα σε αυτόν τον πλανήτη, ακόμη και από τους κοντινότερους συγγενείς μας, τα πρωτεύοντα. Η γλώσσα επιτρέπει στους ανθρώπους να κατασκευάζουν πραγματικούς και φανταστικούς οικολογικούς θώκους και σενάρια και τους δίνει τη δύναμη να κάνουν πράγματα που κανείς άλλος δεν μπορεί. Επιθετικοί προσδιορισμοί

Σύγκρίσεις-Ομοιότητες-Διαφορές Οι άνθρωποι μοιράζονται κάποια γενικά χαρακτηριστικά με τους μακάκους, όπως τις μικτές ομάδες που αποτελούνται από πολλά αρσενικά και θηλυκά, τη σημασία των συγγενικών ατόμων στις κοινωνικές σχέσεις και την ικανότητα να επιβιώνουν σε μια μεγάλη ποικιλία από ενδιαιτήματα. Σχέσεις κυριαρχίας και τρόποι απόκτησης της Με τους χιμπαντζήδες περισσότερες ομοιότητες: κοινότητες- υποομάδες-σεξ κοινωνικό εργαλείο-κυνήγι-μοιρασια τροφής-εργαλεία Διαφορές στο μέγεθος εγκεφάλου με όλες τις συνέπειες στην συμπεριφορά Το 2009, περισσότερα από το 30% των ειδών πρωτευόντων θεωρούνταν απειλούμενα ή κινδυνεύοντα. Η αλλοίωση του πλανήτη από τις ανθρώπινες δραστηριότητες έχει φέρει πολλούς από τους κοντινούς μας εξελικτικά συγγενείς στο χείλος της εξαφάνισης. Προκειμένου να εξασφαλίσουμε ότι 60 εκατομμύρια έτη κοινής εξελικτικής ιστορίας δεν θα τελειώσουν στις μέρες μας, θα πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά και υπεύθυνα πως θα ελαττώσουμε και θα διαχειριστούμε αυτές τις απειλές. Υπάρχουν βεβαία καίριες διαφορές στις μορφολογίες μας, κυρίως όσον αφορά τα πρότυπα κίνησης, το σχετικό και απόλυτο μέγεθος του εγκεφάλου και την έκταση και την πολυπλοκότητα της κοινωνικής μας οργάνωσης. Μια άλλη διαφοροποίηση εντοπίζεται στις αποκλίνουσες πορείες ζωής μεταξύ των θηλυκών και των αρσενικών μακάκων, στοιχείο που δεν παρατηρείται για τα δύο φύλα στον άνθρωπο (τουλάχιστον στις περισσότερες κοινωνίες) Οι άνθρωποι αλληλεπιδρούμε με το περιβάλλον μας μέσα από μια μοναδική διασύνδεση που επηρεάζει τη συμπεριφορά και τη μορφολογία μας: τον ανθρώπινο πολιτισμό Οι εξελικτικές αλλαγές συνεχίζουν να υπάρχουν Οι άνθρωποι είναι οργανισμοί η κύρια προσαρμογή των οποίων είναι βιοπολιτισμική και οι οποίοι καθορίζονται από μια δυναμική συνομιλία μεταξύ της βιολογίας, της συμπεριφοράς, της ιστορίας και του πολιτισμού.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ernst Mayr 2002. Αυτή είναι η Βιολογία. Κάτοπτρο Ε.Ο.Wilson 2000.Κοινωνιοβιολογία: Η Νέα Σύνθεση, Σύναλμα E. Pianka. 2008. Εξελικτική Οικολογία, ΠΕΚ DM. Rose &L.Mueller 2006. Evolution an Ernst Mayr 2002. Αυτή είναι η Βιολογία. Κάτοπτρο Relethford J.2010. Το Ανθρώπινο είδος, Εκδόσεις,Παρισιάνου Βαλάκος Ε. 1997. Τα Θηλαστικά της Ελλάδας, CD Magenta (www.magenta.gr) Βαλάκος E. Παφίλης Π. και συνεργάτες 2012. Τα άγρια Θηλαστικά της Λέσβου. ΕΚΠΑ Βαλάκος Σ. Δ. 2002. Νόηση: Η λειτουργία του Εγκεφάλου, ΔΟΛ Πίτσιος Θ.Κ. 2003. Εξελικτική Ανθρωπολογία, Εκδ. Πσχαλίδης Britich Museum. 1988. Classification Britich Museum. 2000. Η θέση του ανθρώπου στην εξέλιξη, Εκδ. Αρσενίδης Kandell E. et al. 1999. Νευροεπιστήμες και συμπεριφορά. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης