Δομική προσέγγιση και δομο-λειτουργισμός. 5/2017 ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ/ 9 Φιλίππα Χατζησταύρου Δομική προσέγγιση και δομο-λειτουργισμός.

Η δομικη προσεγγιση (στρουκτουραλισμοσ) Δίνει έμφαση στα μοτίβα των αντικειμενικών σχέσεων και συγκρούσεων (αντικρουόμενα συμφέροντα και ισορροπίες ισχύος) ανάμεσα στις ισχυρές κοινωνικές ομάδες/δρώντες (έθνος, κράτος, γραφειοκρατία, κοινωνικές τάξεις, κόμματα, εκκλησία, ομάδες συμφερόντων, στρατός κτλ) και κοινωνίες. Πρόκειται για ένα αστερισμό διαφορετικών συμφερόντων και θέσεων των ηγετικών ομάδων ο οποίος αποτελεί τη ΔΟΜΗ και το υπόβαθρο της θεσμικής πολιτικής, διαμορφώνει το γενικό σχηματισμό της εξουσίας, καθορίζει την ασκούμενη πολιτική και παρέχει τη δυναμική της πολιτικής μεταβολής. Δομή (χρήση της έννοιας ευρύτερη και βαθύτερη από αυτή της θεσμικής προσέγγισης): η διάρθρωση ενός συνόλου που προσδιορίζεται από τις σχέσεις ανάμεσα στα επιμέρους στοιχεία της. Η ουσία της δομής, υλικής ή πολιτικής, είναι ο τρόπος με τον οποίο τα επιμέρους συστατικά της σχηματίζουν σταθερή ισορροπία. Τα ίδια τα στοιχεία, η εσωτερική τους οργάνωση και ειδικά τα άτομα (συμφέροντα, απόψεις, ιδεολογίες επιμέρους δρώντων) που τα αποτελούν έχουν μικρότερη σημασία. Τα άτομα είναι προϊόντα και όχι δημιουργοί της κοινωνικής τους θέσης. Οι ομάδες υπερασπίζονται τα συμφερόντα τους στο εσωτερικό της δομής ανεξάρτητα από τις πεποιθήσεις/ενέργειες των ηγετών και μελών. Κάθε ομάδα επιδιώκει να προστατεύσει τα συμφέροντα της, να διατηρήσει την επιρροή της στο πλαίσιο μια κοινωνίας που εξελίσσεται (οικονομικές μεταβολές, ιδεολογικές εξελίξεις, διεθνή γεγονότα, συγκρούσεις μεταξύ ομάδων κτλ.). Οι σχηματισμοί των κοινωνικών σχέσεων διαμορφώνουν, επιβάλλουν όρια και ενδυναμώνουν τους δρώντες με προβλέψιμους όρους. 5/2017 Φιλίππα Χατζησταύρου

Η αναλυση τησ επαναστασησ μεσα απο τη δομικη προσεγγιση (Skocpol, 1979) 5/2017 Κατανόηση της επανάστασης ως κοινωνικού μετασχηματισμού μέσα από την ανάλυση των σχέσεων ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις και το κράτος που ως μακρο-δομή έχει πρωταγωνιστικό ρόλο. Το κράτος δεν είναι απλώς το πεδίο συγκρούσεων, αλλά το σύνολο των υπηρεσιών (διοίκηση, αστυνομία, στρατός) με πυρήνα την εκτελεστική εξουσία. Η επανάσταση δεν είναι αποτέλεσμα κινητοποίησης των μαζών με ρητά επαναστατικές στοχεύσεις, αλλά αποτέλεσμα των σχέσεων ανάμεσα στις ομάδες στο εσωτερικό ενός κράτους και μεταξύ κρατών (δομικές, και άρα κοινωνικο-οικονομικές, συνθήκες). Αδύναμα καθεστώτα σε διεθνές επίπεδο και αναποτελεσματικά καθεστώτα σε εσωτερικό επίπεδο είναι ευάλωτα σε εξεργέσεις. Η επαναστατική διαδικασία και ένα νέο καθεστώς γεννιούνται μέσα από την συμπλοκή, στη βάση αντικειμενικών παραγόντων, των διάφορων πράξεων διαφορετικών ομάδων (κοινωνικο-ιστορική πραγματικότητα). Ο συμπεριφορισμός εστιάζει στις συνθήκες αδικίας για τους ανθρώπους λόγω αποστέρησης που επιτρέπουν την ανάπτυξη συνθηκών για επανάσταση. Έμφαση στις αντιλήψεις των μαζών και στα κίνητρα των πολιτικών ηγετών. Φιλίππα Χατζησταύρου

Η δομικη προσεγγιση σε σχεση με αλλεσ προσεγγισεισ Κοινωνιολογική, απρόσωπη (μη υποκειμενική) προσέγγιση που δίνει έμφαση στα ταξικά συμφέροντα και στη φύση της σύγκρουσης, αλλά επέκτεινε την μαρξιστική ανάλυση προτείνοντας καθολικών βλέψεων ερμηνείες για τις θέσεις των επιμέρους τάξεων και ομάδων. Σε αντίθεση με τον μαρξισμό, δίνει έμφαση στο κράτος ως μακρο-δομή (ισχυρή ή όχι) με πρωταγωνιστικό ρόλο μεταξύ των άλλων δυνάμεων και παραγόντων. Λειτούργησε ως απάντηση στους περιορισμούς που είχε η συμπεριφορική ανάλυση αφού εξετάζει την συνολική εικόνα. Απορρίπτει ερμηνείες των κοινωνικών αποτελεσμάτων με όρους ψυχολογικών καταστάσεων, ατομικών διαδικασιών λήψης αποφάσεων ή άλλων χαρακτηριστικών σε ατομικό επίπεδο. Έρχεται σε αντίθεση με τις ανιστορικές γενικεύσεις των συμπεριφοριστών. Φέρει ομοιότητες με τη θεσμική προσέγγιση ως προς την υποβάθμιση του ρόλου του ατόμου. Καλύτερα εξοπλισμένη να αντιμετωπίσει το ζήτημα της μεταβολής σε σχέση με τη θεσμική προσέγγιση. Έρχεται σε αντίθεση με τις στατικές και ενίοτε περιγραφικές γενικεύσεις της θεσμικής προσέγγισης. Έρχεται σε αντίθεση με την πολιτισμική ανάλυση αφού υποβαθμίζει ή απορρίπτει τις πολιτισμικές ή βασιζόμενες σε αξίες ερμηνείες των κοινωνικών φαινόμενων, θεωρώντας την κουλτούρα και τον πολιτισμό ως παράγοντες με ελάχιστη εγγενή αξία, πχ σημασία στις ανισότητες αυτές καθεαυτές και όχι στο αξιακό τους πλαίσιο. Η χρήση της δομικής προσέγγισης (ως φιλοσοφία) στην συγκριτική ιστορική ανάλυση (ως μεθοδολογία) αναπτύχθηκε ιδιαίτερα την τελευταία 25ετία. Οι δομικές σχέσεις μπορούν να μελετηθούν και σε μακρές ιστορικές περιόδους, εξηγώντας το χρόνο και τον τρόπο ανάπτυξης και εξέλιξης των ταξικών σχέσεων (Moore, Skocpol). Οι δομές μπορούν να εξεταστούν χωρίς να ενδιαφέρει η ιστορία της κατασκευής της δομής. Επιχειρήθηκε να εξηγηθούν οι τρόποι με τους οποίους ο ανταγωνισμός ανάμεσα σε ισχυρές ομάδες οδηγεί σε δημοκρατικά/απολυταρχικά καθεστώτα, σε δικομματικά/πολυκομματικά συστήματα κτλ. Βέβαια η συχνή αντιμετώπιση των συμφερόντων ως δρώντων οδήγησαν συχνά σε γενικεύσεις που χρειάζονται περαιτέρω τεκμηρίωση μέσω της ιστορικής έρευνας για να μην τεθούν υπό αμφισβήτηση. 5/2017 Φιλίππα Χατζησταύρου

Δομο-λειτουργισμοσ (parsons, 1951- ) Μεθοδολογική κυρίως (παρά θεωρητική) προσέγγιση που εστιάζει στην έννοια ΔΟΜΗ και αναζητεί εκείνες τις λειτουργίες που είναι απαραίτητες για τη διατήρηση και αναπαραγωγή της ΄΄ισορροπίας του συστήματος΄΄. Κοινωνική δομή είναι ένα σύστημα από υποδείγματα σχέσεων ανάμεσα σε δρώντα άτομα υπό την ιδιότητα τους ως φορέων κάποιου ρόλου. Βασίζεται στην άποψη ότι ένα πολιτικό σύστημα αποτελείται από διάφορα βασικά στοιχεία, συμπεριλαμβανομένων των ομάδων συμφερόντων, των πολιτικών κομμάτων και των κυβερνητικών υπηρεσιών. Οι ενέργειες, η δράση του ατόμου βασίζονται σε ένα ΄΄σύστημα κοινών αξιών΄΄ (common value system). Η λειτουργική σημασία του συστήματος κοινών αξιών: στα πλαίσια της διάδρασης πλήθους δρώντων ατομών συμβάλει στη δημιουργία μιας γενικής συναίνεσης και στην αποτροπή της κοινωνικής διάλυσης λόγω εγωϊστικών και αλληλοσυγκρουόμενων συμφερόντων. Η λειτουργική αποτελεσματικότητα έχει να κάνει με τη διατήρηση και αναπαραγωγή της ισορροπίας του κοινωνικού συστήματος. Ο δομολειτουργισμός και η σχολή της ανάπτυξης (Almond) κυριάρχησε στη συγκριτική πολιτική μέχρι τη δεκαετία 1970: θετικιστικό πρότυπο καθολικής εφαρμογής που χρησιμεύει ως αναλυτικό πλαίσιο σύγκρισης κοινωνιών του τρίτου κόσμου. Η βασική φιλοσοφία στηρίζεται στη συστημική ανάλυση του Easton και στο παρσονικό δομο- λειτουργισμό: τα πολιτικά συστήματα έχουν κοινά χαρακτηριστικά και επιτελούν τις ίδιες λειτουργίες, έχουν πολυλειτουργικές πολιτικές δομές. Τρεις κατηγορίες πολιτικών συστημάτων κατά Almond: πρωτόγονα, παραδοσιακά, σύγχρονα. Οι δομολειτουργιστές Parsons και Almond είναι απόγονοι της Θεωρίας Συστημάτων του David Easton (1953) στις διεθνείς σχέσεις: πρόκειται για μια μηχανιστική άποψη που έβλεπε όλα τα πολιτικά συστήματα ως ουσιαστικά τα ίδια να υπόκεινται στους ίδιους νόμους «ερέθισμα και αντίδραση» ή των «εισροών και εκροών/αποτελεσμάτων », δίνοντας παράλληλα λίγη προσοχή στα μοναδικά χαρακτηριστικά τους. 5/2017 Φιλίππα Χατζησταύρου