ΠΡΟΣΚΟΛΛΗΣΗ & ΨΥΧΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑ Αβαγιανού Πηνελόπη, Κλινικός Ψυχολόγος Εργαστήριο Εξελικτικής Ψυχοπαθολογίας, Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

ΠΡΟΣΚΟΛΛΗΣΗ ‘O στενός συναισθηματικός δεσμός που αναπτύσσεται ανάμεσα στο γονέα και το παιδί, κατά τη διάρκεια των πρώτων χρόνων της ζωής του’ (Bowlby, 1969) ‘Οι σχέσεις προσκόλλησης παίζουν καθοριστικό ρόλο…. aπό την κούνια έως τον τάφο’. (Bowlby, 1982)

ΕΧΕΙ ΕΙΠΩΘΕΙ: “Οι γονείς που ερωτεύονται τα παιδιά τους μεγαλώνουν παιδιά ερωτευμένα με τους γονείς τους.”

Η προσκόλληση .. Είναι μια πολύπλοκη και συνεχής διαδικασία Είναι μια αμφίδρομη εμπειρία Απαιτεί εγγύτητα και ανταπόκριση

Η προσκόλληση παρατηρείται σε κάθε κουλτούρα ..

Ο Bowlby περιγράφει τη συμπεριφορά προσκόλλησης ως “κάθε μορφή συμπεριφοράς ενός ατόμου που στόχο έχει να διατηρήσει την εγγύτητα με κάποιο προτιμώμενο άτομο που εκλαμβάνεται ως δυνατότερο ή σοφότερο” (Bowlby, 1973)

Η θεωρία της προσκόλλησης (John Bowlby & Mary Ainsworth) Βασίζεται στις αρχές της ηθολογίας, της εξελικτικής ψυχολογίας και της ψυχαναλυτικής θεωρίας. Εξετάζει τη φυσιολογική εξέλιξη και την ψυχοπαθολογία. Η διαδικασία της ‘Συνθήκης του Ξένου’. Ξεχωριστοί τύποι προσκόλλησης: A (ανασφαλής τύπος), Β (ασφαλής τύπος), Γ (αμφιθυμικός τύπος), Δ (αποδιοργανωμένος τύπος). Ο ρόλος των πρώτων εμπειριών και τα ‘εσωτερικά μοντέλα εργασίας’. Η σημασία της άμεσης και εύστοχης ανταπόκρισης του γονέα.

Η θεωρία της προσκόλλησης αποτελεί μια θεωρία της φυσιολογικής εξέλιξης του ατόμου αλλά και μια θεωρία ψυχοπαθολογίας. Εάν ο γονιός δεν ανταποκριθεί στις ανάγκες του παιδιού για στοργή και προστασία, η φυσιολογική εξέλιξη απειλείται. Οι υποθέσεις του Bowlby προβλέπουν μια υψηλότερη συχνότητα ψυχικών διαταραχών στα παιδιά και τους ενήλικες των οποίων ο τύπος προσκόλλησης δεν ήταν ο επιθυμητός.

Εξελικτικές διαταραχές που οφείλονται σε προβληματική προσκόλληση Η σχέση της προσκόλλησης με τις αγχώδεις διαταραχές. Ο Cassidy (1995) ανακάλυψε ότι ασθενείς με γενικευμένη αγχώδη διαταραχή, ανέφεραν ότι είχαν υποστεί αδιαφορία και αποδοκιμασίες από τους γονείς τους στην παιδική ηλικία. Η σχέση της προσκόλλησης με τις διατροφικές διαταραχές. Ο Palmer και οι συνεργάτες του (1988) ανακάλυψαν ότι οι γυναίκες που πάσχουν από διατροφικές διαταραχές αναφέρουν χαμηλότερα ποσοστά φροντίδας και αγάπης από την πλευρά των γονιών τους. Η σχέση της προσκόλλησης με τις διαταραχές της προσωπικότητας. Τα άτομα με διαταραχές προσωπικότητας έχουν συνήθως περάσει παρατεταμένες περιόδους εγκατάλειψης ή απομάκρυνσης από τη μητέρα τους κατά τη διάρκεια της προσχολικής ή της πρώτης παιδικής ηλικίας (Soloff & Millward, 1993).

Σημάδια ανασφαλούς προσκόλλησης Ένα μωρό που δεν βάζει βάρος, δεν κοιμάται, ή δεν αναπτύσσεται φυσιολογικά Το μωρό δεν ανταποκρίνεται σε κανέναν Το μωρό ανταποκρίνεται με τον ίδιο τρόπο σε όλους — φροντιστή και έναν ξένο Το παιδί εκδηλώνει παθητική συμπεριφορά Το παιδί έχει ‘μπερδεμένο λόγο και σκέψη’

Τι μπορεί να εμποδίσει την ανάπτυξη της προσκόλλησης ? Οι γονείς δεν επιθυμούν την εγκυμοσύνη ή έχουν μεταξύ τους προβλήματα Ένας γονιός εθισμένος στο αλκοόλ ή τα ναρκωτικά Γονείς που δεν βρίσκονται κοντά στα παιδιά τον πρώτο καιρό μετά τη γέννησή τους (περιπτώσεις υιοθεσίας ή ασθένειας) Πολύ διαφορετική ιδιοσυγκρασία μεταξύ γονέα – παιδιού

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η προσκόλληση επηρεάζει τον τρόπο που ένα παιδί καταλαβαίνει τον κόσμο Τα δύο πρώτα χρόνια αποτελούν τη βάση της εξελικτικής πορείας Η εμπιστοσύνη και η σιγουριά που αισθάνεται ένα παιδί αποτελούν θέματα ζωής

H σχέση του δεσμού παιδιού-γονέων με την κατάθλιψη και ο ρόλος της προσωπικότητας ως ενδιάμεσος παράγοντας Στόχος της έρευνας: Να μελετήσει τη σχέση του δεσμού παιδιού-γονέων με την κατάθλιψη εξετάζοντας την προσωπικότητα ως ενδιάμεσο παράγοντα. Δείγμα: Τυχαία επιλογή, μη κλινικός πληθυσμός. 78 μαθητές (15-18 ετών) και 103 ενήλικες (19-49 ετών). 42% άνδρες και 58% γυναίκες. Εργαλεία: 1. Όργανο Μέτρησης Γονεϊκού Δεσμού (PBI, Parker, 1979) 2. Ερωτηματολόγιο 16 Παραγόντων Προσωπικότητας (16PF, Cattell, 1970) 3. Ερωτηματολόγιο Κατάθλιψης του Beck (BDI, Beck, 1961)

Κατανομή των 4 τύπων προσκόλλησης ΠΙΝΑΚΑΣ 1

Δείκτες συνάφειας (Pearson r) μεταξύ ηλικίας, διαστάσεων προσκόλλησης, χαρακτηριστικών προσωπικότητας και συμπτωμάτων κατάθλιψης ΠΙΝΑΚΑΣ 3

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Ο ιδανικός τύπος γονεϊκού δεσμού (ασφαλής προσκόλληση) φαίνεται να βοηθά στην ομαλή ανάπτυξη της προσωπικότητας, επειδή σχετίζεται με χαρακτηριστικά όπως η συναισθηματική σταθερότητα, ο αυτοέλεγχος και η αυτοπεποίθηση. Ο μητρικός δεσμός χωρίς συναίσθημα (ανασφαλής προσκόλληση) σχετίζεται με την εμφάνιση καταθλιπτικής συμπτωματολογίας. Υπάρχουν προδιαθεσικοί αλλά και προστατευτικοί παράγοντες προσωπικότητας για την εμφάνιση καταθλιπτικών συμπτωμάτων. Ο πατρικός δεσμός δεν φαίνεται να σχετίζεται με την καταθλιπτική συμπτωματολογία, παρά μόνον με τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας του παιδιού. Η προσωπικότητα φαίνεται να παίζει το ρόλο ενός ενδιάμεσου παράγοντα στη σχέση ανάμεσα στον γονεϊκό δεσμό και την ανάπτυξη μορφών ψυχοπαθολογίας, όπως είναι η κατάθλιψη.