α) ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑ 2ο α) ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ β) Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ γ) ΙΔΡΥΜΑΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ (Νοσοκομειακή Περίθαλψη)

Η τριγωνική μορφή του «οικονομικού κυκλώματος» στον τομέα της υγείας

Το οικονομικό περιβάλλον στην υγεία Περίπου 8-10% του ΑΕΠ, διατίθεται στον τομέα της υγείας. Προμηθευτές υγείας, ασφαλιστικοί φορείς και πολίτες / ασθενείς, «ανταγωνίζονται» να ικανοποιήσουν τις δικές τους επιδιώξεις, από αυτό το προκαθορισμένο ποσό. Με ποιους όρους οι πολίτες πρέπει να «ανταγωνίζονται» για πρόσβαση στους ανεπαρκείς πόρους του Συστήματος Υγείας ? Είναι δυνατόν να έχουμε «ισότιμη» κατανομή υπηρεσιών υγείας, σε ένα σύστημα που «υποχρεώνει» τους ιδιώτες προμηθευτές και ασφαλιστές να ανταγωνίζονται στη βάση των τιμών και της ποιότητας των υπηρεσιών ? Είναι δυνατόν ο δημόσιος τομέας, να παράγει υπηρεσίες σε κόστος και ποιότητα ανταγωνιστικά του ιδιωτικού ? Αν όχι, τότε πόσο είναι η κοινωνία διατεθειμένη να πληρώσει για να εξασφαλίσει την ισοτιμία που εγγυάται η δημόσια παροχή υπηρεσιών ?

Δημόσια δαπάνη υγείας ως % του ΑΕΠ ΟΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ-ΙΔΕΟΛΟΓΙΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Η φιλελεύθερη άποψη (ΗΠΑ) Εκπρόσωπος Milton Friedman, νομπελίστας οικονομολόγος Τα άτομα θα έπρεπε να είναι «ελεύθερα» να ασκούν την κρίση τους για την ποιότητα και την ποσότητα των υπηρεσιών που επιθυμούν Θεωρεί δεδομένη την ίση κατανομή των ευκαιριών Δεν αναγνωρίζει τη θεμελιώδη διαφοροποίηση των υπηρεσιών υγείας από άλλα αγαθά ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΛΥΨΗ ΣΤΙΣ ΗΠΑ Ποσοστό του πληθυσμού που καλύπτεται υγειονομικά από το δημόσιο σύστημα Δημόσια δαπάνη υγείας ως % του ΑΕΠ 1980   3,6 1985 4 1990 24,5 4,7 1995 26,4 6 2000 24,7 5,8 2004 27,3 2005

Η άποψη της απόλυτης ισοτιμίας (Ευρώπη, Καναδά) ΟΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ-ΙΔΕΟΛΟΓΙΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Η άποψη της απόλυτης ισοτιμίας (Ευρώπη, Καναδά) Υγεία, Παιδεία, Ασφάλεια, Δικαιοσύνη: συνεκτικές δυνάμεις ευημερούσας κοινωνίας Η κατανομή των υπηρεσιών (υγείας) γίνεται ανεξάρτητα από την οικονομική δυνατότητα των μελών της κοινωνίας Παραγωγή και κατανομή υπηρεσιών υγείας από γιατρούς Η άποψη σταδιακά εγκαταλείπεται ακόμη και στις χώρες που πρωτοεμφανίστηκε Η πραγματιστική άποψη (συστήματα «ελεγχόμενου ανταγωνισμού) Η κύρια ευθύνη για την οργάνωση του τομέα υγείας ανήκει στο κράτος το οποίο πρέπει να διασφαλίζει το ελάχιστο αποδεκτό επίπεδο υπηρεσιών και να το διανέμει σε συνθήκες απόλυτης ισοτιμίας

συχνά άτομα που έχουν τη μικρότερη δυνατότητα πληρωμής για H ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ, ΜΕ ΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΝΝΟΙΑ ΕΊΝΑΙ ΑΔΥΝΑΤΗ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΓΙΑΤΙ: Τα άτομα που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη υπηρεσιών υγείας είναι συχνά άτομα που έχουν τη μικρότερη δυνατότητα πληρωμής για αυτές τις υπηρεσίες. Το κόστος είναι συχνά απαγορευτικό, ακόμη και για άτομα με σχετικά μεγάλες οικονομικές δυνατότητες Οι πολίτες δεν μπορούν να έχουν πλήρη γνώση του «προϊόντος» που αγοράζουν σε σχέση με τις πραγματικές τους ανάγκες (η ασυμμετρία της πληροφόρησης)

Η λειτουργία της «αγοράς» στον τομέα της υγείας Ο ανταγωνισμός στην Υγεία: στην οικονομία ανταγωνισμός τιμών (price competition), στην υγεία: ανταγωνισμός για άμεση εξυπηρέτηση, αποφυγή ταλαιπωρίας (εκ μέρους των ασφαλιστικών εταιρειών), πρόσθετα ανταγωνισμός ποιότητας εκ μέρους των προμηθευτών Η αβεβαιότητα της ζήτησης Η ατελής ενημέρωση του καταναλωτή Η μονοπωλιακή διάρθρωση της αγοράς Οι εξωτερικότητες (externalities) οι ατομικές αποφάσεις μπορούν να οδηγήσουν σε (κοινωνικά) μη αποδεκτή κατανομή των αγαθών και υπηρεσιών «εξωτερικό κόστος» ή «εξωτερικό όφελος» αποτελούν στρέβλωση (distortion) ατομικές αποφάσεις για μέτρα που αφορούν δημόσια υγεία (πχ εμβολιασμοί) Στην ελεύθερη αγορά τα άτομα φέρουν το πλήρες κόστος των ατομικών τους αποφάσεων. Αν αυτό συνέβαινε και στην υγεία, θα οδηγούσε σε πλήρη διάσταση του ατομικού από το κοινωνικά αποδοτικό επίπεδο παραγωγής και κατανάλωσης

Ο ρυθμιστικός – παρεμβατικός ρόλος του κράτους Η άμεση παρέμβαση του κράτους στην παραγωγή και διανομή υπηρεσιών δημιουργία ενός «αντίπαλου» δημόσιου μονοψωνίου: είτε διαπραγμάτευση με τους παραγωγούς είτε απευθείας παραγωγή υπηρεσιών σε δικές του δομές με μισθωτούς εργαζόμενους - γραφειοκρατική νοοτροπία, σπατάλη πόρων - η αμοιβή με μισθό συχνά =>under-doctoring (=over-doctoring) Ο έλεγχος της παραγωγής και της κατανομής άδειες: άσκησης επαγγέλματος, λειτουργίας για τις υποδομές έλεγχοι: αξιολόγησης τεχνολογίας υγείας (technology assessment), καταλληλότητας (appropriateness), σκοπιμότητας (utilization review), ιατρικοί έλεγχοι (medical audit) - αναπόφευκτη ταύτιση ελέγχοντος και ελεγχόμενου Οι επιδοτήσεις και η φορολογία φορολογία (π.χ sin – taxes): ενσωματώνει στην τιμή το εξωτερικό κόστος μιας κοινωνικά μη αποδοτικής ενέργειας επιδοτήσεις (subsidies): μείωση τιμής -Φαινόμενο ουράς, σπατάλη πόρων. - Εφαρμογή ορίων εισοδήματος =>το κοινωνικό στίγμα αποτρέπει από τη χρήση υπηρεσιών που έχει ανάγκη

Η έννοια του κόστους στον τομέα της υγείας Κόστος σύνολο χρηματικών ροών από τα νοικοκυριά προς τους παραγωγούς αγαθών και υπηρεσιών σύνολο χρησιμοποιούμενων συντελεστών παραγωγής Πραγματικό κόστος (κατά την κλασική οικονομική θεωρία)= κόστος ευκαιρίας: το σύνολο των παραγωγικών πόρων, που «θυσιάζεται» με τη χρησιμοποίησή του στον τομέα υγείας, αντί της εναλλακτικής χρήσης τους σε κάποιον άλλο τομέα

Η έννοια του κέρδους και του «μη κερδοσκοπικού» Κέρδος η όποια (θετική) διαφορά μεταξύ συνολικών εσόδων και συνολικών δαπανών (κατά τους λογιστές) το μέρος του λογιστικού κέρδους που υπερβαίνει το κόστος ευκαιρίας της επένδυσης (οικονομολόγοι) Μη κερδοσκοπικοί Οργανισμοί θεωρητικά, εξυπηρέτηση στόχων κοινωνίας ή των ευεργετών συνήθως επιδίωξη αυτών των οργανισμών αποτελεί η ανάπτυξη και η διατήρησή τους άρα, επιδίωξή τους η εξασφάλιση θετικής διαφοράς μεταξύ εσόδων και εξόδων τα όποια κέρδη χρησιμοποιούνται για τους σκοπούς του Οργανισμού η επιδίωξη εργαζομένων για αύξηση των μισθών (εκτός και αν εργάζονται ανιδιοτελώς), συνήθως είναι ευκολότερη, αφού συγκρούεται μόνο με τη γενικότερη επιδίωξη του Οργανισμού να παραμένει σε κατάσταση ρευστότητας, απρόσκοπτης λειτουργίας και σε κάποια τροχιά ανάπτυξης δεν υφίσταται η έννοια του κόστους ευκαιρίας (π.χ αν επιτόκιο 4%, τότε το κέρδος από μία επένδυση σε νοσοκομειακή μονάδα θα είναι θετικό, μόνο αν η διαφορά μεταξύ εσόδων και εξόδων υπερβαίνει το 5-6% της επένδυσης) .

ΔΗΜΟΣΙΑ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ Παροχή υπηρεσιών Χρηματοδότηση Ιδιωτική Δημόσια ΗΠΑ, ΙΝΔΙΑ ΤΑΫΛΑΝΔΗ, ΦΙΛΙΠΠΙΝΕΣ, ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΜΕΝΕΣ ΧΩΡΕΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑ, ΓΑΛΛΙΑ, ΚΑΝΑΔΑΣ, ΒΕΛΓΙΟ ΣΚΑΝΔΙΝΑΒΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ, ΒΡΕΤΑΝΙΑ

ΔΗΜΟΣΙΑ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ Ο αυστηρός διαχωρισμός των χωρών με τον παραπάνω τρόπο, δεν έχει ιδιαίτερη πρακτική χρησιμότητα. Η οικονομική λειτουργία του συστήματος υγείας σε κάθε χώρα, προσδιορίζεται καλύτερα με βάση: Τον τρόπο, με τον οποίο γίνεται η διαχείριση του συστήματος παραπομπών στο νοσοκομείο ή στους ειδικούς γιατρούς και τις εξειδικευμένες εξετάσεις Το ποιος διαθέτει την υψηλή διαγνωστική τεχνολογία (ο δημόσιος ή ο ιδιωτικός τομέας) Ποιος αποφασίζει και πώς ελέγχεται η κατανάλωση φαρμάκων? Η εισαγωγή νοσοκομειακών συνταγολογίων στα δημόσια νοσοκομεία ή η συνταγογραφία με βάση γενόσημα (generics) φάρμακα είναι πιο αποδοτική αλλά μπορεί να στερεί χρήσιμα φάρμακα από τους πολίτες.

Not more money for health, but more health for the money Το ερώτημα, δεν είναι αν πρέπει ή όχι να υπάρχει ιδιωτικός τομέας, αγορά υπηρεσιών υγείας και ανταγωνισμός, αλλά τα όρια και ο τρόπος λειτουργίας τόσο του ιδιωτικού όσο και του δημόσιου τομέα. Παράδειγμα Ολλανδίας: Ιδιωτικό σύστημα υγείας από την άποψη της προσφοράς, αλλά δημόσιο από την άποψη της χρηματοδότησης. Το ζητούμενο, μάλλον, είναι η αποδοτική1, αποτελεσματική2 και ισότιμη παραγωγή, διανομή και κατανάλωση υπηρεσιών υγείας. Στόχος η επίτευξη του μεγαλύτερου αποτελέσματος από την άποψη της υγείας με το μικρότερο κόστος. Not more money for health, but more health for the money (Julio Frank, Μεξικό) 1Αποδοτικότητα: Ο λόγος του κόστους παραγωγής ανά μονάδα παραγόμενου προϊόντος. Εκφράζεται σε χρηματικούς όρους, π.χ € 300/ημέρα νοσηλείας, € 50 / εξέταση προσυμπτωματικού ελέγχου (κόστος προγράμματος PSA) 2Αποτελεσματικότητα: Ο βαθμός στον οποίο επιτυγχάνονται οι στόχοι σε σχέση με κάποιο προκαθορισμένο αποτέλεσμα. Εκφράζεται με δείκτες υγείας ή σε ποσοστό επιτυχίας στη διατήρηση ή βελτίωση της υγείας πχ: % διαγνωσμένων περιπτώσεων καρκίνου του προστάτη Στον τομέα της υγείας εργάζεται περίπου το 6% του εργατικού δυναμικού μίας χώρας και δραστηριοποιούνται με πολλούς τρόπους επιχειρήσεις που απασχολούν άτομα και πόρους, ώστε η συνολική απασχόληση πιθανόν να ξεπερνά το 10% του εργατικού δυναμικού