Iστορία κ Θεωρία της Αποκατάστασης Βασικές Έννοιες Προστασίας

Αρχιτεκτονικό Μνημείο Αποτελεί το αντικείμενο της ‘προστασίας’ -> εκφράζει την ανάμνηση για ένα γεγονός Από τις αρχές του 20 αι. η έννοια του μνημείου διευρύνεται κ περιλαμβάνει όχι μόνο την υψηλή αρχιτεκτονική αλλά κ απλά κτίρια Σύμφωνα με τη Χάρτα της Βενετίας (1964) η έννοια του μνημείου δεν καλύπτει μόνο το αρχιτεκτονικό έργο per se αλλά κ τον περιβάλλοντα φυσικό του χώρο Το μνημείο είναι το μέσο μετάδοσης της πληροφορίας μέσα στο χρόνο, μια οντότητα αφενός με φυσική υπόσταση κ αφετέρου με ιστορική και αισθητική αξία

Οι 4 βασικές ιδιότητες του μνημείου α) Πρωτοτυπία ή Γνησιότητα Κάθε μνημείο είναι μοναδικό κ ανεπανάληπτο, προϊόν της ανθρώπινης δραστηριότητας σε μια δεδομένη ιστορική στιγμή β) Χρόνος ή Ιστορικότητα Όλες οι αλλαγές που υφίσταται το μνημείο μέσα στη πορεία του χρόνου από τη στιγμή της γέννησης του μέχρι να φτάσει στα χέρια μας συνιστούν την ιστορικότητά του γ) Ποιότητα Αποτελεί συνάρτηση διαφόρων παραγόντων (καλλιτεχνικών, πολιτιστικών, ιδεολογικών) κ εχει υποκειμενικό χαρακτήρα αφού συνδέεται με το αξιολογικό σύστημα κάθε εποχής δ) Ιδέα ή Συμβολισμός

δ) Ιδέα ή Συμβολισμός Αφορά το πνευματικό περιεχόμενο, το μήνυμα που εμπεριέχει κ μεταφέρει το μνημείο από το παρελθόν του -Αν ένα αρχιτεκτονικό έργο πληροί μόνο τις 2 πρώτες ιδιότητες, μπορεί να ναι ιστορικό ντοκουμέντο, όχι όμως μνημείο Αν έχει μόνο τις 2 τελευταίες, είναι υποκατάστατο μνημείου Μόνο κ οι 4 ιδιότητες μαζί χαρακτηρίζουν ένα έργο ως ολοκληρωμένο μνημείο

Αποκατάσταση (Restauro) Η επέμβαση που κάνουμε σε ένα μνημείο για να εξασφαλίσουμε τη συνέχιση της ύπαρξής του κ τη μεταβίβασή του στις μελλοντικές γενιές Ο τρόπος που γίνεται αυτή δεν είναι ενιαίος σε διάφορες χρονικές περιόδους Καταλήγουμε, το 1963, στον πιο σαφή κ ακριβή ορισμό που’ δωσε ο Brandi στη θεωρία του: «Αποκατάσταση είναι η αναγνώριση ενός έργου ως έργου τέχνης, μέσω μιας οποιασδήποτε αισθητικής, τόσο στην φυσική του σύσταση όσο κ στη διπλή αισθητική κ ιστορική του υπόσταση με την προοπτική της μεταβίβασής του στο μέλλον»

Αποκατάσταση (Restauro) Ο Brandi θέτει 2 αξιώματα: α) η αποκατάσταση γίνεται μόνο στο υλικό του έργου τέχνης β) η αποκατάσταση πρέπει να αποβλέπει στην ανάπτυξη της ‘εν δυνάμει ενότητας’ του έργου τέχνης, υπό τον όρο ότι αυτό θα επιτευχθεί χωρίς την αισθητική ή ιστορική του παραποίηση κ χωρίς να απαλείψουμε κανένα ίχνος του περάσματος του χρόνου στο έργο τέχνης

Αποκατάσταση vs Συντήρηση Η αποκατάσταση αφορά στην άμεση επέμβαση στο μνημείο, ακόμα κ στην πιθανή «τροποποίηση» της μορφής του που καθοδηγείται από έναν αυστηρό ιστορικοκριτικό έλεγχο. Η συντήρηση είναι κατά βάση μια εργασία πρόληψης κ προστασίας που πραγματοποιείται κυρίως στο υλικό του έργου, για να αποφύγουμε την ανάγκη επέμβασης με αποκατάσταση, η οποία αποτελεί ένα τραυματικό γεγονός

Αποκατάσταση Είναι μια επέμβαση υψηλής εξειδίκευσης που επιβάλλεται να γίνεται κατ’ εξαίρεση Στοχεύει να διατηρήσει κ να αποκαλύψει τις αισθητικές αξίες του μνημείου βασιζόμενη στο σεβασμό της αρχικής του υπόστασης «Κάθε επέμβαση σταματά στο σημείο που αρχίζουν να υπάρχουν υποθέσεις» (Χάρτης Βενετίας) Κάθε συμπλήρωση θα πρέπει να μην εμποδίζει πιθανές μελλοντικές επεμβάσεις (αρχή της αντιστρεψιμότητας) Οι αξιόλογες προσθήκες όλων των εποχών πρέπει να γίνονται σεβαστές, όσες όμως υποβαθμίζουν την αξία του μνημείου οφείλουν να απομακρύνονται

Θέατρο Marcelo - Ρώμη

Ανακατασκευή Σημαίνει το ξανακτίσιμο της αρχικής υπόστασης ενός κτιρίου με όλα τα στοιχεία που αυτό είχε τη χρονική στιγμή που γεννήθηκε Ολοκληρωτικές ανακατασκευές δεν είναι συνήθεις-> αφορούν κυρίως κατεστραμμένα τμήματα κτιρίων Παραδείγματα ακραίας μαζικής ανακατασκευής έχουμε μετά το Β Π.Π με την ανοικοδόμηση ολόκληρων πόλεων στα πρότυπα των αυθεντικών. -> τίθεται ωστόσο το ερώτημα κατά πόσο αυτά αποτελούν μνημεία ή υποκατάστατα μνημείων?

Βαρσοβία

Βενετία – San Marco

Ανακατασκευή vs Αντίγραφο Πρέπει να διαχωρίσουμε τις έννοιες αντίγραφο κ ανακατασκευή ενός μνημείου Το αντίγραφο είναι η απομίμηση ενός πρωτότυπου έργου που μπορεί να υπάρχει παράλληλα σε άλλο τόπο κ περιβάλλον Η ανακατασκευή έχει το χαρακτήρα της μοναδικότητας αφού γίνεται πάνω στα υπολείμματα του αρχικού μνημείου (ίδιο τόπο-χώρο) Το πλαστό ταυτίζεται σχεδόν με το αντίγραφο, ενέχει όμως την πρόθεση δόλου ή απάτης αφού προσπαθεί να παρουσιαστεί ως αυθεντικό

Αναστήλωση Η αναστήλωση είναι η επανατοποθέτηση στην αρχική τους θέση μετακινούμενων αυθεντικών αρχιτεκτονικών μελών. Πρόκειται για εξειδικευμένη μορφή αποκατάστασης που πραγματοποιείται σε ειδικής κατηγορίας μνημεία (πχ ναοί) Οι συμπληρώσεις (πχ κονίαμα) θα πρέπει να ναι αναγνωρίσιμες, περιορισμένες σε έκταση κ αντιστρέψιμες Η αναστήλωση γίνεται για λόγους αισθητικούς, πολιτιστικούς αλλά κ συντήρησης, αφού τα διάσπαρτα στο έδαφος μέλη προστατεύονται καλύτερα όταν επανατοποθετηθούν στο μνημείο

Προληπτική Προστασία Θεωρείται οποιοδήποτε μέτρο στοχεύει να προλάβει την αναγκαιότητα μιας δυναμικής επέμβασης αποκατάστασης, ή να αποτρέψει αλλαγές στο περιβάλλον που μπορεί να χουν δυσμενείς συνέπειες στο μνημείο

Προληπτική Προστασία Πρέπει να ακολουθεί 2 κατευθύνσεις α) δεδομένου ότι το μνημείο αναγνωρίζεται στη διπλή ιστορική κ αισθητική του υπόσταση, απαιτείται η εξασφάλιση των συνθηκών ενόρασης που θα μας επιτρέψουν να απολαύσουμε το μνημείο ως έργο τέχνης β)με βάση την υλική του σύσταση θα πρέπει να ερευνήσει την κατάσταση διατήρησης του υλικού του μνημείου κ στη συνέχεια να ρυθμίσει τις συνθήκες του περιβάλλοντος, που απειλούν τη διατήρησή του