Ψυχοδυναμική των σχέσεων βοήθειας και ανάπτυξης οικογενειακών σχέσεων (Παράθυρο Johari)

Παράθυρο Johari

Το παράθυρο Johari είναι ένα εργαλείο που επινόησαν οι Τζόζεφ Λούφτ (Joseph Luft, "Jo") και ο Χάρυ Ingham ("hari"). Χρησιμοποιείται για να διευκολύνει τους ανθρώπους να καταλάβουν τις ικανότητές τους στην διαπροσωπική επικοινωνία και στις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Αποτελείται από τεταρτημόρια, τα οποία είναι φτιαγμένα με βάση: την οριζόντια κλίμακα "γνωστό ή άγνωστο σε εμάς" και την κάθετη κλίμακα "γνωστό ή άγνωστο στους άλλους".

Στο πάνω αριστερά τεταρτημόριο, είναι η «ανοικτή περιοχή», που περιέχει χαρακτηριστικά μας που τα γνωρίζουμε και εμείς και οι άλλοι. Είναι η περιοχή στη ζωή μας που την μοιραζόμαστε με άλλους, όπως τις εμπειρίες, τη γνώμη, τα συναισθήματά, τις δεξιότητες, ή τα προβλήματα μας. Είναι το μέρος του εαυτού μας που αποκαλύπτουμε αβίαστα στους άλλους. Είναι η δημόσια πλευρά της ζωής μας. Στο πάνω δεξιά, είναι η «τυφλή περιοχή», με χαρακτηριστικά που βλέπουν οι άλλοι, αλλά δεν μπορούμε να δούμε εμείς. Είναι το κομμάτι του εαυτού μας που αγνοούμε. Η περιοχή αυτή μπορεί να γίνει μικρότερη, αν κάποιος μας μιλήσει με ειλικρίνεια για ότι βλέπει σε εμάς.

Κάτω αριστερά είναι η «κρυμμένη περιοχή» η οποία αφορά στοιχεία της προσωπικότητας μας και της διαπροσωπικής επικοινωνίας, τα οποία γνωρίζουμε εμείς, αλλά δε γίνονται φανερά στους άλλους. Περιλαμβάνει κυρίως τους φόβους, τα συναισθήματα και ευαίσθητες εμπειρίες που κρατάμε κρυφές. Ο καθένας  μας  αποφασίζει για το μέγεθος της πληροφορίας που θέλει να μοιράζεται με άλλους. Η περιοχή αυτή θα γίνει μικρότερη, αν «εξομολογηθούμε» στους «άλλους», για τα χαρακτηριστικά αυτά.

Κάτω δεξιά είναι η «άγνωστη περιοχή», με χαρακτηριστικά μας που δεν τα γνωρίζουμε ούτε εμείς ούτε οι άλλοι. Περιλαμβάνει το  άγνωστο μέρος του εαυτού μας: καταπιεσμένα ή υποσυνείδητα συναισθήματα και εμπειρίες που αποθηκεύτηκαν στο υποσυνείδητο. Αυτή η πλευρά του εαυτού μας, αποτελεί ένα μυστήριο ακόμα και για εμάς.

Σκοπός του εργαλείου είναι να βοηθήσει τους ανθρώπους: να επεκτείνουν την «ανοικτή περιοχή», να μικραίνουν την τυφλή και την κρυμμένη περιοχή, να επιτρέπουν την όσο το δυνατό καλύτερη και αποτελεσματικότερη επικοινωνία τους με τους άλλους ανθρώπους. Όσο μεγαλύτερο μέρος του εαυτού μας βρίσκεται στην ανοικτή περιοχή: τόσο καλύτερα λειτουργούμε, η συνεργασία με άλλα άτομα διευκολύνεται, η επικοινωνία είναι περισσότερο αποτελεσματική, και η ικανοποίηση από την ζωή αυξάνεται.

Δύο παραδείγματα: Α. Σύζυγοι σε αρμονική σχέση Οι σύζυγοι ή οι σύντροφοι στη ζωή αναπτύσσουν τη μεταξύ τους σχέση τους μέσω της κοινής ζωής. Γίνονται πιο ευάλωτοι ο ένας στον κάθε άλλο. Αποκαλύπτουν τα δυνατά σημεία τους αλλά και τις αδυναμίες στον άλλο. Ο σύζυγος είναι το πρώτο πρόσωπο με το οποίο μοιράζονται τα προβλήματα ή τις ανησυχίες για την ζωή. Αισθάνονται πιο ασφαλείς με την παρουσία του άλλου. Η «ανοικτή περιοχή» αυξάνει οπότε η επικοινωνία μεταξύ τους βελτιώνεται. Οικοδομείται η εμπιστοσύνη ανάμεσα τους, αυξάνει η αυτοπεποίθησή και η αυτογνωσία.

Β. Σύζυγοι σε διάσταση Εφόσον μια σχέση γίνεται προβληματική, η «ανοικτή περιοχή» αρχίζει να μειώνεται, ενώ η «κρυμμένη περιοχή» αυξάνεται.  Ο κάθε σύζυγος έχει την τάση να κρύβει πληροφορίες ώστε να μην δώσει επιχειρήματα στον άλλον. Έτσι, περιορίζεται η δυνατότητα του άλλου να τον καταλάβει καλύτερα.  Γίνονται πιο μυστικοπαθής και ευαίσθητοι στην κριτική. Η έλλειψη συζήτησης και διαλόγου έχει σαν αποτέλεσμα, να αρχίσει να αυξάνονται η «τυφλή και «άγνωστη περιοχή». Δεν κατανοούν πια το πρόβλημα και δεν συνειδητοποιούν ότι δεν είναι πλέον ανοιχτοί να δεχτούν κριτική. Γίνονται λιγότερο ανοιχτόμυαλοι. Οτιδήποτε πει ο άλλος για αυτούς, το εκλαμβάνουν ως προσωπική επίθεση εναντίον τους. Η σχέση συνεχίζει να βαλτώνει, και τελικά σβήνει.

Οι δύο ιδέες κλειδιά: Ως άτομα μπορούμε να χτίσουμε σχέσεις εμπιστοσύνης μεταξύ μας αποκαλύπτοντας πληροφορίες για τον εαυτό μας Μπορούμε να μάθουμε για τον εαυτό μας και να επιλύσουμε προσωπικά θέματα με τη βοήθεια της ανατροφοδότησης από άλλους.

Αποτέλεσμα ως προς τις ανθρώπινες δεξιότητες Κατανοώ τους άλλους Εκφράζω με σαφήνεια τη σκέψη και τα συναισθήματα μου Ανεβάζω τη φωνή όταν οι ανάγκες μου δεν ικανοποιούνται Ζητάω και δίνω ποιοτική ανατροφοδότηση Επηρεάζω τη σκέψη και τη δράση των άλλων Φέρνω τις συγκρούσεις στην επιφάνεια και τις επιλύω Συνεργάζομαι παρά κάνω πράγματα μόνος μου Αλλάζω ταχύτητα όταν μια σχέση είναι μη παραγωγική

Αποτέλεσμα ως προς την ενεργό ακρόαση Προσέχω Δείχνω στον συνομιλητή ότι τον/την προσέχω Δίνω ανατροφοδότηση Δε διακόπτω Ανταποκρίνομαι κατάλληλα Είμαι ειλικρινής στην απόκριση μου Διατυπώνω τη γνώμη μου με σεβασμό Συμπεριφέρομαι όπως θα ήθελα να μου συμπεριφέρονται