ΔΙΑΛΕΞΗ 8 Διαιτητική αντιμετώπιση σακχαρώδη διαβήτη Σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 Σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 Ειδικοί τύποι διαβήτη Ινσουλίνη

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια χρόνια νόσος που χαρακτηρίζεται από διαταραχή του μεταβολισμού των υδατανθράκων, των λιπών και των πρωτεϊνών Οφείλεται σε διαταραχή είτε της έκκρισης είτε της δράσης της ινσουλίνης είτε σε συνδυασμό αυτών των δύο, και έχει ως συνέπεια την πρόκληση σχετικής ή απόλυτης έλλειψης ινσουλίνης Η χρόνια υπεργλυκαιμία που χαρακτηρίζει τον διαβήτη προκαλεί βλάβες σε πολλά όργανα και ιδιαίτερα στους νεφρούς, στον αμφιβληστροειδή, στα νεύρα και στις αρτηρίες

Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 Ορίζεται το μεταβολικό σύνδρομο το οποίο χαρακτηρίζεται από αυτοάνοση καταστροφή των β-κυττάρων του παγκρέατος = πλήρη έλλειψη ή την ελάχιστη έκκριση ινσουλίνης Υπολογίζεται ότι όταν εκδηλωθεί η νόσος έχει ήδη καταστραφεί περίπου το 90% των β-κυττάρων Η αιτία της αυτοάνοσης καταστροφής των β-κυττάρων θεωρείται ότι είναι η αλληλεπίδραση περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Όλοι οι ασθενείς με διαβήτη τύπου 1 θα χρειαστούν ινσουλίνη

Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 Η συχνότερη μορφή διαβήτη σε παγκόσμια κλίμακα Ονομάζεται μη-ινσουλινοεξαρτώμενος διαβήτης ή διαβήτης των ενηλίκων Μπορεί να υφίσταται ασυμπτωματικά για πολλά χρόνια και να διαγνωστεί τυχαία στα πλαίσια ενός check up Τα άτομα αυτά δεν χρειάζονται ινσουλίνη για να επιβιώσουν αλλά η πλειονότητα των ασθενών θα χρειαστεί ινσουλίνη για την ρύθμιση του διαβήτη 7-10 χρόνια μετά τη διάγνωση της νόσου Όταν ο ένας γονέας έχει διαβήτη τύπου 2, η πιθανότητα τα τέκνα να παρουσιάσουν διαβήτη είναι της τάξης του 25%

Διαβήτης της κυήσεως Ορίζεται η διάγνωση οποιουδήποτε βαθμού διαταραχής στην ανοχή της γλυκόζης, που παρουσιάζεται για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης Χαρακτηρίζεται κυρίως από αντίσταση στην ινσουλίνη και σε μικρότερο βαθμό από διαταραχή της ινσουλινοέκκρισης Εμφανίζεται κυρίως κατά το 2ο και 3ο τρίμηνο της κυοφορίας Η ύπαρξη παχυσαρκίας σε εγκυμονούσες ηλικίας άνω των 30 ετών και σε γυναίκες που έχουν συγγενείς 1ου βαθμού με διαβήτη τύπου 2 έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για ανάπτυξη διαβήτη της κυήσεως

ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ Ύπαρξη των κλασικών συμπτωμάτων του διαβήτη (πολυουρία, πολυδιψία, ανεξήγητη απώλεια βάρους) και τυχαία γλυκόζη πλάσματος (ανεξάρτητα από την ώρα του προηγούμενου γεύματος) >200 mg/dl Γλυκόζη νηστείας πλάσματος ≥ 126 mg/dl (νηστεία διάρκειας τουλάχιστον 8 ωρών) Γλυκόζη πλάσματος 2 ώρες μετά τη χορήγηση 75 g γλυκόζης ≥ 200 mg/dl Τιμή σακχάρου νηστείας: < 110mg/dl φυσιολογικό ≥ 126mg/dl διαβήτης Καμπύλη Γλυκόζης: <140mg/dl φυσιολογικό > 200mg/dl διαβήτης Τυχαία Μέτρηση: 70-140mg/dl φυσιολογικό > 200mg/dl διαβήτης (παρουσία συμπτωμάτων)

ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΕΣ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΕΣ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ ΜΑΚΡΟΑΓΓΕΙΟΠΑΘΕΙΑ Περιγράφει την κλινική έκφραση της αθηρωμάτωσης στα διαβητικά άτομα Οι κλινικές εκδηλώσεις περιλαμβάνουν τη στεφανιαία νόσο, την περιφερική αποφρακτική αρτηριοπάθεια και την εγκεφαλοαγγειακή νόσο Εκτός της υπεργλυκαιμίας, η δυσλιπιδαιμία που παρατηρείτε στο διαβήτη τύπου 2 έχει ιδιαίτερη σημασία στην έναρξη και την εξέλιξη της αθηρωμάτωσης

ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΕΣ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΕΣ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ ΔΙΑΒΗΤΙΚΗ ΜΙΚΡΟΑΓΓΕΙΟΠΑΘΕΙΑ Πρόκειται για προσβολή των πολύ μικρών αγγείων που έχει ως συνέπεια την επιβάρυνση της μικροκυκλοφορίας Οι βλάβες αφορούν τον αμφιβληστροειδή, τους νεφρούς και το νευρικό ιστό Προκαλεί προοδευτική στένωση του αυλού των αγγείων, με συνέπεια την ανεπαρκή αιμάτωση του προσβαλλόμενου ιστού/οργάνου Περιλαμβάνει την διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, τη διαβητική νεφροπάθεια και τη διαβητική νευροπάθεια

ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΕΣ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΕΣ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ Διαβητική Αμφιβληστροειδοπάθεια Στο διαβήτη τύπου 1 είναι σπάνια στα πρώτα 5 χρόνια από τη διάγνωση της νόσου Στο διαβήτη τύπου 2 μπορεί να απειλεί την όραση διάγνωση του διαβήτη Αποτελεί το συχνότερο αίτιο τυφλώσεως σε άτομα ηλικίας 20-74 ετών Στα άτομα με διαβήτη τύπου 1 που είχαν καλή ρύθμιση του διαβήτη, ο κίνδυνος εμφάνισης αμφιβληστροειδοπάθειας μειώθηκε κατά 76%

ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΕΣ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΕΣ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ Διαβητική Νεφροπάθεια Η διαβητική νεφροπάθεια αποτελεί τη συχνότερη αιτία νεφρικής ανεπάρκειας Η ιστολογική εμφάνιση των βλαβών και η εξέλιξή της είναι ίδια και στους δύο τύπους του διαβήτη Τα θεραπευτικά μέτρα περιλαμβάνουν την άριστη ρύθμιση του διαβήτη, της δυσλιπιδαιμίας, της αρτηριακής πίεσης και μείωση των προσλαμβανομένων πρωτεϊνών

ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΕΣ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΕΣ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ Διαβητική Νευροπάθεια Η χρόνια αύξηση της γλυκόζης προκαλεί βλάβη στο νευρικό ιστό Προσβάλλει άτομα με διαβήτη τύπου 1 και τύπου 2 Η συχνότητα της διαβητικής νευροπάθειας είναι της τάξης του 30% και αυξάνει με την ηλικία και τη διάρκεια του διαβήτη Η περιφερική νευροπάθεια προσβάλει τα σωματικά νεύρα στα άνω και κάτω άκρα Στο καρδιαγγειακό μπορεί να παρουσιαστούν υπόταση, ταχυκαρδία ηρεμίας και έμφραγμα του μυοκαρδίου Η νευροπάθεια του γαστρεντερικού εκδηλώνεται με διαταραχές του οισοφάγου και της χοληδόχου κύστης

ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ Ινσουλίνη Η επιβίωση των ατόμων με διαβήτη τύπου 1 εξαρτάται από τη χορήγηση ινσουλίνης Όταν η διάρκεια του διαβήτη τύπου 2 είναι μεγαλύτερη από 7 έτη, ένα 70% των ασθενών θα χρειαστούν ινσουλίνη για να πετύχουν καλή ρύθμιση του διαβήτη Η δόση και ο τύπος της ινσουλίνης εξατομικεύονται με βάση τις συνήθειες του ατόμου με διαβήτη Στο κλασικό σχήμα ινσουλίνης χρειάζονται 2 δόσεις την ημέρα ταχείας και ενδιάμεσης δράσης (1 δόση προ πρωινού και 1 προ του ύπνου) Οι ινσουλίνες διακρίνονται με βάση τις ιδιότητές τους σε ταχείας, ενδιάμεσης και σε βραχείας δράσης

ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ Ινσουλίνη Ταχείας δράσης (fast acting): αρχίζουν τη δράση τους 30-45 λεπτά μετά την υποδόρια ένεση και έχουν διάρκεια δράσης 4-6 ώρες (Regular, Actapid) Ενδιάμεσης Δράσης (Intermediate acting): έχουν βραδύτερη έναρξη δράσης (1-3 ώρες) και η διάρκεια δράσης τους είναι παρατεταμένη (16-24 ώρες) (Protaphane, NPH) Βραδείας δράσης (Long acting): Χορηγούνται 1-2 φορές την ημέρα και καλύπτουν την βασική έκκριση ινσουλίνης. Αρχίζουν τη δράση τους 1-2 ώρες μετά την ένεση και έχουν διάρκεια δράσης για 24 ώρες (Ultratard, Ultralente)

ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ Όταν τα υγιειονοδιαιτητικά μέτρα (απώλεια βάρους, σωματική άσκηση, κατάλληλη διατροφή) σε άτομα με διαβήτη τύπου 2 δεν είναι αρκετά για την ρύθμιση του διαβήτη, τότε ενδείκνυται η χορήγηση διαβητικών δισκίων Τα αντιδιαβητικά δισκία δρουν είτε αυξάνοντας την έκκριση ινσουλίνης από τα β-κύτταρα του παγκρέατος (σουλφονυλουρίες, μεγλιτινίδες) είτε μειώνοντας την αντίσταση στην ινσουλίνη (μετφορμίνη, γλιταζόνες) Εκτός αυτών υπάρχουν φάρμακα που αναστέλλουν την δραστικότητα των α-γλυκοσιδασών στο λεπτό έντερο και με αυτό τον τρόπο μειώνουν την απορρόφηση των υδατανθράκων

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ Είναι απαραίτητος ο επιτυχής συντονισμός των τριών κύριων παραγόντων στην αντιμετώπιση του διαβήτη: διατροφή, ινσουλίνη (όταν είναι αναγκαία) και σωματική άσκηση Ο έλεγχος τιμών γλυκόζης, λιπιδίων, αρτηριακής πίεσης, σωματικού βάρους και ποιότητας ζωής είναι αναγκαία στοιχεία για την αξιολόγηση της επιτυχίας της διατροφικής αγωγής

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1 Κύρια προτεραιότητα είναι η ενσωμάτωση σχήματος ινσουλίνης που ταιριάζει στον τρόπο ζωής του ασθενούς Η συνολική ποσότητα υδατανθράκων σε κάθε γεύμα και γευματίδιο (snack) είναι ο παράγοντας που καθορίζει τη δόση προ-γευματικής ινσουλίνης ταχείας δράσης και την ακόλουθη μετα-γευματική γλυκαιμική απόκριση Η εκπαίδευση των ασθενών με σκοπό την αυτοδιαχείριση της δόσης ινσουλίνης βελτιώνει σημαντικά τις τιμές γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (καθορίζει τη μέση τιμή γλυκόζης στο αίμα τους τελευταίους 3-4 μήνες # φτ=4,8-6% # γίνεται κάθε 3-4 μήνες = ο χρόνος ζωής των ερυθρών αιμοσφαιρίων που περιέχουν την αιμοσφαιρίνη ανανεώνεται κάθε 120 μέρες)

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1 Για εκείνους τους διαβητικούς που ασκούνται συστηματικά, η μείωση της δόσης της ινσουλίνης μπορεί να είναι καλύτερη λύση ώστε να προληφθούν επεισόδια υπογλυκαιμίας Όταν προκύπτει σωματική δραστηριότητα που δεν είναι μέρος της ρουτίνας του ασθενούς, πρόσθετη πρόσληψη υδατανθράκων μπορεί να είναι αναγκαία

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2 Κύρια προτεραιότητα για τα άτομα με διαβήτη τύπου 2 είναι να επιτύχουν και να διατηρήσουν φυσιολογικά επίπεδα γλυκόζης, λιπιδίων και πίεσης στο αίμα μέσω τροποποίησης καθημερινών συνηθειών (διατροφή, άσκηση, διακοπή καπνίσματος) Η βελτίωση στον έλεγχο του διαβήτη έχει αποδοθεί στη μείωση της ενεργειακής πρόσληψης και στη μέτρια απώλεια βάρους (4.5-9 kg) Η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας βελτιώνει τη γλυκαιμία, την αντίσταση στην ινσουλίνη ενώ μειώνει την αρτηριακή πίεση

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2 Υδατάνθρακες Ένα από τα κυρίαρχα σημεία είναι ο καθορισμός της συνολικής ποσότητας υδατανθράκων που θα λαμβάνει το άτομο στα γεύματα και γευματίδια (snacks) της ημέρας Οι υδατάνθρακες δεν απαγορεύονται και έχουν τη θέση τους σε ποσοστό 40-55% Συστήνονται πλέον τρόφιμα υψηλά σε ίνες και με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη Τρόφιμα όπως η πατάτα, το ψωμί και τα ζυμαρικά ενσωματώνονται στο συνολικό διαιτολόγιο, χωρίς να θεωρούνται «διατροφικό λάθος» Ακόμη και τα απλά σάκχαρα συστήνονται σε ποσοστό έως 10%

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2 ΛΙΠΗ Η μειωμένη και ποιοτικότερη πρόσληψη λιπαρών, σε ποσοστό 20-35% της ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης, ανάλογα με την ηλικία, αποτελεί βασικό άξονα της διαιτητικής πρόσληψης στον ΣΔ Παράλληλα με την αντικατάσταση των «κακών» λιπαρών, συστήνεται η πρόσληψη μονο- και πολυακόρεστων λιπαρών (υψηλότερη πρόσληψη ελαιολάδου και ωμέγα-3 λιπαρών, κρατώντας έξω από τη δίαιτα τηγανητά τρόφιμα, κρουασάν, κουλούρια, κέικ κ.ά)

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2 Πρωτεΐνες Δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να υποστηρίζουν ότι πρέπει να συστήνουμε στους διαβητικούς ασθενείς διαφορετική διαιτητική πρόσληψη πρωτεΐνης από αυτή για τον υγιή πληθυσμό (15-20%), αρκεί να είναι φυσιολογική η λειτουργία των νεφρών Πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η συνολική κλινική εικόνα του διαβητικού όταν πρόκειται να συστήσει πρόσληψη πρωτεΐνης (π.χ. μειωμένα μυϊκά αποθέματα, λοίμωξη ή σύνδρομα δυσαπορρόφησης συνήθως απαιτούν αυξημένα ποσά πρωτεΐνης)

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2 Αλκοόλ Η πρόσληψη αλκοόλης δεν απαγορεύεται για τα άτομα με ΣΔ Ο κανόνας που ισχύει για τη λήψη οινοπνεύματος, από άτομα με ΣΔ, αφορά την κατανάλωση της με μέτρο, όχι όμως από υπέρβαρα ή υπερτασικά άτομα, άτομα με ιστορικό νευροπάθειας, ηπατοπάθειας ή παγκρεατίτιδας Συγκεκριμένα, οι ισχύουσες συστάσεις δίνουν μέχρι 1 μονάδα αλκοόλης για τις γυναίκες και μέχρι 2 για τους άντρες ημερησίως (όταν αναφερόμαστε σε μια μονάδα αλκοόλης (unit) αυτή είναι ίση με 355 ml μπύρας, 150 ml κρασιού, 45 ml λικέρ και περιέχει 15 γραμμάρια αλκοόλης)

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2 Γλυκαντικά χωρίς θερμιδική αξία Η σακχρίνη, η ασπαρτάμη, το ακετοσουλφαμικό κάλιο και το κυκλαμικό οξύ είναι εγκεκριμένα γλυκαντικά χωρίς θερμιδική αξία Η κατανάλωσή τους είναι ασφαλής όταν δεν υπερβαίνει τις αποδεκτές ημερήσιες προσλήψεις που έχουν οριστεί Τα γλυκαντικά αυτά μπορούν να χρησιμοποιούνται από τα άτομα με διαβήτη

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ