ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Βυζαντινή Μικροτεχνία Εισαγωγή Διδάσκων: Επίκ. Καθ. Α. Γ. Μαντάς

Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

Περιγραφή θεματικής ενότητας Γίνεται πρώτη γενική παρουσίαση των έργων που θα εξετασθούν στη συνέχεια και δίνεται η βασική βιβλιογραφία.Γίνεται αναφορά στα προβλήματα μελέτης (χρονολόγηση, απόδοση σε εργαστήρια) της Βυζαντινής Μικροτεχνίας.

Μαθησιακοί στόχοι Το μάθημα αποσκοπεί στο να γνωρίσουν οι φοιτητές σημαντικά έργα της βυζαντινής μικροτεχνίας και να εξοικειωθούν με επιστημονικά ζητήματα του θέματος και της βυζαντινής αρχαιολογίας εν γένει.

Υπατικά Δίπτυχα Tα υπατικά δωρίζονταν από τον νεοδιορισθέντα ύπατο σε φιλικά διακείμενα προς αυτόν μέλη της Συγκλήτου, τόσο στη Ρώμη όσο και στην Κωνσταντινούπολη. Τα δίπτυχα των υπάτων της Κωνσταντινούπολης έχουν σημαντικές εικονογραφικές και στυλιστικές διαφορές σε σχέση με τα αντίστοιχα των υπάτων της Ρώμης.

Αυτοκρατορικά Δίπτυχα Τα αυτοκρατορικά δίπτυχα δεν είναι γνωστό αν τα δώριζε ο αυτοκράτωρ στους νεοδιορισθέντες υπάτους ή το αντίστροφο. Πιθανότερο πάντως (λόγω της χρήσης των πτώσεων στις επιγραφές) είναι ότι επρόκειτο για δώρα του υπάτου προς τον αυτοκράτορα.

Άλλα πλακίδια από ελεφαντοστό με κοσμικό διάκοσμο Πολλά πλακίδια θεωρείτο ότι φιλοτεχνήθηκαν στην Αίγυπτο (κοπτική τέχνη), σήμερα όμως αποδίδονται μάλλον σε εργαστήρια της Κωνσταντινούπολης. Η αμφιβολία αντικατοπτρίζει την δυσκολία απόδοσης έργων μικροτεχνίας σε εργαστήρια.

Ελεφαντοστά με θρησκευτικό διάκοσμο Εκτός των κοσμικών έντονη είναι και η χρήση των θρησκευτικών ελεφαντοστών (φύλλων διπτύχων, πυξίδων κλπ.) την παλαιοχριστιανική εποχή. Πρέπει να σημειωθεί ότι πολλά χριστιανικά ελεφαντοστά έχουν κοσμικό χαρακτήρα στη διακόσμηση. Αξιοσημείωτη είναι επίσης η επίδραση των αυτοκρατορικών διπτύχων στην εικονογραφία των θρησκευτικών.

Μεσοβυζαντινά Ελεφαντοστά Η «Μακεδονική Αναγέννηση» είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύματα του 9ου-11ου αι. που απαντά μόνο στην Κωνσταντινούπολη και εκφράζεται κυρίως μέσα από εικονογραφημένα χειρόγραφα και έργα μικροτεχνίας.

Στεατίτες Καθώς με την πάροδο του χρόνου το ελεφαντοστό στο Βυζάντιο εκλείπει, αυξάνεται η χρήση του στεατίτη.

Σμάλτα Οι Βυζαντινοί δημιουργούν το ονομαζόμενο περίκλειστο σμάλτο, το οποίο χαρακτηρίζει και όλη τους την τέχνη. Με σμάλτο κοσμούνται κατά κανόνα αντικείμενα φτιαγμένα από πολύτιμα μέταλλα. Ο συνδυασμός έτσι της πολυτέλειας προσδίδει στα έργα ιδιαίτερη λαμπρότητα.

Βυζαντινά κοσμήματα Γαμήλια Δαχτυλίδια με χριστολογικές παραστάσεις Γυναικείες ζώνες γάμου (με μετάλλια και νομίσματα διαφόρων εποχών)

Ευλογίες Οι ευλογίες είναι αντικείμενα από ασήμι του τέλους του 6ου αι., τα οποία αγόραζαν οι ευπορότεροι πιστοί κατά την επίσκεψή τους στους Αγίους Τόπους. Ανεκτίμητη είναι (μαζί με τα εικονογραφημένα χειρόγραφα) λόγω της εύκολης μεταφοράς τους η συμβολή τους στη δημιουργίας κοινής χριστιανικής εικονογραφίας

Υφάσματα Τα υφάσματα συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό στην ατμόσφαιρα πολυτέλειας του Βυζαντίου. Εκτός από την κατασκευή ενδυμάτων, χρησιμοποιήθηκαν για τη διακόσμηση οικοδομημάτων (τα κρεμούσαν στους τοίχους (σημ. «πάντες») ή ως βήλα ανάμεσα στους κίονες, καθώς και στις θύρες.

Χρυσά νομίσματα Το νόμισμα ως φορέας της αυτοκρατορικής ιδεολογίας. Η πίστη του αυτοκράτορα. Η δυναστική νομιμότητα (Eικονομαχία). Η εν ελέω Θεού δυναστεία. Η εικονογραφική έκφραση σε σχέση με τις εσωτερικές και εξωτερικές διαμάχες. Οι φρούδες ελπίδες

Τέλος Ενότητας

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

Σημειώματα

Σημείωμα Ιστορικού Εκδόσεων Έργου Το παρόν έργο αποτελεί την έκδοση 1.0. Έχουν προηγηθεί οι κάτωθι εκδόσεις: Έκδοση 1.0 διαθέσιμη εδώ. http://ecourse.uoi.gr/course/view.php?id=1132 .

Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Διδάσκων: Επίκ. Καθ. Α. Γ. Μαντάς. «Βυζαντινή Μικροτεχνία. Εισαγωγή». Έκδοση: 1.0. Ιωάννινα 2014. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: http://ecourse.uoi.gr/course/view.php?id=1132 .

Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο. που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο. που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο. Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.