ΤΟΞΙΚΟΚΙΝΗΤΙΚΗ

Ορισμός απορρόφησης Απορρόφηση ονομάζεται η πορεία της τοξικής ουσίας από την πύλη εισόδου της στον οργανισμό μέχρι την άφιξή της στην κυκλοφορία του αίματος.

Οδοί έκθεσης Πεπτική οδός Αναπνευστική οδός Δέρμα Η δυνατότητα απορρόφησης από τις παραπάνω οδούς εξαρτάται από τις φυσικές και χημικές ιδιότητες της τοξικής ουσίας αλλά και από άλλους παράγοντες που σχετίζονται με την ουσία αυτή.

Κυτταρική μεμβράνη Μεγάλη σημασία έχει η διαπερατότητα και η δομή της κυτταρικής μεμβράνης. Η διαπερατότητα αποτελεί και την κύρια προϋπόθεση για την πορεία μιας τοξικής ουσίας στον οργανισμό. Ιδιαίτερη σημασία στην τοξικολογία έχει η εκλεκτική διαπερατότητα, σε σχέση με τους διάφορους μηχανισμούς με τους οποίους τελικώς γίνεται η μεταφορά των τοξικών ουσιών μέσω των βιολογικών μεμβρανών, όπως η διήθηση, η παθητική μεταφορά, η ενεργητική μεταφορά, η διευκολυνόμενη διάχυση και η φαγοκυττάρωση.

Απορρόφηση Απορρόφηση από το γαστρεντερικό σύστημα Απορρόφηση από το αναπνευστικό σύστημα Απορρόφηση από το δέρμα

Απορρόφηση από τη γαστρεντερική οδό στοματική κοιλότητα οισοφάγος στόμαχος (όξινο pH, απορρόφηση όξινων ουσιών) λεπτό έντερο – δωδεκαδάκτυλο παχύ έντερο – ορθό

Απορρόφηση από το γαστρεντερικό σύστημα Η σημαντικότερη από τοξικολογική άποψη οδός Υπάρχει προοδευτική αύξηση της απορρόφησης κατά την διέλευση από τον πεπτικό σωλήνα Η πληρότητα ή κενότητα του στομάχου Το είδος της τροφής Τα διάφορα πεπτικά ένζυμα

Απορρόφηση από το γαστρεντερικό σύστημα λιποδιαλυτότητα της ουσίας μέγεθος σωματιδίων ηλικία pH της ουσίας κινητικότητα του εντέρου Η μεγαλύτερη απορρόφηση των τοξικών ουσιών γίνεται στο λεπτό έντερο (12δάκτυλο).

Εντεροηπατική κυκλοφορία Μετά το φράγμα του εντερικού βλεννογόνου, η χημική ουσία μεταφέρεται απευθείας στο ήπαρ, υφίσταται σ’ αυτό τις συνήθεις βιομετατροπές και στη συνέχεια μπορεί να απεκκριθεί μέσω της χολής στο έντερο, όπου και να επαναρροφηθεί. Η εγκατάσταση αυτού του κύκλου σε ενδεχόμενη δηλητηρίαση επιβαρύνει σημαντικά το ήπαρ.

Απορρόφηση από το αναπνευστικό σύστημα Η ταχύτητα της απορρόφησης εξαρτάται από τη συγκέντρωση της ουσίας στον εισπνεόμενο αέρα, τη μερική πίεση, το βάθος και το ρυθμό εισπνοής. Η επαφή μιας τοξικής ουσίας με τον πνευμονικό βλεννογόνο, ακόμα κι αν δεν απορροφηθεί, μπορεί να τον ερεθίσει τοπικά προκαλώντας χημική πνευμονίτιδα, επακολούθως δε πνευμονικό οίδημα όπως π.χ. στην περίπτωση εισπνοής χλωρίου.

Απορρόφηση από το αναπνευστικό σύστημα Η απορρόφηση των τοξικών ουσιών από τους πνεύμονες γίνεται με διάχυση. Αέρια, πτητικά υγρά, οργανικοί διαλύτες, αεροσόλ, στερεά σωματίδια (πυρίτιο, αμίαντος) CO, NO2, SO2 Πολεμικά αέρια (χλώριο, φωσγένιο, αζωθυπερίτης, λεβισίτης) Αέρια θαλάμου αερίων (ΗCN)

Μηχανισμοί απομάκρυνσης των τοξικών ουσιών από το αναπνευστικό Μηχανισμοί απομάκρυνσης των τοξικών ουσιών από το αναπνευστικό Κροσσωτό επιθήλιο (τραχεία – βρόγχοι) Φαγοκυττάρωση (μονοπύρηνα- μακροφάγα) Λέμφος

Απορρόφηση από το δέρμα Οι στιβάδες του δέρματος αποτελούν φραγμό για την απορρόφηση των περισσοτέρων ουσιών.

Απορρόφηση από το δέρμα Το δέρμα έχει μεγάλη διαθέσιμη επιφάνεια, αλλά και μικρή απορροφητική ικανότητα. Αυτό συμβαίνει λόγω της μικρής αιμάτωσης, της ειδικής κατασκευής της επιδερμίδας, και του σμήγματος.

Απορρόφηση από το δέρμα Η διαδερμική απορρόφηση εξαρτάται από: Τη φύση της τοξικής ουσίας Τη λιποδιαλυτότητα της τοξικής ουσίας Την ακεραιότητα της κερατίνης στιβάδας Την ενυδάτωση της κερατίνης στιβάδας (προσθήκη νερού και διαλυτών) Το είδος του οργανισμού (το DDT απορροφάται από τα έντομα ευκολότερα σε σύγκριση με το δέρμα του ανθρώπου).

Άλλοι οδοί απορρόφησης ενδοπεριτοναϊκή υποδόρια ενδομυική ενδοφλέβια – εισέρχεται η ουσία στην κυκλοφορία του αίματος, χωρίς να απαιτείται το στάδιο της απορρόφησης.

ΚΑΤΑΝΟΜΗ

Κατανομή τοξικών ουσιών Κατανομή τοξικών ουσιών Εξαρτάται από: την ικανότητα της ουσίας να διαπερνά τις κυτταρικές μεμβράνες (όργανα- στόχοι και προστατευτικοί μηχανισμοί του οργανισμού) χημική συγγένεια της ουσίας με τους ιστούς του οργανισμού (CO, paraquat)

Άλλες σημαντικές παράμετροι που σχετίζονται με την κατανομή είναι: Ο φαινόμενος όγκος κατανομής που υποδηλώνει τον όγκο των βιολογικών υγρών στα οποία η τοξική ουσία κατανέμεται. Η συγκέντρωση της ουσίας στο πλάσμα Ο χρόνος ημίσειας ζωής της ουσίας (t1/2). Αυτό αποτελεί σημαντική παράμετρο της τοξικότητας και μπορεί να αφορά μόνο το πλάσμα ή ολόκληρο τον οργανισμό.

Συσσώρευση Οι τοξικές ουσίες, ανάλογα με τις ιδιότητες που διαθέτουν συσσωρεύονται σε διάφορα μέρη του σώματος. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι η τοξική ουσία δεσμεύεται σε ένα καθορισμένο σημείο ή είναι λιποδιαλυτή.

Μετατόπιση  

Βιομετατροπή Η βιομετατροπή μιας ουσίας έχει ως αποτέλεσμα: Η βιομετατροπή μιας ουσίας έχει ως αποτέλεσμα: τη μειωμένη κατανομή της στους ιστούς την ελαττωμένη επαναρρόφηση της την προαγωγή της απέκκρισής της

Απέκκριση Νεφροί Ήπαρ Χολή Πνεύμονες Ιδρώτας Δάκρυα Σίελος Τρίχες Γάλα θηλασμού

Απέκκριση Η πιο σημαντική οδός απέκκρισης είναι η νεφρική. Η απομάκρυνση των τοξικών ουσιών μέσω της χολής αποτελεί σημαντική οδό απέκκρισης. Συνέπεια της απέκκρισης μιας ουσίας μέσω της χολής είναι και η ενδεχόμενη επαφή της με την χλωρίδα του εντέρου με αποτέλεσμα να αυξάνεται η αρχική τοξική δράση.

Απέκκριση Η απέκκριση από τους πνεύμονες θεωρείται μια πολύ ικανοποιητική απεκκριτική οδός για τις λιποδιαλυτές ενώσεις, επειδή τα τριχοειδή και οι μεμβράνες των κυψελίδων, που είναι λεπτές, βρίσκονται πολύ κοντά μεταξύ τους, επιτρέποντας την κανονική ανταλλαγή των αερίων που επιτελείται με την αναπνοή. Υπάρχουν και άλλες απεκκριτικές οδοί τοξικών ουσιών, όπως αυτή του μητρικού γάλακτος, που έχει εξαιρετικό τοξικολογικό ενδιαφέρον και θεωρείται ως μια αξιόλογη απεκκριτική οδός ιδιαίτερα για τις λιποδιαλυτές ενώσεις. Τοξικές ουσίες μπορούν επίσης να απεκκριθούν σε άλλα βιολογικά υγρά όπως π.χ. στο σπέρμα, στο σίελο, στον ιδρώτα κ.α.

Νεφρική απέκκριση Τρεις μηχανισμοί: 1. Παθητική σπειραματική διήθηση ( διήθηση από το αίμα, μέσω των πόρων στο αγγειώδες σπείραμα του νεφρού) 2. Παθητική σωληναριακή διάχυση (διάχυση από το αίμα προς τα ουροφόρα σωληνάρια) 3. Ενεργητική σωληναριακή έκκριση (ενεργός μεταφορά στο υγρό των εσπειραμένων σωληναρίων)

Νεφρική απέκκριση Η απέκκριση των τοξικών ουσιών εξαρτάται από: Τη λιποφιλικότητα της ουσίας Την pΚa της ουσίας Το pH της τοξικής ουσίας Το pH των ούρων. Τον όγκο κατανομής της τοξικής ουσίας Την ηλικία του ατόμου Τη νεφρική κάθαρση της τοξικής ουσίας.

Απέκκριση μιας ουσίας δια μέσου της χολής Απέκκριση μιας ουσίας δια μέσου της χολής  Aύξηση του χρόνου ημίσειας ζωής Παραγωγή τοξικών μεταβολιτών στον γαστρεντερικό σωλήνα Αύξηση του χρόνου παραμονής της ουσίας στο ήπαρ Ηπατική βλάβη

ΜΟΡΦΕΣ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΕΩΝ

Οι δηλητηριάσεις από διαγνωστικής πλευράς μπορούν να διακριθούν σε περιπτώσεις που το άτομο: εξετέθη στην επίδραση γνωστού δηλητηρίου εξετέθη στην επίδραση άγνωστης ουσίας, ενδεχομένως δηλητηριώδους εμφανίζει νοσηρή κατάσταση, άγνωστης αιτιολογίας όπου το ενδεχόμενο της δηλητηρίασης πρέπει να ληφθεί υπόψη στη διαφορική διάγνωση

Οι αιτίες των δηλητηριάσεων μπορούν να ταξινομηθούν σε τρεις ομάδες: Σκόπιμη-εκούσια (περιλαμβάνει τόσο τις γνωστές απόπειρες αυτοκτονίας που οφείλονται κυρίως σε ψυχολογικές διαταραχές, όσο και τις μη γνήσιες, «υποκρινόμενες αυτοκτονίες», οι οποίες στοχεύουν να μεταβάλλουν ατομικές καταστάσεις και συνθήκες) Τυχαία-ακούσια (συχνή στα παιδιά)(περιλαμβάνει υπερβολική δόση φαρμάκων, τροφικές δηλητηριάσεις, δηλητηριάσεις από ουσίες του επαγγελματικού περιβάλλοντος κ.α. ) Απόπειρα ανθρωποκτονίας (υπάρχουν σπάνιες περιπτώσεις όπου σε μικρά παιδιά χορηγούνται σκόπιμα μεγάλες δόσεις φαρμάκων ως εκδήλωση παιδικής κακοποίησης)