Σημειώσεις 5ης Συνάντησης Ρήγα Ασημίνα Σημειώσεις 5ης Συνάντησης

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ… Ποιες ικανότητες εμπλέκονται στο σύνθετο μηχανισμός της ανάγνωσης; Η σημασία της φωνολογικής επάρκειας. Δοκιμασίες αξιολόγησης και παρέμβασης. Οι ικανότητες και οι στρατηγικές που εμπλέκονται στην αποκωδικοποίηση και την κατανόηση. Ποια είναι οι βασικές τάσεις κατάκτησης του μηχανισμού της ανάγνωσης; Βασικά στοιχεία βελτίωσης της αναγνωστικής ικανότητας ενός μαθητή. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για τη διάγνωση της δυσλεξίας; Αξιολόγηση Αναγνωστικής Ικανότητας-βασικές δοκιμασίες αξιολόγησης Η μέθοδος ανάλυσης λαθών (miscue analysis). Ποιοι είναι οι παράγοντες που επηρεάζουν την κατανόηση; Μέθοδοι βελτίωσης κατανόησης Τεχνικές για βελτίωση της αποκωδικοποίησης, του ρυθμού-έκφρασης και της κατανόησης

Αποκωδικοποίησης στο φάσμα της Οπτικο-αντιληπτικής επεξεργασίας Ποιες ικανότητες εμπλέκονται στο σύνθετο μηχανισμός της ανάγνωσης; Ικανότητες και Στρατηγικές … Αποκωδικοποίησης στο φάσμα της Οπτικο-αντιληπτικής επεξεργασίας Α)οπτική διάκριση Β)άμεση αναγνώριση ολόκληρων λέξεων Στην ακουστικο-φωνητική ή φωνολογική επεξεργασία Κατανόησης-Εξαγωγής νοημάτων

Άλλες ικανότητες… Ακουστική αντίληψη Ακουστική λεκτική μνήμη Οπτική αντίληψη και μνήμη Ανάπτυξη προσληπτικού και εκφραστικού προφορικού λόγου Κατανόηση αλληλουχίας Προσανατολισμού Χρονικού προσανατολισμού Κινητικής μνήμης Αντίληψης ρυθμού και συμβόλων Συγκέντρωσης προσοχής

Διαστάσεις της ανάγνωσης Αναγνώριση και απόδοση των γραπτών συμβόλων, αποκωδικοποίηση Παραγωγή και εξαγωγή νοήματος Η παραγωγή μιας διδακτικής μεθόδου που στηρίζεται σε μια από τις δύο παραπάνω διαστάσεις είναι δυνατό να οδηγήσει σε επιθυμητά αποτελέσματα.

Βασικές τάσεις για τη διδασκαλία της ανάγνωσης Συνθετικές μέθοδοι (από τη βάση προς την κορυφή) Αφού τα παιδιά διδαχτούν κάποια γράμματα αναλύουν λέξεις σε συλλαβές και γράμματα και στη συνέχεια τα συνθέτουν φτιάχνοντας ξανά συλλαβές και λέξεις. Πίνακες σύνθεσης συμφώνων με φωνήεντα Αναλυτικές μέθοδοι (από την κορυφή στη βάση) Δίδασκε τα παιδιά να γνωρίζουν προτάσεις και στη συνέχεια τις ανέλυαν σε λέξεις, συλλαβές, γράμματα.

Η χρυσή τομή-Τα αλληλεπιδραστικά μοντέλα Η αναζήτηση της χρυσής τομής οδηγεί στη σύνθεση μιας νέας θεώρησης του ισορροπημένου γραμματισμού. Κάθε εκπαιδευτικός συνθέτει τις θεωρητικές προσεγγίσεις εμπλουτίζοντας τη διδασκαλία του με στοιχεία διαφόρων προσεγγίσεων, ανάλογα με το εκάστοτε γνωστικό αντικείμενο. Διάφορες πηγές πληροφόρησης που αλληλεπιδρούν

Τι είναι η δυσλεξία… Η λέξη δυσλεξία προέρχεται από την αρχαία ελληνική γλώσσα: δυσ+λόγος. Η δυσλεξία είναι μια μαθησιακή δυσκολία, εξαιτίας της οποίας καθυστερεί η εκμάθηση γραφής και ανάγνωσης από παιδιά που έχουν όλες τις ικανότητες και δυνατότητες για τις εργασίες αυτές. Τα παιδιά αυτά δεν έχουν μειωμένη νοητική ικανότητα, ούτε και προβλήματα στο οικογενειακό τους περιβάλλον. Η αποτυχία των παιδιών αυτών οφείλεται στην πραγματική τους δυσκολία να καταλάβουν και να μάθουν τα σύμβολα και το σύστημα ανάγνωσης και γραφής. 4% του πληθυσμού αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα δυσλεξίας

Πέντε βασικά κριτήρια εντοπισμού δυσλεξίας Το κριτήριο της ιδιαιτερότητας Το κριτήριο της κανονικής νοημοσύνης Το κριτήριο της απόκλισης Το κριτήριο του αποκλεισμού Το κριτήριο της γλωσσικής εξέλιξης και των επιμέρους γλωσσικών ικανοτήτων

Ενδείξεις Αντιστροφές γραμμάτων-αριθμών (ε αντί για 3). Αντιμεταθέσεις ή παραλείψεις ή προσθήκες γραμμάτων ή συλλαβών στην ίδια λέξη (π.χ. Τοτόπι αντί τόπι). Καθρεφτική ανάγνωση (εμ αντί για με) Αντικαταστάσεις λέξεων με άλλες παρεμφερούς σημασίας. Περίεργα και αδικαιολόγητα λάθη.

Ενδείξεις Δυσανάγνωστα γραπτά Δυσκολεύονται να μάθουν πίνακες. πολλαπλασιασμού και σειρές ονομάτων π.χ. μήνες και μέρες. Δυσκολεύονται να αντιγράψουν από τον πίνακα ή από σημειώσεις. Έχουν προβλήματα προσανατολισμού στο χώρο και στο χρόνο.

Αξιολόγηση Αναγνωστικής Ικανότητας-Πολυπαραγοντική: αποκωδικοποίηση-κατανόηση Δείχνει με το δάκτυλο τη λέξη που διαβάζει Ξεκινά να διαβάζει από την αρχή της πρότασης Διαβάζει με κανονική/αργή/γρήγορη ταχύτητα Διαβάζει χωρίς σταθερό ρυθμό Διαβάζει με κανονική/πολύ δυνατή/σταθερή ένταση Νιώθει άγχος και διαβάζει διστακτικά Νιώθει άγχος και κάνει άσκοπες κινήσεις Νιώθει άγχος και ασχολείται με διάφορα αντικείμενα

Αναγνωρίζει τα φωνήεντα, τα σύμφωνα Αναγνωρίζει τα δίψηφα, τους δίφθογγους Διαβάζει συλλαβιστά Αναλύει τη συλλαβή σε γράμμα προτού τη διαβάσει Δυσκολεύεται να γυρίσει από το τέλος της γραμμής στην αρχή της επόμενης Σωστή άρθρωση Τονίζει σωστά Αποδίδει σωστά την τελεία, το ερωτηματικό, το κόμμα, το θαυμαστικό κ.λ.π. Μαντεύει λέξεις παρασυρόμενος από γνωστή συλλαβή-γράμμα Παραλείπει φωνήεντα, σύμφωνα, συλλαβές, λέξεις Συγχύζει γράμματα που μοιάζουν οπτικά

Μέθοδος ανάλυσης λαθών Ψυχογλωσσική προσέγγιση Λάθοι=αποκλίσεις από το γραπτό κείμενο=διαγνωστικές ευκαιρίες αποκάλυψης γλωσσικών διεργασιών του ατόμου Ο παιδαγωγός πρέπει να έχει αντίγραφο κειμένου μαθητή, να σημειώνει τα λάθη, να τα κατηγοριοποιήσει και να τα κωδικοποιήσει. π.χ. συλλαβισμός, επανάληψη, παράλειψη, προσθήκη, αντιστροφή, αντικατάσταση, παραποίηση, άγνοιας στίξης, αυτοδιόρθωση.

Βασικά στοιχεία βελτίωσης της αναγνωστικής ικανότητας ενός μαθητή με αναπηρίες Δεν απογοητεύω, ούτε και προσβάλω με οποιοδήποτε τρόπο ένα παιδί το οποίο έχει δυσκολίες με την ανάγνωση Δεν διορθώνω όλα τα λάθη που κάνει ένας μαθητής με δυσκολίες στην ανάγνωση Δεν έχει τον ίδιο όγκο ανάγνωσης σε σχέση με τους συμμαθητές του Άμεση ενημέρωση της οικογένειας και πλάνο συνεργασίας Διδασκαλία τεχνικών βελτίωσης της ανάγνωσης

Πώς βελτιώνω την αναγνωστική ικανότητα ενός μαθητή Φροντίζω να μεγαλώσω το ενδιαφέρον των μαθητών για το κείμενο που θα διαβαστεί Αντικαθιστώ κάποιες από τις λέξεις με απλές βασικές εικόνες Διαβάζω την πρώτη παράγραφο ή την πρώτη πρόταση σε κάτι που έχει ο μαθητής να διαβάσει Υπογραμμίζω πάντα με ένα χρώμα τη λέξη που με δυσκόλεψε στο κείμενο της ανάγνωσης, για παράδειγμα:

Ένας μαθητής δυσκολεύεται στην ανάγνωση της λέξης οικία Ένας μαθητής δυσκολεύεται στην ανάγνωση της λέξης οικία. Η λέξη οικία μπορεί να ζωγραφιστεί με κάποιο χρώμα και να γίνουν και κάποιες ασκήσεις όπως να φτιάξει προτάσεις με τη λέξη οικία. Οι λέξεις που δυσκολεύουν στην ανάγνωση μπορούν να αντικατασταθούν με την εικόνα της λέξης Ο μαθητής θα πρέπει με παιγνίδια να προετοιμάζεται για το δύσκολο λεξιλόγιο της ανάγνωσης Δοκιμάστε να προβάλλεται η ανάγνωση είτε στον υπολογιστή, είτε στον πίνακα ταυτόχρονα με την ανάγνωση στη τάξη

Δώστε στο παιδί με δυσκολίες πιο περιορισμένη ανάγνωση για το σπίτι Δώστε στο παιδί με δυσκολίες την ευκαιρία να έχει στο σπίτι του σωστό πρότυπο για ανάγνωση, δίνοντάς του ηχογραφημένη την ανάγνωση Σεβαστείτε την επιθυμία του παιδιού αν δεν θέλει να διαβάσει δυνατά για κάποιο χρονικό διάστημα. Επιτρέψτε του να διαβάσει με κάποιο φίλο του και δώστε εσείς ένα ασφαλή ρυθμό

Η ανάγνωση δεν μπορεί να διαρκεί πολλές ώρες γι’ αυτό και θα πρέπει να συνεννοηθείτε με τους γονείς για το θέμα αυτό. Η ανάγνωση την οποία θα κάνει το παιδί θα είναι από το ίδιο κείμενο όπως και οι συμμαθητές του.

Αξιολόγηση της φωνολογικής επίγνωσης Η φωνολογική επίγνωση, αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου να κινείται από τα διαφανή στα αδιαφανή στοιχεία της γλώσσας που μιλά και να αποκτήσει επίγνωση και ικανότητα χειρισμού των βασικών συστατικών της λέξης (συλλαβές και φωνήματα). Η δοκιμασία απομόνωσης φωνημάτων εξετάζει την ικανότητα της φωνολογικής επεξεργασίας του λόγου και κυρίως τη φωνολογική ενημερότητα, την ικανότητα δηλαδή συνειδητού χειρισμού των φωνημάτων μιας λέξης ή ψευδολέξης (Adams 1990).

Η διδασκαλία της φωνολογικής ενημερότητας Ρήγα Ασημίνα Ph.D.

Με τη διδασκαλία των δεξιοτήτων φωνολογικής ενημερότητας αποφεύγεται το νοητικό άλμα το οποίο απαιτείται από το παιδί που μαθαίνει να διαβάζει και να γράφει. Κατά τη διδασκαλία της φωνολογικής ενημερότητας το παιδί μαθαίνει να χειρίζεται τον προφορικό λόγο σε διάφορα επίπεδα ανάλυσης και σύνθεσης Κατανοεί τις σχέσεις οργάνωσης και δομής της γλώσσας

Γενικές αρχές για την εφαρμογή των δραστηριοτήτων Δεξιότητα Επίπεδο Παράδειγμα Ανάλυση Πρόταση σε λέξεις, λέξη σε συλλαβές, συλλαβές σε φωνήματα Έλα εδώ Πέτρο Ντο-μα-τα Φ-ω-ς σύνθεση Συλλαβών σε λέξη Φωνημάτων σε λέξη Δά-σος Ν-ε-ρ-ο ομοικοταληξία λέξεων Ομπρέλα-κοπέλα Διάκριση θέσης Συλλαβής, φωνήματος Καπέλο-πρώτη Παίζω-τελευταία αφαίρεση Συλλαβής Φωνήματος Γατάκι. Αφαιρώ το γα

Πρόσθεση Συλλαβής, φωνήματος πατα+τα κ*+λέω= κλαίω Αντιστροφή Συλλαβών, φωνημάτων Ζά-ρι, ρίζα Αντικατάσταση Τώ-ρα-τό-τε Άλλος-άμμος

Προϋποθέσεις επιτυχίας δραστηριοτήτων Δίνουμε όσα παραδείγματα χρειάζεται ώστε να είμαστε σίγουροι ότι το παιδί αντιλήφθηκε τι ακριβώς ζητούμε Όταν το παιδί σημειώνει περίπου 4 συνεχόμενες αποτυχίες δίνουμε πιο εύκολα ερωτήματα ή διακόπτουμε. Πρέπει πάντα να εξασφαλίζουμε περισσότερες επιτυχίες και όχι λάθη Όταν το παιδί λέει λάθος απάντηση ή δεν απαντά λέμε τη λύση παρουσιάζοντας αναλυτικά τη σκέψη μας Προφέρουμε τα φωνήματα όπως ακούγονται οι ήχοι τους στις λέξεις και όχι με τις ονομασίες των γραμμάτων Τροποποιούμε τις ασκήσεις ανάλογα με τις συνθήκες, τη διάθεση και τις δυνατότητες του παιδιού.

Προτεινόμενες δραστηριότητες για τη φωνολογική ενημερότητα Σπάζω την πρόταση Μαρία τι ώρα είναι; Ποια είναι η λέξη της δεύτερης γραμμούλας Ποια είναι η λέξη της πρώτης γραμμούλας Γιατί η πρώτη γραμμούλα είναι μεγαλύτερη από τη δεύτερη; Διαιρώ τη λέξη Ανάλυση της λέξης σε συλλαβές Τράβηξε τόσες γραμμούλες όσα είναι και τα κομματάκια της λέξης καπέλο.

Οι φωνούλες της λέξης Συνθέτω τις συλλαβές Η λέξη φως έχει τρεις φωνές Βάζω τρία κυβάκια στη σειρά για τις τρεις φωνές Ποια είναι η πρώτη φωνή; Ποια φωνή είναι η τελευταία; Ποια φωνή μένει στη μέση; Συνθέτω τις συλλαβές Παρουσιάζω μια λέξη συλλαβιστά και το παιδί μαντεύει τη λέξη Αρχίζει από γα τελειώνει σε τι

Ακούς τη συλλαβή; Παρουσιάζω στα παιδιά δύο εικόνες π.χ. ποια εικόνα έχει μέσα της το κομματάκι –κα Ποια εικόνα έχει μέσα της τη φωνούλα β

Έξω η αταίριαστη Παρουσιάζω τρεις εικόνες Τι δείχνουν οι εικόνες; Ποια από τις τρεις εικόνες δεν ταιριάζει με τις άλλες δύο γιατί τελειώνει σε διαφορετικό κομματάκι;

Βρίσκω τη πρώτη φωνούλα Ποιο από τα τρία ζώα ξεκινά με φωνή χ Ποιο από τα τρία ζώα τελειώνει με τη φωνή α

Βγάλε μια, βάλε άλλη Ρένα, Λένα Κήπος, λίπος Νίκος, λύκος

Παράγοντες που επηρεάζουν την κατανόηση… Οι υπάρχουσες γνώσεις Το ενδιαφέρον για το θέμα του κειμένου Ο σκοπός και το κίνητρο της ανάγνωσης Η ικανότητα ταχείας αποκωδικοποίησης λέξεων Σε σχέση με το υλικό: Άγνωστες λέξεις, μέγεθος προτάσεων Και επιπλέον υπο-ικανότητες…

Aπλοποίηση Κειμένου Ασημίνα Ρήγα

Τι πρέπει να έχουμε υπόψη μας όταν κάνουμε απλοποίηση κειμένου Να γνωρίζουμε πολύ καλά τις ανάγκες του μαθητή Να γνωρίζουμε το νόημα του κειμένου Να έχουμε υπόψη μας ποιες δραστηριότητες θα ακολουθήσουν Να πιστεύουμε στην αναγκαιότητα της απλοποίησης Η απλοποίηση θα πρέπει να είναι σίγουρα πιο απλή και πολύ μικρότερο από το κείμενο.

Βήματα για την απλοποίηση του κειμένου Ο εκπαιδευτικός διαβάζει το κείμενο Εντοπίζει το βασικό λεξιλόγιο Εντοπίζει τις βασικές ιδέες Γράφει μια περίληψη του κειμένου χρησιμοποιώντας το βασικό λεξιλόγιο Σε περίπτωση που οι ανάγκες του μαθητή το επιβάλλουν θα πρέπει να έχουμε υπόψη να γίνεται περίληψη με πολύ βασικά στοιχεία Ακολουθώ τη βασική σειρά των γεγονότων του κειμένου

Η απλοποίηση είναι με μεγαλύτερα γράμματα ή σε μεγαλύτερο διάστημα ή με διαφορετικό χρώμα Οι ασκήσεις για τους μαθητές με αναγνωστικές δυσκολίες που θα ακολουθήσουν θα πρέπει να μπορούν να ολοκληρωθούν από το απλοποιημένο κείμενο

Πότε κάνω απλοποίηση κειμένου Όταν έχω ως στόχο την κατανόηση πληροφοριών από το κείμενο Δίνω απλοποιημένο κείμενο στους μαθητές συνήθως όταν εργάζομαι ατομικά ή σε μικρή ομάδα με τους μαθητές Δίνω απλοποιημένο κείμενο στη τάξη όταν προσπαθώ να βοηθήσω τους μαθητές να κατανοήσουν γενικές πληροφορίες και να απαντήσουν συγκεκριμένες απαντήσεις.

Ευχαριστώ για την προσοχή σας…