Η αντίληψη ισοτιμίας στην ερωτική σχέση και η εκδήλωση διαφορετικών μορφών απιστίας σε αυτή Ελένη Μαλισιόβα & Παναγιώτης Κορδούτης Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών Διημερίδα Φοιτητικής Έρευνας στην Ψυχολογία, Τμήμα Ψυχολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο 11-12 Ιουνίου 2011

Η ισοτιμία στις στενές διαπροσωπικές σχέσεις Οι στενές διαπροσωπικές σχέσεις στηρίζονται στην ανταλλαγή αγαθών μεταξύ των συντρόφων Κάθε ισότιμη σχέση είναι πιθανό να οδηγήσει στην ψυχολογική ανάπτυξη των συντρόφων και στην ενδυνάμωση αυτής Σε μια στενή διαπροσωπική σχέση τα ανταλλασσόμενα αγαθά περιλαμβάνουν τη διάσταση της αγάπης, των υλικών αγαθών και των χρημάτων, των συναισθηματικών και συμβολικών αγαθών (π.χ. κοινωνική θέση), των υπηρεσιών, της επικοινωνίας και των πληροφοριών

Η θεωρία της ισοτιμίας Η θεωρία της Ισοτιμίας αναφέρεται στην τάση του ατόμου να συγκρίνει την αναλογία από τα οφέλη και κόστη που έχει σε μία σχέση προς την αναλογία από τα οφέλη και κόστη που έχει ο/η σύντροφός του Όταν η αναλογία των ανταλλασσόμενων αγαθών είναι ίση τότε η σχέση θεωρείται ισότιμη Όταν ο ένας σύντροφος δίνει περισσότερα στη σχέση και παίρνει λιγότερα τότε η σχέση θεωρείται ανισότιμη και ο σύντροφος υποωφελημένος Όταν ο σύντροφος παίρνει περισσότερα και δίνει λιγότερα η σχέση θεωρείται πάλι ανισότιμη ενώ ο σύντροφος υπερωφελημένος οφέλη ενός οφέλη άλλου κόστη ενός κόστη άλλου Vs

Η Θεωρία της Ισοτιμίας και τα αποτελέσματα απ’ τη σχέση Η αντίληψη της ισοτιμίας από το άτομο οδηγεί σε ορισμένες συνέπειες για την σχέση, όπως είναι: η σταθερότητα και η μακροβιότητα της σχέσης ικανοποίηση (συναισθηματική, σεξουαλική) για την σχέση και τον σύντροφο ποικίλα συναισθήματα (π.χ. ευχαρίστηση, πληρότητα, εγγύτητα αλλά και άγχος, θυμό, ενοχή, θλίψη, αποστασιοποίηση) διατήρηση ή διάλυση της σχέσης (σταθερή ικανοποίηση, συγκρούσεις, προδοσία ή απιστία)

Θεωρία Ισοτιμίας και ικανοποίηση Η ισοτιμία δημιουργεί συναισθηματική ικανοποίηση (π.χ. συναισθήματα εμπιστοσύνης, οικειότητας και ζεστασιάς). Η ισοτιμία δημιουργεί γενική σεξουαλική ικανοποίηση ( όταν οι σεξουαλικές ανταμοιβές είναι υψηλές/ όταν τα σεξουαλικά κόστη είναι χαμηλά) Η σεξουαλική ικανοποίηση σχετίζεται επίσης και με παράγοντες μη σεξουαλικής διάστασης (π.χ. ψυχολογική εγγύτητα, αλληλεξάρτηση)

Θεωρία Ισοτιμίας και ικανοποίηση Η αντίληψη ισοτιμίας (ισότιμος, υπερωφελημένος, υποωφελημένος) επηρεάζει τις προηγούμενες διαστάσεις της ικανοποίησης Θεωρία Ισοτιμίας → όταν τα άτομα βρίσκονται σε μία ανισότιμη σχέση, τείνουν να νιώθουν δυσαρέσκεια. Όσο περισσότερη ανισότιμη θεωρείται η σχέση, τόσο μεγαλύτερη δυσφορία και δυσαρέσκεια θα αισθάνονται. Υπερωφελημένα άτομα → αίσθημα ενοχής Υποωφελημένα άτομα → αίσθημα θυμού/δυσαρέσκειας

Υπάρχουν διάφορες μορφές απιστίας (τύποι απιστίας) Απιστία Υπάρχουν διάφορες μορφές απιστίας (τύποι απιστίας) «Συναισθηματική» αφορά την ικανοποίηση της ανάγκης για εγγύτητα και αφοσίωση. Έχει σοβαρές αρνητικές επιδράσεις στην αυτοεκτίμηση του συντρόφου και ο αντίκτυπός της στην σχέση είναι διαχειρίσιμος και αναστρέψιμος μα επίπονος «Σεξουαλική/ σωματική» αφορά την ικανοποίηση των σεξουαλικών αναγκών. Θεωρείται κοινωνικά προδιαγραμμένη και ο αντίκτυπός της είναι διαχειρίσιμος. Η επίδρασή της στη σχέση είναι αναστρέψιμη «Μεικτή» συμπεριλαμβάνει τόσο την συναισθηματική, όσο και την σεξουαλική απιστία. Έχει τις πιο σοβαρές και ανεπανόρθωτες συνέπειες για την αρχική σχέση

Αντίληψη ισοτιμίας και απιστία Θεωρία Ισοτιμίας → τόσο ο υπερωφελημένος, όσο και ο υποωφελημένος νιώθουν δυσαρέσκεια, λόγω της ανισορροπίας στη σχέση, η οποία μπορεί να οδηγήσει μεταξύ των άλλων και σε απιστία. Η απιστία είναι ένας τρόπος για να αποκατασταθεί η ανισοτιμία στη σχέση μέσω της χειραγώγησης του συντρόφου (χειριστική απιστία) της ενίσχυσης της αξίας και της αυτοεκτίμησης του εαυτού της εξόδου από την αρχική σχέση

Στόχος της έρευνας Ο σκοπός της παρούσας έρευνας είναι να εξετάσουμε κατά πόσον η αντίληψη ισοτιμίας/ανισοτιμίας (υπερωφέλειας ή υποωφέλειας) στις νεανικές ανεπίσημες σχέσεις, επιδρά στην εκδήλωση διαφορετικών μορφών απιστίας και εάν η ισοτιμία/ανισοτιμία, αλληλεπιδρώντας με το φύλο των ερωτικών συντρόφων, οδηγεί στην εκδήλωση αυτή.

Υποθέσεις και προβλέψεις Υπόθεση 1η Δεν θα διαφέρει ο αριθμός των ανδρών που δηλώνουν ισότιμοι στη σχέση από αυτόν των γυναικών Στην ανισότιμη σχέση, οι άνδρες θα δηλώνουν περισσότερο υπερωφελημένοι ενώ οι γυναίκες περισσότερο υποωφελημένες Υπόθεση 2η Μέσα στα πλαίσια της σχέσης, πολλοί περισσότεροι άνδρες παρά γυναίκες θα έχουν γενικά εκδηλώσει κάποια μορφή απιστίας

Υποθέσεις και προβλέψεις Υπόθεση 3η Η αντίληψη της ανισοτιμίας γενικά είναι πιο πιθανό να οδηγήσει σε εκδήλωση απιστίας (περισσότερης ή λιγότερης συναισθηματικής, σεξουαλικής ή μεικτής απιστίας) Υπόθεση 4η Η αντίληψη ισοτιμίας, αλληλεπιδρώντας με το φύλο των ερωτικών συντρόφων θα σχετίζεται με το βαθμό εκδήλωσης απιστίας (περισσότερης ή λιγότερης συναισθηματικής, σεξουαλικής ή μεικτής απιστίας)

Μέθοδος Συμμετέχοντες Σχέση και Σύντροφοι Ν=676 (Άνδρες=292, Γυναίκες=384), φοιτητές κατά 71.0% Τόπος κατοικίας η Αθήνα κατά 86.7% Ηλικία από 18-30 έτη, Μ.Ο.= 22.7 έτη, T.A.=2.85 Σχέση και Σύντροφοι 56.4% είχαν τρέχουσα σχέση ενώ το 43.6% αναφέρονταν σε παρελθούσα η διάρκεια σχέσης κυμαινόταν από 1-130 μήνες με Μ.Ο.= 19.6 μήνες, Τ.Α=17.82 μήνες ηλικία ερωτικού συντρόφου Μ.Ο.=23.8 έτη, Τ.Α.= 4.2

Μέθοδος Διαδικασία και μετρήσεις οι συμμετέχοντες, Τα άτομα συμμετείχαν εθελοντικά και ανώνυμα και προσεγγίσθηκαν κατά μόνας (με την παρουσία της ερευνήτριας και χωρίς την παρουσία του συντρόφου τους) Καταγραφή δημογραφικών στοιχείων Στοιχεία της πιο πρόσφατης σχέσης τους, περιγραφή σε ανοιχτή τύπου ερώτηση (χειρισμός εστίασης) οι συμμετέχοντες, εκτίμησαν πόσο «ευνοημένοι» ένιωθαν στην πιο πρόσφατη σχέση τους έναντι του συντρόφου τους χρησιμοποιώντας την Γενική Μέτρηση Ισοτιμίας της Hatfield (1978) αποκρίθηκαν σε κλειστές ερωτήσεις (Traupmann, Hatfield & Wexler (1983), που μετρούν γενική, σεξουαλική και συναισθηματική ικανοποίηση εν συνεχεία απάντησαν σε μέτρηση της απιστίας (Drigotas et al. 1999) μετρώντας συναισθηματικές και σεξουαλικές πλευρές της αλλά και διαβαθμίσεις απιστίας που κυμαίνονταν από το απλό φλερτ μέχρι την σεξουαλική συνεύρεση απάντησαν εάν ο σύντροφός τους έμαθε για την εξωδυαδική σχέση της απιστίας (ΝΑΙ/ΟΧΙ) απάντησαν σχετικά με την έκβαση της σχέσης τους, μετά την απιστία (αν συνεχίστηκε ή όχι η κύρια σχέση, αν διατηρήθηκαν παράλληλα οι δύο σχέσεις κλπ.) η διαδικασία διαρκούσε 15-20 λεπτά

Αποτελέσματα Έλεγχος 1ης Υπόθεσης: Φύλο και Κατηγορία Ισοτιμίας Στην ισότιμη σχέση τα ποσοστά ανδρών και γυναικών δε διαφέρουν Στην κατάσταση ανισοτιμίας, οι άνδρες εμφανίζονται περισσότερο ως υπερωφελημένοι και οι γυναίκες ως υποωφελημένες χ2(2, 670)=6.5, p=0.039< 0.05 Υπερωφελημένος Ισότιμος Υποωφελημένος Άνδρας 32.2% 45.5% 22.3% Γυναίκα 25.0% 45.3% 29.7%

Αποτελέσματα Έλεγχος 2ης Υπόθεσης: Φύλο και Απιστία Μέσω ανάλυσης παραγόντων προέκυψαν τρεις παράγοντες ισοδύναμοι με μορφές απιστίας, οι εξής, Ερωτοτροπία Συναισθηματική απιστία Σεξουαλική απιστία Από το σύνολο των συμμετεχόντων (Ν= 676) το 66.9% (439 άτομα) εκδήλωσαν απιστία με κάποια από τις τρεις μορφές σε κάποιον βαθμό (περιλαμβάνεται και η διάθεση για απιστία)

Αποτελέσματα Έλεγχος 2ης Υπόθεσης: Φύλο και αριθμός ατόμων που εκδήλωσαν απιστία Δεν προκύπτουν διαφορές φύλου χ2(1, 656)=0.010, p=0.9> 0.05 Φύλο Απιστήσαντες Μη Απιστήσαντες Άνδρας 67.1% (192) 32.9% (94) Γυναίκα 66.8% (247) 33.2% (123)

Αποτελέσματα Έλεγχος 2ης Υπόθεσης: Φύλο και Απιστία Ανάλυση διακύμανσης έδειξε διαφορά φύλου στο βαθμό εκδήλωσης μόνον της σεξουαλικού τύπου απιστίας F(1, 676)= 7.1, p=0.008 <0.05, οι άνδρες απιστούν με μεγαλύτερη ένταση ως προς τη σεξουαλική απιστία. Δεν υπήρχαν άλλες διαφορές φύλου ως προς τους άλλους τύπους απιστίας. Σεξουαλική Απιστία Φύλο Μ.Ο. Τ. Α. Άνδρας 3.0 2.9 Γυναίκα 2.5 2.7

Αποτελέσματα Έλεγχος 3ης Υπόθεσης: Κατηγορία Ισοτιμίας και βαθμός εκδήλωσης απιστίας στους διάφορους τύπους απιστίας Πολλαπλό F(2,679)=23.8, p=0.00, F(2,679)=21.6, p=0.00, F(2,679)=21.7, p=0.00 Οι αριθμοί είναι Μέσοι Όροι, μεγαλύτεροι αριθμοί υποδεικνύουν μεγαλύτερο βαθμό εκδήλωσης στους τρεις τύπους απιστίας. Ίδιοι αλφαβητικοί δείκτες υποδεικνύουν στατιστικά σημαντικές διαφορές μέσων όρων (post hoc Scheffe test) Κατηγορία Ισοτιμίας Είδος Απιστίας Υπερωφελημένος Ισότιμος Υποωφελημένος Ερωτοτροπία 4.2a 2.7ab 2.5b Συναισθηματική Απιστία 3.3a 1.9a 2.6a Σεξουαλική Απιστία 3.6a 2.0ab 3.0b

Αποτελέσματα Έλεγχος 3ης Υπόθεσης: Κατηγορία Ισοτιμίας και βαθμός εκδήλωσης απιστίας στους διάφορους τύπους απιστίας Διαπιστώθηκε ότι οι ανισότιμοι σύντροφοι, είτε υπερωφελημένοι είτε υποωφελημένοι εκδηλώνουν μεγαλύτερο βαθμό ερωτοτροπίας και σεξουαλικής απιστίας από τους ισότιμους, ενώ οι υπερωφελημένοι εκδηλώνουν μεγαλύτερο βαθμό συναισθηματικής απιστίας από τους υποωφελημένους και οι δύο δε από τους ισότιμους

Αποτελέσματα Έλεγχος 4ης Υπόθεσης: Κατηγορία Ισοτιμίας, Φύλο και Απιστία Δεν διαπιστώθηκε η αλληλεπίδραση κατάστασης ισοτιμίας (ισοτιμίας/ανισοτιμίας), φύλου και απιστίας στους τρεις τύπους απιστίας. Πολλαπλό F(2,670)=0.74, p=0.47, F(2,670)=1.44, p=0.23, F(2,670)=1.46, p > .05

Συζήτηση Παρόλο που στην κατάσταση της ισοτιμίας τα ποσοστά ανδρών και γυναικών είναι περίπου τα ίδια στην κατάσταση της ανισοτιμίας, οι άνδρες παρουσιάζονται περισσότερο ως υπερωφελημένοι ενώ οι γυναίκες ως υποωφελημένες. Επιβεβαιώνονται έτσι σχετικές προηγούμενες έρευνες ότι οι σχέσεις ωφελούν περισσότερο τους άνδρες.

Συζήτηση Δεν υφίστανται οι στερεοτυπικές διαφορές φύλου ως προς την απιστία, εφόσον τα άτομα απιστούν εξίσου Ωστόσο οι άνδρες τείνουν να απιστούν περισσότερο σεξουαλικά για λόγους ίσως συνδεδεμένους με γενικότερες διαφορές των δύο φύλων ως προς την αντίληψη των σχέσεων και την σημασία της σεξουαλικότητας σε αυτές οι γυναίκες κατά κανόνα αντιμετωπίζουν τις σχέσεις πολυδιάσταστα επενδύοντας σε αυτές και συναισθηματικά ενώ οι άνδρες τις αντιμετωπίζουν πιο μονοδιάστατα. Αυτό τους επιτρέπει να επενδύουν π.χ. μόνο στην σεξουαλική πλευρά ή περισσότερο σε αυτήν

Συζήτηση Το μεγάλο ποσοστό απιστίας (περίπου 67%) δεν αποτελεί έκπληξη δεδομένου ότι μελετήσαμε κυρίως ανεπίσημες νεανικές βραχύβιες σχέσεις που είναι πιο ευάλωτες στη διάλυση γιατί, μεταξύ των άλλων, δεν ρυθμίζονται από κοινωνικούς κανόνες τόσο ασφυκτικά π.χ. όσο ο γάμος. Δε προέκυψε στον πληθυσμό μας «μεικτή απιστία» αλλά μόνο σεξουαλική και απιστία ερωτοτροπίας, ίσως πάλι γιατί μελετήσαμε ανεπίσημες σχέσεις στην συγκεκριμένη νεανική ηλικιακή ομάδα Η κατάσταση ισοτιμίας/ανισοτιμίας συνδέεται με τον βαθμό εκδήλωσης απιστίας: οι ανισότιμοι σύντροφοι εκδηλώνουν σε μεγαλύτερο βαθμό απιστία από όσο οι ισότιμοι σε όλες τις μορφές απιστίας

Συζήτηση Τα αποτελέσματα είναι συμβατά με την θεωρία της Ισοτιμίας, η οποία προβλέπει ότι η ανισοτιμία γενικότερα δεν είναι ανεκτή υποκειμενικά, οδηγεί σε κάποιου είδους δυσφορία για τη σχέση που μπορεί να καταλήξει σε απιστία για λόγους χειρισμού του/της συντρόφου ή για έξοδο από τη σχέση

Συμπέρασμα Η ισοτιμία συνδέεται με την απιστία κατά θεωρητικά αναμενόμενο τρόπο. Οι ισορροπίες κόστους- οφέλους μεταξύ των συντρόφων είναι σημαντικές για την διατήρηση ή την διάλυση των στενών διαπροσωπικών σχέσεων.