Χημεία Β΄ Λυκείου ΕΚΦΕ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ Θετικής Κατεύθυνσης Χημική Ισορροπία Αρχή Le Chatelier Εισηγητές Στέφανος Κ. Ντούλας Χημικός MSc-Med Αντώνιος Ε. Χρονάκης Χημικός

3ο Πείραμα Χημική ισορροπία – Επίδραση συγκέντρωσης 2K2CrO4 + H2SO4 K2Cr2O7 + K2SO4 + H2O κίτρινο πορτοκαλί Όργανα – Συσκευές Δοκιμαστικοί σωλήνες Ξύλινη λαβίδα Σταγονόμετρο Αντιδραστήρια K2CrO4 1M K2Cr2O7 1M H2SO4 2M KOH 5M

3ο Πείραμα Χημική ισορροπία – Επίδραση συγκέντρωσης 2K2CrO4 + H2SO4 K2Cr2O7 + K2SO4 + H2O κίτρινο πορτοκαλί

3ο Πείραμα Χημική Ισορροπία – Επίδραση συγκέντρωσης 2K2CrO4 + H2SO4 K2Cr2O7 + K2SO4 + H2O κίτρινο πορτοκαλί Πειραματική Πορεία Σε δοκιμαστικό σωλήνα εισάγουμε 3 mL (περίπου) διαλύματος K2CrO4 (κίτρινο). Προσθέτουμε στάγδην H2SO4 και ανακινούμε. Παρατηρούμε τη χρωματική αλλαγή. Στη συνέχεια προσθέτουμε στάγδην διάλυμα ΚΟΗ και ανακινούμε.

4ο Πείραμα Χημική Ισορροπία – Επίδραση Θερμοκρασίας [Co(H2O)6]2+ + 4Cℓ - [CoCℓ4]2- + 6H2O ΔΗ>0 ρόδινο κυανό Όργανα – Συσκευές Δοκιμαστικοί σωλήνες Λύχνος Bunsen Ξύλινη λαβίδα Ποτήρι ζέσεως 500 mL Αντιδραστήρια CoCℓ2 0,1M HCℓ 1M

4ο Πείραμα Χημική Ισορροπία – Επίδραση Θερμοκρασίας [Co(H2O)6]2+ + 4Cℓ - [CoCℓ4]2- + 6H2O ΔΗ>0 ρόδινο κυανό

4ο Πείραμα Χημική Ισορροπία – Επίδραση Θερμοκρασίας [Co(H2O)6]2+ + 4Cℓ - [CoCℓ4]2- + 6H2O ΔΗ>0 ρόδινο κυανό Πειραματική πορεία Σε 3 δοκιμαστικούς σωλήνες εισάγουμε από 5 mL διαλύματος CoCℓ2. Προσθέτουμε στάγδην ΗCℓ και παρατηρούμε τη χρωματική αλλαγή. Τοποθετούμε τον 1ο δοκιμαστικό σωλήνα σε παγόλουτρο. Θερμαίνουμε το 2ο δοκιμαστικό σωλήνα στη φλόγα του λύχνου με αρκετή προσοχή (αποφεύγουμε το βρασμό). Διαπιστώνουμε τις χρωματικές αλλαγές στους 3 δοκιμαστικούς σωλήνες.

5ο Πείραμα Χημική Ισορροπία – Επίδραση Θερμοκρασίας Ν2Ο4 (g) 2ΝΟ2 (g) ΔΗ0 = + 57 KJ ανοιχτό καφέ σκούρο καφέ

5ο Πείραμα Χημική Ισορροπία – Επίδραση Θερμοκρασίας Ν2Ο4 (g) 2ΝΟ2 (g) ΔΗ0 = + 57 KJ ανοιχτό καφέ σκούρο καφέ Πειραματική πορεία Σε δυο σφαιρικές φιάλες έχουμε διοχετεύσει αέριο ΝΟ2. Εισάγουμε την 1η σφαιρική φιάλη σε παγόλουτρο. Εισάγουμε τη 2η σφαιρική φιάλη σε θερμόλουτρο. Παρατηρούμε τη χρωματική αλλαγή, συγκρίνοντάς τις 2 φιάλες.

5ο Πείραμα Χημική Ισορροπία – Επίδραση Πίεσης Ν2Ο4 (g) 2ΝΟ2 (g) ανοιχτό καφέ σκούρο καφέ

5ο Πείραμα Χημική Ισορροπία – Επίδραση Πίεσης Ν2Ο4 (g) 2ΝΟ2 (g) ανοιχτό καφέ σκούρο καφέ Πειραματική πορεία Εισάγουμε σε σύριγγα των 50 mL μίγμα διοξειδίου και τετροξειδίου του αζώτου, μέχρι το μισό του όγκου της (25 mL). Εκτονώνουμε απότομα τη σύριγγα μέχρι τα 50 mL και παρατηρούμε το αρχικό χρώμα. Κρατάμε τον όγκο στα 50 mL και παρατηρούμε την αλλαγή του χρώματος. Συμπιέζουμε απότομα τη σύριγγα μέχρι τα 10 mL και παρατηρούμε το αρχικό χρώμα. Κρατάμε το αέριο πιεσμένο και παρατηρούμε την αλλαγή του χρώματος.

6ο Πείραμα Χημική Ισορροπία Επίδραση Συγκέντρωσης - Θερμοκρασίας [Cu(H2O)4]2+ + 4Cℓ- [CuCℓ4]2- + 4H2O ΔΗ>0 (γαλάζιο) (πράσινο) Όργανα – Συσκευές Δοκιμαστικοί σωλήνες (3) Λύχνος θέρμανσης Υδροβολέας Ξύλινη λαβίδα Αντιδραστήρια CuSO4∙5H2O 0,1M HCℓ 10M Απιονισμένο νερό

6ο Πείραμα Χημική Ισορροπία Επίδραση Συγκέντρωσης - Θερμοκρασίας [Cu(H2O)4]2+ + 4Cℓ- [CuCℓ4]2- + 4H2O ΔΗ>0 (γαλάζιο) (πράσινο) [Cu(H2O)4]2+ [CuCℓ4]2–

6ο Πείραμα Χημική Ισορροπία – Επίδραση Συγκέντρωσης [Cu(H2O)4]2+ + 4Cℓ- [CuCℓ4]2- + 4H2O (γαλάζιο) (πράσινο) Πειραματική πορεία Σε 2 δοκιμαστικούς σωλήνες εισάγουμε από 1mL διαλύματος CuSO4. Στον 1ο προσθέτουμε στάγδην 1mL HCℓ και παρατηρούμε τη χρωματική αλλαγή (πράσινο). Μοιράζουμε το διάλυμα σε 2 δοκιμαστικούς σωλήνες. Στον ένα από αυτούς προσθέτουμε απιονισμένο νερό και παρατηρούμε τη χρωματική αλλαγή (γαλάζιο). Παρατηρούμε τα χρώματα στους 3 δοκιμαστικούς σωλήνες,

6ο Πείραμα Χημική Ισορροπία – Επίδραση Θερμοκρασίας [Cu(H2O)4]2+ + 4Cℓ- [CuCℓ4]2- + 4H2O ΔΗ>0 (γαλάζιο) (πράσινο) Πειραματική πορεία Σε 2 δοκιμαστικούς σωλήνες εισάγουμε από 2mL διαλύματος CuSO4. Προσθέτουμε σταγόνες διαλύματος πυκνού HCℓ. Τοποθετούμε τον 1ο δοκιμαστικό σωλήνα σε θερμόλουτρο. Τοποθετούμε τον 2ο δοκιμαστικό σωλήνα σε παγόλουτρο. Συγκρίνουμε το χρώμα των 2 δοκιμαστικών σωλήνων.

7ο Πείραμα Χημική Ισορροπία – Επίδραση Συγκέντρωσης [Cu(H2O)4]2+ + 4ΝΗ3 [Cu(ΝΗ3)4]2+ + 4H2O ΔΗ>0 (γαλάζιο) (σκούρο μπλε) Όργανα – Συσκευές Δοκιμαστικοί σωλήνες (3) Λύχνος θέρμανσης Υδροβολέας Ξύλινη λαβίδα Αντιδραστήρια CuSO4∙5H2O 0,1M ΝΗ3(aq) πυκνό H2SO4(aq) πυκνό Απιονισμένο νερό

7ο Πείραμα Χημική Ισορροπία – Επίδραση Συγκέντρωσης [Cu(H2O)4]2+ + 4ΝΗ3 [Cu(ΝΗ3)4]2+ + 4H2O ΔΗ>0 (γαλάζιο) (σκούρο μπλε)

7ο Πείραμα Χημική Ισορροπία – Επίδραση Συγκέντρωσης [Cu(H2O)4]2+ + 4ΝΗ3 [Cu(ΝΗ3)4]2+ + 4H2O ΔΗ>0 (γαλάζιο) (σκούρο μπλε) Πειραματική πορεία Εισάγουμε σε 2 δοκιμαστικούς σωλήνες από 2 mL CuSO4. Προσθέτουμε στον 1ο σταγόνες ΝΗ3. Παρατηρούμε τη χρωματική αλλαγή (σκούρο μπλε). Στον ίδιο δοκιμαστικό προσθέτουμε διάλυμα H2SO4. Παρατηρούμε τη χρωματική αλλαγή.

8ο Πείραμα Χημική Ισορροπία – Επίδραση Συγκέντρωσης FeCℓ3 + 3NH4SCN Fe(SCN)3 + 3NH4Cℓ . κίτρινο κόκκινο

8ο Πείραμα Χημική Ισορροπία – Επίδραση Συγκέντρωσης FeCℓ3 + 3NH4SCN Fe(SCN)3 + 3NH4Cℓ κίτρινο κόκκινο Όργανα – Συσκευές Δοκιμαστικοί σωλήνες μικροί (5) Ογκομετρικοί κύλινδροι 10ml & 100ml Γυάλινη ράβδος ανάδευσης Ποτήρι ζέσεως των 100ml (1) Τρίποδο με πλέγμα Λύχνος Υδροβολέας Αντιδραστήρια ΝΗ4SCN 0,1M FeCl3 0,1M NH4Cl στερεό

8ο Πείραμα Χημική Ισορροπία – Επίδραση Συγκέντρωσης FeCℓ3 + 3NH4SCN Fe(SCN)3 + 3NH4Cℓ κίτρινο κόκκινο Πειραματική πορεία Στο ποτήρι ζέσεως τοποθετούμε 2ml FeCℓ3 και 1ml NH4SCN. Προσθέτουμε με κύλινδρο 50ml νερού για να αραιώσουμε το έντονο χρώμα. Σε τέσσερις δοκιμαστικούς σωλήνες βάζουμε από 5ml διαλύματος. Ο 1ος σωλήνας χρησιμεύει ως τυφλό δείγμα. Στο 2ο σωλήνα προσθέτουμε 2 ml διαλύματος FeCℓ3. Στον 3ο σωλήνα προσθέτουμε 2 ml διαλύματος NH4SCN. Στον 4ο σωλήνα προσθέτουμε λίγο στερεό NH4Cℓ. Έναν από τους σωλήνες με το έντονο κόκκινο χρώμα τους χωρίζουμε σε δύο ίσα μέρη. Τοποθετούμε τον έναν σε υδρόλουτρο και θερμαίνουμε.

Βιβλιογραφία Χημική Ισορροπία Κ. ΓΙΟΥΡΗ ΤΣΟΧΑΤΖΗ, Διδακτική Πειραμάτων Χημείας, Εκδόσεις Ζήτη 2000 ΣΙΔΕΡΗ ΜΗΤΣΙΑΔΗ, Οδηγός Πειραμάτων Χημείας, Σαββάλας 1994 ΛΙΟΔΑΚΗΣ, ΓΑΚΗΣ, Εργαστηριακός Οδηγός Χημείας Α΄ Λυκείου, ΟΕΔΒ Αθήνα ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΑΝΟΥΣΑΚΗΣ, Χημεία ένα συναρπαστικό παιχνίδι, Εκδοτικός οίκος Αδελφών Κυριακίδη 2005 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΕΠΠΕ 18, Διδασκαλία Πειραμάτων Χημείας, Αθήνα 1999 ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΒΑΡΒΟΓΛΗΣ, Χημεία και Καθημερινή ζωή, Εκδόσεις Κάτοπτρο