ΔΙΑΛΕΞΗ 4 Υποθρεψία Ορισμός Ταξινόμηση Συχνότητα Εκτίμηση Αναγνώριση στους (νοσοκομειακούς) ασθενείς Κλινικές εκδηλώσεις ανεπάρκειας μικροθρεπτικών συστατικών Αντιμετώπιση σοβαρής υποθρεψίας

ΥΠΟΘΡΕΨΙΑ Ορίζεται ως φτωχή πρόσληψη πρωτεΐνης, ενέργειας και ιχνοστοιχείων # συνοδεύεται από απώλεια βάρους Προκύπτει πρωτοπαθής (ανεπαρκή παροχή τροφής) ή δευτεροπαθής λόγω μειωμένης παροχής ενέργειας ή/και θρεπτικών συστατικών, ως αποτέλεσμα νοσημάτων όπως νεφρικές παθήσεις, κακοήθεις νεοπλασίες, κα Επηρεάζει την ανθρώπινη δραστηριότητα, την υγεία Η υποθρεψία στα παιδιά χαρακτηρίζεται από στασιμότητα στην ανάπτυξη με αποτέλεσμα το παιδί να παρουσιάζει αρχικά χαμηλότερο βάρος από το ιδανικό σε σχέση με το ύψος = λιπόσαρκο

Ομάδες υψηλού κινδύνου: ΥΠΟΘΡΕΨΙΑ Ομάδες υψηλού κινδύνου: 1. Ψυχιατρικοί ασθενείς και άρρωστοι με κακοήθεις νόσους 2. Χρόνιες παθήσεις (αναπνευστικοί άρρωστοι, χρόνιοι νεφροπαθείς, διαβητικοί) 3. Αλκοολικοί, ναρκομανείς 4. Ασθενείς με χρόνιες γαστρεντερικές παθήσεις 5. Πολυτραυματίες, εγκαυματίες

ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ Οι κοινωνικο-οικονομικοί παράγοντες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην συχνότητα της υποθρεψίας Οι φυσικές καταστροφές και θεομηνίες, σημαντικές πολιτικο-κοινωνικές ανακατατάξεις και κυρίως σοβαρή οικονομική κρίση, αποτελούν σημαντικούς παράγοντες επιδείνωσης της εικόνας της υποθρεψίας Το ποσοστό υποθρεψίας στις ΗΠΑ υπολογίστηκε στο 3,3% Τα νούμερα όμως αυξάνουν όταν διερευνάται σε χαμηλά κοινωνικά στρώματα (50% με μέτρια ένταση πείνας) Παρόμοια αποτελέσματα αναφέρθηκαν και στον Καναδά

ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ Το 40% των νοσηλευομένων σε παθολογικές και χειρουργικές κλινικές πάσχει από υποθρεψία Σε μια μεγάλη μελέτη που διεξάχθηκε στην Αγγλία το 2005, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα 2/3 των νοσηλευομένων είχαν απώλεια βάρους 10% κατά την έξοδό τους από το νοσοκομείο Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι το 30% περίπου των ασθενών υποσιτίζεται

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΣΦΑΙΡΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ (Subjective Global Assessment) ΚΡΙΤΙΡΙΑ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΗΣ ΣΦΑΙΡΙΚΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ 1) Μεταβολή σωματικού βάρους. Ανεξέλεγκτη, ακούσια απώλεια βάρους > 10% τους 6 τελευταίους μήνες και ιδιαίτερα τις τελευταίες 2 εβδομάδες 2) Αλλαγή στη σίτιση. Σημαντικός περιορισμός στην πρόσληψη τροφής 3) Μυϊκή απίσχναση και απώλεια λίπους με έμφαση στη παρουσία οιδήματος στα σφυρά 4) Γαστρεντερικά συμπτώματα που επιμένουν για >2 εβδομάδες (ναυτία, εμετός, διάρροια, ανορεξία) 5) Σημαντική ελάττωση φυσικής ικανότητας (φτωχή σίτιση) 6) Υποκείμενο νόσημα και συσχέτιση του με διατροφικές ανάγκες (στρες λόγω τραύματος, κα).

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ Η υποθρεψία είναι πιο συνήθως πιο εμφανής στα παιδιά και ιδιαίτερα στα βρέφη σε σχέση με τους ενήλικες, αφού οι ενεργειακές τους ανάγκες είναι μεγαλύτερες Λοιμώξεις Φτωχή διανοητική ανάπτυξη Η παρουσία κακής θρέψεως συνοδεύεται από αύξηση των ημερών νοσηλείας, αυξημένη νοσηρότητα κατά 25% και θνητότητα κατά 5% Ελάττωση του αριθμού των ανοσοκυττάρων Μειωμένη επούλωση Καταβολισμός των μυών

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ Θάνατος Αναιμία Η έλλειψη ιωδίου = εγκεφαλική βλάβη + πνευματική καθυστέρηση Η έλλειψη βιταμίνης Α = τύφλωση στη παιδικά ηλικία Κοινωνικοί (μειωμένη ικανότητα μάθησης, σχολικής επίδοσης, διαπροσωπικές σχέσεις με άλλους μαθητές) Συμπεριφεριολογικοί (στους έφηβους έχει διαπιστωθεί μια ισχυρή συσχέτιση της κατάθλιψης και συμπτωμάτων αυτοκτονίας με την υποθρεψία)

ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΜΙΚΡΟΘΡΕΠΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΑΤΙΚΩΝ Οι σοβαρές μορφές υποθρεψίας σε αναπτυγμένες χώρες είναι δευτεροπαθείς (παθολογικές καταστάσεις, παραμελημένα ή κακοποιημένα παιδιά) Αντίθετα, οι ανεπάρκειες μικροθρεπτικών συστατικών (βιταμίνες, ιχνοστοιχεία) έχουν αυξηθεί τις τελευταίες δεκαετίες και στις αναπτυγμένες χώρες Λόγοι: δίαιτες, βιομηχανοποιημένα τρόφιμα, ο τρόπος μαγειρέματος - συσκευασίας - συντήρησης μπορεί να επηρεάσουν την περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά, η ελλιπής ή λανθασμένη πληροφόρηση του κοινού για τη σωστή διατροφή

ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ Α Μεταξύ των πιο συχνών προβλημάτων θρέψης Η χρόνια ανεπάρκεια βιταμίνης Α προκαλεί καθυστέρηση στη σωματική ανάπτυξη, ανεπαρκή προσαρμογή στο σκοτάδι και υπερκεράτωση του δέρματος (από τα πρώιμα συμπτώματα της ανεπάρκειας) Προκαλεί επίσης νοητική καθυστέρηση, ξηροδερμία και απολέπιση, τύφλωση Οι χόνδροι και τα οστά επηρεάζονται ενώ η οστική ανάπτυξη επιβραδύνεται Τροφές: πράσινα λαχανικά, φρούτα, συκώτι βοδιού

ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D Οφείλεται στην μακροχρόνια αποφυγή έκθεσης στο ηλιακό φως, ανεπαρκή διατροφική πρόσληψη Οδηγεί σε ραχίτιδα (ευερέθιστο, υποτονικό με καθυστέρηση της ψυχοκινητικής του ανάπτυξης) Η υποβιταμίνωση D φαίνεται ότι παρουσιάζεται αρκετά συχνά σε νοσηλευόμενους ασθενείς Σε υπερήλικες η ανεπάρκεια βιταμίνης D είναι συχνή (μειωμένη διαιτητική πρόσληψη, μειωμένη έκθεση στο ηλιακό φως) = η αποκατάσταση βελτιώνει τη μυϊκή δύναμη και τη λειτουργικότητα Τροφές: ψάρια

ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ Ε Έχει διαπιστωθεί σε πρόωρα βρέφη Μπορεί να οδηγήσει σε οίδημα άκρων και βλεφάρων και ελαφρά ταχύπνοια Κατάργηση των αντανακλαστικών, διαταραχές στη βάδιση και άλλες νευρολογικές διαταραχές Κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι η χορήγηση βιταμίνης Ε μπορεί να προλάβει τη διαδικασία της αθηροσκλήρωσης (αντιοξειδωτική δράση) Τροφές: φυτικά έλαια (αραβοσιτέλαιο, σόγια), καρποί με κέλυφος, σπανάκι, μπρόκολο

Αιμορραγικές πετέχειες (πρώιμα συμπτώματα) Εξάντληση, υπερτροφικά ούλα, ευερεθιστότητα, αναιμία Το 17% του πληθυσμού, στον αναπτυγμένο κόσμο = ανεπάρκεια βιταμίνης C Τις περισσότερες φορές η ανεπάρκεια παρουσιάζεται σε βρέφη 6-12 μηνών των οποίων η διατροφή στηρίζεται στο αγελαδινό γάλα (όχι λαχανικά) Τροφές: πορτοκάλια, κόκκινες πιπεριές, θυμάρι, μαϊντανός Η έλλειψη βιταμίνης Κ οδηγεί σε αιμορραγίες από το γαστρεντερικό και τους βλεννογόνους Τα νεογνά παρουσιάζουν ανεπάρκεια βιταμίνης Κ (ενδομυϊκή ένεση) Άλλες καταστάσεις που συνοδεύονται από χαμηλά επίπεδα βιταμίνης Κ είναι η μακροχρόνια λήψη φαρμάκων όπως αντιβιοτικών, αντιπηκτικών και η παρατεταμένη παρεντερική διατροφή Τροφές: πράσινα φυλλώδη λαχανικά, κρέας, τυρί, αυγά

Τροφές: δημητριακά ολικής άλεσης, ηλιόσποροι, συκώτι, πατάτες Η ανεπάρκεια της βιταμίνης Β1 (θειαμίνη) δεν είναι συνηθισμένη σε βρέφη και παιδιά της χώρα μας Παρατηρείται σε αλκοολικούς, σε χρόνιες (περιοριστικές) δίαιτες, σε μακροχρόνια παρεντερική διατροφή, σε ασθενείς με χρόνια νεφρική ανεπάρκεια (αιμοκάθαρση) Τροφές: δημητριακά ολικής άλεσης, ηλιόσποροι, συκώτι, πατάτες Η ανεπάρκεια της βιταμίνης Β2 (ριβοφλαβίνη) μπορεί να παρουσιαστεί σε αλκοολικούς, σε χρόνιες (περιοριστικές) δίαιτες, σε μακροχρόνια παρεντερική διατροφή, σε ασθενείς με χρόνια νεφρική ανεπάρκεια και σε γυναίκες που λαμβάνουν από του στόματος αντισυλληπτικά Η ανεπάρκεια της προκαλεί στοματίτιδα, φωτοφοβία, γλωσσίτιδα Τροφές: συκώτι, μαγιά

Σε ασθενείς >60 ετών αναφέρεται σε ποσοστό μέχρι και 23% Η ανεπάρκεια της βιταμίνης Β6 (πυριδοξίνη) συμβαίνει σε διαταραχές της θρέψης και σε λοιμώξεις Η ανεπάρκεια της βιταμίνης Β6 έχει ως συνέπεια σπασμούς στα βρέφη, υπερδιεγερσιμότητα και αναιμία Νευρολογικά συμπτώματα παρατηρούνται και σε ενήλικες ασθενείς που βρίσκονται σε χρόνια περιτοναϊκή κάθαρση (διορθώνονται μετά από χορήγηση της βιταμίνης) Τροφές: μπανάνες, συκώτι, ψάρια, καρύδια Σε ασθενείς >60 ετών αναφέρεται σε ποσοστό μέχρι και 23% Η απορρόφηση της επηρεάζεται από το οινόπνευμα Αυξημένες ανάγκες παρατηρούνται στην εγκυμοσύνη και τη θηλάζουσα μητέρα Η έλλειψη της = αναιμία Τροφές: αυγά, τυρί, κρέας, οστρακοειδή (μύδια, στρείδια)

Ανεπάρκεια σιδήρου. Το 30% του πληθυσμού, παγκοσμίως, θεωρείται ότι παρουσιάζει κάποια μορφή αναιμίας και οι μισοί από αυτούς εκτιμάται ότι έχουν σιδηροπενική αναιμία. Η σιδηροπενία είναι η πιο συχνή ανεπάρκεια κατά τη βρεφική και παιδική ηλικία (αποτέλεσμα ανεπαρκούς πρόσληψης σιδήρου) Ανεπάρκεια ασβεστίου. Το ασβέστιο είναι απαραίτητο για την ανάπτυξη του σκελετού, την πήξη του αίματος, την μυϊκή συστολή και θερμορύθμιση. Τα αίτια υπασβαιστιαιμίας περιλαμβάνουν ελαττωμένη πρόσληψη ή απορρόφηση από τον εντερικό βλεννογόνο, αυξημένη απώλεια ασβεστίου (διουρητικά), κα

Ανεπάρκεια ψευδαργύρου Ανεπάρκεια ψευδαργύρου. Είναι απαραίτητος στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και την παραγωγή ινσουλίνης. Οι κλινικές εκδηλώσεις από την ανεπάρκεια ψευδαργύρου είναι η ανορεξία, διαταραχές της γεύσης, της όσφρησης, βραδεία επούλωση των τραυμάτων, αλωπεκία, διάρροια - Τροφές: ωμά στρείδια, συκώτι, κρέας, μανιτάρια Η ανεπάρκεια ιωδίου αποτελεί ένα μεγάλο πρόβλημα δημόσιας υγείας = βρογχοκήλη. Η επίλυση του προβλήματος είναι απλή = εμπλουτισμός του μαγειρικού αλατιού με ιώδιο. Η εφηβική ηλικία και η εγκυμοσύνη είναι οι περίοδοι με τις μεγαλύτερες ανάγκες σε ιώδιο - Τροφές: συκώτι, αυγά, σολομός, σαρδέλες

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΟΒΑΡΗΣ ΥΠΟΘΡΕΨΙΑΣ Αποσκοπεί στη μείωση της θνησιμότητας, τη βράχυνση της νοσηλείας και την πλήρη ανάρρωση του ατόμου Η επιτυχής θεραπεία περιλαμβάνει την αντιμετώπιση κοινωνικών και οικογενειακών προβλημάτων ως προδιαθεσικών παραγόντων που ευθύνονται για την εκδήλωση της Αν αντιμετωπιστεί ως ένα καθαρά ιατρικό πρόβλημα, είναι πολύ πιθανό να υποτροπιάσει όταν ο ασθενής επιστρέψει στο σπίτι του

ΣΤΑΔΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΣΟΒΑΡΗ ΥΠΟΘΡΕΨΙΑ Στάδιο Στόχοι Ι. Αρχική θεραπεία Αντιμετώπιση προβλημάτων απειλητικών για τη ζωή, διόρθωση συγκεκριμένων ελλειμμάτων και μεταβολικών διαταραχών και επανέναρξη της σίτισης ΙΙ. Αποκατάσταση Εντατική σίτιση για την αποκατάσταση του σωματικού βάρους, ψυχολογικής και συναισθηματικής υποστήριξης και εκπαίδευσης της μητέρας για την φροντίδα κατ’ οίκον ΙΙΙ. Παρακολούθηση Μετά το εξιτήριο, παρακολουθούνται για την πρόληψη υποτροπής, ενίσχυση της σωματικής, πνευματικής και συναισθηματικής ανάπτυξης του παιδιού

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΧΡΟΝΙΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ Η από του στόματος ή εντερική χορήγηση συμπληρώματος πρωτεΐνης: βελτιώνει τις σωματομετρικές παραμέτρους ασθενών και μειώνει τη θνησιμότητα βελτιώνει την ανοσολογική και μυϊκή λειτουργία Τα αποθέματα λίπους μπορούν να αποκατασταθούν ακόμα και σε κλινήρεις ασθενείς Η αποκατάσταση όμως της μη-λιπώδους μάζας δεν μπορεί να αποκατασταθεί παρά μόνο μετά την κινητοποίηση του ασθενούς

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ