Νευρικό σύστημα

Εισαγωγή Νευρώνας (νευρικό κύτταρο) Είναι  πολύ  εξειδικευμένα  και  διαφοροποιημένα κύτταρα  διατηρώντας,  ωστόσο,  όλες  τις βιολογικές και βιοχημικές ιδιότητες και των υπολοίπων κυττάρων του σώματος. Νευρώνες υπάρχουν: •    στη φαιά ουσία του φλοιού του εγκεφάλου. •    στη φαιά ουσία του νωτιαίου μυελού. •    στα νευρικά γάγγλια.

Κάθε νευρώνας αποτελείται από: 1 Κάθε νευρώνας αποτελείται από: 1.    το κυτταρικό σώμα το οποίο έχει σχήμα αστεροειδές ή πυραμοειδές. 2.    Τους δενδρίτες    (κεντρομόλες  αποφυάδες) οι οποίοι μεταφέρουν  ώσεις  προς το σώμα του νευρώνα. Εκφύονται από το κυτταρικό σώμα είναι μικρότεροι από αυτό αλλά έχουν ίδια κατασκευή μ' αυτό. Η αρχή των δενδριτών των αισθητικών νευρώνων είναι οι υποδοχείς. Οι υποδοχείς είναι εκείνο το τμήμα των δενδριτών των αισθητικών νευρώνων που διεγείρονται από διάφορα  ερεθίσματα,  τα  οποία  μετατρέπονται  σε  ώσεις.  Η  αγωγή  της  ώσης  αρχίζει  στους υποδοχείς. Οι υποδοχείς διακρίνονται σε : α) εξωδόχους, β) ενδοδόχους και γ) ιδιοδόχους.

3.    Το  νευράξονα.  Είναι  ίνα  που  άγει  ώσεις  μακριά  από  το  σώμα  του  κυττάρου (φυγόκεντρη). Κάθε νευρώνας έχει ένα μόνο άξονα, αυτός, όμως, μπορεί να δίνει κλάδους. Περιβάλλεται ο άξονας από μία στιβάδα τη μυελίνη (ή μυελώδες έλυτρο). Το μυελώδες έλυτρο διακόπτεται  κατά  διαστήματα  και  έτσι  σχηματίζονται  οι  κόμβοι  του  Ranvier.  Οι  κόμβοι  του Ranvier επιτρέπουν σχεδόν ελεύθερα τη διάχυση ιόντων μεταξύ εξωκυττάριου και ενδοκυττάριου υγρού. Η μυελίνη περιβάλλεται από νευρείλημα ή έλυτρο του Schwann. To έλυτρο του Schwann είναι απαραίτητο για την αναγέννηση της νευρικής ίνας. Δεν υπάρχει στον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό.  

 4. Τις  νευρικές  (προσυναπτικές)  απολήξεις  ή  τελικά κομβία.  Βρίσκονται εκεί  που τελειώνει ο νευράξονας και χρειάζονται για την μεταφορά των πληροφοριών προς τους δενδρίτες ή τα κυτταρικά σώματα άλλων νευρώνων. Σύναψη λέγεται το σημείο μεταφοράς των πληροφοριών μέσω μετάδοσης ώσης από τις απολήξεις του άξονα ενός νευρώνα στους δενδρίτες ή στο σώμα του άλλου νευρώνα. Το νευρικό ερέθισμα περνά τη συναπτική σύνδεση με την παρουσία νευροδιαβιβαστικής ουσίας κυρίως της ακετυλοχολίνης ή/και άλλων ειδικών χημικών ουσιών, οι οποίες  εκκρίνονται από τον άξονα

Γενικότερα,  οι  νευρώνες  εξαιτίας  της  ανατομικής  εντόπισής  τους,  αλλά  και  δομικών διαφορών που αφορούν το μέγεθος του κυτταρικού σώματος, το μήκος, το μέγεθος και τον αριθμό των δενδριτών, αλλά και το μήκος και μέγεθος του νευράξονα, αντιδρούν κατά διαφορετικό τρόπο επιτελώντας και διαφορετικές λειτουργίες. Οι νευρώνες διακρίνονται σε : 1.    Αισθητικούς (κεντρομόλους), που μεταφέρουν ώσεις προς  τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό 2.    Διάμεσους νευρώνες που  μεταφέρουν    ώσεις    από  τους αισθητικούς στους κινητικούς νευρώνες. 3.    Κινητικούς  (φυγόκεντρους),  που  μεταφέρουν  ώσεις  από  τον  εγκέφαλο  και  το  νωτιαίο μυελό προς τους αδένες και τους μυς.  Οι κινητικοί νευρώνες διακρίνονται σε: I.    Σωματικούς κινητικούς νευρώνες, που μεταφέρουν ώσεις από το νωτιαίο μυελό και το εγκεφαλικό στέλεχος στους σκελετικούς μυς. II.    Σπλαγχνικούς ή αυτόνομους κινητικούς νευρώνες, που μεταφέρουν ώσεις από το νωτιαίο μυελό ή το εγκεφαλικό στέλεχος στους λείους μυς τον καρδιακό μυ και τους αδένες.

Νευρικό Σύστημα

Το Νευρικό Σύστημα είναι το Οργανικό Σύστημα που ρυθμίζει και ελέγχει την λειτουργία όλων των οργάνων του σώματος, καθώς επίσης και την μεταξύ τους αρμονική συνεργασία. Αποτελεί επίσης την έδρα των ψυχικών λειτουργιών καθώς και της μνήμης κ.α., που είναι ατελώς αναπτυγμένες στα ζώα και επιπλέον μέσω των αισθητήριων οργάνων (οφθαλμός, ους, δέρμα, γλώσσα, ρίνα) συμβάλλει στην αντίληψη του Περιβάλλοντος από τον οργανισμό. Αποτελείται, κυρίως, από εξειδικευμένα κύτταρα, τους νευρώνες, των οποίων η λειτουργία είναι να υποδέχονται αισθητικά ερεθίσματα και να τα μεταφέρουν στα εκτελεστικά όργανα, δηλαδή τους μύες και τους αδένες.

Διακρίνουμε συντονιστικά κέντρα (εγκέφαλος, γάγγλια), όπου γίνεται η επεξεργασία ερεθισμάτων και εκπομπή εντολών προς τα εκτελεστικά όργανα (μύες, αδένες) και νευρικές οδούς, δηλαδή ομάδες νευρικών ινών που συνδέουν τα υποδεκτικά όργανα με τα συντονιστικά κέντρα και αυτά με τα εκτελεστικά όργανα

Το νευρικό σύστημα διαιρείται σε δύο τμήματα, το καθένα από τα οποία διαιρείται σε επιμέρους τμήματα: το εγκεφαλονωτιαίο νευρικό σύστημα και το αυτόνομο νευρικό σύστημα που αποτελεί εξάρτημα του πρώτου.

Α. Το εγκεφαλονωτιαίο νευρικό σύστημα Α. Το εγκεφαλονωτιαίο νευρικό σύστημα Το εγκεφαλονωτιαίο νευρικό σύστημα είναι υπεύθυνο για τις αισθητικές κινητικές και ψυχικές λειτουργίες (ζωτικές λειτουργίες) και αποτελείται από το: Κεντρικό Νευρικό Σύστημα που αποτελείται από τον Εγκέφαλο και το Νωτιαίο Μυελό, και Περιφερικό Νευρικό Σύστημα Αποτελείται από τα εγκεφαλικά και τα νωτιαία νεύρα με τα εγκεφαλικά και τα νωτιαία  γάγγλιά τους.

I. Κεντρικό Νευρικό Σύστημα 1.Εγκέφαλος Ο εγκέφαλος αποτελεί το σπουδαιότερο και μεγαλύτερο τμήμα του κεντρικού νευρικού συστήματος. Με βάρος 400-750g (ίππος), 350-700g (βοοειδή), 90-130g (χοίρος) Βρίσκεται εντός του εγκεφαλικού κρανίου, εμφανίζει 4 κοιλότητες (2 πλάγιες κοιλίες, 3η και 4η κοιλία), περιβάλλεται από τρεις προστατευτικούς υμένες, τις μήνιγγες και απαρτίζεται: από δύο ημισφαίρια τα οποία χωρίζονται μεταξύ τους από την επιμήκη σχισμή. από την παρεγκεφαλίδα Και από το στέλεχος του εγκεφάλου

Από την κάτω επιφάνεια του εγκεφάλου εκφύονται οι εγκεφαλικές συζυγίες ή νεύρα και ξεκινά ο νωτιαίος μυελός. Η βάση του εγκεφαλικού κρανίου έρχεται σε σχέση με την κάτω επιφάνεια του εγκεφάλου και διαθέτει αντίστοιχα τρήματα για την δίοδο των εγκεφαλικών νεύρων και του νωτιαίου μυελού. Από τα τρήματα αυτά περνούν επίσης τα διάφορα αγγεία για την αιμάτωση του εγκεφάλου. Η άνω και οι πλάγιες επιφάνειες του εγκεφάλου αποτελούν τον εγκεφαλικό φλοιό και έρχονται σε σχέση με τον θόλο του κρανίου.

Διαίρεση του εγκεφάλου Τελικός εγκέφαλος Αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος και αποτελείται από τα δύο εγκεφαλικά ημισφαίρια, τους συνδέσμους των ημισφαιρίων, τους πυρήνες και τις δύο πλάγιες κοιλίες του εγκεφάλου.

Διάμεσος εγκέφαλος Αποτελείται από τους δύο θαλάμους, τον υποθάλαμο, τον επιθάλαμο, τον μεταθάλαμο και την τρίτη κοιλία του εγκεφάλου. Μέσος εγκέφαλος το τετράδυμο πέταλο, τα δύο εγκεφαλικά σκέλη και τον υδραγωγό του εγκεφάλου (Sylvius).

Οπίσθιος εγκέφαλος Αποτελείται από την γέφυρα, την παρεγκεφαλίδα και την τέταρτη κοιλία του εγκεφάλου. Έσχατος εγκέφαλος τον προμήκη μυελό και το κάτω τριτημόριο της τέταρτης κοιλίας Οι δύο τελευταίες υποδιαιρέσεις αποτελούν το ρομβοειδή εγκέφαλο.

Αριστερό ημισφαίριο Ελέγχει το δεξί ήμισυ του σώματος αισθητικά και κινητικά, ενώ σε αυτό γίνονται κυρίως οι λεκτικές, αναλυτικές και λογικές νοητικές διεργασίες. Είναι υπεύθυνο για την αντίληψη του χρόνου, την ομιλία, τη γραφή, την αντίληψη του λόγου, τον συμβολισμό, τη λεκτική μνήμη, την αναλυτική σκέψη. Επίσης για την επικοινωνία με λέξεις κατά κυριολεξία, την επεξεργασία των ακουστικών ερεθισμάτων και της αφηρημένης πληροφορίας, την πρόκληση ελεγχόμενης συμπεριφοράς και τη δευτερογενή ερμηνεία συμπεριφοράς. Σε αυτό εκτελούνται διαδικασίες σχετικές με τα μαθηματικά και τη γραμματική.

Δεξιό ημισφαίριο Ελέγχει το αριστερό ήμισυ του σώματος αισθητικά και κινητικά και είναι υπεύθυνο για την οπτική αντίληψη του χώρου, την κατανόηση των μεταφορικών εννοιών και του χιούμορ, συσχέτιση, σύνθεση λεγομένων, συναισθηματική φόρτιση και μελωδία λόγου, οπτική μνήμη, την επικοινωνία, τόσο με τόνο φωνής όσο και με εκφράσεις του προσώπου και εξωλεκτική κινησιολογία («γλώσσα του σώματος»). Επίσης για την προσοχή, την διάκριση πολύπλοκων ακουστικών τόνων, την πρόκληση παρορμητικής συμπεριφοράς, τα αισθήματα, τις συγκινήσεις, την δημιουργικότητα, την φαντασία και την καλλιτεχνική έκφραση.

β. Παρεγκεφαλίδα Βρίσκεται πάνω από την τελική μοίρα του στελέχους, με το οποίο συνδέεται σε κάθε πλάγιο με τρείς παχιές δεσμίδες λευκής ουσίας τα παρεγκεφαλιδικά σκέλη (οπίσθιο, μέσο και πρόσθιο) και πίσω από τα ημισφαίρια που την καλύπτουν μερικώς, χωρίζεται όμως από αυτά με την εγκάρσια σχισμή του εγκεφάλου. Το σχήμα της είναι ανώμαλο και στο κέντρο εμφανίζει τον σκώληκα και στα πλάγια τα ημισφαίρια της παρεγκεφαλίδας. ο σκώληκα και τα ημισφαίρια της παρεγκεφαλίδας αποτελούνται από λοβούς και λόβια, φέρουν λεπτές και φυλλοειδείς έλικες, που χωρίζονται από αβαθείς αύλακες.

Η παρεγκεφαλίδα είναι δομή του εγκεφάλου που παίζει σημαντικό ρόλο στον συντονισμό των κινήσεων. Δέχεται αισθητικές πληροφορίες και στη συνέχεια επηρεάζει νευρικές οδούς, ώστε να προκαλέσει τις λεπτές, ήπιες και συνδυασμένες κινήσεις. Βρίσκεται στο πίσω μέρος του εγκεφάλου και καλείται «ελάσσων εγκέφαλος».

Μοντέλο ανθρώπινου εγκεφάλου, όπου η παρεγκεφαλίδα διακρίνεται με μοβ χρώμα.

γ. Το στέλεχος του εγκεφάλου Καλύπτεται από την παρεγκεφαλίδα και τα ημισφαίρια. Από πίσω προς τα εμπρός αποτελείται από τα ακόλουθα τμήματα.

1. Ο προμήκης μυελός Ο προμήκης μυελός ή μυελεγκέφαλος (αγγλικά: Medulla oblongata) είναι το πιο οπίσθιο μέρος του εγκεφάλου. Μαζί με τη γέφυρα σχηματίζει τον οπίσθιο ή ρομβοειδή εγκέφαλο και ανήκει στο στέλεχος του εγκεφάλου. Συνδέει τη γέφυρα με το νωτιαίο μυελό. Το σημείο που ο προμήκης γίνεται νωτιαίος μυελός είναι στο ύψος του ινιακού τρήματος, πάνω από το πρώτο αυχενικό νεύρο. Έχει κωνικό σχήμα, με την ευρεία βάση προς τα πάνω. Ο προμήκης έχει παρόμοια εσωτερική δομή με το νωτιαίο μυελό, καθώς αποτελείται από λευκή και φαιά ουσία, οι οποίες όμως έχουν διαφορετική διάταξη από αυτές του νωτιαίου μυελού. Αυτή η αναδιάταξη είναι αποτέλεσμα την διεύρυνσης της τέταρτης κοιλίας. Σημαντικά χαρακτηριστικά του προμήκη είναι η πυραμίδα του προμήκους, όπου συμβαίνει ο χιασμός της πυραμιδικής ή φλοιονωτιαίας οδού, η ελαία του προμήκους, ο χιασμός των λημνίσκων και ο ισχνός και σφηνοειδής πυρήνας. Επίσης, από το επίπεδο του προμήκη μυελού ξεκινούν οι 9η, 10η, 11η και 12η εγκεφαλική συζυγία, το παραπληρωματικό και γλωσσοφαρυγγικό νεύρο. Από το προμήκη μυελό διέρχονται τόσο ανιούσες όσο και κατιούσες οδοί.

Ο προμήκης μυελός

2. Η γέφυρα Η γέφυρα παρεμβάλλεται μεταξύ των σκελών του εγκεφάλου και του προμήκη. Η άνω επιφάνειά της αποτελεί την πρόσθια μοίρα της 4ης κοιλίας, η οποία συνολικά (πρόσθια και οπίσθια μοίρα) εμφανίζει ρομβοειδές σχήμα. Καλύπτεται από την παρεγκεφαλίδα και στο οπίσθιο άκρο της εκβάλλει ο κεντρικός σωλήνας του νωτιαίου μυελού, ενώ από το πρόσθιο άκρο της αρχίζει ο υδραγωγός του εγκεφάλου (σωλήνας τριγωνικής διατομής), που τη συνδέει με την 3η κοιλία Περιέχει τους πυρήνες και οδούς του απαγωγού νεύρου, του προσωπικού νεύρου, τον κινητικό πυρήνα του τριδύμου νεύρου, τον τελικό αισθητικό πυρήνα του τριδύμου νεύρου, τους κοχλιακούς πυρήνες του κοχλιακού νεύρου, τους αιθουσαίους πυρήνες του αιθουσαίου νεύρου και τον δικτυωτό σχηματισμό της γέφυρας. Τα άκρα της ανακάμπτουν προς τα άνω και συνέχονται με τα μέσα παρεγκεφαλιδικά σκέλη.

3.Τα εγκεφαλικά σκέλη Αποτελούν 2 παχιές λευκές δέσμες που χωρίζονται μεταξύ τους με τη μεσοσκελιαία αύλακα. Αρχίζουν από τη γέφυρα και μετά από βραχεία πορεία ανακάμπτουν προς τα άνω και έξω και εισδύουν κάτω από το διάμεσο εγκέφαλο στο σύστοιχο ημισφαίριο. Από την κάτω επιφάνεια τους αναδύεται το κοινό κινητικό νεύρο. Η άνω επιφάνεια των εγκεφαλικών σκελων καλύπτεται από τα πρόσθια παρεγκεφαλιδικά σκέλη, το τετράδυμο πέταλο και τους θαλάμους.

4. Το τετράδυμο πέταλο Καλύπτει τα εγκεφαλικά σκέλη και διαιρείται από 2 αύλακες σε 4 υποστρόγγυλα λοφίδια τα 2 πρόσθια και τα 2 οπίσθια διδύμια τα οποία σχετίζονται με την όραση και την ακοή αντίστοιχα. Μεταξύ του τετραδύμου πετάλου και των εγκεφαλικών σκελών κατά μήκος του μέσου επιπέδου εκτείνεται ο υδραγωγός του εγκεφάλου, ενώ πίσω από κάθε οπίσθιο διδύμιο από το πρόσθιο παρεγκεφαλιδικό σκέλος αναδύεται το τροχιλιακό νεύρο.

5. Οι θάλαμοι Οι θάλαμοι αποτελούν δύο μάζες φαιάς ουσίας ωοειδούς σχήματος που ενώνονται μεταξύ τους προσθίως κατά την έσω μοίρα τους με μια δακτυλιοειδή κοιλότητα την 3ή κοιλία, η οποία προσθίως επικοινωνεί με τις πλάγιές κοιλίες, ενώ οπισθίως με την 4η κοιλία μέσω του υδραγωγού του εγκεφάλου. Οι κοιλίες του εγκεφάλου, ο κεντρικός σωλήνας του νωτιαίου μυελού, καθώς και ο υπαραχνοειδής χώρος που βρίσκεται μεταξύ αραχνοειδούς και σκληρής μήνιγγας πληρούνται από το εγκεφαλονωτιαίο υγρό. Οι θάλαμοι βρίσκονται προσθίως του τετράδυμου πετάλου και πάνω από την πρόσθια μοίρα των εγκεφαλικών σκελών.

Ο θάλαμος όπως φαίνεται σε μαγνητική τομογραφία του κεφαλιού. Ο θάλαμος όπως φαίνεται σε μαγνητική τομογραφία του κεφαλιού.

6. Μεταθάλαμοι Ο κάθε μεταθάλαμος αποτελείται από το έσω και το έξω γονατώδες σώμα τα οποία σχετίζονται με την ακοή και την όραση αντίστοιχα.. Τα γονατώδη σώματα αποτελούν ωοειδείς προεξοχές της οπίσθιας μοίρας της έξω επιφάνειας του κάθε θαλάμου.

7. Ο επιθάλαμος Συγκροτείται από: Την επίφυση ή κωνάριο, που αποτελεί ενδοκρινή αδένα με ανασταλτική δράση στην ανάπτυξη και ωρίμανση των γεννητικών αδένων. Έχει μήκος λίγων χιλιοστών και σχήμα κώνου πεύκου, βρίσκεται μεταξύ προσθίων διδυμίων και θαλάμων. Τον πυρήνα της ηνίας Τον οπίσθιο σύνδεσμο του εγκεφάλου που είναι μια βραχύτατη λευκή δεσμίδα, η οποία φέρεται μεταξύ των θαλάμων.

8. Ο υποθάλαμος Ο υποθάλαμος είναι το ρυθμιστικό κέντρο των αυτόνομων (φυτικών) λειτουργιών, ενώ με τις συνδέσεις του με την υπόφυση ρυθμίζει τις λειτουργίες και τη μεταβολική δραστηριότητα πολλών ενδοκρινών αδένων. Ακόμη, στον υποθάλαμο, περιέχονται διάφορα ζωτικά κέντρα, όπως του ύπνου και της εγρήγορσης, της ρύθμισης της θερμοκρασίας του σώματος, των συναισθημάτων, της ανταλλαγής του ύδατος, των υδατανθράκων, των λιπών και άλλα.

Η υπόφυση Η υπόφυση είναι ένας αδένας στο μέγεθος μπιζελιού, που βρίσκεται σε μια εσοχή της βάσης του κρανίου, το βόθρο της υπόφυσης. Το οστικό υπόβαθρο του βόθρου της υπόφυσης είναι το τουρκικό εφίππιο, μια περιοχή του σφηνοειδούς οστού ανάμεσα στην πρόσθια και την οπίσθια κλινοειδή απόφυση. Η υπόφυση χωρίζεται σε έναν πρόσθιο (αδενοϋπόφυση) και έναν οπίσθιο λοβό (νευροϋπόφυση) . Και οι δύο λοβοί της υπόφυσης βρίσκονται κάτω από τον έλεγχο του υποθαλάμου, μιας περιοχής του εγκεφάλου που εποπτεύει τις λειτουργίες του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Η υπόφυση συνδέεται με τον υποθάλαμο (φαιό φύμα) μέσω του μίσχου της υπόφυσης.

Ο πρόσθιος λοβός της υπόφυσης ονομάζεται και αδενοϋπόφυση Ο πρόσθιος λοβός της υπόφυσης ονομάζεται και αδενοϋπόφυση. Τα αδενικά κύτταρα του προσθίου λοβού παράγουν ένα πλήθος ορμονών, που ελέγχουν σημαντικές λειτουργίες του ανθρώπινου σώματος. Οι ορμόνες αυτές είναι : η αυξητική ή σωματοτρόπος ορμόνη (GH, Growth Hormone) που προάγει την ανάπτυξη του σώματος. η θυρεοειδοτρόπος ορμόνη ή θυρεοτροπίνη (TSH, Thyroid-Stimulating Hormone) που διεγείρει το θυρεοειδή αδένα για παραγωγή θυρεοειδικών ορμονών. (Τ3 τριιωδοθυρονίνη, Τ4 θυροξίνη)  η ωοθυλακιοτρόπος ορμόνη (FSH, Follicle-Stimulating Hormone), η οποία στη γυναίκα προάγει την ωρίμανση των ωοθυλακίων, ενώ στον άνδρα προάγει την ωρίμανση των σπερματοκυττάρων.

η ωχρινοποιητική ορμόνη (LH, Luteinizing Hormone), η οποία στην γυναίκα προάγει την ωοθυλακιορρηξία και την έκκριση οιστρογόνων από τις ωοθήκες, ενώ στον άνδρα προάγει την έκκριση τεστοστερόνης από τους όρχεις. Οι ορμόνες FSH και LH καλούνται γοναδοτροπίνες. η φλοιοεπινεφριδιοτρόπος ορμόνη ή αδρενοκορτικοτρόπος ορμόνη ή κορτικοτροπίνη (ACTH, Adrenocorticotropic Hormone) που διεγείρει τα επινεφρίδια για την παραγωγή κορτιζόλης, αλδοστερόνης και ανδρογόνων. η προλακτίνη (PRL, Prolactin) που προάγει τη παραγωγή γάλακτος από τους γαλακτοφόρους αδένες του μαστού.

Μέσω ενός αγγειακού δικτύου κατά μήκος του μίσχου της υπόφυσης, του πυλαίου συστήματος, ορμονικές ουσίες από τον υποθάλαμο μεταφέρονται στην αδενοϋπόφυση και επηρεάζουν τη λειτουργία της. Αυτές είναι

Η σωματοεκλυτίνη (GHRH, Growth Hormone Releasing Hormone, ορμόνη εκλυτική της έκκρισης GH), η οποία επάγει την έκκριση GH (αυξητική ή σωματοτρόπος ορμόνη)  από την αδενοϋπόφυση Η θυρεοεκλυτίνη (TRH, Thyrotropin Releasing Hormone, ορμόνη εκλυτική της έκκρισης TSH), η οποία επάγει την έκκριση της TSH (θυρεοειδοτρόπος ορμόνη) από την αδενοϋπόφυση

Η γοναδοεκλυτίνη (GnRH, Gonadotropin Releasing Hormone, ορμόνη εκλυτική της έκκρισης FSH και LH), η οποία επάγει την έκκριση των γοναδοτροπινών (δηλαδή της FSH και της LH) από την αδενοϋπόφυση Η κορτικοεκλυτίνη (CRH, Corticotropin Releasing Hormone, ορμόνη εκλυτική της έκκρισης ACTH), η οποία επάγει την έκκριση ACTH (φλοιοεπινεφριδιοτρόπος ορμόνη ή αδρενοκορτικοτρόπος ορμόνη) από την αδενοϋπόφυση Η ντοπαμίνη (Dopamine, PIF, Prolactin Inhibiting Factor, ορμόνη ανασταλτική της έκκρισης PRL), η οποία αναστέλλει την έκκριση PRL από την αδενοϋπόφυση

Ο οπίσθιος λοβός της υπόφυσης ονομάζεται και νευροϋπόφυση Ο οπίσθιος λοβός της υπόφυσης ονομάζεται και νευροϋπόφυση. Δεν αποτελείται από αδενικά κύτταρα, αλλά αποτελεί στην ουσία προέκταση νευρικών κυττάρων του υπεροπτικού και παρακοιλιακού πυρήνα του υποθαλάμου. Ο οπίσθιος λοβός της υπόφυσης παράγει τις ορμόνες : ωκυτοκίνη, η οποία προάγει τις συσπάσεις της μήτρας κατά τον τοκετό και βοηθά στο θηλασμό αντιδιουρητική ορμόνη (ADH, Antidiuretic Hormone ή αλλιώς βαζοπρεσσίνη), η οποία περιορίζει την αποβολή νερού από τους νεφρούς. Σε πολλά ζώα διακρίνεται και ένας μέσος λοβός. Στον άνθρωπο ο μέσος λοβός αποτελεί μια μικρή στιβάδα κυττάρων προσκολλημένη στην αδενοϋπόφυση. Τα κύτταρα αυτά έχουν ειδικευτεί στην παραγωγή της μελανινοτρόπου ορμόνης (MSH, Melanocyte-Stimulating Hormone), η οποία επάγει την παραγωγή μελανίνης από τα μελανινοκύτταρα του δέρματος.

2. Νωτιαίος μυελός Ο νωτιαίος μυελός είναι μια μακριά, λεπτή σωληνοειδής δέσμη νευρικών κυττάρων που προβάλει από τον εγκέφαλο μέσα στη σπονδυλική στήλη. Θεωρητικά, ο νωτιαίος μυελός ξεκινά από το σημείο που ο προμήκης, το πιο οπίσθιο μέρος του εγκεφάλου, βγαίνει από το ινιακό τρήμα, όμως δεν υπάρχει σαφής διαχωρισμού του προμήκη από το νωτιαίο μυελό σε επίπεδο ιστολογίας.

Το µήκος του ανέρχεται κατά µέσο όρο σε 45 εκ Το µήκος του ανέρχεται κατά µέσο όρο σε 45 εκ., το δε βάρος του σε 30 γρ. Αποτελεί βασική μονάδα του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος. Βρίσκεται στο νωτιαίο σωλήνα, ο οποίος είναι ένας εσωτερικός σωλήνας της σπονδυλικής στήλης. Από τα πλάγια του νωτιαίου μυελού, ξεκινούν νεύρα, τα οποία είναι γνωστά ως νωτιαία νεύρα.

Στηρίξεις: ο νωτιαίος µυελός στηρίζεται :α) από τον ακίνητο Εγκέφαλο (προµήκης), β) από το τελικό νηµάτιο που προσφύεται στον κόκκυγα, γ) από τις ρίζες των νωτιαίων νεύρων, που πορεύονται µέσα στα µεσοσπονδύλια τρήµατα και δ) από τον οδοντωτό σύνδεσµο. Μορφολογία του νωτιαίου µυελού: η αυχενική και η οσφυϊκή µοίρα είναι παχύτερες και σχηµατίζουν το αυχενικό και το οσφυϊκό όγκωµα από τα οποία εκφύονται τα νεύρα για τα άνω και τα κάτω άκρα.

Παρουσιάζει 5 μοίρες αντίστοιχες της σπονδυλικής στήλης (αυχενική, θωρακική, οσφυϊκή, ιερή και κοκκυγική) από τις οποίες εκφύονται συζυγίες νωτιαίων νεύρων Τα νοητά εγκάρσια επίπεδα που περνούν μεταξύ των συζυγιών των νωτιαίων νεύρων, διαχωρίζουν το νωτιαίο μυελό σε τμήματα, τα νευροτόμια Από το μέσο κάθε νευροτομίου εκφύεται μια συζυγία νωτιαίων νεύρων

Τα νωτιαία νεύρα μέσα στον σπονδυλικό σωλήνα διαιρούνται σε δύο κλάδους, που ονομάζονται πρόσθιες και οπίσθιες ρίζες. Το αισθητικό νευρικό σύστημα συνδέεται με τον μυελό με τις οπίσθιες ρίζες, ενώ το κινητικό νευρικό σύστημα συνδέεται με τον μυελό με τις πρόσθιες ρίζες. Ο νωτιαίος μυελός αποτελείται από περιοχές λευκής και φαιάς ουσίας, οι οποίες είναι διατεταγμένες αντίθετα σε σχέση με τον εγκέφαλο.

Η φαιά ουσία βρίσκεται στο κέντρο του νωτιαίου μυελού ενώ η λευκή βρίσκεται εξωτερικά. Και αυτή με την σειρά της αποτελείται από ξεχωριστά τμήματα που συνδέονται με το κινητικό νευρικό σύστημα και ξεχωριστά που συνδέονται με το αισθητικό νευρικό σύστημα. Η λευκή ουσία αποτελείται κυρίως από νευρογλοιακά κύτταρα και νευρικές ίνες που προέρχονται από τον εγκέφαλο. Οι νευρώνες του νωτιαίου μυελού είναι υπεύθυνοι για τα αντανακλαστικά.

Απεικόνιση τμήματος του νωτιαίου μυελού

Το τελευταίο μέρος του νωτιαίου μυελού λέγεται μυελικός κώνος, επειδή έχει κωνική μορφή. Στα μηρυκαστικά και τον ίππο ο νωτιαίος μυελός σταματά στο επίπεδο Ι2, ενώ στο χοίρο και το σκύλο στο επίπεδο Ο4 με Ο5. Στα νεογνά γενικά είναι μακρύτερος. Αυτό συμβαίνει διότι κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης η σπονδυλική στήλη αναπτύσσεται ταχύτερα από το νωτιαίο μυελό. Από τη κορυφή του νωτιαίου κώνου συνεχίζει προς τα κάτω ένα λεπτό νημάτιο συνδετικού ιστού, το οποίο ονομάζεται τελικό νημάτιο. Το τελικό νημάτιο έχει το χοριοειδές και το σκληρό τμήμα.

Ο νωτιαίος μυελός κάτω από το επίπεδο του πρώτου οσφυϊκού σπονδύλου (Ο1) παύει να είναι συμπαγής και διαιρείται σε τελικούς νευρικούς κλάδους, τις νωτιαίες και ιερές ρίζες, οι οποίες εμβαπτίζονται μέσα στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό του σπονδυλικού σωλήνα και ονομάζονται ιππουρίδα ( μοιάζουν με ουρά αλόγου)

Οι νευρικές ρίζες που απαρτίζουν την ιππουρίδα είναι υπεύθυνες για την αισθητική και κινητική νεύρωση των κάτω άκρων, του περινέου, καθώς και για τη φυσιολογική λειτουργία των σφιγκτήρων του ορθού και της κύστης. Τελικό νημάτιο

Επιπλέον, στην εξωτερική επιφάνεια παρατηρούνται 6 επιµήκης αύλακες, από τις οποίες αφορίζονται οι δέσµες του νωτιαίου µυελού. Οι αύλακες είναι : η πρόσθια (κοιλιακή) και οπίσθια (ραχιαία) µέση αύλακα, και η πρόσθια (κοιλιακή) και οπίσθια (ραχιαία) πλάγια αύλακα (σε κάθε ημιμόριο). Οι τρείς δέσµες που αφορίζονται από αυτές είναι (σε κάθε ημιμόριο) : η πρόσθια η οπίσθια και η πλάγια και από τις δύο πλευρές.

Νευρικές οδοί Πρόκειται για συστήματα που αποτελούνται από διαδοχικούς νευρώνες και μεταφέρουν ερεθίσματα από την περιφέρεια προς τον εγκέφαλο (αισθητικές οδοί ή ανιούσες) και κινητικές διεγέρσεις από τον εγκέφαλο προς τους μυς (κινητικές οδοί ή κατιούσες)

Α. Οι αισθητικές οδοί είναι Της αφής, της πίεσης, του πόνου και της θερμοκρασίας Οι ιδιοδεκτικές (αίσθησης μυών, τενόντων, αρθρώσεων, κινήσεων, βάρους, θέσης μελών και σώματος, μυϊκού τόνου, συντονισμού κινήσεων και ισορροπίας) Η οπτική Η ακουστική Της γεύσης Η οσφρητική

Β. Οι κινητικές οδοί είναι 1.Η πυραμιδική ή των εκουσίων κινήσεων 2.Η εξωπυραμιδική οδόςακούσια κινητικότητα (αυτοματική/αυτοματοποιημένη)

Μήνιγγες Είναι μεμβράνες που περιβάλλουν το κεντρικό νευρικό σύστημα, δηλαδή τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο σωλήνα. Είναι τρεις· από τα έξω προς τα μέσα: η σκληρά, ινώδους σύστασης και πολύ ανθεκτική, η αραχνοειδής, που στερείται αγγείων, είναι λεπτότατη και διαφανής, και η χοριοειδής, πολύ πλούσια σε αγγεία που βρίσκεται σε απευθείας επαφή με τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό.

Περιφερικό νευρικό σύστημα Νεύρα Εγκεφαλικά Νωτιαία Πολύπλοκο δίκτυο που συνδέει την περιφέρεια του σώματος με το κεντρικό νευρικό σύστημα Νευρικά γάγγλια Μικρά σε μέγεθος σωμάτια από αθροίσματα νευρικών κυττάρων, εκτός του νευρικού συστήματος αλλά συνδεδεμένα με αυτό

Το νεύρο είναι ένα σύνολο νευραξόνων που έχει τη μορφή καλωδίου Το  νεύρο είναι ένα σύνολο νευραξόνων που έχει τη μορφή καλωδίου. Κατά μήκος του, μέσω των νευρώνων, μεταδίδονται οι ηλεκτρικές ώσεις που είναι υπεύθυνες για τη μεταφορά των νευρικών σημάτων. Τα νεύρα βρίσκονται μόνο στο Περιφερικό Νευρικό Σύστημα. Τα νεύρα αποτελούνται από τους νευράξονες, οι οποίοι λέγονται και νευρικές ίνες, και τα κύτταρα Σβαν. Τα νεύρα ανάλογα με τη προέλευσή τους λέγονται κρανιακά (ή εγκεφαλικές συζυγίες), τα οποία προέρχονται από τον εγκέφαλο, ή νωτιαία, τα οποία προέρχονται από το νωτιαίο μυελό. Επίσης, από φυσιολογική άποψη, τα νεύρα χωρίζονται σε κινητικά νεύρα και αισθητικά νεύρα. Τα κινητικά νεύρα είναι υπεύθυνα για τη μεταφορά σημάτων στους μύες, ενώ τα αισθητικά νεύρα μεταφέρουν αισθητικά σήματα όπως πόνο.

Οι απολήξεις των νεύρων Οι ίνες των κινητικών νεύρων απολήγουν είτε ελεύθερες είτε στις κινητικές τελικές πλάκες των μυών. Οι ίνες των αισθητικών νεύρων απολήγουν είτε ελεύθερες (αίσθηση πόνου) είτε σε ειδικά υποδεκτικά των ερεθισμάτων όργανα τους υποδοχείς.

Οι υποδοχείς διακρίνονται: Στους εξωϋποδοχείς (αίσθηση όσφρησης, ακοής, πόνου, αφής, πίεσης, θερμότητας, ψύχους) Τους ιδιοϋποδοχεις (αίσθηση μυών, τενόντων και αρθρώσεων, θέσης στο χώρο, κινήσεων, βάρους) και Τους ενδοϋποδοχείς ( ερεθίσματα από τα σπλάχνα, αίσθηση γεύσης, πείνας, σπλαχνικού πόνου κ.α.)

Τα εγκεφαλικά και νωτιαία γάγγλια Τα νευρικά γάγγλια είναι μικρά συμπαγή, ωοειδή ή προμήκη σωμάτια τα οποία αποτελούνται από νευρικά κύτταρα κυρίως μονόπολα από τα οποία εκφύονται οι αισθητικές ρίζες των νεύρων. Τα εγκεφαλικά γάγγλια βρίσκονται πάνω στις αισθητικές ρίζες ή στην πορεία των V, VII, VIII, IX, και X εγκεφαλικών νεύρων, ενώ τα νωτιαία γάγγλια επάνω στις ραχιαίες ρίζες των νωτιαίων νεύρων.

Εγκεφαλικά νεύρα Πρόκειται για 12 συζυγίες νεύρων που αναδύονται από τον εγκέφαλο και περιλαμβάνουν από εμπρός προς τα πίσω

Οσφρητικό (αισθητικό, οι ίνες εκφύονται από δίπολα οσφρητικά κύτταρα) Οπτικό (αισθητικό, οι ίνες εκφύονται από γαγγλιακά κύτταρα του αμφιβληστροειδή) Κοινό κινητικό (κινητικό) Τροχιλιακό (κινητικό) Τρίδυμο (μικτό, οι αισθητικές ίνες εκφύονται από το γάγγλιο του τριδύμου νεύρου) Απαγωγό (κινητικό) Προσωπικό (μικτό, οι αισθητικές ίνες εκφύονται από το γονάτιο γάγγλιο) Ακουστικό (αισθητικό): διακρίνεται στο αιθουσαίο (οι αισθητικές ίνες εκφύονται από το αιθουσαίο γάγγλιο) και το κοχλιακό (οι αισθητικές ίνες εκφύονται από το ελικοειδές γάγγλιο) Γλωσσοφαρυγγικό (μικτό, οι αισθητικές ίνες εκφύονται από το λιθοειδές γάγγλιο) Πνευμονογαστρικό (μικτό, οι αισθητικές ίνες εκφύονται από το σφαγιτιδκό και το οζώδες γάγγλιο) Παραπληρωματικό (κινητικό) Υπογλώσσιο (κινητικό)

Νωτιαία νευρά

ΝΩΤΙΑΙΑ ΝΕΥΡΑ Εκφύονται από τον Ν.Μ κατά ζεύγη 8 ΑΥΧΕΝΙΚΑ 12 ΘΩΡΑΚΙΚΑ 5 ΟΣΦΥΪΚΑ 5 ΙΕΡΑ 1 – 2 ΚΟΚΚΥΓΙΚΑ Κατά την έκφυσή τους έχουν δύο ρίζες: 1 Την πρόσθια ή κινητική 2 Την οπίσθια ή αισθητική Καταλήγουν στα διάφορα όργανα ή μέρη του σώματος στην αισθητική ή κινητική πλάκα αντίστοιχα .

Νεύρα Οσφυιεράς Μοίρας

Νωτιαίος Μυελός με Νευρικές Ρίζες

Νεύρα στη Οσφυϊερά Περιοχή

ΒΡΑΧΙΟΝΙΟ ΠΛΕΓΜΑ Το βραχιόνιο πλέγµα σχηµατίζεται µε την αναστόµωση των πρόσθιων κλάδων του 5ου, 6ου, 7ου και 8ου αυχενικού νεύρου και τους αναστοµωτικούς κλάδους από τους πρόσθιους κλάδους του 4ου και του 1ου θωρακικού νεύρου. Τα νεύρα του βραχιόνιου πλέγµατος, ανάλογα µε την περιοχή διανοµής τους διακρίνονται στους βραχείς κλάδους για τους σκαληνούς µυς, στα νεύρα για τα τοιχώµατα του θώρακα, στα νεύρα για τον ώµο και στα νεύρα για το άνω άκρο.

IΕΡΟ ΠΛΕΓΜΑ Το ιερό πλέγµα σχηµατίζεται µε την αναστόµωση του οσφυοιερού στελέχους µε τους πρόσθιους κλάδους του πρώτου, δεύτερου και τρίτου ιερού νεύρου. Το οσφυοϊερό στέλεχος σχηµατίζεται από τη συνένωση του κάτω κλάδου του πρόσθιου κλάδου του 4ου οσφυικού νεύρου µε τον πρόσθιο κλάδο του 5ου οσφυϊκού νεύρου. Από το ιερό πλέγµα εκπορεύονται µυϊκοί κλάδοι, το άνω γλουτιαίο νεύρο, το κάτω γλουτιαίο νεύρο, το οπίσθιο µηροδερµατικό νεύρο, ο δερµατικός κλάδος και το ισχιακό νεύρο.

ΟΣΦΥΙΚΟ ΠΛΕΓΜΑ Το οσφυϊκό πλέγµα σχηµατίζεται µε την αναστόµωση των πρόσθιων κλάδων του 1ου, 2ου, 3ου οσφυϊκού νεύρου και µέρος του πρόσθιου κλάδου του 4ου οσφυϊκού νεύρου. Επίσης συµµετέχει αναστοµωτικός κλάδος από τον πρόσθιο κλάδο του 12ου θωρακικού νεύρου, ο οποίος αναστοµώνεται µε τον πρόσθιο κλάδο του 1ου οσφυϊκού νεύρου. Τα νεύρα του οσφυϊκού πλέγµατος είναι µυϊκοί κλάδοι για το λαγόνιο, τον τετράγωνο οσφυϊκό, το µεγάλο και το µικρό ψοίτη µυ, το λαγονοϋπογάστριο και το λαγονοβουβωνικό νεύρο, το αιδοιοµηρικό νεύρο, το έξω µηροδερµατικό νεύρο, το θυρεοειδές νεύρο και το µηριαίο νεύρο.

ΑΙ∆ΟΙΙΚΟ ΠΛΕΓΜΑ Το αιδοιϊκό πλέγµα σχηµατίζεται µε την αναστόµωση των πρόσθιων κλάδων του 2ου, 3ου και 4ου ιερού νεύρου. Το αιδοιϊκό πλέγµα χορηγεί µυϊκούς κλάδους για τον ανελκτήρα του πρωκτού, τον κοκκυγικό και τον έξω σφιγκτήρα του πρωκτού µυ, σπλαγχνικούς κλάδους για το ορθό, την ουροδόχο κύστη, τον προστάτη τις σπερµατοδόχους κύστεις, τη µήτρα, τον κόλπο και τα έξω γεννητικά όργανα, καθώς και το έσω αιδοιικό νεύρο.

Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα (ΑΝΣ) Το ΑΝΣ σχηματίζεται από δύο βασικά συστήματα: το συμπαθητικό και το παρασυμπαθητικό. Έργο του είναι να ρυθμίζει τη δραστηριότητα των λειτουργιών του οργανισμού που δεν ελέγχονται συνειδητά, όπως η λειτουργία των σπλάγχνων, της καρδιάς, των αγγείων και των αδένων.
Χαρακτηρίζεται αυτόνομο, γιατί στην άσκηση της δραστηριότητάς του διατηρεί μερική αυτονομία σε σχέση προς τα εγκεφαλονωτιαία κέντρα. Η αυτονομία αυτή είναι μόνο σχετική, γιατί το σύστημα αυτό, από ανατομική και λειτουργική άποψη, συνδέεται στενά με το κεντρικό (ΚΝΣ), αφού από αυτό προέρχεται και ελέγχεται με διεγερτικά και ανασταλτικά ερεθίσματα.

Το ΑΝΣ υποστηρίζεται, επίσης, στη ρύθμιση και στον συντονισμό των ζωτικών διεργασιών που ελέγχει, από το σύστημα των ενδοκρινών αδένων. Με το τελευταίο βρίσκεται σε τόσο στενή σχέση, ώστε αντιπροσωπεύει μία μοναδική λειτουργική οντότητα (νευρο-ορμονική εξάρτηση).
Τόσο το συμπαθητικό όσο και το παρασυμπαθητικό σύστημα αποτελούνται από κεντρική μοίρα, που εδράζεται μέσα στο ΚΝΣ, και από περιφερική μοίρα, η οποία διανέμεται στα διάφορα όργανα μετά από ενδιάμεσους σταθμούς στα γάγγλια –αθροίσματα νευρικών κυττάρων– του ΑΝΣ. 

το συμπαθητικό σύστημα (μπλε χρώμα) ξεκινά από την οσφυϊκή και τη θωρακική περιοχή του νωτιαίου μυελού, σχηματίζοντας δύο αλυσίδες γαγγλίων, οι οποίες βρίσκονται στα πλάγια της σπονδυλικής στήλης (παρασπονδυλικά γάγγλια), ενώ το παρασυμπαθητικό σύστημα (κόκκινο χρώμα) ξεκινά από τον εγκέφαλο και την ιερή μοίρα του νωτιαίου μυελού.


Το παρασυμπαθητικό σύστημα διακρίνεται από τρία τμήματα: το εγκεφαλικό (το οποίο ρυθμίζει την έκκριση δακρύων και σιέλου και, μέσω του πνευμονογαστρικού νεύρου, τις λειτουργίες της αναπνοής, του εντέρου και της κυκλοφορίας του αίματος), το νωτιαίο (νωτιαίο παρασυμπαθητικό) και το ιερό τμήμα (ιερό παρασυμπαθητικό), τα οποία νευρώνουν την ουροδόχο κύστη και τα γεννητικά όργανα.
 Αναφορικά με τις σχέσεις μεταξύ συμπαθητικού και παρασυμπαθητικού, τα δύο συστήματα συχνά εμφανίζουν τυπική ανταγωνιστική αλλά ισότιμη δράση στα εσωτερικά όργανα (καρδιά, οισοφάγο, στομάχι, έντερο, γεννητικά όργανα, ουροδόχο κύστη, σιελογόνους αδένες κ.ά.)·

Για παράδειγμα, η διέγερση του συμπαθητικού προκαλεί αύξηση της καρδιακής συχνότητας Το παρασυμπαθητικό, αντίθετα, δρα επιβραδύνοντας την καρδιακή συχνότητα, μειώνοντας την αρτηριακή πίεση και τον βασικό μεταβολισμό και διευρύνοντας τα αγγεία, με σκοπό τη συγκέντρωση αποθεμάτων ενέργειας στον οργανισμό.

Γενικά, το συμπαθητικό συντελεί στην προσπάθεια του σώματος για την αντιμετώπιση των αλλαγών του εξωτερικού περιβάλλοντος, ενώ το παρασυμπαθητικό συμμετέχει στη ρύθμιση εσωτερικών λειτουργιών. Το συμπαθητικό σύστημα ενεργοποιείται σε καταστάσεις στρες ή έντονων συγκινήσεων, όπως φόβου και θυμού, ενώ το παρασυμπαθητικό σύστημα είναι πιο ενεργό σε κατάσταση ηρεμίας.