Χολινεργικοί Αγωνιστές

Τα χολινεργικά φάρμακα που ενεργοποιούνται από την ακετυλοχολίνη. Τα φάρμακα που δρουν στο αυτόνομο νευρικό σύστημα χωρίζονται σε δύο υποομάδες ανάλογα με τον τύπο του νευρώνα που εμπλέκεται στο μηχανισμό δράσης τους. Τα χολινεργικά φάρμακα που ενεργοποιούνται από την ακετυλοχολίνη. Τα αδρενεργικά που ενεργοποιούνται από την νορεπινεφρίνη ή την επινεφρίνη.

Η νευροδιαβίβαση στους χολινεργικούς νευρώνες περιλαμβάνει έξι στάδια : σύνθεση, αποθήκευση, απελευθέρωση και πρόσδεση της ακετυλοχολίνης στον υποδοχέα, αποδόμηση του νευροδιαβιβαστή μέσα στο συναπτικό χάσμα και τέλος ανακύκλωση της ακετυλοχολίνης.

Σύνθεση της ακετυλοχολίνης: από χολίνη και ακετυλοσυνένζυμο Α μέσα στο κυτταρόπλασμα. Αποθήκευση της ακετυλοχολίνης σε κυστίδια: αποθήκευση μέσω μιας διαδικασίας ενεργητικής μεταφοράς, συζευγμένη με την εκροή πρωτονίων. Απελευθέρωση της ακετυλοχολίνης: η οποία αναστέλλεται από την τοξίνη της αλλαντίασης. Το δηλητήριο της αράχνης ‘μαύρη χήρα’ προκαλεί απελευθέρωση ακετυλοχολίνης. Πρόσδεση στον υποδοχέα: ενεργοποίηση του υποδοχέα από τη σύνδεση με τον νευροδιαβιβαστή. Αποδόμηση της ακετυλοχολίνης: με τη δράση της χολινεστεράσης. Ανακύκλωση της χολίνης: πρόσληψη της χολίνης από τον προσυναπτικό νευρώνα.

Χολινεργικοί υποδοχείς Μουσκαρινικοί υποδοχείς. Οι υποδοχείς αυτοί εκτός από την ακετυλοχολίνη αναγνωρίζουν και τη μουσκαρίνη. Οι μουσκαρινικοί υποδοχείς εντοπίζονται στα γάγγλια του περιφερικού νευρικού συστήματος και στα αυτόνομα εκτελεστικά όργανα, όπως η καρδιά, οι λείοι μύες, ο εγκέφαλος και οι εξωκρινείς αδένες κτλ. Τα φάρμακα με μουσκαρινική δράση διεγείρουν κατά προτίμηση τους μουσκαρινικούς υποδοχείς σε αυτά τους ιστούς.

Χολινεργικοί υποδοχείς Νικοτινικοί υποδοχείς. Οι υποδοχείς αυτοί εκτός από την ακετυλοχολίνη αναγνωρίζουν και τη νικοτίνη αλλά παρουσιάζουν ασθενή μονό συγγένεια για τη μουσκαρίνη. Νικοτινικοί υποδοχείς υπάρχουν στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα, στο μυελό των επινεφριδίων, στα γάγγλια του αυτόνομου νευρικού συστήματος και στις νευρομυϊκές συνάψεις. Τα φάρμακα με νικοτινική δράση διεγείρουν κατά προτίμηση τους νικοτινικούς υποδοχείς που βρίσκονται σε αυτούς τους ιστούς.

Χολινεργικοί αγωνιστές με άμεση δράση Μιμούνται τη δράση της ακετυλοχολίνη συνδεόμενοι απευθείας με χολινεργικούς υποδοχείς. Είναι συνθετικοί εστέρες της χολίνης, όπως η καρβαχόλη, η βητανεχόλη, η πιλοκαρπίνη. Θεραπευτικώς τα πιο χρήσιμα είναι η πιλοκαρπίνη και η βητανεχόλη και αναφέρονται ενίοτε ως μουσκαρινικές ουσίες.

Ακετυλοχολίνη Είναι η ένωση του τεταρτοταγούς αμμωνίου και δεν μπορεί να διαπεράσει τις μεμβράνες. Είναι νευροδιαβιβαστής των παρασυμπαθητικών και χολινεργικών νεύρων, αλλά δεν έχει καμία θεραπευτική αξία λόγω της πολλαπλότητας των δράσεών της και της ταχείας αδρανοποίησής της από την ακετυλοχολινεστεράση. Έχει μουσκαρινική και νικοτινική δράση. Οι ενέργειές της περιλαμβάνουν: μείωση της καρδιακής συχνότητας και παροχής, ελάττωση της αρτηριακής πίεσης, αύξηση της έκκρισης σιέλου, διέγερση της κινητικότητας και των εκκρίσεων του εντέρου, αύξηση των βρογχικών εκκρίσεων, αύξηση του τόνο του εξωστήρα της κύστης του γεννητικού σωλήνα και μύση του οφθαλμού.

Βητανεχόλη Μοιάζει δομικά με την ακετυλοχολίνη και έχει ισχυρή μουσκαρινική δράση. Οι δράσεις της περιλαμβάνουν: την αύξηση της κινητικότητας και του τόνου του εντέρου και στη και διέγερση του εξωστήρα της κύστης προκαλώντας ταυτόχρονα χαλάρωση του κυστικού τριγώνου και του σφιγκτήρα, προκαλώντας την εξώθηση των ούρων. Θεραπευτικά χρησιμοποιείται στην ουρολογία στην κατακράτηση ούρων μη αποφρακτικής αιτιολογίας που εμφανίζεται μετά από εγχείρηση ή τοκετό.

Καρβαχόλη Έχει μουσκαρινική και νικοτινική δράση. Ασκεί έντονη δράση τόσο στο καρδιαγγειακό όσο και στο γαστρεντερικό σύστημα, αλλά χρησιμοποιείται σπάνια στη θεραπευτική.

Πιλοκαρπίνη Έχει μουσκαρινική δράση και χρησιμοποιείται στην οφθαλμολογία, αποτελώντας το φάρμακο εκλογής για την επείγουσα ελάττωση της ενδοφθάλμιας πίεσης τόσο στο γλάυκωμα ανοικτής γωνίας όσο και στο γλαύκωμα κλειστής γωνίας. Μπορεί να προκαλέσει διαταραχές στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα.

Αντιχολινεστερασικά ( με αναστρέψιμη δράση) Η ακετυλοχολινεστεράση διασπά την ακετυλοχολίνη σε οξικό οξύ και χολίνη. Οι αναστολείς της ακετυλοχολινεστεράσης έχουν έμμεση χολινεργική δράση, παρατείνοντας τη διάρκεια ζωής της ακετυλοχολίνης.

Φυσοστιγμίνη Αυξάνει την κινητικότητα του εντέρου και της ουροδόχου κύστης. Προκαλεί μύση στον οφθαλμό και χρησιμοποιείται στη θεραπεία του γλαυκώματος αλλά η πιλοκαρπίνη είναι πιο αποτελεσματική. Έχει δράση στο ΚΝΣ και μπορεί να οδηγήσει σε σπασμούς και βραδυκαρδία.

Νεοστιγμίνη Χρησιμοποιείται στη συμπτωματική αντιμετώπιση της βαρείας μυασθένειας και στη διέγερση της ουροδόχου κύστης και του πεπτικού συστήματος. Μπορεί να προκαλέσει γαστρεντερικές διαταραχές.

Πυριδοστιγμίνη Χρησιμοποιείται στη χρόνια θεραπεία της βαρείας μυασθένειας. Εδροφώνιο Χρησιμοποιείται για τη διάγνωση της βαρείας μυασθένειας.

Αντιχολινεστερασικά ( με μη αναστρέψιμη δράση) Ορισμένες συνθετικές οργανοφωσφορικές ενώσεις έχουν την ιδιότητα να συνδέονται ομοιοπολικά με την ακετυλοχολινεστεράση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μια μακράς διάρκειας αύξηση της ακετυλοχολίνης. Τα φάρμακα αυτά είναι εξαιρετικά τοξικά.

Ισοφλουροφάτη Οι δράσεις της περιλαμβάνουν παράλυση της κινητικής λειτουργίας και σπασμούς. Προκαλεί έντονη μύση και εδώ βασίζεται η θεραπευτική της χρήση στη χρόνια αγωγή του γλαυκώματος ανοικτής γωνίας.

Υπάρχουν στοιχεία που τεκμηριώνουν τη σχέση μεταξύ των νευρώνων που εκκρίνουν ακετυλοχολίνη και τη διαδικασία της μάθησης και της μνήμης τόσο σε πειραματικά μοντέλα ζώων όσο και στον άνθρωπο. Τα αποτελέσματα της πρόσληψης χολίνης από τη τροφή και της βελτίωσης της μνήμης είναι αρκετά διφορούμενα. Σε νέα άτομα έχει φανεί ότι συμβάλλει στην βελτίωση της μνήμης, ενώ σε ηλικιωμένα άτομα δεν είχε κάποιο θετικό αποτέλεσμα. Έχει προταθεί ότι ο συνδυασμός χορήγησης λεκιθίνης, η κύρια μορφή μ ε την οποία προσλαμβάνεται η χολίνη από την τροφή, με φυσοστιγμίνη μπορεί να εξασθενήσει τις διαταραχές μνήμης που παρατηρούνται σε ηλικιωμένους.