Επισκόπηση Το νερό ως βασικό συστατικό του σώματος και της διατροφής Οι κλινικές επιπτώσεις της μη φυσιολογικής κατανομής του ύδατος στο σώμα Η σπουδαιότητα νατρίου και καλίου, καθώς και των παραγόντων που σχετίζονται με την κατανομή τους στο σώμα Μετακίνηση και αποτελέσματα μετακίνησης νερού και ηλεκτρολυτών στο σώμα

Το 60% του ανθρώπινου σώματος είναι νερό. Ενδοκυττάριο ύδωρ → 2/3 του συνολικού νερού του σώματος Εξωκυττάριο ύδωρ → πλάσμα αίματος, λέμφος, δομές στήριξης (π.χ. τένοντες), σωματικές εκκρίσεις Διακυττάριο ύδωρ → 2,5% του ολικού σωματικού ύδατος, 1% του ολικού σωματικού βάρους Το νερό αποτελεί το 75% των μυικών κυττάρων και λιγότερο από το 5% των λιποκυττάρων.

57% του Σ.Β ενήλικα έως 75% του Σ.Β. νεογνού Προοδευτική μείωση με την πάροδο της ηλικίας (-1 kg/δεκαετία

Νερό Μυϊκός ιστός μεταβολικά ενεργός ιστός νερό Λιπώδης ιστός χαμηλή μεταβολική δραστηριότητα νερό Ολικό νερό σώματος εξαρτάται από % μυϊκού ιστού και % λιπώδους ιστού Π.χ: παχύσαρκοι, γυναίκες < άνδρες, αθλητές

Κατανομή νερού Ενδοκυττάριο (50-58% ολικού νερού, 25-35% ΣΒ) Εξωκυττάριο (38-46% ολικού νερού, 23% ΣΒ) μεσοκυττάριο υγρό πλάσμα Ε.Ν.Υ. ενδοφθάλμιο υγρό υγρά του Γ.Σ.

Ενδοκυττάριο υγρό Ίδια σύσταση σε όλα τα κύτταρα Μικρά ποσά ιόντων νατρίου και χλωρίου Μεγάλα ποσά ιόντων καλίου και φωσφορικών Μέτρια ποσά ιόντων μαγνησίου και θειικά Μεγάλη συγκέντρωση πρωτεϊνών

Εξωκυττάριο υγρό Μεγάλα ποσά ιόντων νατρίου και χλωρίου Σημαντικά ποσά διττανθρακικών Μικρά ποσά καλίου, ασβεστίου, μαγνησίου, φωσφορικών, θειικών. Στο πλάσμα περιέχονται μεγάλες ποσότητες πρωτεϊνών

Πρόσληψη νερού Πρόσληψη από το στόμα: Αμιγές νερό (2/3 προσλαμβανόμενης ποσότητας) Τροφή (1/3 προσλαμβανόμενης ποσότητας) Μικρό ποσοστό συντίθεται στο σώμα ( ml/ 24ωρο-προϊόν αντιδράσεων του μεταβολισμού) Συνήθης μέση συνολική ημερήσια πρόσληψη: 2300ml/24ωρο

Πρόσληψη νερού Πρόσληψη από το στόμα: Αμιγές νερό (2/3 προσλαμβανόμενης ποσότητας) Τροφή (1/3 προσλαμβανόμενης ποσότητας) Μικρό ποσοστό συντίθεται στο σώμα ( ml/ 24ωρο-προϊόν αντιδράσεων του μεταβολισμού) Συνήθης μέση συνολική ημερήσια πρόσληψη: 2300ml/24ωρο

Αποβολή νερού Οδοί απώλειας νερού Δέρμα Αναπνευστική οδός Ούρα Ιδρώτας Κόπρανα

Ημερήσια απώλεια (ml) Φυσιολογική θερμοκρασία (20 ο C) Θερμός καιρός Παρατεταμένη βαριά μυϊκή δραστηριότητα Δέρμα (διάχυση) Αναπνευστική οδός (εξάτμιση) Ούρα Ιδρώτας Κόπρανα ΟΛΙΚΟ

Ρύθμιση ισοζυγίου νερού Ισοζύγιο ύδατος επιτυγχάνεται με: Μετακίνηση μεταξύ διαμερισμάτων (εσωτερικό ισοζύγιο) Ρύθμιση πρόσληψης και αποβολής (εξωτερικό ισοζύγιο)

Εσωτερικό ισοζυγίου Ωσμωτική πίεση (συγκέντρωση ιόντων στον ορό ή στο πλάσμα) Κολλοειδωσμωτική ή ογκωτική πίεση (οφείλεται στις πρωτεΐνες του πλάσματος) Υδροστατική πίεση (παράγεται από τη λειτουργία του καρδιακού μυός)

Εξωτερικό ισοζυγίου Αίσθημα δίψας Όργανα αποβολής (νεφροί, πνεύμονες, δέρμα, Γ.Σ., ενδοκρινείς αδένες με δράση στους νεφρούς)

Ρύθμιση αισθήματος δίψας Αύξηση (1-2%) της ωσμωτικότητας του πλάσματος λόγω έλλειψης νερού ή περίσσεια άλατος Ελάττωση όγκου εξωκυττάριου υγρού (αιμορραγίες, εκκενωτικές παρακεντήσεις) Κακή επικοινωνία ή καταστολή του αισθήματος της δίψας κίνδυνος αφυδάτωσης κωματώδεις καταστάσεις Α.Ε.Ε. βρέφη ηλικιωμένοι

Δράση της αντιδιουρητικής ορμόνης Ρύθμιση έκκρισης μέσω της ωσμωτικής πίεσης και του όγκου του εξωκυττάριου υγρού Εκκρίνεται από την νευροϋπόφυση Διέγερση των πυρήνων του υποθαλάμου ~ ωσμωυποδοχείς Δράση της ADH στους νεφρούς αύξηση της επαναρρόφησης του νερού

Διέγερση της έκκρισης ADH Αφυδάτωση Τραυματικό, χειρουργικό στρες Αναισθητικά φάρμακα Άλγος ( κωλικός),φόβος, νικοτίνη κλπ

Καταστολή της έκκρισης ADH Υπερυδάτωση Παθήσεις των ουροφόρων σωληναρίων Άποιος διαβήτης Δευτερεύοντα: ψύχος, αλκοόλ, συναισθηματική φόρτιση, φάρμακα

Διαταραχές ισοζυγίου ύδατος Σύνδρομα ένδειας νερού ή αφυδατώσεως Ελαττωμένη πρόσληψη (κώμα, απόφραξη Γ.Σ.) Αυξημένη απώλεια (εγκαύματα, εφίδρωση, υψηλή Θ, πυρετός, νεφρική βλάβη, άποιος διαβήτης) Αποτέλεσμα μετακίνηση νερού από τον ενδοκυττάριο προς τον εξωκυττάριο χώρο έκκριση αλδοστερόνης έκκριση ADH αποβολή μεγάλων συγκεντρώσεων καλίου Ήπια έως βαριά κλινική εικόνα Απώλεια 15-20% του Σ.Β. οδηγεί σε θάνατο

Διαταραχές ισοζυγίου ύδατος Αφυδάτωση λόγω ωσμωτικής διούρησης Χορήγηση εντερικής ή παρεντερικής διατροφής πλούσιας σε πυκνά διαλύματα (γλυκόζης, πρωτεϊνών, άλατος) Σ.Δ. (υπεργλυκαιμία, υπερωσμωτικό μη κετογεωτικό διαβητικό κώμα, διαβητική κετοξέωση)

Διαταραχές ισοζυγίου ύδατος Σύνδρομο υπερυδάτωσης ή δηλητηρίασης με νερό Υπερβολική πρόσληψη Ελαττωμένη αποβολή λόγω ολιγουρίας Ενδοφλέβια χορήγηση υγρών Ψυχογενής πολυδιψία Φάρμακα που διεγείρουν την έκκριση της ADH Κακοήθειες Κ.Ε.Κ., Φλεγμονές του Κ.Ν.Σ. Αποτέλεσμα εγκεφαλικό οίδημα

Ηλεκτρολύτες Οι κυριότεροι ηλεκτρολύτες είναι το νάτριο και το κάλιο Νάτριο: εξωκυττάριο υγρό (πλάσμα, διάμεσο υγρό) Κάλιο: ενδοκυττάριο υγρό Ισορροπία μέσω ΑΤΡ αντλίας καλίου- νατρίου (2:3) Βασικοί παράγοντες στην ωσμωτικότητα του πλάσματος και των κυττάρων

Ανάγκες σε Νερό και Ισοζύγιο Ύδατος Εκτίμηση αναγκών σε ύδωρ σύμφωνα με: την ημερήσια θερμιδική πρόσληψη (1ml/kcal για ενήλικες, 1,5ml/kcal για παιδιά) την επιφάνεια και το βάρος του σώματος την κατάσταση ενυδάτωσης τη δεδομένη χρονική στιγμή το περιβάλλον (π.χ. θερμό, ψυχρό, υγρό, κτλ.) Αυξημένες ανάγκες σε ύδωρ: γαλουχία, νόσος (πυρετός, εφίδρωση, έμετος, διάρροια), συρίγγια, εγκαύματα Μειωμένες ανάγκες σε ύδωρ: καρδιακή/ νεφρική ανεπάρκεια

Ισοζύγιο ύδατος = προσλαμβανόμενο ύδωρ – αποβαλλόμενο ύδωρ Προσλαμβανόμενο ύδωρ: τροφή, υγρά, οξειδωτικός μεταβολισμός (προϊόντα οξείδωσης: CO 2 + H 2 O) Αποβαλλόμενο νερό: νεφρική απώλεια, απώλειες από το αναπνευστικό, κόπρανα, πυρετός, εφίδρωση, ζεστό ή ξηρό κλίμα

ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΤΕΣ Νάτριο Φυσιολογική πρόσληψη: 1,1-3,3 g/ ημέρα Υπερκατανάλωση υδατανθράκων → κατακράτηση νατρίου ΥΠΕΡΝΑΤΡΙΑΙΜΙΑ Αίτια:εφίδρωση, πυρετός, υπεραερισμός, έκθεση σε ξηρό και ζεστό περιβάλλον, διάρροια, πολυουρία, χορήγηση ξηρού οξυγόνου, υπερβολική πρόσληψη διαλυμένων ουσιών, μόνιμη εγκεφαλική βλάβη Αντιμετώπιση: Ακριβής υπολογισμός του προσλαμβανόμενου ύδατος

ΥΠΟΝΑΤΡΙΑΙΜΙΑ Αίτια:υψηλή περιεκτικότητα του ορού σε λιπίδια ή πρωτεΐνες, υπεργλυκαιμία, ενδοφλέβια έγχυση υγρών, χρόνιες νόσοι (καρκίνος, φυματίωση) Αντιμετώπιση: διόρθωση της υπονατριαιμίας (αν κριθεί απαραίτητο) σύμφωνα με το αίτιο που την προκάλεσε → μέτρηση συγκέντρωσης νατρίου ούρων* * Υψηλές τιμές νατρίου στα ούρα: βλάβη νεφρικού σωληναρίου, χρήση διουρητικών, επινεφριδιακή ανεπάρκεια, αυξημένη έκκριση ADH Χαμηλές τιμές νατρίου στα ούρα: συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, κίρρωση, υποαλβουμιναιμία, οίδημα, ασκίτης

Κάλιο Φυσιολογικές τιμές καλίου ορού: 3,5-5 γρ/ ημέρα ΥΠΟΚΑΛΙΑΙΜΙΑ Αίτια:αυξημένη παραγωγή αλδοστερόνης, χρήση διουρητικών, διαβητική κετοξέωση, διάρροια, όγκος στο ΓΕΣ, εγκαύματα, έλκη κατάκλισης, πρωτεϊνικός καταβολισμός Συνέπειες: καρδιακές αρρυθμίες, μυϊκή αδυναμία, δημιουργία όξινων ούρων Αντιμετώπιση: χορήγηση μέτριας ποσότητας καλίου από το στόμα

ΥΠΕΡΚΑΛΙΑΙΜΙΑ Αίτια: Eνδοφλέβια χορήγηση καλίου, Nεφρική ανεπάρκεια (Μείωση διούρησης) Mεταβολικές αντιδράσεις (π.χ. διαβητική κετοξέωση) Καταστροφή κυττάρων (πχ τραύματα, εγκαύματα, χημειοθεραπεία) Οξέωση Έλλειψη ινσουλίνης Φάρμακα που αναστέλλουν την πρόσληψη καλίου από το κύτταρο Τροφές πλούσιες σε κάλιο σε άτομα με νεφρική ανεπάρκεια

ΥΠΕΡΚΑΛΙΑΙΜΙΑ Συνέπειες: ασυστολία καρδιάς – βραδυαρρυθμία ή ταχυαρρυθμία, αιφνίδιος θάνατος, μυϊκή αδυναμία, παράλυση, απάθεια, υπνηλία, παραλυτικός ειλεός Αντιμετώπιση: χορήγηση υγρών και διουρητικών του καλίου, χορήγηση γλυκόζης και ινσουλίνης, άμεση αιμοδιάλυση (σε νεφρική ανεπάρκεια & αρτηριοφλεβική αναστόμωση)

ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΝΕΡΟΥ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΤΩΝ Μέθοδοι μετακίνησης: ώσμωση τριχοειδική υπέρταση συμπύκνωση πρωτεϊνών αντλία νατρίου (ενεργή μεταφορά)