Φαρμακοκινητική και υποδοχείς φαρμάκων

Με τον όρο φαρμακοκινητική εννοούμε τις ποσοτικές μεταβολές που επέρχονται με την πάροδο του χρόνου στη συγκέντρωση του φαρμάκου στο πλάσμα και στη συνολική ποσότητα του φαρμάκου στο σώμα, μετά τη χορήγησή του από διάφορες οδούς.

Ποσοτική σχέση δόσης- αποτελέσματος Ο υποδοχέας ενός φαρμάκου είναι ένα εξειδικευμένο μακρομόριο-στόχος, που βρίσκεται είτε στην επιφάνεια του κυττάρου είτε ενδοκυτταρίως, συνδέεται με το φάρμακο και διαμεσολαβεί τη φαρμακολογική του δράση: Φάρμακο + Υποδοχέας  Σύμπλοκο φαρμάκου - υποδοχέα  Αποτέλεσμα. Η ένταση της ενέργειας ενός φαρμάκου εξαρτάται από τη συγκέντρωσή του στην περιοχή του υποδοχέα, η οποία με τη σειρά της, καθορίζεται τόσο από τη δόση του χορηγούμενου φαρμάκου, όσο και από χαρακτηριστικούς για το φάρμακο παράγοντες όπως η ταχύτητα απορρόφησης, η κατανομή, ο μεταβολισμός του.

Ποσοτική σχέση δόσης- αποτελέσματος Αποτελεσματικότητα - είναι η μέγιστη απάντηση που προκαλείται από ένα φάρμακο. Ισχύς - είναι το μέτρο της ποσότητας ενός φαρμάκου που χρειάζεται για να προκληθεί μία δεδομένη απάντηση. Αγωνιστής είναι μια ουσία που μπορεί να προσδεθεί σε ένα υποδοχέα και να προκαλέσει μία απάντηση.

Αναστρέψιμοι ανταγωνιστές Συναγωνιστικοί - ουσίες που αλληλεπιδρούν με τους υποδοχείς στην ίδια θέση όπου συνδέεται και ο αγωνιστής. Μη συναγωνιστικοί - ουσίες που εμποδίζουν την πρόσδεση του αγωνιστή στον υποδοχέα ή εμποδίζουν τον αγωνιστή να ενεργοποιήσει τον υποδοχέα. Μερικός αγωνιστής - ουσίες που μπλοκάρουν τη θέση πρόσδεσης του αγωνιστή, αλλά προκαλούν μικρότερη βιολογική απάντηση από ότι ένας πλήρης αγωνιστής.

Θεραπευτικός δείκτης Είναι το πηλίκο της δόσης που προκαλεί τοξικά φαινόμενα προς τη δόση που προκαλεί μια κλινικά επιθυμητή ή αποτελεσματική βιολογική απάντηση σε ένα πληθυσμό: Θεραπευτικός δείκτης = Τοξική δόση / Αποτελεσματική δόση Αποτελεί μέτρο της ασφάλειας ενός φαρμάκου.

Απομάκρυνση των φαρμάκων Με τα ούρα που παράγονται από τους νεφρούς (η πιο σημαντική οδός) Χολή Έντερο Πνεύμονες Μητρικό γάλα

Ποσοτική θεώρηση της νεφρικής απέκκρισης των φαρμάκων Η κάθαρση του πλάσματος εκφράζεται ως ο όγκος του πλάσματος από τον οποίο φαίνεται να απομακρύνεται ολόκληρη η ποσότητα του φαρμάκου σε δεδομένο χρόνο. Ταχύτητα απέκκρισης - Ταχύτητα απέκκρισης mg/min = κάθαρση ml/min, συγκέντρωση στο πλάσμα mg/ml. Συνολική κάθαρση από το σώμα - είναι το άθροισμα της κάθαρσης (CL) από τα διάφορα όργανα που μεταβολίζουν και αποβάλλουν το φάρμακο ( CL ΣΥΝΟΛΙΚΗ = CLΗΠΑΤΙΚΗ + CLΝΕΦΡΙΚΗ + CLΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗ + CL ΛΟΙΠΗ ) Όγκος κατανομής και χρόνος ημίσειας ζωής του φαρμάκου - Ο χρόνος ημίσειας ζωής ενός φαρμάκου είναι αντιστρόφως ανάλογος με την κάθαρσή του και ευθέως ανάλογος με τον όγκο κατανομής του.

Κλινικές καταστάσεις που συνεπάγονται αύξηση του χρόνου ημίσειας ζωής Μείωση της νεφρικής αιματικής ροής. Προσθήκη ενός δεύτερου φαρμάκου που εκτοπίζει το πρώτο από τη λευκωματίνη και συνεπώς αυξάνει τον όγκο κατανομής του φαρμάκου. Μείωση του λόγου εξαγωγής π.χ. νεφρική νόσος. Μείωση μεταβολισμού π.χ. ηπατική ανεπάρκεια.

Φάσεις δοκιμών φαρμάκων στον άνθρωπο: Φάση Ι: Αρχική έρευνα σε άνθρωπο, καθορισμός του φάσματος ανεκτών δόσεων σε υγιείς εθελοντές. Φάση ΙΙ: Οριστικές ελεγχόμενες μελέτες, αρχικές δοκιμές σε περιορισμένο αριθμό ασθενών με προεπιλεγμένες παθήσεις. Φάση ΙΙΙ: Εκτεταμένες κλινικές μελέτες, προσδοκάται βασικά η επαλήθευση αποτελεσμάτων προηγούμενων μελετών, συμπλήρωση αίτησης για νέο φάρμακο (ΝDA) στο τέλος της φάσης ΙΙΙ, έγκριση από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), κυκλοφορία στην αγορά Φάση ΙV: Έρευνα μετά την έγκριση, συνήθως σημαντική για ανακάλυψη νέων ή ασυνήθιστων τοξικών δράσεων ή νέων ενδείξεων.