Cyber-bullying Ένα παλιό πρόβλημα σε ένα νέο περιβάλλον…

Τι είναι κυβερνοεκφοβισμός; ▪ Ο όρος κυβερνο-εκφοβισμός ή διαδικτυακός εκφοβισμός «περιλαμβάνει τη χρήση Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας για να υποστηρίξει μια εσκεμμένη, επαναλαμβανόμενη, και εχθρική συμπεριφορά από ένα άτομο ή μια ομάδα που στόχο έχει να βλάψει άλλους» (Belsey, 2005, in Dooley et al., 2009). ▪ Με άλλα λόγια είναι η χρήση ηλεκτρονικών μέσων με σκοπό…  εκφοβισμό  παρενόχληση  δυσφήμιση  εξευτελισμό  κοινωνικό αποκλεισμό ▪ Ο εκφοβισμός μέσω του Διαδικτύου μπορεί να είναι άμεσος ή έμμεσος εμπλέκοντας και άλλα άτομα που ενδεχομένως να μην γνωρίζουν καν το θύμα.

Παραδοσιακός vs διαδικτυακός εκφοβισμός Εξαιτίας των χαρακτηριστικών του διαδικτύου ο κυβερνοεκφοβισμός ενδέχεται να διαφέρει σημαντικά από τον σχολικό εκφοβισμό, ως προς τα χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων, τους τύπους των επιθετικών συμπεριφορών που εκδηλώνονται, καθώς και τις συνέπειες που μπορεί να επιφέρουν ▪ η δυνατότητα ανωνυμίας και/ή ψευδωνυμίας που προσφέρει το διαδίκτυο ▪ η ασύγχρονη επικοινωνία ▪ η εξίσωση της κοινωνικής θέσης και ισχύος μεταξύ των χρηστών ▪ η διασχιστική φαντασία (dissociative imagination) ▪ η έλλειψη επίβλεψης ▪ μπορεί να οδηγήσουν σε άρση της αναστολής του ατόμου για τη χρήση του διαδικτύου και σε εμφάνιση συμπεριφοράς την οποία δεν θα εμφάνιζε στα φυσικά ̟ πλαίσια

Παραδοσιακός vs διαδικτυακός εκφοβισμός Διαφορές: ▪ Συμβαίνει οπουδήποτε (κυρίως εκτός σχολείου) ▪ Συμβαίνει σε πλαίσια ανωνυμίας  Υψηλότερα επίπεδα άρσης αναστολών και συναισθηματικής αποστασιοποίησης (αίσθηση του θύτη πως είναι αόρατος, αποπροσωποποίηση)  η παρενόχληση γίνεται πιο επιθετική και επικίνδυνη  Δεν αποτελεί προϋπόθεση η διαφορά δύναμης μεταξύ θύματος και θύτη ▪ Εξαπλώνεται με υψηλότερη ταχύτητα ▪ Έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο στο θύμα ▪ Έχει ως θύματα συχνότερα τα κορίτσια ▪ Εμπλέκει τους παρατηρητές ως θύτες και δεν τους αφήνει αμέτοχους. ▪ Δεν υπάρχουν γεωγραφικά όρια ▪ «παραμένει» στο Διαδίκτυο για πάντα (εξαιτίας της μη απόλυτης διαγραφής δεδομένων)

Παραδοσιακός vs διαδικτυακός εκφοβισμός Πραγματικός κόσμος Άμεσος εκφοβισμός Επωνυμία Δυνατότητα διαφυγής Εντός σχολικού χώρου Περιορισμένο κοινό Εικονικός κόσμος Έμμεσος εκφοβισμός Ανωνυμία Αδυναμία διαφυγής Όχι γεωγραφικά όρια Παγκόσμιο κοινό Επιθετικότητα Πρόθεση Επαναληπτικότητα Άνιση κατανομής δύναμης Ψυχολογικές επιπτώσεις

Εκφοβισμός vs παρενόχληση ▪ Διαφορές: ▪ Διαδικτυακός εκφοβισμός  προυπόθεση η συμμετοχή συνομήλικων και από τις δυο πλευρές, ή τουλάχιστον η συμμετοχή ενός ενήλικα υποκινούμενη από κάποιον ανήλικο εναντίον άλλου ανηλίκου. ▪ Διαδικτυακή παρενόχληση (Cyber-Harassement)/ Διαδικτυακή παρακολούθηση (Cyber-Stalking)  προϋπόθεση η εμπλοκή ενηλίκου ▪ O όρος Διαδικτυακός εκφοβισμός, σε αντίθεση με την σεξουαλική παρενόχληση, δεν χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις, κατά τις οποίες ένας ενήλικας προσπαθεί να οδηγήσει ανηλίκους σε μη διαδικτυακές συναντήσεις δελεάζοντάς τους. Ωστόσο, συχνά παρατηρείται στον Διαδικτυακό εκφοβισμό η ανάμειξη ενός η περισσότερων ενηλίκων, οι οποίοι ικανοποιούνται μέσα από την διαδικτυακή σεξουαλική παρενόχληση των ανήλικων θυμάτων.

Αίτια Συχνά οι νέοι εκτίθενται στον Διαδικτυακό εκφοβισμό εξαιτίας: ▪ της βίωσης έντονων συναισθημάτων όπως θυμός, απόγνωση που μπορεί να προέρχεται τόσο από τις προβληματικές σχέσεις που υπάρχουν στο οικογενειακό περιβάλλον όσο και εξαιτίας μιας ευρύτερης κοινωνικής δυσλειτουργικότητας που παρουσιάζει το άτομο ▪ της συναισθηματικής πλήξης που μπορεί να νιώθει ένα άτομο ▪ η εκδήλωση αντίποινων ▪ σε μερικές περιπτώσεις ο Διαδικτυακός εκφοβισμός αποτελεί μορφή ψυχαγωγίας στοχεύοντας στην ικανοποίηση αναγκών που σχετίζονται με την επιβολή εξουσίας και ελέγχου ή της επιθυμίας του να βρίσκεται στο επίκεντρο μιας ομάδας ή μίας κατάστασης

Με ποια μέσα i.Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο (Electronic Mail) ii.Γραπτά Μηνύματα (Text Messaging) iii.Ιστότοποι Κοινωνικού Δικτύου (Social Networking Sites) iv.Μέρη Συζητήσεως στο Διαδίκτυο (Chat Rooms) v.Blogs vi.Web Sites vii.διαδικτυακά παιχνίδια (Internet Gaming) (Li, Gross & Smith, 2012)

Με ποια μέσα ▪ Μέσα κοινωνικής δικτύωσης = σύγχρονη σχολική αυλή/ ιδιαίτερα δημοφιλείς χώροι για την εκδήλωση του φαινομένου του κυβερνοεκφοβισμού ▪ Οι δίαυλοι του εκφοβισμού είναι: ▪ 92.6 % Facebook ▪ 23.8 % Twitter ▪ 17.7 % My space ▪ 15.2 Μηνύματα στο κινητό

Μορφές εκδήλωσης του φαινομένου Επτά είδη μορφών ηλεκτρονικού εκφοβισμού με βάση το περιεχόμενο των τελεσθέντων πράξεων: ▪ η ανταλλαγή προσβλητικών σχολίων (flaming) ▪ η παρενόχληση ▪ η δυσφήμηση ▪ η πλαστοπροσωπία ▪ η δημοσίευση και εξαπάτηση (outing & trickery) ▪ ο αποκλεισμός ▪ και η ηλεκτρονική παρακολούθηση (Willard, 2007)

Τι περιλαμβάνει ο εκφοβισμός μέσω διαδικτύου; ▪ Αποστολή, , ή άμεσων μηνυμάτων με βλαβερό και απειλητικό περιεχόμενο ή αποστολή «αστείων» που γελοιοποιούν κάποιο παιδί. ▪ Δημοσίευση ή αποστολή προσωπικών πληροφοριών ή ευαίσθητων πληροφοριών (όπως, για παράδειγμα, σεξουαλικές προτιμήσεις ή κάποιο προσωπικό πρόβλημα) σε πολλαπλούς παραλήπτες και δημοσίευση προσωπικών φωτογραφιών ή μηνυμάτων γσε ιστολόγια (blogs), σε ιστοχώρους κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. Facebook), ή σε άλλες ιστοσελίδες. ▪ Δημιουργία ψεύτικου διαδικτυακού προφίλ σε κάποια σελίδα κοινωνικής δικτύωσης, με στόχο την γελοιοποίηση ενός ατόμου, ή δημιουργία «σελίδας» ή «γκρουπ» π.χ. στο facebook, το οποίο στοχεύει στον εξευτελισμό ενός ανηλίκου. ▪ Αποστολή κακοποιητικών και εξευτελιστικών μηνυμάτων, βίντεο μέσω κινητών τηλεφώνων ή μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, ή αποστολή απειλών για τη σωματική ακεραιότητα στο θύμα ή σε άλλους παραλήπτες. ▪ Αποστολή ιών ή άλλων πειρατικών προγραμμάτων με σκοπό να βλάψουν τον υπολογιστή κάποιου παιδιού ή να το κατασκοπεύσουν.

Τι περιλαμβάνει ο εκφοβισμός μέσω διαδικτύου; ▪ Δημιουργία κάποιου είδους «ψηφοφορίας», όπου τα παιδιά μπορούν να ψηφίσουν για παράδειγμα το πιο άσχημο ή το πιο χοντρό παιδί του σχολείου ▪ Απειλή συμπαικτών στα διαδικτυακά παιχνίδια. Μπορεί, επίσης, να κλειδώσουν παίκτες έξω από το παιχνίδι, να διαδώσουν ψεύτικες φήμες, ή να κλέψουν τους κωδικούς, προκειμένου να αποκτήσουν πρόσβαση στο λογαριασμό του παίκτη. ▪ Παραβίαση προσωπικού λογαριασμού και χρήση του ονόματος άλλου χρήστη με σκοπό τη διάδοση φημών και ψεμάτων για κάποιον τρίτο ή για οποιοδήποτε άλλο σκοπό. ▪ Επαναλαμβανόμενες νεκρές κλήσεις. ▪ Δημιουργία ιστοσελίδων που στοχοποιούν συγκεκριμένα άτομα καλώντας και άλλους να δημοσιεύουν μηνύματα μίσους που μπορεί να περιλαμβάνουν παραδείγματα ρατσισμού, σεξισμού κ.λπ. ▪ Δημοσίευση πραγματικών ή ψεύτικων φωτογραφιών σεξουαλικού περιεχομένου που απεικονίζουν ένα συγκεκριμένο παιδί και αποστέλλονται σε πλήθος παραληπτών. ▪ Εγγραφή κάποιου παιδιού σε ιστοχώρο πορνογραφικού περιεχομένου χωρίς τη συγκατάθεσή του και αποστολή πορνογραφικού υλικού.

Σχετικό λεξιλόγιο ▪ online polls (δημοσκοπήσεις) ▪ trickery (εμπαιγμός) ▪ spoofing (άλλοιωμένη ιστοσελίδα) ▪ exclusion (εξοστρακισμός) ▪ flaming (ανταλλαγή προσβλητικών σχολίων) ▪ denigration (δυσφήμιση) ▪ Impersonation (Οικειοποίηση ταυτότητας άλλου) ▪ Ηappy slapping (βιντεοσκόπηση ή Λήψη Φωτογραφιών με τη χρήση της κάμερας του κινητού)

Συνέπειες Σοβαρές επιπτώσεις για την ψυχική υγεία του θύματος, αλλά και του θύτη: ▪ πλήττεται έντονα η αυτοεκτίμηση του ατόμου τόσο ώστε σε μερικές περιπτώσεις συνδέεται με το αίσθημα της ενοχής ▪ Αναπαραγωγή αρνητικών σκέψεων ▪ Μείωση της επίδοσης των κοινωνικών του ικανοτήτων ▪ Προσωρινό καταφύγιο, κυρίως κατά την εφηβική ηλικία, η αποχή από το σχολείο και από τις παρέες των συνομηλίκων ▪ Η αυτοκτονία θεωρείται ως η μοναδική λύση στο πρόβλημα. ▪ Άτομα που δέχτηκαν έντονα διαδικτυακό εκφοβισμό ενδέχεται στο μέλλον να παρουσιάσουν μεγαλύτερη αστάθεια στις διαπροσωπικές τους σχέσεις ή και κοινωνική απομόνωση. Από την άλλη, οι εκφοβιστές τείνουν να είναι άτομα με έντονη αντικοινωνική συμπεριφορά, επιρρεπή στο αλκοόλ και απομονωμένα από τους συνομηλίκους/ μακροπρόθεσμα αντιλαμβάνονται ότι ο εκφοβισμός δεν αποτελεί μορφή ικανοποίησης.

Πρόληψη διαδικτυακού εκφοβισμού 1. Συμβουλές για τα παιδιά: ▪ Σκέψου πριν αναρτήσεις ▪ Συνδέσου μόνο με φίλους ▪ Να είσαι ευγενικός ▪ Μη γνωστοποιείς τον κωδικό σου ▪ Κράτα τις ρυθμίσεις σου μυστικές ▪ Μη βλάπτεις τους άλλους 2.Για τους γονείς & δασκάλους : ▪ Γίνετε μέλη στο facebook ▪ Μάθετε πώς δουλεύει ▪ Διδάξτε ασφάλεια και υπευθυνότητα

Αντιμετώπιση του διαδικτυακού εκφοβισμού ▪ Αγνόηση ενοχλητικών μηνυμάτων, σε περίπτωση ωστόσο απειλών συνιστάται αναφορά των μηνυμάτων και λήψη προληπτικών μέτρων. ▪ Αποκλεισμός του αποστολέα που στέλνει απειλητικά ή ενοχλητικά μηνύματα ▪ Προειδοποίηση του αποστολέα ▪ Αναφορά του περιστατικού στην Αστυνομία είτε σε κάποια αρμόδια υπηρεσία Δίωξης Ηλεκτρονικού εγκλήματος

Ισχύουσα νομοθεσία ▪ Σημαντικές αλλαγές επιφέρει ο πρόσφατος νόμος 4322/2015 (ΦΕΚ Α' 42/ ) στον Ποινικό Κώδικα. Πιο συγκεκριμένα το άρθρο 312 του Ποινικού Κώδικα και ο τίτλος του αντικαθίστανται, ποινικοποιώντας το bullying στην ελληνική νομοθεσία, ως εξής: "Πρόκληση βλάβης με συνεχή σκληρή συμπεριφορά". ▪ Αν δεν συντρέχει περίπτωση βαρύτερης αξιόποινης πράξης, τιμωρείται με φυλάκιση, όποιος με συνεχή σκληρή συμπεριφορά προξενεί σε τρίτον σωματική κάκωση ή άλλη βλάβη της σωματικής ή ψυχικής υγείας. Αν η πράξη τελείται μεταξύ ανηλίκων δεν τιμωρείται εκτός αν η μεταξύ τους διαφορά ηλικίας είναι μεγαλύτερη από τρία (3) έτη, οπότε επιβάλλονται μόνο αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα.

Ερευνητικά δεδομένα Ως προς την επίδραση του φύλου: ▪ τα ερευνητικά δεδομένα είναι αντικρουόμενα ▪ δεν υποστηρίζουν ως σήμερα µε συνέπεια την αυξημένη συμμετοχή των κοριτσιών στον ΚΕ ▪ Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι τα δύο φύλα συμμετέχουν εξίσου στο φαινόμενο, αλλά χρησιμοποιούν διαφορετικούς τύπους επιθετικότητας: - τα αγόρια έχουν μεγαλύτερη τάση προς επιθετικά φαινόμενα τύπου ‘’happy slapping’’ (σκηνοθεσία σωματικής επίθεσης εναντίον του θύματος, μαγνητοσκόπηση του ξυλοδαρμού ή της εξευτελιστικής επίθεσης και διάδοση του αρχείου µε τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων) στα οποία εμπεριέχεται σωματική βία - τα κορίτσια τείνουν να διαδίδουν φήμες, να σχολιάζουν αρνητικά και να χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για να σπ̟ιλώσουν τη φήμη του θύματος και να το περιθωριοποιήσουν από την ομάδα των συνομηλίκων

Ερευνητικά δεδομένα Όσον αφορά στην ηλικία οι περισσότερες έρευνες υποδεικνύουν ότι ο κυβερνοεκφοβισμός ακολουθεί μια καμπυλόγραμμη πορεία καθώς: -κυµαίνεται σε μικρά ποσοστά στις μεσαίες τάξεις του δηµοτικού σχολείου - αυξάνεται στις τελευταίες τάξεις μέχρι τις αρχές του γυμνασίου και -κλιμακώνεται στο τέλος του γυμνασίου και στις αρχές του λυκείου, δηλαδή στις ηλικίες των χρονών (Ybarra, Mitchell, Finkelhor, & Wolak, 2007)

Ερευνητικά δεδομένα ▪ Σημαντικοί παράγοντες που συνδέονται με περιστατικά ΚΕ: ▪ Η χρήση των ΤΠΕ  μαθητές με ανεπτυγμένες τεχνολογικές δεξιότητες αυξημένες πιθανότητες να συμμετάσχουν σε περιστατικά ΚΕ ▪ Η άρση αναστολής που οφείλεται τόσο στα εγγενή χαρακτηριστικά του διαδικτύου όσο και στα χαρακτηριστικά του ατόμου (διαμεσολαβητικές μεταβλητές οι κοινωνικές σχέσεις του μαθητή και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του)

Ερευνητικά δεδομένα Κοινωνικές σχέσεις και δεξιότητες των συμμετεχόντων στον κυβερνο- εκφοβισµό: - περιορισμένες κοινωνικές δεξιότητες και σχέσεις - μειωμένη συναισθηματική ενσυναίσθηση - χαμηλή δημοτικότητα Χαρακτηριστικά προσωπικότητας των συμμετεχόντων στον κυβερνο- εκφοβισµό : -χαμηλή αυτοεκτίμηση/κοινωνική συστολή -τάση για αναζήτηση αισθητηριακών ερεθισμάτων/νέων εμπειριών -αντικοινωνική προσωπικότητα (απάθεια, μεγαλομανία, χειριστικότητα) -ψυχοπαθητικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας

Βιβλιογραφία ▪ Campbell, M. (2005). Cyber bullying: An old problem in a new guise. Australian Journal of Guidance and Counselling, 15, ▪ Γρηγοράκη, Μ., Περάκη, Φ., & Πολίτη, Α. (2016). Ηλεκτρονικός εκφοβισμός στην παιδική και εφηβική ηλικία: διερευνώντας το φαινόμενο όπως εκδηλώνεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Πανελλήνιο Συνέδριο Επιστημών Εκπαίδευσης, 2014(2), ▪ Dooley, J., Pyzalski, J., Cross, D. (2009). Cyberbullying versus face to face bullying: A theoretical and conceptual Review. Journal of Psychology, 217 (4), 182 – 188. ▪ Kokkinos, C. M., & Antoniadou, N. (2013). Κυβερνο-εκφοβισμός και κυβερνο-θυματοποίηση σε παιδιά και εφήβους: Συχνότητα εμφάνισης και παράγοντες επικινδυνότητας. Προσχολική & Σχολική Εκπαίδευση, 1, ▪ Li, Q., Gross, P., Smith, P. (2012). Cyberbullying in the Global playground. Blackwell Publishing Ltd. ▪ Νικολόπουλος, Δ, (2009). Ηλεκτρονική Παρενόχληση: Μια σύγχρονη απειλή στο Σ. Αλιβίζος (Επιμ.) Παιδαγωγικές Διαστάσεις των νέων μέσων. Αθήνα: Γρηγόρη, 88 – 117. ▪ Smith, P. K., Mahdavi, J., Carvalho, M., Fisher, S., Russell, S., & Tippett, N. (2008). Cyberbullying: Its nature and impact in secondary school pupils. Journal of child psychology and psychiatry, 49(4), ▪ Willard, N. (2007). Cyberbullying and Cyberthreats: Responding to the challenge of online social aggression, threats, and distress. Champaign, IL: Research Press. ▪ Ybarra, M., Mitchell, K., Wolak, J., & Finkelhor, D. (2006). Examining characteristics and associated distress related to Internet harassment: findings from the Second Youth Internet Safety Survey. Pediatrics, 118,

ΤΕΛΟΣ