Το ευρωπαϊκό θέατρο του 20ού αιώνα ( ) Ενότητα 3 Το κίνημα του Εξπρεσιονισμού Αγγελική Ρόζη Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Θεατρικών Σπουδών 1

Στόχοι της ενότητας Παρατίθενται οι πρόδρομοι του εξπρεσιονιστικού κινήματος και αναφέρονται τα κύρια χαρακτηριστικά του στο θέατρο. 2

Περιεχόμενα ενότητας Το κίνημα του Εξπρεσιονισμού 1. Οι γερμανοί εξπρεσιονιστές και το θέατρο ( ) 1 α. Οι πρόδρομοι 3

Το κίνημα του Εξπρεσιονισμού Οι γερμανοί εξπρεσιονιστές και το θέατρο ( ) Πρόδρομοι – Το έργο του Georg Büchner και ειδικότερα η αποσπασματική σύνδεση των επιμέρους επεισοδίων και η σκιαγράφηση του πρωταγωνιστή στον Βόυτσεκ – Η αντιρεαλιστική κατεύθυνση και η έμφαση στο προσωπικό όραμα του ποιητή που εισήγαγε ο γαλλικός συμβολισμός. – Η όψιμη δραματουργία του August Strindberg. Η ενασχόλησή του με τη διερεύνηση του ονειρικού κόσμου και οι απόψεις του για το θέατρο δωματίου 4

Το κίνημα του Εξπρεσιονισμού Οι γερμανοί εξπρεσιονιστές και το θέατρο ( ) Πρόδρομοι – Το συγγραφικό έργο και η καλλιτεχνική αισθητική του Frank Wedekind – Η ευρύτερη επίδραση της σκηνοθετικής αισθητικής που διαμόρφωσε ο Max Reinhardt – Η αισθητική της παράστασης του καμπαρέ – Η πρωτοποριακή «γραμματική» της κίνησης που εισήγαγαν οι χορογράφοι στις πρώτες δεκαετίες του 20 ου αιώνα. 5

Το κίνημα του Εξπρεσιονισμού Οι γερμανοί εξπρεσιονιστές και το θέατρο ( ) Πρόδρομοι Το εξπρεσιονιστικό θέατρο υιοθετεί τις αισθητικές και πολιτικές αντιλήψεις του κινήματος, όπως αναπτύχθηκαν αρχικά στις εικαστικές τέχνες και τη λογοτεχνία: 6 Εικόνα 1:

Το κίνημα του Εξπρεσιονισμού Οι γερμανοί εξπρεσιονιστές και το θέατρο ( ) Πρόδρομοι – Η έμφαση δίνεται στην υποκειμενική έκφραση του καλλιτέχνη. – Στόχος είναι η μετάδοση στον θεατή των έντονων, και συχνά βίαιων, αισθήσεων που γεννά η επαφή με την πραγματικότητα. – Κεντρικό αίτημα είναι η εξέγερση εναντίον της μιμητικής αναπαράστασης της πραγματικότητας. – Κυρίαρχο στοιχείο αποτελεί η έννοια του νέου ανθρώπου, που εκφράζει την επανάσταση της νέας γενιάς ενάντια στο πολιτικό και κοινωνικό κατεστημένο. 7

Το κίνημα του Εξπρεσιονισμού Οι γερμανοί εξπρεσιονιστές και το θέατρο ( ) Στόχος είναι η ανατροπή της ρεαλιστικής αντίληψης στη δραματουργική και σκηνική απόδοση της πραγματικότητας και η προβολή μιας ονειρικής, υποβλητικής ατμόσφαιρας. 8 Εικόνα 2: i9AI/AAAAAAAAZY8/KBOtVuLdw5o/s1600/Slide063.jpg

Το κίνημα του Εξπρεσιονισμού Οι γερμανοί εξπρεσιονιστές και το θέατρο ( ) Τα δραματικά πρόσωπα: ο πρωταγωνιστής, εκπρόσωπος της εξεγερμένης γενιάς, επιχειρεί να προκαλέσει τις αισθήσεις και τη σκέψη του θεατή μεταφέροντάς του την εφιαλτική όψη του κόσμου και, υιοθετώντας το ρόλο του προφήτη-ποιητή, να τον οδηγήσει σε νέα μονοπάτια μιας πρωτοποριακής, αυθεντικής σκέψης. Γύρω από το πρόσωπο του πρωταγωνιστή βρίσκονται κάποια ανώνυμα πρόσωπα, που συνήθως εκπροσωπούν την οικογένεια ή κάποιες κοινωνικές ομάδες. 9

Το κίνημα του Εξπρεσιονισμού Οι γερμανοί εξπρεσιονιστές και το θέατρο ( ) Ο λόγος των προσώπων είναι συνήθως τηλεγραφικός, χειμαρρώδης ή αφαιρετικός. Η δομή του δραματικού μύθου είναι αποσπασματική, αποτελείται από αυτόνομα επεισόδια. Ο σκηνικός χώρος αποτελεί προέκταση ή αντανάκλαση της σκέψης του πρωταγωνιστή. Το σκηνικό είναι αφαιρετικό, κατασκευασμένο σύμφωνα με μια εικαστική λογική, με έμφαση στις χρωματικές αντιθέσεις, τα παραμορφωμένα περιγράμματα των σχημάτων και την «αυτονομία» των αντικειμένων. Σημαντικότατο ρόλο στην υποβλητική λειτουργία του σκηνικού παίζει ο φωτισμός. 10

Το κίνημα του Εξπρεσιονισμού Οι γερμανοί εξπρεσιονιστές και το θέατρο ( ) Ο δραματικός χρόνος θυμίζει τον συμπυκνωμένο χρόνο της ονειρικής αφήγησης. Ο σκηνοθέτης στο εξπρεσιονιστικό θέατρο αναλαμβάνει το ρόλο του ερμηνευτή του κειμένου, του δημιουργού του χώρου και του καθοδηγητή- συντονιστή των ηθοποιών. Ο ηθοποιός προσωποποιεί τη ζωντανή έκφραση του λόγου του ποιητή επί σκηνής. Η εκφορά του λόγου, οι χειρονομίες και οι κινήσεις του είναι εμφατικές, συχνά αποσπασματικές και υπακούν στο ρυθμό του κειμένου. 11

Το κίνημα του Εξπρεσιονισμού Οι γερμανοί εξπρεσιονιστές και το θέατρο ( ) Τα σημαντικότερα είδη του εξπρεσιονιστικού θεάτρου: – Το θέατρο της κραυγής – Το θέατρο του καθαρού πνεύματος – Το «δράμα του Εγώ» 12

13 Τέλος Ενότητας

14 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.

15

16 Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (1/2) Το Έργο αυτό κάνει χρήση των ακόλουθων έργων: Εικόνες/Σχήματα/Διαγράμματα/Φωτογραφίες Εικόνα 1: Εικόνα 2: