ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ - ΠΜΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΚΑΙΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Μ. Δ. Χρυσομάλλης Αναπληρωτής Καθηγητής

ΔΕΚ/ΔΕΕ - Γενικά  Η άσκηση των παραχωρημένων αρμοδιοτήτων στις Κοινότητες και η επίτευξη των κοινών στοχεύσεων επιχειρήθηκε μέσω της «κοινοτικής μεθόδου»,  Η «κοινοτική μέθοδος», ως εκ των διαστάσεων και του περιεχομένου της - δια του δικαίου ολοκλήρωση – κατά την εφαρμογή της γεννά νομικές διαφορές,  Οι νομικές διαφορές απαιτούν νομική ή δικαστική επίλυση

ΔΕΚ/ΔΕΕ - Γενικά  ΔΙΛΗΜΑΤΑ: Α. Να ανατεθεί η επίλυση των νομικών διαφορών, που θα γεννούσε η εφαρμογή του κοινοτικού δικαίου σε κάποιο από τα υπάρχοντα διεθνή δικαιοδοτικά όργανα; ή Nα εγκαθιδρυθεί ένα νέο δικαστικό όργανο, που θα ανήκει στην κοινοτική έννομη τάξη Οι «πατέρες των Συνθηκών» επέλεξαν, τελικά, την δεύτερη εναλλακτική λύση

ΔΕΚ/ΔΕΕ - Γενικά  ΔΙΛΗΜΑΤΑ: Β. Ποια θα ήταν η σχέση του κοινοτικού δικαστικού συστήματος με τα εθνικά δικαιοδοτικά συστήματα:  Σχέση ιεραρχίας ή  Σχέση συνεργασίας Οι «πατέρες των Συνθηκών» επέλεξαν, τελικά, την δεύτερη λύση (συνεργασία), που μορφοποιείται με τη διαδικασία της προδικαστικής παραπομπής

ΔΕΚ/ΔΕΕ - Γενικά Κανόνες κατανομής αρμοδιοτήτων ΔΕΕ – εθνικών δικαστηρίων:  Το Δικαστήριο είναι αρμόδιο για τον έλεγχο νομιμότητας και την ερμηνεία του κοινοτικού – ενωσιακού δικαίου.  Τα εθνικά δικαστήρια είναι αρμόδια για τον έλεγχο νομιμότητας και την ερμηνεία του εθνικού δικαίου, ακόμη και αν αυτό είναι κατ’ εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου.  Η διασφάλιση της εφαρμογής του ενωσιακού δικαίου στις έννομες τάξεις των Κ-μ και η επίλυση των σχετικών διαφορών ανήκει στην αποκλειστική αρμοδιότητα των εθνικών δικαστηρίων.

ΔΕΚ/ΔΕΕ - Γενικά Κανόνες κατανομής αρμοδιοτήτων ΔΕΕ – εθνικών δικαστηρίων:  Αντίθετα, η αυθεντική ερμηνεία του ενωσιακού δικαίου, που είναι αναγκαία κατά περίπτωση για την εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου, ανήκει στην αρμοδιότητα του ΔΕΕ.  Η διαδικασία της προδικαστικής παραπομπής διασφαλίζει την αναγκαία συνεργασία μεταξύ των εθνικών δικαστηρίων (εφαρμογή) και ΔΕΕ (ερμηνεία) για την ομοιόμορφη και αποτελεσματική εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου.

ΔΕΕ - Νομικό πλαίσιο  Συνθήκες: 19 ΣΕΕ, 251 – 281 ΣΛΕΕ  Οργανισμός του Δικαστηρίου: Πρωτόκολλο (αριθμός 3), που προσαρτάται στις Συνθήκες  Κανονισμός Διαδικασίας: Καταρτίζεται από το Δικαστήριο, εγκρίνεται από το Συμβούλιο

ΔΕΕ – Συγκρότηση Το Δικαστήριο της ΕΕ (ΔΕΕ) συγκροτείται (ά. 19 ΣΕΕ) από τα:  Δικαστήριο  Γενικό Δικαστήριο (πρώην Πρωτοδικείο)  Ειδικευμένα δικαστήρια (ίδρυση με Κανονισμό κατά τη συνήθη νομοθετική διαδικασία), σήμερα λειτουργεί το Δικαστήριο Δημόσιας Διοίκησης (υπαλληλικές προσφυγές)

ΔΕΕ - Αποστολή «Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξασφαλίζει την τήρηση του δικαίου κατά την ερμηνεία και την εφαρμογή των Συνθηκών» (ά 19 παρ. 1 ΣΕΕ). Έτσι, η αποστολή του ΔΕΕ συνοψίζεται:  Στην διασφάλιση της ενότητας της νομολογίας και κατ’ επέκταση στην ομοιόμορφη ερμηνεία των ενωσιακών κανόνων, που είναι αναγκαία για την αποτελεσματική εφαρμογή τους  Στην εμπέδωση του Κράτους Δικαίου στην ΕΕ (έλεγχος νομιμότητας, αποτελεσματική δικαστική προστασία, σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων)

ΔΕΕ - Αποστολή Το Δικαστήριο κατά την εκπλήρωση της αποστολής του και σύμφωνα με τις προβλεπόμενες από τις Συνθήκες αρμοδιότητες δικάζει ως Διεθνές Δικαστήριο Συνταγματικό Δικαστήριο Διοικητικό Δικαστήριο Πολιτικό, ακόμη και εργατικό Όχι πάντως ως ανώτατο δικαστήριο των Κ-μ, ως εκ της σχέσης συνεργασίας που προαναφέρθηκε

ΔΕΕ - Αποστολή Με τη νομολογία του το ΔΕΚ/ΔΕΕ συνετέλεσε καθοριστικά μεταξύ άλλων:  Στην αποτελεσματική εφαρμογή του κοινοτικού – ενωσιακού δικαίου (αρχές αμέσου ισχύος, υπεροχής),  Στην κάλυψη κενών των Συνθηκών (προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων),  Στην διεύρυνση του δικαστικού ελέγχου και στην διασφάλιση της αρχής της αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας (αρχή Κράτους Δικαίου),  Προώθηση της ενοποίησης σε περιόδους επιβράδυνσης

ΔΕΕ – Αποστολή Κατά την εκπλήρωση της αποστολής του το Δικαστήριο  Από άλλους επαινέθηκε, αφού κρίθηκε ότι «χωρίς το Δικαστήριο η Κοινότητα δεν θα υπήρχε» (J. Delors)  Από άλλους κατηγορήθηκε για απαράδεκτο «δικαστικό ακτιβισμό»

ΔΕΕ – ΣΥΝΘΗΚΗ ΛΙΣΑΒΟΝΑΣ Η διεύρυνση του δικαστικού ελέγχου που ασκείται από το ΔΕΕ μέσω:  Της υπαγωγής των πράξεων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, της ΕKT και οργανισμών της ΕΕ (Europol, Eurojust) υπόκεινται στο εξής σε έλεγχο νομιμότητας, υπό την προϋπόθεση ότι «παράγουν αποτελέσματα έναντι τρίτων»,  Της ενοποίησης του ΧΕΑΔ και την υπαγωγή του συνόλου των δράσεων του στην κοινοτική μέθοδο,  Της πρόβλεψης του ά. 263 ΣΛΕΕ ότι τα φυσικά ή νομικά πρόσωπα μπορούν να ασκούν προσφυγές ακυρώσεως κατά κανονιστικών πράξεων, που δεν περιλαμβάνουν εκτελεστικά μέτρα, υπό την προϋπόθεση ότι οι πράξεις αυτές τους αφορούν άμεσα όχι, πάντως, και ατομικά,

ΔΕΕ – ΣΥΝΘΗΚΗ ΛΙΣΑΒΟΝΑΣ  Της αρμοδιότητας του ΔΕΕ (ά. 269 ΣΛΕΕ) να αποφαίνεται για τη νομιμότητα πράξης με την οποία διαπιστώνεται η ύπαρξη σαφούς κινδύνου σοβαρής παραβίασης από Κ-μ των αξιών του ά. 2 και της απόφασης επιβολής κυρώσεων (ά. 7 ΣΕΕ)  Της αρμοδιότητας του ΔΕΕ να ελέγχει την νομιμότητα των αποφάσεων (ΚΕΠΠΑ), που προβλέπουν τη λήψη περιοριστικών μέτρων κατά φυσικών και νομικών προσώπων (ευφυείς κυρώσεις) και να ελέγχει την τήρηση του ά. 40 της ΣΕΕ

ΔΕΕ – ΣΥΝΘΗΚΗ ΛΙΣΑΒΟΝΑΣ  Της ρητής πρόβλεψης (ά. 19 παρ. 1 εδ. β΄ ΣΕΕ) της υποχρέωσης των Κ-μ να καθιερώσουν «τα ένδικα βοηθήματα και μέσα που είναι αναγκαία για να διασφαλίζεται η πραγματική δικαστική προστασία στους τομείς που διέπονται από το δίκαιο της Ένωσης»

ΔΕΕ – ΣΥΝΘΗΚΗ ΛΙΣΑΒΟΝΑΣ Αν και η αρχιτεκτονική του συστήματος έννομης προστασίας δεν αλλάζει, μικρές, αλλά άξιες αναφοράς τροποποιήσεις σημειώνονται στο σύστημα των προσφυγών, που ασκούνται ενώπιον του Δικαστηρίου, που κατά βάση συνδέονται με την αποτελεσματικότητα του συστήματος της δικαστικής προστασίας. Δεν υπάρχουν σημαντικές τροποποιήσεις όσον αφορά τη σύνθεση και την οργάνωση του Δικαστηρίου, πλην ίσως της περιπτώσεως της αύξησης στο μέλλον του αριθμού των ΓΕ από οκτώ (8) σε ένδεκα (11), θεσπίζεται ένα προκαταρκτικό στάδιο στη διαδικασία διορισμού των δικαστών και των γενικών εισαγγελέων. Διευκολύνεται η τροποποίηση του Οργανισμού του Δικαστηρίου, (συνήθης νομοθετική διαδικασία)