Η ΘΕΩΡΙΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ERICH FROMM ( )

Βιογραφικά στοιχεία του ιδρυτή & ιστορική αναδρομή Το συγγραφικό του έργο Επιδράσεις που δέχτηκε για τη δημιουργία της θεωρίας Οι θέσεις του Fromm Διαφορές και διαφωνίες με το Freud Η θεωρία της προσωπικότητας Η εξέλιξη της προσωπικότητας: Στάδια εξέλιξης Η ερμηνεία που δίνει η θεωρία για την ψυχοπαθολογία Η θεωρία για την ψυχοθεραπεία Επιδράσεις που άσκησε η θεωρία - Δυνατότητα σύνθεσης

Βιογραφικά στοιχεία του ιδρυτή & ιστορική αναδρομή Ο Erich Fromm γεννήθηκε το 1900 στη Φραγκφούρτη της Γερμανίας και πέθανε το 1980, στην Ελβετία. Ο πατέρας του ήταν businessman, συχνά καταθλιπτικός. Ο παππούς του ήταν ραβίνος. Είχε μια δυσάρεστη, συναισθηματικά τεταμένη οικογενειακή ζωή Σπούδασε ψυχολογία και κοινωνιολογία. Το 1922 πήρε το Διδακτορικό του από το University of Heildelberg, Γερμανίας και άρχισε την άσκηση της ψυχοθεραπείας Πραγματοποίησε την πρακτική του άσκηση στο Munich Psychiatric Institute και στο Berlin Psychiatric Institute

Το 1934 μετανάστευσε στη Νέα Υόρκη των ΗΠΑ, ως πολιτικός εξόριστος, για να γλιτώσει από τους Ναζί, όπου γνώρισε την Karen Horney και το Harry Stack Sullivan και έγινε μέλος της Ένωσης για την Πρόοδο της Ψυχανάλυσης αμέσως μόλις τη δημιούργησε η Horney (στην οποία συμμετείχε και ο Sullivan). Το 1943 αποχώρησε από την Ένωση για την Πρόοδο της Ψυχανάλυσης. Αρχικά, οι απόψεις του συμφωνούσαν με αυτές της Horney και του Sullivan, στην πορεία όμως ανακάλυψε πως οι ψυχοθεραπευτικές τους προτάσεις δεν είχαν αποτέλεσμα. Μετακόμισε στο Μεξικό, όπου δίδαξε τη θεωρία του στο University of Mexico και άσκησε μεγάλη επίδραση, η οποία αντικατοπτρίζεται και στη δημιουργία του Ψυχαναλυτικού Ινστιτούτου του Μεξικού (Mexican Psychoanalytic Institute) Έγραψε την αυτοβιογραφία του με τίτλο Beyond the Chains of Illusion

Το συγγραφικό του έργο Είχε πλούσιο συγγραφικό έργο. Μεταξύ των έργων του που άσκησαν μεγάλη επίδραση είναι: Escape from freedom (1941) Man for himself (1947) The art of loving (1956) The sane society (1955) The anatomy of human destructiveness (1973) Εκδόσεις για το Χριστιανισμό, το Μαρξισμό και το Βουδισμό.

Επιδράσεις που δέχτηκε για τη δημιουργία της θεωρίας Fromm: “I wanted to understand the laws that govern the life of the individual man, and the laws of society” Η θεωρία του Fromm αποτελεί ένα μίγμα, μια σύνθεση των απόψεων του Freud και του Marx: Ο Freud  θεωρούσε ότι η προσωπικότητα του ατόμου καθορίζεται από βιολογικούς παράγοντες (δηλ. έδωσε έμφαση στις βιολογικές ορμές, στο ασυνείδητο, στην καταπίεση, κ.λπ.). Ο Marx  θεωρούσε ότι η προσωπικότητα του ατόμου καθορίζεται από την κοινωνία, και κυρίως από το οικονομικό σύστημα. Ο Fromm  πρόσθεσε στα δύο αυτά συστήματα την ιδέα της ελευθερίας του ατόμου, ως βασικό χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης.

Οι θέσεις του Fromm  Ο Fromm έδωσε έμφαση στην εξέταση του ατόμου και των προβλημάτων του μέσα από ένα ευρύτερο κοινωνιολογικό πλαίσιο  Θεωρεί ότι ο άνθρωπος κυριαρχείται από δύο είδη αναγκών : α) τις βιολογικές ανάγκες: Δηλ. πείνα, δίψα, κ.λπ. β) τις κοινωνικές ανάγκες: Ανάγκη του ατόμου να επικοινωνήσει με άλλα άτομα Ανάγκη να βελτιωθεί και να τελειοποιηθεί Ανάγκη να ανήκει σε μια ομάδα Ανάγκη να νιώθει ότι είναι μια ξεχωριστή προσωπικότητα Ανάγκη του να έχει μια κοσμοθεωρία, δηλ. ένα φιλοσοφικό πλαίσιο για να κατανοεί τον κόσμο.

Διαφορές και διαφωνίες με το Freud Ο Fromm θεωρούσε ότι η κοινωνία και η οικονομία είναι πιο σημαντικοί αιτιολογικοί παράγοντες για την ψυχική υγεία από την οικογένεια και το άτομο. Πίστευε ότι η ελευθερία επιλογής για το άτομο είναι η θέλησή του Για το Fromm η νεύρωση προκαλείται από την κοινωνία και αντανακλά θεμελιακά σφάλματα του πολιτισμού. Γι΄ αυτό η θεραπεία της μπορεί να επιτευχθεί μόνο με τη θεραπεία της κοινωνίας. Για το λόγο αυτό έγραφε βιβλία που ανέλυαν τα άσχημα της κοινωνίας και έδινε ψυχοκοινωνιολογικές συνταγές για τη θεραπεία τους.

Η θεωρία της προσωπικότητας Κάθε άτομο υιοθετεί έναν κοινωνικό τύπο, στην προσπάθειά του να προσαρμοστεί μέσα στην κοινωνία και να δώσει λύση στο πρόβλημα της μοναξιάς του. Διέκρινε 2 είδη κοινωνικού τύπου: α) το μη παραγωγικό κοινωνικό τύπο, που διακρίνεται σε 5 μορφές και β) τον υγιή κοινωνικό τύπο.

Α) Υπάρχουν 5 μορφές μη παραγωγικού κοινωνικού τύπου: Ο Υποτακτικός τύπος: χαρακτηρίζεται από συμβιβασμό και την καταπίεση που ασκούν οι άλλοι πάνω του Ο Εκμεταλλευτής: αναζητά την ασφάλεια μέσα από την άπληστη συγκέντρωση χρήματος Ο Σαδιστής Ο Μαζοχιστής Ο Αυτόματος τύπος: εκτελεί απλά τις διαταγές του κοινωνικού συστήματος Β) O υγιής κοινωνικός τύπος της παραγωγικής αγάπης: δημιουργείται μέσα από μια διαλεκτική σχέση του ατόμου με την κοινωνία Η θεωρία της προσωπικότητας

Η εξέλιξη της προσωπικότητας: Στάδια εξέλιξης  Η εξέλιξη του ατόμου εκτυλίσσεται ταυτόχρονα και παράλληλα με την εξέλιξη της κοινωνίας.  Η φυλογένεση συνοψίζεται στην οντογένεση. Ο Fromm διακρίνει 2 είδη σταδίων στην εξέλιξη της προσωπικότητας: Α) Μη παραγωγικά στάδια κοινωνικής εξέλιξης Β) Παραγωγικό στάδιο κοινωνικής εξέλιξης

Α) Μη παραγωγικά στάδια κοινωνικής εξέλιξης: Οι πιέσεις της ζωής και της κοινωνίας, οι επιλογές που κάνει, μπορούν να οδηγήσουν σε ένα διαστρεβλωμένο χαρακτήρα (Μη παραγωγικός ή κακός). 1.Δεκτικός προσανατολισμός (receptive orientation) κατ΄αναλογία στο άτομο είναι το στοματικό δεκτικό στάδιο του θηλασμού κατ΄αναλογία στο κοινωνικό σύστημα είναι οι πρώιμες φεουδαρχικές κοινωνίες Κυρίαρχη προσωπικότητα στο στάδιο αυτό είναι η παθητική, εξαρτημένη, η πηγή όλων των καλών είναι έξω από τον εαυτό/το άτομο.

2. Προσανατολισμός της εκμετάλλευσης (exploitative orientation) κατ΄αναλογία στο άτομο είναι από το στοματικό επιθετικό στάδιο του δαγκώματος μέχρι και το πρωκτικό στάδιο της αφόδευσης κατ΄αναλογία στο κοινωνικό σύστημα είναι τα απολυταρχικά καθεστώτα Κυρίαρχη προσωπικότητα στο στάδιο αυτό είναι αυτή που διακρίνεται για τη χρήση της δύναμης, της πανουργίας και της σωματικής επίθεσης για την επίτευξη και διατήρηση των πόρων

3.Συσσωρευτικός προσανατολισμός (hoarding orientation) κατ΄αναλογία στο άτομο είναι το πρωκτικό στάδιο της συγκράτησης κατ΄αναλογία στο κοινωνικό σύστημα είναι ο καπιταλισμός του 19ου αιώνα σε ΗΠΑ και Ευρώπη Κυρίαρχη προσωπικότητα στο στάδιο αυτό είναι η προσκολλημένη στην Προτεσταντική ηθική ή ανάλογα «πιστεύω», πολύ συντηρητική σε όλα με κάθε τρόπο, καχύποπτη και δύσπιστη

4. Προσανατολισμός της αγοράς/εμπορευσιμότητας (marketing orientation) κατ΄αναλογία στο άτομο είναι το φαλλικό στάδιο κατ΄αναλογία στο κοινωνικό σύστημα είναι οι επιχειρήσεις του 20ου αιώνα Κυρίαρχη προσωπικότητα: Στο στάδιο αυτό η ίδια η προσωπικότητα γίνεται εμπόρευμα προς πώληση και οικονομική συναλλαγή

B) Παραγωγικό στάδιο κοινωνικής εξέλιξης: Παραγωγικός προσανατολισμός (productive orientation) Το άτομο ζει μια παραγωγική ζωή, δεν προσπαθεί να χειραγωγήσει. Διαφορά μη παραγωγικών και παραγωγικού σταδίου εξέλιξης: Το έχειν (αξία της κατοχής - the having mode) έναντι του είναι (σημασία σε αυτό που είναι, όχι σε αυτό που έχουν -the being mode)

Η ερμηνεία που δίνει η θεωρία του Fromm για την ψυχοπαθολογία  Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του ικανός να βρίσκει δημιουργικές λύσεις στα προβλήματά του και να προσαρμόζεται στο περιβάλλον του.  Η βιολογική οπισθοδρομική κληρονομιά του ατόμου δημιουργεί τις διάφορες παθολογικές καταστάσεις.  Ο άνθρωπος είναι μέσα σε ένα κοινωνικό πλαίσιο που τον κάνει θύμα, δηλαδή νευρωτικό, αλλά επιπρόσθετα τον οδηγεί να συμμετέχει στη διαδικασία της θυματοποίησής του.

Η θεωρία για την ψυχοθεραπεία Στόχος της ψυχοθεραπείας είναι να κατανοήσει το άτομο το ρόλο του μέσα στην κοινωνία, μέσα από την κοινωνιολογική του γνώση.  Η κατανόηση του ρόλου του θα οδηγήσει το άτομο να προσπαθήσει να αλλάξει την κοινωνία.  Μέσα από τη θεραπεία του ατόμου, γίνεται προσπάθεια να θεραπευθεί και ολόκληρο το οικογενειακό και επαγγελματικό του περιβάλλον.

Επιδράσεις που άσκησε η θεωρία-Δυνατότητα σύνθεσης Κατάφερε να συνδυάσει-συνδέσει τις ψυχοδυναμικές θεωρίες (Freud και νεοφροϋδικούς, κυρίως Adler και Horney) με τις υπαρξιστικές θεωρίες. Έδωσε έμφαση στις οικονομικές και κοινωνικές πλευρές της προσωπικότητας. Θεώρησε ότι η προσωπικότητα αποτελεί μια αντανάκλαση στοιχείων όπως η κοινωνική τάξη, η εκπαίδευση, η γλώσσα, η θρησκεία, η μειονότητα, το φιλοσοφικό υπόβαθρο, κ.λπ. Άσκησε επιδράσεις στη διαμόρφωση των θεωριών των: Norman Brown -> Life against death, Love’s Body Herbert Marcuse -> Eros and Civilization, One Dimensional Man

FROMM'S ORIENTATIONS TEST htmlhttp://webspace.ship.edu/cgboer/frommtest. html Which of Erich Fromm's Personality Types are you? hich-of-erich-fromms-personality-types-are- you/ hich-of-erich-fromms-personality-types-are- you/

Consider where you are on the polarities described in the 6 following slides. Keep a note of your scores and add them at the end to see where you rate yourself on the having-being continuum. Where are you on the "having"/"being" continuum?

Insecurity/Security If 1= insecurity, showing itself in one's fear of loosing possessions, status, job, reputation And 10= security, sense of being OK, no matter what happens (because you are yourself, not your possessions, grades, jobs, reputation…) Where are you? (give yourself a score between 1 and 10)

Antagonism/Solidarity If 1=antagonism, that is to say, perceiving yourself in competition with others in a win- loose dynamic, afraid that others will take your possessions, or job, or status. And 10=solidarity, that is to say, for you, sharing with others is enjoyable, you live in a win-win dynamic

Pleasure/joy If 1=pleasure, that is to say seeking peaks of excitement, maximizing sensory enjoyment, being driven by strong passion And 10=joy, that is to say enjoying being alive, growing, participating, learning, encountering the newness of life

Understanding of sin If 1=avoiding sin to avoid punishment and guilt, repentance and submission being the main elements of forgiveness of sin. If 10=avoiding sin because of not wanting to betray one's own integrity, and not wanting to be alienated from God, the main elements of forgiveness being reconciliation and healing.

Life and death If 1=being afraid of death, afraid of loosing one's life and identity, feeling lost, feeling one "is nothing" And 10=feeling connected to life, focusing on one's love for others and their love for oneself

Time If 1=focusing on the past and the future, what I can have, what I might loose, what will happen to me? And 10=focusing on life as it presents itself to me here and now, being in harmony with life as it enfolds.

Adding your scores Where are you as you add your scores? The maximum would be 60, a complete "being" orientation, whereas 6 would be a complete "having" orientation. You will be somewhere in between.

Interpreting your score If your score is below 30, you tend toward the "having" mode. This sometimes happens when people are stressed, or in "survival" mode. Is this the case for you? Look at again at the various areas. Any specific stressors or demands that influence you at this time? If your score is above 30, you tend toward the "being" mode. Hopefully, as we grow, we move in that direction - -though it is certainly a slow and progressive movement.