1 ΕΚΠΟΝΗΣΗ - ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

2 Μεθοδολογικές Προσεγγίσεις στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Ανάγκη για υιοθέτηση ποικίλων μεθόδων βιωματικής και ενεργητικής μάθησης για να ενεργοποιείται όλος ο συναισθηματικός και ψυχικός κόσμος των εκπαιδευομένων κάθε ηλικίας Απαιτείται η εφαρμογή ποικιλίας μεθοδολογιών και τεχνικών ώστε οι εκπαιδευόμενοι να μπορούν Να εκφραστούν Να αναλύσουν καταστάσεις, Να αισθανθούν, Να καταλήξουν σε αποφάσεις Μετά από κάθε απόφαση να καταλήγουν σε μία έκφραση

3 Μεθοδολογικές Προσεγγίσεις στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Μεθοδολογίες και τεχνικές συζητήσεις, έρευνες, μελέτες πεδίου, projects, παιχνίδια ρόλων, μελέτη περιπτώσεων, προσομοιώσεις

4 Η Μέθοδος του Σχεδίου Εργασίας (Μέθοδος Project) Το σχέδιο εργασίας - μέθοδος project διευκολύνει τη μάθηση, καθώς στηρίζεται στην εμπειρία και το βίωμα Θεωρείται μέθοδος -πλαίσιο ή μέθοδος- ομπρέλα καθώς σε αυτή είναι δυνατό να ενσωματωθούν πολλές μέθοδοι και οι στρατηγικές που υιοθετούνται στην ΠΕ

5 Η βιωματική προσέγγιση και η ενεργητική μάθηση θεωρούνται οι καταλληλότερες για την επίτευξη των σύνθετων στόχων της ΠΕ. Μπορεί να λάβει διάφορες μορφές Αποτελεί μια διεπιστημονική, βιωματική μέθοδο σχεδιασμένης αναζήτησης της γνώσης και διερεύνησης των ζητημάτων Η Μέθοδος του Σχεδίου Εργασίας (Μέθοδος Project)

6 Οι ρίζες της μεθόδου βρίσκονται στις αρχές του 20 ου αιώνα και στις προτάσεις της Παγκόσμιας Μεταρρυθμιστικής Παιδαγωγικής Ανήκει ακόμα και τώρα στις νεωτεριστικές προτάσεις Η Μέθοδος του Σχεδίου Εργασίας (Μέθοδος Project)

7 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Το σχολείο αποτελεί έναν περιχαρακωμένο χώρο αποκομμένο από την ζωή που εκτυλίσσεται εκτός των τειχών του και αντλεί τη γνώση μέσα από τα σχολικά εγχειρίδια και τους δασκάλους. Το σχέδιο εργασίας (μέθοδος project) προτείνει το άνοιγμα του σχολείου στην πραγματική ζωή

8 Ο μαθητής μετατρέπεται Από παθητικό δέκτη γνώσεων σε δυναμικό αναζητητή της πληροφορίας και της γνώσης Από τη μοναξιά της ατομικής προσπάθειας στη χαρά της ομαδικής συνεργασίας και δράσης Από την παθητικότητα της ακρόασης στο δυναμισμό της κοινωνικής διερεύνησης και δράσης Από απλός ακροατής σε σχεδιαστή του προγράμματος Ο ρόλος του μαθητή στα πλαίσια του σχεδίου εργασίας

9 Παράγει ένα συγκεκριμένο έργο, με την ομάδα του, το οποίο συνήθως αποτυπώνεται σε κάποιο τελικό χειροπιαστό προϊόν Η ενεργητική συμμετοχή των μαθητών στις διαδικασίες μάθησης διευκολύνει την απόκτηση πληροφοριών. Αυξάνεται η ευνοϊκή διάθεση των μαθητών, αποκτούν δηλαδή θετικές στάσεις προς το θέμα που μελετάται, αλλά και γενικότερα προς το σχολείο και τη μάθηση. Ο ρόλος του μαθητή στα πλαίσια του σχεδίου εργασίας

10 Ο ρόλος του δασκάλου στα πλαίσια του σχεδίου εργασίας Ο δάσκαλος χάνει τον κυρίαρχο ρόλο του και λειτουργεί ως εμψυχωτής και συντονιστής. Καθοδηγεί τους μαθητές όταν αυτοί χρειαστούν βοήθεια και καθοδήγηση. Επίσης τους εμψυχώνει για την εκτέλεση του όλου έργου και φροντίζει να διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον τους.

11 Η γνώση στα πλαίσια του σχεδίου εργασίας Παρέχεται διεπιστημονικά Αποκτάει μια άλλη δυναμική και αναζητείται με την αξιοποίηση όλων των δυνατών πηγών γνώσης

12 Τα πλεονεκτήματα του σχεδίου εργασίας Εμπλέκει άμεσα τους μαθητές στις διαδικασίες απόκτησης και επεξεργασίας των πληροφοριών. Δίνει ευκαιρία στους μαθητές να αποκτούν εμπειρίες από πρώτο χέρι και να εμπλέκονται και συναισθηματικά με τα ζητήματα που εξετάζουν.

13 Δίνει πολλές δυνατότητες για την ανάπτυξη ποικίλων ικανοτήτων, δεξιοτήτων όπως: α. Την αναλυτική-συνθετική ικανότητα του μαθητή, β. Την κριτική σκέψη και τη διερευνητική στάση απέναντι στη γνώση γ. Την παρατηρητικότητα, τη δημιουργικότητα, τη συνεργασιμότητα, τη συλλογικότητα και την υπευθυνότητα, και δημιουργικότητα, τη χαρά και ικανοποίηση για την παραγωγή υλικού και την παρουσίασή του, δ. Τις δεξιότητες αυτόνομης μάθησης, αυτενέργειας, υπευθυνότητας και εκδήλωσης πρωτοβουλιών από τους μαθητές, ε. Δεξιότητες επικοινωνίας που χρειάζεται ο μαθητής. Τα πλεονεκτήματα του σχεδίου εργασίας

14 Αγγίζει τα ενδιαφέροντα των μαθητών. Δίνει τη δυνατότητα για την παραγωγή αυθεντικού έργου από τους μαθητές. Συνδέει τη σχολική γνώση με την τεχνολογία, την κοινωνία και το περιβάλλον. Ευνοεί την ανάπτυξη καλύτερων σχέσεων ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές. Τα πλεονεκτήματα του σχεδίου εργασίας

15 Τα σχέδια εργασίας (project) είναι προσανατολισμένα σε πραγματικές καταστάσεις Έτσι: Η γνώση αποκτά νόημα Η μάθηση γίνεται μια κοινωνική εμπειρία

16 Αρχές για επιτυχή διεξαγωγή ενός σχεδίου εργασίας Η επιλογή του θέματος πρέπει να γίνεται με την όσο το δυνατό μεγαλύτερη συμμετοχή των μαθητών Οι μαθητές εργάζονται σε ομάδες Αρχικά γίνεται μια κατατοπιστική συζήτηση με τους μαθητές

17 Γίνεται χρονοδιάγραμμα εργασιών για την καλύτερη αξιοποίηση του χρόνου. Κατά διαστήματα γίνεται αλληλοενημέρωση των ομάδων. Στην πορεία του προγράμματος είναι δυνατό να γίνονται τροποποιήσεις στους στόχους αν αυτό κρίνεται αναγκαίο. Αρχές για επιτυχή διεξαγωγή ενός σχεδίου εργασίας

18 Είδη σχεδίων εργασίας ανάλογα με τη διάρκειά τους μικρής διάρκειας να διαρκεί μερικά δίωρα, μέσης διάρκειας να διαρκεί μια εβδομάδα μεγάλης διάρκειας και να εκτείνεται σε μερικούς μήνες ή και χρόνια Στη χώρα μας τα εθελοντικά σχέδια εργασίας τα οποία διεξάγονται στο πλαίσιο της ΠΕ είναι μεγάλης διάρκειας (4-6 μήνες).

19 Αναφοράς (report project) Επίδειξης (demonstration project) Ερευνητικό (research project) Στην ΠΕ είναι σημαντικό οι μαθητές να εμπλέκονται σε διερευνητικά σχέδια εργασίας γιατί με αυτά έχουν την ευκαιρία να εμπλακούν βιωματικά στην ανάλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων. Είδη σχεδίων εργασίας ανάλογα με το περιεχόμενο

20 Είδη σχεδίων εργασίας ανάλογα με τη δομή τους Ανοιχτά ή ελεύθερα σχέδια εργασίας. Δομημένα σχέδια εργασίας. Ημιδομημένα σχέδια εργασίας.

21 Βήματα για την οργάνωση ενός σχεδίου εργασίας

22 Βήμα 1 Επιλογή θέματος Επιλέγουμε το θέμα του προγράμματός μας ανάλογα με: Τα ενδιαφέροντα των μαθητών μας Τα τοπικά προβλήματα Τα προσφερόμενα μέσα στην περιοχή του σχολείου μας Την επικαιρότητα Το αναλυτικό πρόγραμμα.

23 Βήμα 2 Ανίχνευση της προϋπάρχουσας γνώσης Πραγματοποιείται με συζήτηση ή συμπλήρωση ερωτηματολόγιου. Τα στοιχεία που προκύπτουν είναι δυνατό: Να ληφθούν υπόψη στη δόμηση του προγράμματος. Να αναδείξουν εσφαλμένες αντιλήψεις, ιδέες και αναπαραστάσεις της πραγματικότητας, οπότε χρειάζεται να γίνει η σχετική αναδόμησή τους. Να αναδείξουν σημεία στα οποία υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις, γύρω από τις οποίες μπορεί να οργανωθεί το πρόγραμμα.

24 Βήμα 2 Ανίχνευση της προϋπάρχουσας γνώσης Να οργανωθεί η διεξαγωγή του προγράμματος με ποικιλία μέσων. Είναι αναγκαίο να αποκτήσουν εμπειρία για το πώς γίνονται: Οι ατομικές ή ομαδικές έρευνες Οι συλλογικές εργασίες προφορικές ή γραπτές Η μελέτη στο πεδίο Τα απλά πειράματα Οι συναντήσεις με ειδικούς στην τάξη ή στο τόπο εργασίας τους Η ανάλυση αξιών Η χρήση και άλλων μέσων έκφρασης εκτός απ’ το γραπτό και προφορικό λόγο Η επαφή με κοινωνικούς φορείς Η προσέγγιση απλών κατοίκων Η αξιοποίηση της γνώσης και της εμπειρίας των ηλικιωμένων

25 Βήμα 3 Καθορισμός των στόχων του προγράμματος Χρειάζεται να τεθούν οι στόχοι που είναι επιθυμητοί επειδή: Έτσι αποφεύγεται η διάχυση. Γιατί βοηθούν να αξιολογηθεί η όλη εκτέλεση του προγράμματος.

26 Βήμα 3 Καθορισμός των στόχων του προγράμματος Η τριμερής ταξινόμηση των στόχων κατά Bloom μας υποδεικνύει να διακρίνουμε τους στόχους σε 1Γνωστικούς, εισάγονται με εκφράσεις, όπως ο μαθητής να είναι σε θέση να επιλέγει, παρατηρεί, ελέγχει μεταβλητές, ταξινομεί, συμπεραίνει, προβλέπει, υποθέτει, ερμηνεύει, ορίζει, συγκρίνει, εξηγεί, κατατάσσει, ταξινομεί, κατηγοριοποιεί, προσδιορίζει, συνθέτει, συντάσσει, συσχετίζει, κλπ

27 Βήμα 3 Καθορισμός των στόχων του προγράμματος 2Συναισθηματικούς εισάγονται με εκφράσεις, όπως ο μαθητής να είναι σε θέση: να αποδέχεται, αμφισβητεί, απορρίπτει, αρνείται, διερωτάται, εκτιμά, ενθαρρύνει, υιοθετεί, έχει θετική στάση απέναντι στο …, είναι ευνοϊκά διακείμενος απέναντι σε..., κλπ

28 Βήμα 3 Καθορισμός των στόχων του προγράμματος 3Ψυχοκινητικούς εισάγονται με εκφράσεις, όπως ο μαθητής να είναι σε θέση: να αποκτήσει δεξιότητες, συνεργάζεται, εργάζεται ομαδικά, χειρίζεται, κατασκευάζει, οργανώνει, συνθέτει, παρουσιάζει

29 Βήμα 4 Κατάτμηση του έργου σε μικρότερα τμήματα και οργάνωση των μαθητών σε ομάδες Αφού αποφασιστεί τι θα διερευνηθεί, τεθούν οι ερωτήσεις της έρευνας σχεδιάζονται οι δραστηριότητες, καταγράφονται οι πηγές πληροφόρησης, αποφασίζονται οι τρόποι διάχυσης των αποτελεσμάτων του project κ.ά. Οι μαθητές αναλαμβάνουν ομαδικά ένα τμήμα του έργου γνωρίζοντας όλη την πορεία, τους στόχους και τις δραστηριότητες που θα κάνουν για να τους πετύχουν.

30 Βήμα 6 Εκτέλεση των δραστηριοτήτων Γίνονται οι προγραμματισμένες δραστηριότητες με παράλληλη διαδικασία στοχασμού, αλληλοενημέρωσης των ομάδων και αξιολόγησης της πορείας των εργασιών.

31 Βήμα 7 Σύνθεση των επιμέρους εργασιών Στο στάδιο αυτό η κάθε ομάδα συγκεντρώνει και επεξεργάζεται όλες τις πληροφορίες της όπως: Απομαγνητοφωνεί τις συνεντεύξεις. Επεξεργάζεται τα ερωτηματολόγια ή τις συνεντεύξεις. Οργανώνει κριτικά όλα τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν σε πίνακες, διαγράμματα, χάρτες κ.ά. Συγγράφει τα τελικά κείμενα. Διατυπώνει συμπεράσματα. Καταγράφει τις προτάσεις. Οργανώνει έκθεση του οπτικού υλικού. Αποφασίζεται η εκδήλωση κάποιας δράσης.

32 Βήμα 8 Γνωστοποίηση του προγράμματος Η γνωστοποίηση του προγράμματος μπορεί να γίνει: Με ανακοινώσεις στους πίνακες ανακοινώσεων του σχολείου Με εφημερίδα της τάξης ή της περιβαλλοντικής ομάδας του σχολείου Με οργάνωση εκθέσεων φωτογραφίας, ζωγραφικής, μακέτας, υλικού κ.ά. Με εκδήλωση στο σχολείο και την τοπική κοινωνία η οποία θα περιλαμβάνει: Ανακοινώσεις των εργασιών, Θεατρικά, Δραματοποιήσεις, Παίξιμο ρόλων, Αφίσες, Φωτογραφίες, Μακέτες, Έκθεση ζωγραφικής, Έκθεση υλικού Με μια τελική έκδοση του προγράμματος.

33 Βήμα 9 Αξιολόγηση της πορείας και των αποτελεσμάτων του προγράμματος Είναι μια διαδικασία με την οποία παρακολουθούμε το εκπαιδευτικό έργο που διεξάγεται και παρατηρούμε: αν και σε τι βαθμό επιτεύχθηκαν οι αρχικοί στόχοι που τέθηκαν, αν σε τι βαθμό οι μαθητές συμμετείχαν στις εργασίες του προγράμματος, τα αισθήματα τα οποία ένιωσαν οι μαθητές από τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα, σε ποια σημεία το πρόγραμμα δεν κύλησε ομαλά, τι δυσκολίες υπήρξαν, ώστε να επανέλθουμε με ρεαλιστικότερους στόχους, με καλύτερη οργάνωση και με μεγαλύτερη κινητοποίηση των μαθητών.

34 Βήμα 9 Αξιολόγηση της πορείας και των αποτελεσμάτων του προγράμματος Η διαμορφωτική αξιολόγηση μπορεί να γίνεται: Με τήρηση ημερολογίου, Με συζητήσεις ανάμεσα στην ομάδα, τόσο την παιδαγωγική όσο και την μαθητική, Με παρατήρηση της συμπεριφοράς των μαθητών, όπως πώς αντιδρούν σε συγκεκριμένα προβλήματα, Με τη μελέτη των κειμένων, των εικαστικών δημιουργιών ή άλλων κατασκευών, Με ερωτηματολόγια

35 Βήμα 9 Αξιολόγηση της πορείας και των αποτελεσμάτων του προγράμματος Η τελική αξιολόγηση είναι δυνατό να γίνει: Με συζητήσεις στις οποίες κατατίθεται η εμπειρία των μαθητών και ό,τι αποκόμισαν από τη διεξαγωγή του προγράμματος, Με παρατήρηση της συμπεριφοράς των μαθητών, Με τεστ γνώσεων, Με ερωτηματολόγια γνώμης και στάσεων.

36 Βήμα 5 Χρονοδιάγραμμα του σχεδίου εργασίας Αφού καταλήξουμε στο θέμα συγκροτούμε την παιδαγωγική ομάδα και παρουσιάζουμε σε καθηγητές, μαθητές και γονείς τις προτεινόμενες δραστηριότητες έτσι, ώστε να αποφασίσουμε από κοινού τις ενέργειες που πρέπει να πραγματοποιήσουμε, ποιοι και με ποιον τρόπο μπορούν να συνδράμουν στην ολοκλήρωση του προγράμματος μέσα στο Σεπτέμβρη. Από το μήνα Οκτώβριο εισερχόμαστε στη δεύτερη φάση της περιγραφής και της οργάνωσης των δραστηριοτήτων με κριτήριο πόσο χρόνο απαιτούν.

37 Βήμα 5 Χρονοδιάγραμμα του σχεδίου εργασίας Προγραμματίζουμε τις δράσεις εκτός σχολείου σε χρονικά διαστήματα που το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες (φθινόπωρο – άνοιξη). Προγραμματίζουμε ενημερώσεις από ειδικούς, επεξεργασία δεδομένων και ενδιάμεσες παρουσιάσεις σε κλειστό χώρο κατά την διάρκεια του χειμώνα. Κατά το μήνα Μάρτιο μπορεί να ξεκινά η σύνθεση των δεδομένων που έχουν συλλεχθεί και η προετοιμασία των παρουσιάσεων των εργασιών.

38 Βήμα 5 Χρονοδιάγραμμα του σχεδίου εργασίας Τον Απρίλη γίνονται οι τελικές συμπληρώσεις, απορρίπτεται ό,τι δεν λειτούργησε όσα δεν «περπάτησαν» με επιτυχία και γίνονται δοκιμαστικά των τελικών παρουσιάσεων. Με την επιστροφή της ομάδας από τις πασχαλινές διακοπές παρουσιάζονται όσα ετοιμάστηκαν στο κοινό. Πρέπει να ληφθεί πρόνοια να ολοκληρωθούν όλα τουλάχιστον μια εβδομάδα πριν την έναρξη της εξεταστικής περιόδου.

39

40 Μέθοδος Επίλυσης Προβλήματος (Problem Solving Method)

41 Μέθοδος Επίλυσης Προβλήματος (Problem Solving Method) Κάθε περιβαλλοντικό πρόβλημα συνιστά ένα κοινωνικό ζήτημα. Ένα περιβαλλοντικό πρόβλημα δεν είναι ένα πρόβλημα που απλώς δεν γνωρίζουμε τη λύση του και αν υποθέσουμε ότι θα ασχοληθούμε με αυτό και βρούμε κάποια λύση θα εκλείψει αυτομάτως Είναι σημαντικό οι μαθητές να μπορούν να αντιλαμβάνονται αυτή την πολυπλοκότητα των προβλημάτων και των λύσεών τους ώστε να κατανοήσουν το πόσο δύσκολη είναι η επίλυσή των προβλημάτων και η εφαρμογή των λύσεων

42 Μέθοδος Επίλυσης Προβλήματος (Problem Solving Method) είναι προσανατολισμένη στην τοπική κοινωνία και την εκδήλωση δράσης έτσι παρέχει στους μαθητές την ευκαιρία να αποκτήσουν δεξιότητες οι οποίες είναι απαραίτητες για να συμμετέχουν στην εξεύρεση λύσεων για τα τοπικά ζητήματα τα οποία τους αφορούν άμεσα.

43 Συμβάλει: Στην επίτευξη σημαντικών στόχων για τη δημιουργία ενεργών πολιτών Στην ανάπτυξη δεξιοτήτων σε μαθητές και εκπαιδευτικούς για τη χρήση στρατηγικών για τη διερεύνηση πηγών και δεδομένων και για την αποσαφήνιση αξιών και την εξεύρεση πιθανών λύσεων Στην καλλιέργεια αισθήματος προσωπικής ευθύνης και δέσμευσης απέναντι στα τοπικά ζητήματα Μέθοδος Επίλυσης Προβλήματος (Problem Solving Method)

44 1η φάση: Προσδιορισμός του προβλήματος Είναι δύσκολο να διατυπωθεί με σαφήνεια ένα πρόβλημα το οποίο επιδέχεται διερεύνηση και επίλυση. Συνήθως οι μαθητές μένουν στα συμπτώματα και όχι στις αιτίες των προβλημάτων.

45 Επιλογή του θέματος από τους μαθητές Οι μαθητές αναλαμβάνουν, ομαδικά τη διερεύνηση ενός θέματος (ατομικά μόνο αν δεν είναι εφικτό). Το θέμα αυτό συνιστάται να είναι κάτι συγκεκριμένο και στο οποίο να μπορεί κάποιος να ανταποκριθεί μέσα στα χρονικά πλαίσια που του παρέχονται, π.χ. η ρύπανση των νερών ή η εξαφάνιση των ειδών γενικά, θεωρούνται ως χαοτικά θέματα με τα οποία οι μαθητές δεν είναι εύκολο να καταλήξουν σε συγκεκριμένα πορίσματα. Έτσι καλύτερα είναι ο εκπαιδευτικός να προτείνει έναν κατάλογο πιο συγκεκριμένων θεμάτων

46 2η φάση: Ανάλυση του προβλήματος Η ανάλυση ενός προβλήματος μπορεί να στρέφεται γύρω από τα παρακάτω ερωτήματα: Ποιες είναι οι αιτίες του; Ποιες ομάδες εμπλέκονται; Ποιες αξίες υποκινούν τους εμπλεκόμενους; Ποιες είναι οι συνέπειες του προβλήματος αυτού;

47 3η φάση: Διερεύνηση και αξιολόγηση λύσεων Ερωτήματα τα οποία μπορούν να μας οδηγήσουν σε πιθανές λύσεις είναι τα παρακάτω: Ποιος μπορεί να κάνει κάτι: Η πολιτεία; Άλλοι κοινωνικοί φορείς; Οι εμπλεκόμενες ομάδες; Οι πολίτες; Το σχολείο; Εσύ προσωπικά; Τι μπορεί να γίνει (νομοθεσία, χρηματοδότηση, κοινωνικό διάλογο, συντονισμό ενεργειών, ενημέρωση του κοινού, αλλαγή πρακτικών κ.ά.); Θα συμβάλλει στην επίλυση του προβλήματος η δράση αυτή

48 3η φάση: Διερεύνηση και αξιολόγηση λύσεων Επίσης σημαντική είναι η διαδικασία με την οποία θα τεθούν τα κριτήρια για την επιλογή των λύσεων Στα κριτήρια αυτά θα οδηγηθούν οι ίδιοι απαντώντας σε ερωτήματα του τύπου: Πόσο εφικτή είναι η προτεινόμενη δράση; Πόσο μακροπρόθεσμα είναι τα αποτελέσματά της; Πόσοι ωφελούνται από αυτή τη λύση;

49 4η φάση: Σχεδιασμός και υλοποίηση δράσης Στη φάση αυτή περιλαμβάνονται δραστηριότητες διάχυσης της πληροφορίας και ενημέρωσης των ομάδων του πληθυσμού οι οποίες εμπλέκονται στο υπό διερεύνηση πρόβλημα, καθώς και τους αρμόδιους κοινωνικούς και κρατικούς φορείς και άλλες συγκεκριμένες δράσεις οι οποίες αποφασίζονται κατά τη διάρκεια της διεξαγωγής της έρευνας.

50 5η φάση: Αξιολόγηση της όλης διαδικασίας Οι προτεινόμενες από τους μαθητές λύσεις πρέπει να αξιολογηθούν κατά πόσο είναι όχι μόνο επιθυμητές, αλλά και εφαρμόσιμες. Ασφαλώς όπως σε κάθε σχέδιο εργασίας θα γίνει η αξιολόγηση της όλης διαδικασίας με βάση κατάλληλα κριτήρια που θα επιλεγούν.

51 Κατά την επίλυση προβλήματος εμπλέκονται πολλές άλλες επιμέρους παιδαγωγικές - διδακτικές στρατηγικές όπως διάλεξη, επίδειξη, βιβλιογραφική έρευνα, εργασία στο πεδίο, επισκόπηση πεδίου, καταιγισμός ιδεών, συζήτηση σε ομάδες, χαρτογράφηση εννοιών, παρατήρηση, πείραμα, παιχνίδι ρόλων, μελέτη περίπτωσης….

52 Επιτυχία της μεθόδου Η μέθοδος επίλυσης προβλήματος είναι πιθανό να επιφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα όταν οι μαθητές: Επιλέγουν το πρόβλημα, το οποίο είναι άμεσα συνδεδεμένο με τη ζωή τους. Εργάζονται σε περιβάλλον ευνοϊκό για τη μάθηση

53 Ευνοϊκό περιβάλλον για τη μάθηση Διερευνούν οι ίδιοι τις πτυχές του προβλήματος. Εργάζονται ομαδικά και συνεργάζονται μεταξύ τους και με άλλους συντελεστές του προγράμματος (σχολείο, κοινωνικοί φορείς, ειδικοί). Έχουν την ευκαιρία να εμπλακούν σε ποικίλες διδακτικές στρατηγικές.

54 Ευνοϊκό περιβάλλον για τη μάθηση Έχουν ενημερωθεί ότι τα προβλήματα είναι σύνθετα, ότι δεν υπάρχουν ιδανικές λύσεις. Επίσης έχουν ενημερωθεί για την περίπτωση ότι μέσα από την διερεύνησή τους μπορεί να μην καταλήξουν σε κάποια λύση. Εμπλέκονται άμεσα στη διαδικασία επίλυσης του προβλήματος και καλλιεργείται η υπευθυνότητα και η συμμετοχή τους για την προώθηση λύσεων.

55 Φύλλο εργασίας για την ανάλυση προβλήματος Ποιο είναι το πρόβλημα; (Διατυπώστε το με συντομία και σαφήνεια) Ποια είναι τα αίτιά του; Ποιες επιπτώσεις έχει; Ποιες είναι οι δυνατές λύσεις; Αξιολόγηση των λύσεων με βάση τα κριτήρια; Πόσο εφικτή είναι; Πόσο μακροπρόθεσμα είναι τα αποτελέσματά της; Πόσοι ωφελούνται από αυτή; Ιεράρχηση των προτάσεων

56 Επίσκεψη στο Πεδίο, Εργασία Στο Πεδίο, Μελέτη στο Πεδίο

57 Επίσκεψη στο Πεδίο, Εργασία Στο Πεδίο, Μελέτη στο Πεδίο Οποιαδήποτε δραστηριότητα γίνεται εκτός των τειχών της σχολικής τάξης λέμε ότι αποτελεί «εκπαίδευση εκτός των τειχών» (Outdoor Education). Χρησιμοποιούνται μέθοδοι οι οποίες χαρακτηρίζονται ως μέθοδοι βιωματικής και ενεργητικής μάθησης. Αυτές αναδείχθηκαν κυρίως μέσα από τα διάφορα παιδαγωγικά ρεύματα που αναπτύχθηκαν από τα τέλη του 19ου αιώνα και συνεχίστηκαν μέχρι τον 20ο ως κίνημα της Νέας Αγωγής με διάφορες ορολογίες.

58 Με τον όρο επίσκεψη στο πεδίο νοείται μία επίσκεψη η οποία οργανώνεται από το σχολείο και διεξάγεται για εκπαιδευτικούς σκοπούς, κατά την οποία οι μαθητές μεταβαίνουν σε χώρους στους οποίους μπορούν να παρατηρήσουν και να μελετήσουν απ΄ ευθείας το αντικείμενο που τους ενδιαφέρει Συνώνυμοι όροι: διδακτική επίσκεψη, "instructional trip, σχολική εκδρομή (school excursion) και σχολικό ταξίδι (school journey)" Επίσκεψη στο Πεδίο, Εργασία Στο Πεδίο, Μελέτη στο Πεδίο

59 Επίσκεψη στο Πεδίο, Εργασία Στο Πεδίο, Μελέτη στο Πεδίο Οι δραστηριότητες στο πεδίου δεν είναι ξεκομμένες, αλλά εντάσσονται σε ευρύτερα προγράμματα όπως είναι: Ένα σχέδιο εργασίας (project) Η ανάλυση ή/και επίλυση ενός προβλήματος (problem analysis, problem solving)

60 Επίσκεψη στο Πεδίο, Εργασία Στο Πεδίο, Μελέτη στο Πεδίο Οι γενικοί στόχοι : Η καλλιέργεια ήθους που θα αναγνωρίζει την ανάγκη διατήρησης των κοινών αγαθών. H ετοιμασία των ατόμων για τη συμμετοχή τους στη λήψη αποφάσεων. H διαμόρφωση συμπεριφοράς και κοινωνικής δράσης που θα είναι συμβατές με την προστασία του περιβάλλοντος και την ποιότητα ζωής.

61 Επίσκεψη στο Πεδίο, Εργασία Στο Πεδίο, Μελέτη στο Πεδίο Όταν χρησιμοποιούνται οι μέθοδοι διδασκαλίας εργασίας στο πεδίο αξιοποιούμε ουσιαστικά τρεις πηγές γνώσης: Το περιβάλλον (φυσικό, κοινωνικό, πολιτιστικό). Τους ανθρώπους (απλούς πολίτες, ειδικούς επιστήμονες. Το έντυπο υλικό (βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες).

62 Επίσκεψη στο Πεδίο, Εργασία Στο Πεδίο, Μελέτη στο Πεδίο Ο χρόνος που διατίθεται για διδασκαλία στο πεδίο μπορεί να κυμαίνεται από λίγες ώρες οι οποίες θα αξιοποιηθούν για τη συμπλήρωση της γνώσης που αποκτήθηκε στην τάξη. Ή αντίστροφα να αποτελέσουν δηλαδή το έναυσμα για να ασχοληθούμε με ένα θέμα μέσα στην τάξη. Ο απαιτούμενος χρόνος μπορεί να είναι μερικές εβδομάδες ή μερικοί μήνες ή και χρόνια

63 Οι έρευνες για τη διδασκαλία στο πεδίο έχουν δείξει ότι: Δεν είναι υποχρεωτικά επιτυχέστερες στο να αποκτούν οι μαθητές περισσότερες γνώσεις. Έχουν όμως σχεδόν πάντα ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη θετικότερων στάσεων απέναντι στο περιβάλλον. Οι μαθητές αποκτούν μεγαλύτερη ικανότητα στο να αντιμετωπίζουν σύνθετα προβλήματα, να κάνουν ορθότερη κριτική και να προτείνουν λύσεις. Οι μαθητές επίσης γίνονται πιο συνεργάσιμοι και αποκτούν ομαδικό πνεύμα.

64 Η μάθηση εκτός των τειχών του σχολείου μπορεί να είναι δασκαλοκεντρική κατά την οποία ο δάσκαλος απλώς εκθέτει τις καταστάσεις και τα πράγματα που πρέπει να δουν οι μαθητές μαθητοκεντρική αν στηρίζεται περισσότερο στην αναζήτηση της γνώσης από τους ίδιους τους μαθητές. Ανάλογα με τους στόχους

65 Στους στόχους μπορεί να περιλαμβάνονται οι εξής: Η καλλιέργεια θετικών στάσεων και της αισθητικής. Η ανάπτυξη της κατανόησης και της γνώσης για το κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον. Η ανάπτυξη δεξιοτήτων. Μπορεί να βοηθηθούν οι μαθητές για να αναπτύξουν μεγαλύτερη αίσθηση ευθύνης έναντι των άλλων και έναντι των στόχων με τους οποίους ασχολούνται.

66 Η επιλογή των στόχων εξαρτάται από τη φάση του προγράμματος έτσι: Στην αρχική φάση του προγράμματος η εκτός σχολείου μάθηση μπορεί να περιλαμβάνει συλλογή βασικών πληροφοριών με τις οποίες οι μαθητές ενεργοποιούνται για να εμπλακούν περαιτέρω στο θέμα. Προς το τέλος μιας ορισμένης εργασίας η εργασία εκτός σχολείου μπορεί να εξυπηρετήσει στο να συνδέσουν οι μαθητές μεταξύ τους μια σειρά επιμέρους θεμάτων.

67 Στην αρχική φάση του προγράμματος Μελέτη ενός θέματος στην τάξη, με συζήτηση, βιβλία, διαφάνειες, βίντεο κ.ά. Παρατηρήσεις στο πεδίο με την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού, καταγραφή των πληροφοριών που συλλέχθηκαν στο πεδίο. Μια πρώτη ερμηνεία τους, Επιστροφή στην τάξη –περαιτέρω ερμηνεία τους και εξήγηση καταγραφή αναφοράς. Αυτή είναι μια παραδοσιακή προσέγγιση για τη διδασκαλία και τη μάθηση στο πεδίο κατά την οποία οι μαθητές μεταβαίνουν σε έναν χώρο και εκεί τους δίνεται μια διάλεξη από ειδικό.

68 Προς το τέλος μιας ορισμένης εργασίας Εντοπισμός ενός προβλήματος ως αποτέλεσμα της άμεσης παρατήρησης ή μέσα από εργασίες στην τάξη ή μέσα από τις προσωπικές εμπειρίες των μαθητών Διαμόρφωση ερωτημάτων προς διερεύνηση μετά από μελέτη, συζήτηση ή σκέψη. Δραστηριότητες στο πεδίο για τη συλλογή στοιχείων για τη διερεύνηση των ερωτημάτων. Ανάλυση των στοιχείων. Συμπεράσματα Σύνθεση της έρευνας. Η μέθοδος αυτή περιλαμβάνει παρατηρήσεις, περιγραφές και εξηγήσεις και εστιάζεται συχνά στην επίλυση προβλήματος

69 Χώροι στους οποίους μπορεί να γίνει η μελέτη πεδίου Το ίδιο το σχολείο (Η αυλή του σχολείου και άλλοι χώροι). Η τοπική κοινότητα (πάρκο, η αγορά,, κτίρια, υπηρεσίες δήμου, αστυνομία, πυροσβεστική κ.ά.). Αστικά κέντρα (Μουσείο, Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης το ιστορικό κέντρο της πόλης, κεντρικός σιδηροδρομικός σταθμός). Φυσικές περιοχές (δάσος, λίμνη, ποταμός, παράκτια περιοχή, υγρότοπος κ.ά.)

70 Στη μελέτη πεδίου μπορούν να ενταχθούν δραστηριότητες όπως: Μικρές έρευνες: Μελέτη φυτών, βράχων, πετρωμάτων, χλωρίδας, πανίδας, ανθρώπινων παρεμβάσεων, ιστορικών ιχνών κ.ά. Συλλογές: καρπών, φύλλων, χρωμάτων, αντικειμένων, σχημάτων, εικόνων κτλ. Παιχνίδια: Παιχνίδια αισθήσεων (Χάρτης ακοής, παιχνίδια αφής, η παλέτα των χρωμάτων) παιχνίδια προσανατολισμού κ.ά. Εικαστικές δραστηριότητες

71 Προϋποθέσεις για να έχουν επιτυχία οι μέθοδοι διδασκαλίας στο πεδίο Ελευθερία στον εκπαιδευόμενο Πρωτοβουλία Αυτοέκφραση Συμμετοχή σε δράση.

72 Μία επίσκεψη στο πεδίο μια να είναι αποτελεσματική πρέπει να περιλαμβάνει: Προετοιμασία στην τάξη (προκαταρκτικό στάδιο της επίσκεψης). Η επίσκεψη στο πεδίο (η ίδια η επίσκεψη). Η επεξεργασία των στοιχείων στην τάξη (στάδιο μετά την επίσκεψη).

73 Πως βλέπουν οι εκπαιδευτικοί τη μελέτη στο πεδίο Τα χαρακτηριστικά τα οποία αποδίδουν στην εργασία στο πεδίο είναι τα παρακάτω: Παρέχει εμπειρίες από πρώτο χέρι. Διεγείρει το ενδιαφέρον των μαθητών. Δίνει νόημα στη μάθηση και στις σχέσεις. Αναπτύσσει δεξιότητες παρατήρησης. Συμβάλλει στην προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη των μαθητών.

74 Τα βασικά πλεονεκτήματα της εργασίας στο πεδίο είναι τα παρακάτω: Προσφέρουν εμπειρίες από πρώτο χέρι μέσα από τον πραγματικό κόσμο. Καλλιεργούνται θετικές στάσεις προς το αντικείμενο μελέτης και γενικά προς τη μάθηση. Πως βλέπουν οι εκπαιδευτικοί τη μελέτη στο πεδίο

75 Πως βλέπουν οι εκπαιδευτικοί τη μελέτη στο πεδίο Βελτιώνεται η κοινωνικοποίηση των μαθητών η οποία έχει επίπτωση προς το κλίμα της τάξης γενικά και την ανάπτυξη της επικοινωνίας ανάμεσα στους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς. Δίνεται η δυνατότητα να εφαρμοστούν και άλλες μαθησιακές στρατηγικές όπως είναι η συνεργατική μάθηση.

76 Αποτρεπτικοί παράγοντες για την πραγματοποίησή τους όπως: Δυσκολίες με τη μεταφορά των μαθητών και το κόστος μεταφοράς. Απαιτούνται δεξιότητες που δεν κατέχουν οι εκπαιδευτικοί Απαιτείται χρόνος για την προετοιμασία που δεν είναι αρκετός για το σχολικό χρόνο. Πως βλέπουν οι εκπαιδευτικοί τη μελέτη στο πεδίο

77 Πως βλέπουν οι εκπαιδευτικοί τη μελέτη στο πεδίο Δεν υπάρχει στήριξη από τη διοίκηση για τα ταξίδια αυτά. Υπάρχει ανελαστικότητα στο αναλυτικό πρόγραμμα. Η συμπεριφορά των μαθητών και τα προβλήματα ασφάλειάς τους εκτός του σχολείου. Έλλειψη κατάλληλων χώρων προσιτών στις σχολικές μονάδες για την επιθυμητή

78 Καλλιέργεια στους μαθητές συνείδησης για την ασφάλεια, την προστασία και την υγεία τους Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με: Τις κατάλληλες οδηγίες προς τους μαθητές όπως Φορέστε κλειστά παπούτσια και κατάλληλα ρούχα. Να πηγαίνετε κατά ομάδες και να μην απομακρύνεστε από την ομάδα σας. Να μην πλησιάζετε στους βράχους ή στην άκρη του ποταμού κ.ά. Να γνωρίζετε προσωπικά όλους τους μαθητές. Την κατάλληλη ενημέρωση των μαθητών: για το χώρο επίσκεψης (πληροφορίες και χάρτες για την περιοχή), για τις εργασίες που θα κάνουν εκεί, για τους πιθανούς κινδύνους, για το ποιος θα μεταφέρει το φαρμακείο για να δοθούν πρώτες βοήθειες κ.ά.

79 Τη σταδιακή εκπαίδευση των μαθητών για τα όργανα, τις μετρήσεις τις καταγραφές ώστε να μην ξαφνιαστούν με τα έργα αυτά και δεν προσέξουν για την ασφάλειά τους. Τέλος, η ανάπτυξη συνείδησης ασφάλειας είναι μια διαδικασία συνεχούς αξιολόγησης εφαρμογής δεξιοτήτων και γνώσεων σε νέες καταστάσεις – συνθήκες και εξάσκησης της κρίσης τους ώστε να προβλέπουν και να αποφεύγουν τους κινδύνους Καλλιέργεια στους μαθητές συνείδησης για την ασφάλεια, την προστασία και την υγεία τους

Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό. Οι όροι χρήσης των έργων τρίτων επεξηγούνται στη διαφάνεια «Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων». Τα έργα για τα οποία έχει ζητηθεί άδεια αναφέρονται στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.

Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων Δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, παρά μόνο εάν ζητηθεί εκ νέου άδεια από το δημιουργό. © διαθέσιμο με άδεια CC-BY διαθέσιμο με άδεια CC-BY-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου και η δημιουργία παραγώγων αυτού με απλή αναφορά του δημιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού, και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. διαθέσιμο με άδεια CC-BY-ND Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η δημιουργία παραγώγων του έργου. διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-ND Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου και η δημιουργία παραγώγων του. διαθέσιμο με άδεια CC0 Public Domain διαθέσιμο ως κοινό κτήμα Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, η δημιουργία παραγώγων αυτού και η εμπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δημιουργού. χωρίς σήμανσηΣυνήθως δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου.

Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει:  το Σημείωμα Αναφοράς  το Σημείωμα Αδειοδότησης  τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων  το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.