 Διαιτητική αντιμετώπιση σακχαρώδη διαβήτη  Σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1  Σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2  Ειδικοί τύποι διαβήτη  Ινσουλίνη

 Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια χρόνια νόσος που χαρακτηρίζεται από διαταραχή του μεταβολισμού των υδατανθράκων, των λιπών και των πρωτεϊνών  Οφείλεται σε διαταραχή είτε της έκκρισης είτε της δράσης της ινσουλίνης είτε σε συνδυασμό αυτών των δύο, και έχει ως συνέπεια την πρόκληση σχετικής ή απόλυτης έλλειψης ινσουλίνης  Η χρόνια υπεργλυκαιμία που χαρακτηρίζει τον διαβήτη προκαλεί βλάβες σε πολλά όργανα και ιδιαίτερα στους νεφρούς, στον αμφιβληστροειδή, στα νεύρα και στις αρτηρίες

 Ορίζεται το μεταβολικό σύνδρομο το οποίο χαρακτηρίζεται από αυτοάνοση καταστροφή των β - κυττάρων του παγκρέατος = πλήρη έλλειψη ή την ελάχιστη έκκριση ινσουλίνης  Υπολογίζεται ότι όταν εκδηλωθεί η νόσος έχει ήδη καταστραφεί περίπου το 90% των β - κυττάρων  Η αιτία της αυτοάνοσης καταστροφής των β - κυττάρων θεωρείται ότι είναι η αλληλεπίδραση περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων  Όλοι οι ασθενείς με διαβήτη τύπου 1 θα χρειαστούν ινσουλίνη

 Η συχνότερη μορφή διαβήτη σε παγκόσμια κλίμακα  Ονομάζεται μη - ινσουλινοεξαρτώμενος διαβήτης ή διαβήτης των ενηλίκων  Μπορεί να υφίσταται ασυμπτωματικά για πολλά χρόνια και να διαγνωστεί τυχαία στα πλαίσια ενός check up  Τα άτομα αυτά δεν χρειάζονται ινσουλίνη για να επιβιώσουν αλλά η πλειονότητα των ασθενών θα χρειαστεί ινσουλίνη για την ρύθμιση του διαβήτη 7-10 χρόνια μετά τη διάγνωση της νόσου  Όταν ο ένας γονέας έχει διαβήτη τύπου 2, η πιθανότητα τα τέκνα να παρουσιάσουν διαβήτη είναι της τάξης του 25%

 Ορίζεται η διάγνωση οποιουδήποτε βαθμού διαταραχής στην ανοχή της γλυκόζης, που παρουσιάζεται για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης  Χαρακτηρίζεται κυρίως από αντίσταση στην ινσουλίνη και σε μικρότερο βαθμό από διαταραχή της ινσουλινοέκκρισης  Εμφανίζεται κυρίως κατά το 2 ο και 3 ο τρίμηνο της κυοφορίας  Η ύπαρξη παχυσαρκίας σε εγκυμονούσες ηλικίας άνω των 30 ετών και σε γυναίκες που έχουν συγγενείς 1 ου βαθμού με διαβήτη τύπου 2 έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για ανάπτυξη διαβήτη της κυήσεως

1. Ύπαρξη των κλασικών συμπτωμάτων του διαβήτη ( πολυουρία, πολυδιψία, ανεξήγητη απώλεια βάρους ) και τυχαία γλυκόζη πλάσματος ( ανεξάρτητα από την ώρα του προηγούμενου γεύματος ) >200 mg/dl 2. Γλυκόζη νηστείας πλάσματος ≥ 126 mg/dl ( νηστεία διάρκειας τουλάχιστον 8 ωρών ) 3. Γλυκόζη πλάσματος 2 ώρες μετά τη χορήγηση 75 g γλυκόζης ≥ 200 mg/dl  Τιμή σακχάρου νηστείας : < 110mg/dl φυσιολογικό ≥ 126mg/dl διαβήτης  Καμπύλη Γλυκόζης : <140mg/dl φυσιολογικό > 200mg/dl διαβήτης  Τυχαία Μέτρηση : mg/dl φυσιολογικό > 200mg/dl διαβήτης ( παρουσία συμπτωμάτων )

 ΜΑΚΡΟΑΓΓΕΙΟΠΑΘΕΙΑ  Περιγράφει την κλινική έκφραση της αθηρωμάτωσης στα διαβητικά άτομα  Οι κλινικές εκδηλώσεις περιλαμβάνουν τη στεφανιαία νόσο, την περιφερική αποφρακτική αρτηριοπάθεια και την εγκεφαλοαγγειακή νόσο  Εκτός της υπεργλυκαιμίας, η δυσλιπιδαιμία που παρατηρείτε στο διαβήτη τύπου 2 έχει ιδιαίτερη σημασία στην έναρξη και την εξέλιξη της αθηρωμάτωσης

 ΔΙΑΒΗΤΙΚΗ ΜΙΚΡΟΑΓΓΕΙΟΠΑΘΕΙΑ  Πρόκειται για προσβολή των πολύ μικρών αγγείων που έχει ως συνέπεια την επιβάρυνση της μικροκυκλοφορίας  Οι βλάβες αφορούν τον αμφιβληστροειδή, τους νεφρούς και το νευρικό ιστό  Προκαλεί προοδευτική στένωση του αυλού των αγγείων, με συνέπεια την ανεπαρκή αιμάτωση του προσβαλλόμενου ιστού / οργάνου  Περιλαμβάνει την διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, τη διαβητική νεφροπάθεια και τη διαβητική νευροπάθεια

 Διαβητική Αμφιβληστροειδοπάθεια  Στο διαβήτη τύπου 1 είναι σπάνια στα πρώτα 5 χρόνια από τη διάγνωση της νόσου  Στο διαβήτη τύπου 2 μπορεί να απειλεί την όραση διάγνωση του διαβήτη  Αποτελεί το συχνότερο αίτιο τυφλώσεως σε άτομα ηλικίας ετών  Στα άτομα με διαβήτη τύπου 1 που είχαν καλή ρύθμιση του διαβήτη, ο κίνδυνος εμφάνισης αμφιβληστροειδοπάθειας μειώθηκε κατά 76%

 Διαβητική Νεφροπάθεια  Η διαβητική νεφροπάθεια αποτελεί τη συχνότερη αιτία νεφρικής ανεπάρκειας  Η ιστολογική εμφάνιση των βλαβών και η εξέλιξή της είναι ίδια και στους δύο τύπους του διαβήτη  Τα θεραπευτικά μέτρα περιλαμβάνουν την άριστη ρύθμιση του διαβήτη, της δυσλιπιδαιμίας, της αρτηριακής πίεσης και μείωση των προσλαμβανομένων πρωτεϊνών

 Διαβητική Νευροπάθεια  Η χρόνια αύξηση της γλυκόζης προκαλεί βλάβη στο νευρικό ιστό  Προσβάλλει άτομα με διαβήτη τύπου 1 και τύπου 2  Η συχνότητα της διαβητικής νευροπάθειας είναι της τάξης του 30% και αυξάνει με την ηλικία και τη διάρκεια του διαβήτη  Η περιφερική νευροπάθεια προσβάλει τα σωματικά νεύρα στα άνω και κάτω άκρα  Στο καρδιαγγειακό μπορεί να παρουσιαστούν υπόταση, ταχυκαρδία ηρεμίας και έμφραγμα του μυοκαρδίου  Η νευροπάθεια του γαστρεντερικού εκδηλώνεται με διαταραχές του οισοφάγου και της χοληδόχου κύστης

 Ινσουλίνη  Η επιβίωση των ατόμων με διαβήτη τύπου 1 εξαρτάται από τη χορήγηση ινσουλίνης  Όταν η διάρκεια του διαβήτη τύπου 2 είναι μεγαλύτερη από 7 έτη, ένα 70% των ασθενών θα χρειαστούν ινσουλίνη για να πετύχουν καλή ρύθμιση του διαβήτη  Η δόση και ο τύπος της ινσουλίνης εξατομικεύονται με βάση τις συνήθειες του ατόμου με διαβήτη  Στο κλασικό σχήμα ινσουλίνης χρειάζονται 2 δόσεις την ημέρα ταχείας και ενδιάμεσης δράσης (1 δόση προ πρωινού και 1 προ του ύπνου )  Οι ινσουλίνες διακρίνονται με βάση τις ιδιότητές τους σε ταχείας, ενδιάμεσης και σε βραχείας δράσης

 Ινσουλίνη Ταχείας δράσης (fast acting ) : αρχίζουν τη δράση τους λεπτά μετά την υποδόρια ένεση και έχουν διάρκεια δράσης 4-6 ώρες (Regular, Actapid) Ενδιάμεσης Δράσης (Intermediate acting): έχουν βραδύτερη έναρξη δράσης (1-3 ώρες ) και η διάρκεια δράσης τους είναι παρατεταμένη (16-24 ώρες ) (Protaphane, NPH) Βραδείας δράσης (Long acting): Χορηγούνται 1-2 φορές την ημέρα και καλύπτουν την βασική έκκριση ινσουλίνης. Αρχίζουν τη δράση τους 1-2 ώρες μετά την ένεση και έχουν διάρκεια δράσης για 24 ώρες (Ultratard, Ultralente)

 Όταν τα υγιειονοδιαιτητικά μέτρα ( απώλεια βάρους, σωματική άσκηση, κατάλληλη διατροφή ) σε άτομα με διαβήτη τύπου 2 δεν είναι αρκετά για την ρύθμιση του διαβήτη, τότε ενδείκνυται η χορήγηση διαβητικών δισκίων  Τα αντιδιαβητικά δισκία δρουν είτε αυξάνοντας την έκκριση ινσουλίνης από τα β - κύτταρα του παγκρέατος ( σουλφονυλουρίες, μεγλιτινίδες ) είτε μειώνοντας την αντίσταση στην ινσουλίνη ( μετφορμίνη, γλιταζόνες )  Εκτός αυτών υπάρχουν φάρμακα που αναστέλλουν την δραστικότητα των α - γλυκοσιδασών στο λεπτό έντερο και με αυτό τον τρόπο μειώνουν την απορρόφηση των υδατανθράκων

 Είναι απαραίτητος ο επιτυχής συντονισμός των τριών κύριων παραγόντων στην αντιμετώπιση του διαβήτη : διατροφή, ινσουλίνη ( όταν είναι αναγκαία ) και σωματική άσκηση  Ο έλεγχος τιμών γλυκόζης, λιπιδίων, αρτηριακής πίεσης, σωματικού βάρους και ποιότητας ζωής είναι αναγκαία στοιχεία για την αξιολόγηση της επιτυχίας της διατροφικής αγωγής

 Κύρια προτεραιότητα είναι η ενσωμάτωση σχήματος ινσουλίνης που ταιριάζει στον τρόπο ζωής του ασθενούς  Η συνολική ποσότητα υδατανθράκων σε κάθε γεύμα και γευματίδιο (snack) είναι ο παράγοντας που καθορίζει τη δόση προ - γευματικής ινσουλίνης ταχείας δράσης και την ακόλουθη μετα - γευματική γλυκαιμική απόκριση  Η εκπαίδευση των ασθενών με σκοπό την αυτοδιαχείριση της δόσης ινσουλίνης βελτιώνει σημαντικά τις τιμές γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης χωρίς να παρουσιάζεται σημαντική αύξηση στην οξεία υπογλυκαιμία

 Για εκείνους τους διαβητικούς που ασκούνται συστηματικά, η μείωση της δόσης της ινσουλίνης μπορεί να είναι καλύτερη λύση ώστε να προληφθούν επεισόδια υπογλυκαιμίας  Όταν προκύπτει σωματική δραστηριότητα που δεν είναι μέρος της ρουτίνας του ασθενούς, πρόσθετη πρόσληψη υδατανθράκων μπορεί να είναι αναγκαία

 Κύρια προτεραιότητα για τα άτομα με διαβήτη τύπου 2 είναι να επιτύχουν και να διατηρήσουν φυσιολογικά επίπεδα γλυκόζης, λιπιδίων και πίεσης στο αίμα μέσω τροποποίησης καθημερινών συνηθειών ( διατροφή, άσκηση, διακοπή καπνίσματος )  Η βελτίωση στον έλεγχο του διαβήτη έχει αποδοθεί στη μείωση της ενεργειακής πρόσληψης και στη μέτρια απώλεια βάρους (4.5-9 kg)  Η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας βελτιώνει τη γλυκαιμία, την αντίσταση στην ινσουλίνη ενώ μειώνει την αρτηριακή πίεση

 Υδατάνθρακες  Ένα από τα κυρίαρχα σημεία είναι ο καθορισμός της συνολικής ποσότητας υδατανθράκων που θα λαμβάνει το άτομο στα γεύματα και γευματίδια ( snacks ) της ημέρας  Οι υδατάνθρακες δεν απαγορεύονται και έχουν τη θέση τους σε ποσοστό 40-55%  Συστήνονται πλέον τρόφιμα υψηλά σε ίνες και με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη  Τρόφιμα όπως η πατάτα, το ψωμί και τα ζυμαρικά ενσωματώνονται στο συνολικό διαιτολόγιο, χωρίς να θεωρούνται « διατροφικό λάθος »  Ακόμη και τα απλά σάκχαρα συστήνονται σε ποσοστό έως 10%

 ΛΙΠΗ  Η μειωμένη και ποιοτικότερη πρόσληψη λιπαρών, σε ποσοστό 20-35% της ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης, ανάλογα με την ηλικία, αποτελεί βασικό άξονα της διαιτητικής πρόσληψης στον ΣΔ  Παράλληλα με την αντικατάσταση των « κακών » λιπαρών, συστήνεται η πρόσληψη μονο - και πολυακόρεστων λιπαρών, ( υψηλότερη πρόσληψη ελαιολάδου και ωμέγα -3 λιπαρών, κρατώντας έξω από τη δίαιτα τηγανητά τρόφιμα, κρουασάν, κουλούρια, κέικ κ. ά )

 Πρωτεΐνες  Δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να υποστηρίζουν ότι πρέπει να συστήνουμε στους διαβητικούς ασθενείς διαφορετική διαιτητική πρόσληψη πρωτεΐνης από αυτή για τον υγιή πληθυσμό (15-20%), αρκεί να είναι φυσιολογική η λειτουργία των νεφρών  Πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η συνολική κλινική εικόνα του διαβητικού όταν πρόκειται να συστήσει πρόσληψη πρωτεΐνης ( π. χ. μειωμένα μυϊκά αποθέματα, λοίμωξη ή σύνδρομα δυσαπορρόφησης συνήθως απαιτούν αυξημένα ποσά πρωτεΐνης )

 Αλκοόλ  Η πρόσληψη αλκοόλης δεν απαγορεύεται για τα άτομα με ΣΔ  Ο κανόνας που ισχύει για τη λήψη οινοπνεύματος, από άτομα με ΣΔ, αφορά την κατανάλωση της με μέτρο, όχι όμως από υπέρβαρα ή υπερτασικά άτομα, άτομα με ιστορικό νευροπάθειας, ηπατοπάθειας ή παγκρεατίτιδας  Συγκεκριμένα, οι ισχύουσες συστάσεις δίνουν μέχρι 1 μονάδα αλκοόλης για τις γυναίκες και μέχρι 2 για τους άντρες ημερησίως ( όταν αναφερόμαστε σε μια μονάδα αλκοόλης (unit) αυτή είναι ίση με 355 ml μπύρας, 150 ml κρασιού, 45 ml λικέρ και περιέχει 15 γραμμάρια αλκοόλης )

 Γλυκαντικά χωρίς θερμιδική αξία  Η σακχρίνη, η ασπαρτάμη, το ακετοσουλφαμικό κάλιο και το κυκλαμικό οξύ είναι εγκεκριμένα γλυκαντικά χωρίς θερμιδική αξία  Η κατανάλωσή τους είναι ασφαλής όταν δεν υπερβαίνει τις αποδεκτές ημερήσιες προσλήψεις που έχουν οριστεί  Τα γλυκαντικά αυτά μπορούν να χρησιμοποιούνται από τα άτομα με διαβήτη