ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Ι ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 5Η ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΤΕΣ – Νa+ – Cl-

Ρόλος και ισορροπία ηλεκτρολυτών Οι ηλεκτρολύτες είναι άλατα, οξέα/βάσεις, αλλά λέγοντας ισορροπία αναφερόμαστε στα άλατα. Η μεταφορά των ηλεκτρολυτών γίνεται μέσω αντλιών που ενίοτε λειτουργούν με ενέργεια ΑΤΡ.

Ρόλος και ισορροπία ηλεκτρολυτών Τα άλατα είναι σημαντικά για: Τη Μετάδοση του Νευρικού Σήματος και τη Νευρομυϊκή Διεγερσιμότητα (Neuromuscular excitability), Την Έκκριση των Ορμονών (Secretory activity) Τη Μεμβρανική Διαπερατότητα (Membrane permeability), Τον Έλεγχο της Διακίνησης των Υγρών (Controlling fluid movements).

ΤΟ Na+ ΚΑΙ ΤΟ Κ+ ΣΤΗ ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΗΜΑΤΟΣ

Νευρο-μυϊκή διεγερσιμότητα ? ? ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΜΕΝΟΣ, ΑΛΛΑ ΜΗ ΠΛΗΡΩΣ ΓΝΩΣΤΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ

ΙΟΝΤΑ K+ ΚΑΙ Ca+ ΚΑΙ ΕΚΚΡΙΣΗ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΣΧΕΣΗΣ ΤΩΝ ΙΟΝΤΩΝ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΠΕΡΑΤΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΜΕΜΒΡΑΝΩΝ

ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΤΕΣ ΚΑΙ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗΣ ΤΩΝ ΥΓΡΩΝ. ΝΑΤΡΙΟ ΚΑΙ ΟΙΔΗΜΑΤΑ.

Ρόλος και ισορροπία ηλεκτρολυτών Τα άλατα απορροφούνται με την πέψη και αποβάλλονται με εφίδρωση, διούρηση, δάκρυα, περιττώματα κ.λπ. Η ισορροπία τους σημαντική: Για το Νευρικό σύστημα Μετάδοση δυναμικών ενέργειας, πληροφοριών. Για το Καρδιαγγειακό σύστημα Καρδιακή αγωγιμότητα και μυϊκή σύσπαση.

Ισορροπία των Ηλεκτρολυτών και Νερό Όταν το σώμα χάνει νερό: ο όγκος του πλάσματος ελαττώνεται και η συγκέντρωση των ηλεκτρολυτών αυξάνεται. Όταν το σώμα χάνει ηλεκτρολύτες: τότε συγκρατείται οσμωτικά λιγότερο νερό στο σώμα και υπάρχουν απώλειες κυρίως μέσω της διούρησης.

Κλινικές Εκδηλώσεις Διαταραχών Όγκου Διαμέρισμα Ελάττωση Αύξηση Πλάσμα Ταχυκαρδία Υπόταση Μικρός σφυγμός Ψυχρά άκρα Περιφερική κυάνωση Βραδυκαρδία Υπέρταση Μεγάλος σφυγμός Διάταση σφαγίτιδων Εξωκυττάριος χώρος Ξηρότητα δέρματος & βλεννογόνων Οίδημα, υγροί ρόγχοι Ενδοκυττάριος χώρος Διαταραχές λειτουργίας ΚΝΣ

Το νερό ακολουθεί το αλάτι “Water Follows Salt” Η αύξηση της αλδοστερόνης στο πλάσμα: έχει σαν αποτέλεσμα την συγκράτηση αλάτων από το νεφρό. Η συγκράτηση Na+ λόγω της δράσης της αλδοστερόνης: διεγείρει την συγκράτηση νερού επίσης.

Νάτριο ΜΕΤΑΛΛΙΚΟ ΝΑΤΡΙΟ ΣΕ ΠΑΡΑΦΙΝΕΛΑΙΟ ΟΙ ΕΝΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΝΑΤΡΙΟΥ ΧΡΩΜΑΤΙΖΟΥΝ ΤΗ ΦΛΟΓΑ

Αλδοστερόνη - Aldosterone Εκκρίνεται από το φλοιό των επινεφριδίων ως απάντηση στην: αύξηση της συγκέντρωσης K+ ή την μείωση της συγκέντρωσης Na+ στο αίμα. ενεργοποίηση του άξονα ρενίνης – αγγειοτασίνης. Προσδιορίζει το ρυθμό επαναρρόφησης Na+ και αποβολής K+, κυρίως στα άπω ουροφόρα σωληνάρια και στα συλλεκτικά σωληνάρια.

Ισορροπία νατρίου - Na balance Η αλδοστερόνη κάνει τα άπω ουροφόρα σωληνάρια και τα συλλεκτικά σωληνάρια (DCT & CTs) στα νεφρά πιο διαπερατά στο Na. Κανονικά το Na επαναρροφάται κατά 65% στα εγγύς εσπειραμένα σωληνάρια και 25% στην αγκύλη του Henle. Το H2O είναι δυνατόν να ακολουθεί ή να μην ακολουθεί ανάλογα με τα επίπεδα της ADH. Εάν απαιτηθεί, σχεδόν όλο το Na μπορεί να επαναρροφηθεί στα DCT με αποτέλεσμα ούρο πολύ φτωχό σε Na.

Ισορροπία νατρίου - Na balance Σύστημα καταγραφής πίεσης του καρδιαγγειακού συστήματος (CV system baroreceptors): Ελλάτωση του όγκου του αίματος  σύσπαση νεφρικών αρτηριδίων (afferent arterioles)  ελλάτωση του σχηματισμού πρόουρου  ελάττωση του ούρου  αύξηση του όγκου του αίματος και της πίεσης. Αύξηση όγκου αίματος  αντίληψη από καροτιδικούς και αορτικούς αισθητήρες (sinuses)  αντίληψη από το εγκεφαλικό στέλεχος  ελάττωση του μηνύματος του συμπαθητικού Ν.Σ. (SNS) στα νεφρά  αύξηση της σπειραματικής διήθησης (GRF)  αυξημένη αποβολή Na & H2O  ελλάτωση όγκου αίματος και πίεσης.

ΚΑΡΔΙΑΚΑ ΝΑΤΡΙΟΔΙΟΥΡΗΤΙΚΑ ΠΕΠΤΙΔΙΑ Atrial (Κολπικά) Natriuretic Peptides Τα ANP απελευθερώνονται από τα καρδιακά μυϊκά κύτταρα ως αντίδραση στην αφύσικη διάταση των καρδιακών τοιχωμάτων, που προκαλείται από: αυξημένη πίεση του αίματος. αύξηση του όγκου του αίματος. Καταστέλλουν τη δίψα. Αναστέλλουν την απελευθέρωση αντιδιουρητικής ορμόνης και αλδοστερόνης. Προκαλούν διούρηση και αποβολή H2O + Na Μειώνουν την πίεση αίματος και τον όγκο πλάσματος.

Νάτριο - Sodium (Na) Το νάτριο είναι το κύριο κατιόν στα εξωκυτταρικά υγρά και εμπλέκεται στις παρακάτω λειτουργίες: Οσμωτικό ισοζύγιο (osmotic equilibrium). Οξεοβασική ισορροπία (acid-base balance). Μεταφορά του διοξειδίου του άνθρακα (carbon dioxide transport). Διαπερατότητα των κυτταρικών μεμβρανών (cell membrane permeability). Διεγερσιμότητα των μυών (muscle irritability).

Σύστημα καρβονικού οξέος-διττανθρακικών, Na και οξέωση/αλκάλωση

Σύστημα καρβονικού οξέος-διττανθρακικών, Na και οξέωση/αλκάλωση Κατακράτηση Νa+ = κατακράτηση ΗCΟ3- = απώλεια Η+ = μεταβολική αλκάλωση Μεταβολική οξέωση → Κατακράτηση Νa+ - ↑↑ Αντιμεταφορέα Νa+- Η+ Έλλειψη Na+, οξέωση λόγω απώλειας ΗCΟ3-

Οιστρογόνα, προγεστερόνη, γλυκοκορτικοειδή Τα οιστρογόνα (Estrogens) – προκαλούν κατακράτηση Na και H2O. Η προγεστερόνη (Progesterone) – αναστέλλει τη δράση της αλδοστερόνης, έχει επομένως διουρητική δράση. Γλυκοκορτικειδή, π.χ. κορτιζόλη (Glucocorticoids) – έχουν παρόμοια δράση με την αλδοστερόνη και προάγουν το οίδημα.

ΚΑΤΑΜΗΝΙΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΕΜΜΗΝΟΡΥΣΙΑΚΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΟΙΔΗΜΑΤΩΝ

Νάτριο - Sodium (Na) Διατροφικές πηγές: επιτραπέζιο αλάτι, αλατισμένα τρόφιμα (τσιπς, αλμυρά αρτοσκευάσματα), κρεατοσκευάσματα, συσκευασμένα τρόφιμα, μαγειρική σόδα κ.λπ. Απορρόφηση και μεταβολισμός: απορροφάται άμεσα, απεκκρίνεται κυρίως στα ούρα και τον ιδρώτα, η αλδοστερόνη αυξάνει την επαναρρόφησή του στα νεφρικά σωληνάρια, ρόλος των οιστρογόνων, της προγεστερόνης και των γλυκοκορτικοειδών.

Σε φυσιολογικές καταστάσεις η περίσσεια νατρίου αποβάλλεται από τα νεφρά

Χλωριούχο νάτριο Το μαγειρικό αλάτι αποτελείται κατά 97% με 99% από χλωριούχο νάτριο (χημικός τύπος NaCl). Στο εμπόριο κυκλοφορεί με προσμείξεις, κυρίως ιωδιούχου καλίου (ΚΙ), οπότε έχει γεύση λίγο πικρή και είναι αρκετά υγροσκοπικό. Επίσης περιέχει αντισυσσωματωτικά (βελτιωτικά ροής), συνήθως πυριτικό αργιλιονάτριο (E554). Το NaCl περιέχει 40% Νάτριο και 60 % Χλώριο.

Νάτριο - Sodium Έχει πρωταρχικό ρόλο στον ομοιοστατικό έλεγχο του εξωκυττάριου υγρού (ECF) και στην κατανομή του νερού στο σώμα. Η NaHCO3 και το NaCl αποτελούν το 90-95% όλων των διαλυτών στερεών στο ECF. Είναι το πλέον πολυπληθές κατιόν στο ECF και «ευθύνεται» για το μεγαλύτερο μέρος της αντίστοιχης οσμωτικής πίεσης. Κάθε αλλαγή στη συγκέντρωση Na επηρεάζει τον όγκο πλάσματος, όπως και ενδοκυττάριου υγρού.

Νάτριο - Sodium (Na) Συνιστάμενες ημερήσιες δόσεις (RDA) για ενήλικες: 1,0 έως 3,0 gr / ημέρα (συνήθης διαβίωση). Έλλειψη νατρίου (sodium deficiency): Αφυδάτωση (dehydration), Οξέωση (acidosis), Ιστική ατροφία (tissue atrophy). Περίσσεια νατρίου (sodium excess): Οίδημα (edema, hypertonic expansion), Υπέρταση (hypertension): όχι μοναδική αιτία, Αλκάλωση (alkalosis).

Περιεκτικότητα νατρίου mg ανά 100g Τρόφιμα Περιεκτικότητα νατρίου mg ανά 100g Κύβοι μαγειρικής ≈ 16.000 mg Έτοιμες σάλτσες ≈2 .000 - 7.000 mg Έτοιμες σούπες 3.000 - 6.500 mg Ψητό μπέικον 2.700 mg Καπνιστός σολομός 1.880 mg Σαλάμι 1.800 mg Αλμυρά μπισκότα 1.720 mg Κορνφλέϊκς 1.100 mg Σκληρό τυρί 1,000 mg Τορτίγιας τσιπς 850 mg Πατατάκια τσιπς Μαργαρίνη 800 mg Βούτυρο 750 mg

ΠΗΓΕΣ ΑΛΑΤΙΟΥ ΣΤΗ ΔΙΑΙΤΑ ΑΡΤΟΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ 37% ΖΩΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ 35% ΛΑΧΑΝΙΚΑ 14% ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ 8% ΙΧΘΥΗΡΑ 4% ΑΝΑΨΥΚΤΙΚΑ 2% ΦΡΟΥΤΑ 0,2% USDA, 1994

Ομοιόσταση Νατρίου (Na) Ολικό ποσό Na+ σώματος 50-60 mEq/kg. Εξωκυττάριο ECF Na+ 40 mEq/kg. Ενδοκυττάριο ICF Na+ 10-20 mEq/kg. Na+ ορού 136-145 mEq/L. Ανάγκες σωματικά εργαζόμενου για αναπλήρωση απωλειών: 3-9 gr, ή 50-154 mEq/24h. Απώλειες ποικίλλουν.

Αποκλίνουσες συγκεντρώσεις Na+ στο εξωκυττάριο υγρό (ECF) Υπονατριαιμία: Αυξάνεται η περιεκτικότητα του σώματος σε ενδοκυττάρια υγρά (ιστική υπερυδάτωση, overhydration). Συγκέντρωση ECF Na+ < 135 mEq/L. Υπερνατριαιμία: Τα ενδοκυττάρια υγρά του σώματος περιορίζονται (ιστική αφυδάτωση, dehydration). Συγκέντρωση ECF Na+ > 145 mEq/L.

ΥΠΕΡΝΑΤΡΙΑΙΜΙΑ Λιγότερο συχνή, αλλά περισσότερο δύσκολη στην αντιμετώπιση της διαταραχής της ομοιόστασης του Νa+ είναι η υπερνατριαιμία. Η υπερνατριαιμία αντικατοπτρίζει, με ελάχιστες εξαιρέσεις, έλλειμμα νερού σε σχέση με το συνολικό Νa+ του σώματος. Είναι πάντοτε κατάσταση υπερτονικότητας, με αποτέλεσμα μετακίνηση νερού από τον ενδοκυττάριο στον εξωκυττάριο χώρο.

Υπερνατριαιμία (Na > 145 mEq/L) Απώλεια ελεύθερου νερού. Νεφροί (άποιος διαβήτης, οσμωτική διούρηση, μαννιτόλη, υπεργλυκαιμία). Πεπτικό, δέρμα, αναπνευστικό. Ανεπαρκής πρόσληψη ελεύθερου νερού. Κώμα, αλλαγή ρύθμισης οσμωστάτη, ελλιπής πρόσληψη. Υπερβολική πρόσληψη Na (ιατρογενής), όγκοι. NaHCO3, κορτικοειδή, σύνδρομο του Cushing, υπεραλδοστερονισμός (π.χ. όγκοι επινεφριδίων), συγγενής υπερπλασία επινεφριδίων.

Υπερνατριαιμία Συχνότερα αίτια υπερνατριαιμίας είναι αυτά που προκαλούν αυξημένη απώλεια νερού σε σχέση με την απώλεια Na+. Αυξημένη αποβολή νερού από τα νεφρά παρατηρείται σε άποιο διαβήτη, νευρογενή ή νεφρογενή. Χαρακτηρίζεται από υπερνατριαιμία, υπερτονικότητα, ↑ διούρηση (συνήθως >3ml/kg/h) και αδυναμία συμπύκνωσης των ούρων, με συνέπεια χαμηλή ωσμωτικότητα (< 250 mOsm/kg νερού) και χαμηλό ειδικό βάρος ούρων (< 1,005 gr/ml).

Υπερνατριαιμία Η ποσότητα αποβαλλόμενου Na+ ποικίλλει και εξαρτάται από την πρόσληψη του Na+. Ασθενείς με άποιο διαβήτη που έχουν δυνατότητα πρόσληψης νερού δεν αναπτύσσουν συνήθως υπερνατριαιμία. Αυξημένη αποβολή νερού από τα νεφρά μπορεί επίσης να παρατηρηθεί σε ωσμωτική διούρηση λόγω υπεργλυκαιμίας (π.χ. σακχαρώδης διαβήτης, χορήγηση μανιτόλης ή γλυκερόλης).

Υπερνατριαιμία Αυξημένη αποβολή νερού από τα νεφρά παρατη-ρείται σε νεφρική δυσπλασία ή αποφρακτική ουροπάθεια, οι νεφροί αδυνατούν να συμπυκνώσουν τα ούρα και αποβάλλουν Na+ > 60 mEq/L. Η πρωτοπαθής αδιψία αποτελεί πολύ σπάνιο αίτιο υπερνατριαιμίας και έχει περιγραφεί κυρίως σε παιδιά με εγκεφαλικές υποθαλαμικές βλάβες.

Υπερνατριαιμία Οι διάρροιες, αν και συνήθως προκαλούν ισονατριαιμική ή υπονατριαιμική αφυδάτωση, μπορεί να προκαλέσουν υπερνατριαιμία αν υπάρχει μικρή πρόσληψη υγρών ή αν συνοδεύονται από εμέτους. Αυξημένη, επίσης, απώλεια νερού συμβαίνει από το δέρμα, όπως επί αυξημένης εφίδρωσης, επί αποφολιδωτικής δερματίτιδας, ή εγκαυμάτων. Σπάνια η υπερνατριαιμία οφείλεται σε είσοδο νερού στα κύτταρα, όπως σε ραβδομυόλυση ή επιληψία.

Υπερνατριαιμία Υπερνατριαιμία μπορεί να παρατηρηθεί μετά από κατάποση θαλασσινού νερού, το οποίο περιέχει 480 mEq Na+/L (και υπερχλωραιμική οξέωση). Ιατρογενώς, επίσης, περιγράφεται υπερνατριαιμία μετά από χορήγηση μεγάλης ποσότητας διττανθρακικών, ιδίως σε νεογνά που έχουν μειωμένη, σε σχέση με τα μεγαλύτερα παιδιά, δυνατότητα αποβολής Na+ από τους νεφρούς. Κατά τη νεογνική και βρεφική ηλικία υπάρχει ο κίνδυνος πρόκλησης υπερνατριαιμίας λόγω κακής ανασύστασης του γάλακτος σε σκόνη.

Υπερνατριαιμία Κλινική εικόνα Σύγχυση, ευερεθιστότητα, μείωση αντανακλάσεων, σπασμοί, αναπνευστική παράλυση, κώμα. Θεραπεία Διόρθωση ελλείμματος νερού στο μισό του υπολογισθέντος & επανεκτίμηση. Ρυθμός διόρθωσης 1-1,5 m Eq/h. Στόχος Na 148 mEq/L. Σε υπερογκαιμία = διουρητικό (φουροσεμίδη).

Η άλλη πλευρά: Υπονατριαιμία Η υπονατριαιμία είναι από τις συχνότερα παρατηρούμενες ηλεκτρολυτικές διαταραχές. Φυσιολογικά το Na+ του ορού κυμαίνεται μεταξύ 135-145mEq/L. Η ανεύρεση τιμής Νa+ < 135mEq/L αποτελεί κατάσταση υπονατριαιμίας, αλλά δεν σημαίνει πάντοτε χαμηλό συνολικό Νa+ σώματος. Η υπονατριαμία είναι δυνατόν: 1) να οφείλεται σε απώλεια Νa+ , 2) να οφείλεται σε αύξηση του εξωκυττάριου όγκου , ή 3) να είναι αποτέλεσμα συνδυασμού των δύο παραπάνω αιτίων.

Υπονατριαιμία Κλινική εικόνα Αδυναμία, ναυτία, εμετός, σύγχυση, λήθαργος, σπασμοί, κώμα. Θεραπεία Διόρθωση της αιτίας. Απομάκρυνση της περίσσειας νερού. Αντικατάσταση του μισού ελλείμματος Na σε 24 ώρες, με στόχο τα 130 mEq/L. Ρυθμός διόρθωσης 1-1,5 mEq/h. Χορήγηση NaCl 0,9% (ή 3% μόνο αν ο άρρωστος είναι βαριά συμπτωματικός).

Συμπτώματα υπονατριαιμίας Οι κλινικές εκδηλώσεις της υπονατριαιμίας ποικίλλουν και είναι ιδιαίτερα φανερές συνήθως όταν η τιμή του Na+ του ορού είναι <120mEq/L. Η συμπτωματολογία από το ΚΝΣ περιλαμβάνει: ανορεξία, ναυτία, εμέτους, απάθεια ή ανησυχία, κεφαλαλγία και σε σοβαρότερες περιπτώσεις διαταραχή του επιπέδου της συνείδησης, σπασμούς και κώμα. Από το μυοσκελετικό εμφανίζεται εικόνα με μυϊκές κράμπες και αδυναμία.

Συμπτώματα υπονατριαιμίας Η μεγάλη πτώση της τιμής του Na+ συνοδεύεται συνήθως και από μείωση της ωσμωτικότητας του ορού, με αποτέλεσμα μετακίνηση νερού από το εξωκυττάριο στο ενδοκυττάριο διαμέρισμα και πρόκληση ενδοκυττάριου οιδήματος. Οι εκδηλώσεις της υπονατριαιμίας είναι κυρίως συνέπεια της υπερφόρτωσης με νερό των κυττάρων του ΚΝΣ και του μυοσκελετικού συστήματος.

Είδη Υπονατριαιμίας Ισότονη υπονατριαιμία: Παρατηρείται σε υπερλιπιδαιμία ή υπερπρωτεϊναιμία και είναι πλασματικό εύρημα (αύξηση όγκου πλάσματος) πού δεν απαιτεί διόρθωση. Το πλάσμα αποτελείται από νερό (93%), λίπος και πρωτεΐνες (7%). Στα περισσότερα εργαστήρια το Νa+ μετράται στο σύνολο του όγκου του πλάσματος, που σε καταστάσεις υπερλιπιδαιμίας και υπερπρωτεϊναιμίας είναι αυξημένος, με αποτέλεσμα η τελική συγκέντρωση Νa+ να είναι πλασματικά μειωμένη.

Υπονατριαιμία Στις καταστάσεις ισότονη υπονατριαιμίας η ωσμωτικότητα του πλάσματος ελάχιστα αυξάνεται, διότι οι πρωτεΐνες και τα λιπίδια έχουν μεγάλο μέγεθος και η αύξησή τους στο πλάσμα συνοδεύεται από πολύ μικρή αύξηση του αριθμού των διαλυμένων σωματιδίων τους άρα και της ωσμωτικότητας του πλάσματος (νόμος Van’t Hoff).

Υπονατριαιμία Υπέρτονη υπονατριαιμία: Υπονατριαιμία που συνοδεύεται από αυξημένη ωσμωτικότητα πλάσματος παρατηρείται σε υπεργλυκαιμία ή σε χορήγηση ουσιών, όπως η μανιτόλη ή η γλυκερόλη. Οι ουσίες αυτές αυξάνουν την τονικότητα του πλάσματος και προκαλούν μετακίνηση νερού από τον ενδοκυττάριο στον εξωκυττάριο χώρο με αποτέλεσμα υπονατριαιμία.

Υπονατριαιμία Σε αύξηση της γλυκόζης του ορού κατά 100 mg/dl αντιστοιχεί πτώση της τιμής του Νa+ κατά 1,6 mEq/L. Αν, όμως, η πτώση της τιμής του Νa+ είναι μεγαλύτερη από την αναμενόμενη θα πρέπει να αναζητηθούν και άλλες αιτίες, όπως π.χ. απώλεια του Νa+ από τους νεφρούς μέσω της oσμωτικής διούρησης που προκαλεί η υπεργλυκαιμία. Αντίθετα, αν η πτώση της συγκέντρωσης του Νa+ είναι η αναμενόμενη, η τιμή του Νa+ αποκαθίσταται με την άρση του αιτίου που την προκάλεσε, π.χ. διόρθωση της υπεργλυκαιμίας.

Υπονατριαιμία Ασθενείς με φυσιολογική νεφρική λειτουργία που δεν λαμβάνουν διουρητικά αποβάλλουν στα ούρα Νa+ < 20mEq/L, με εξαίρεση ασθενείς με εμέτους, όπου λόγω της συνοδού συνήθως μεταβολικής αλκάλωσης αποβάλλεται με τα ούρα Νa+ μαζί με την περίσσεια των διττανθρακικών. Εξωνεφρική απώλεια Νa+, με εξαίρεση τους εμέτους, χαρακτηρίζεται από Νa+ ούρων < 20mEq/L και δυνατόν να οφείλεται σε διάρροιες, συρίγγια, εφίδρωση (ιδιαίτερα σε ασθενείς με κυστική ίνωση).

Υπονατριαιμία Η χορήγηση διουρητικών, όπως και η ωσμωτική διούρηση, αφενός προκαλούν αυξημένη απώλεια νερού και Νa+ με τα ούρα, αφετέρου η υποογκαιμία που προκαλούν οδηγεί σε έκκριση αντιδιουρητικής ορμόνης και κατακράτηση νερού, με αποτέλεσμα επιδείνωση της υπονατριαιμίας. Η νεφροπάθεια με απώλεια άλατος χαρακτηρίζει τους πολυκυστικούς νεφρούς, τη μυελώδη κυστική νόσο των νεφρών, την αποφρακτική ουροπάθεια κ.α.

Σύνοψη Υπονατριαιμίας (Na < 135 mEq/L) Ισοτονική (Posm ορού 280-285 mOsm/kg) Υπερλιπιδαιμία, υπερπρωτεϊναιμία Υπερτονική (Posm ορού >285 mOsm/kg) Υπεργλυκαιμία Υπέρτονη έγχυση γλυκόζης, μανιτόλης, γλυκίνης Δηλητηρίαση με αιθανόλη, αιθυλενογλυκόλη, μεθανόλη, ισοπροπυλική αλκοόλη Υποτονική

Είδη Υποτονικής Υπονατριαιμίας Υποτονική (Posm ορού <280 mOsm/kg) Υποογκική απώλειες από γαστρεντερικό, δέρμα, πνεύμονα & νεφρούς (διουρητικά, πολυουρική φάση οξείας νεφρικής ανεπάρκειας, επινεφριδιακή ανεπάρκεια, υποαλδοστερονισμός) Υπερογκική καρδιακή ανεπάρκεια, κίρρωση, νεφρική ή ηπατική ανεπάρκεια Ισοογκική Δηλητηρίαση με νερό, επινεφριδιακή & νεφρική ανεπάρκεια, SIADH (Syndrome of Inappropriate ADH Secretion) κ.λπ.

Χλώριο - Chloride (Cl) Ένα κύριο ανιόν στενά συνδεμένο με το νάτριο στα τρόφιμα, τους ιστούς του σώματος, των υγρών και των απεκκρίσεων του σώματος. Απορροφάται άμεσα, μαζί με το νάτριο. Απεκκρίνεται κυρίως από τα νεφρά (μόλις ~2% με τα περιττώματα και ~4-5% με τη διαπνοή). Σημαντικό στην οσμωτική ισορροπία, την οξεοβασική ισορροπία και το σχηματισμό του γαστρικού HCl.

Ομοιόσταση Χλωρίου (Cl-) Κύριο ανιόν εξωκυτταρίου χώρου. Ολικό TB-Cl 33 mEq/kg. Εξωκυττάριο ECF-Cl 90%. Ενδοκυττάριο ICF-Cl 10% (ερυθρά αιμοσφαίρια, γονάδες, δέρμα, στομάχι). Ορού 96-106 mEq/L.

Διαταραχές χλωρίου αίματος Περίσσεια χλωρίου: Υπερχλωραιμική οξέωση (π.χ. δηλητηρίαση από χλωριούχο νάτριο), βλέπε χάσμα ανιόντων. Υπερογκαιμία. Έλλειψη χλωρίου: Υποχλωραιμική αλκάλωση, βλέπε χάσμα ανιόντων. Υποογκαιμία. Έμμετοι (pernicious vomiting). Ψυχοκινητικές διαταραχές (psychomotor disturbances).

Διαταραχές συγκέντρωσης Cl- Το Cl- στο αίμα ερμηνεύεται σε σχέση με το Na+ και μπορεί να μεταβληθεί με δύο συνέπειες: Διαταραχές ενυδάτωσης : Ανάλογη μεταβολή Cl- & Na+. Διαταραχές οξεοβασικής ισορροπίας : Δυσανάλογη μεταβολή Cl- & Na+.

Παράλληλη Αύξηση Cl- & Na+ στο αίμα HCO3 AG pCO2 pH Φυσιολογικό 140 102 25 13 40 7,42 Αφυδάτωση & οξέωση με αυξημένο AG (anion gap) Αύξηση 156 10% 113 10 33 23 7,26

Παράλληλη Μείωση Cl- & Na+ στο αίμα -HCO3 AG pCO2 pH Φυσιολογικό 140 102 25 13 40 7,42 Υπερυδάτωση Μείωση 126 10% 91 10

Μείωση Na+ & όχι Cl- στο αίμα HCO3 AG pCO2 pH Φυσιολογικό 140 102 25 13 40 7,42 Υπερυδάτωση & Υπερχλωραιμική οξέωση Μείωση 126 10% 101 0% 15 10 31 7,31