1 ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΙΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 13 Η - ΠΕΙΝΑ & ΚΟΡΕΣΜΟΣ - ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ;

2 Πρόσληψη τροφής Πρόσληψη τροφής: Είναι βιολογικό φαινόμενο που σκοπό έχει τη διατήρηση του ενεργειακού ισοζυγίου. Διαιτητική συμπεριφορά: Είναι το πως, ο "τρόπος που τρώμε". Αναφέρεται στην ποιότητα της τροφής, στις διαιτητικές προτιμήσεις και αποστροφές, καθώς και στην ηδονική δράση των τροφών. Επιδρά στο ενεργειακό ισοζύγιο και στη φυσιολογία μας. Στον άνθρωπο, η ποσότητα της προσλαμβανομένης τροφής είναι διαφορετική από μέρα σε μέρα αλλά και μεταξύ διάφορων χρονικών περιόδων. Το φαινόμενο παρατηρείται ακόμα και σε άτομα με σταθερό σωματικό βάρος για πολλά χρόνια.

3

4 Πρόσληψη τροφής και σωματικό βάρος Υπάρχουν μηχανισμοί που τροποποιούν το «κατώφλι» εμφάνισης της πείνας και του κορεσμού. Οι μηχανισμοί εξαρτώνται από το σωματικό βάρος. Η αρχή του γεύματος δεν είναι μόνο εκδήλωση πείνας αλλά επηρεάζεται από το περιβάλλον, ενώ η διάρκεια του γεύματος και το χρονικό σημείο εμφάνισης κορεσμού, η ποσότητα και η κατάχρηση (υπερφαγία) τροφής, εξαρτώνται επίσης από νευροενδοκρινικούς παράγοντες.

5 Συνήθη αίτια υπερφαγίας 1. Η παράλειψη γευμάτων και μικρογευμάτων (εξισορροπητική πρόσληψη τροφής), 2. Η έλλειψη ύπνου (κόπωση, απώλεια αυτοελέγχου), το βιολογικό ρολόι, 3. Μεγάλες μερίδες + αλάτι, ζάχαρη, γευστικά, 4. Χρήση «πυκνών» ενεργειακά τροφίμων (γλυκά, κρουασάν, τυρόπιτες κ.λπ.), 5. Ελλιπής κατανάλωση φυτικών ινών, 6. Διαφήμιση και προώθηση ταχυφαγείων, 7. «Ψευδο-υγιεινά» τρόφιμα (π.χ. με φρουκτόζη), 8. Άγχος και κατάθλιψη (συναισθηματικό φαγητό).

6 Το βιολογικό ρολόι

7 Επίδραση της υπερφαγίας στο βιολογικό ρολόι Η υπερφαγία μεταβάλλει το μηχανισμό του ρολογιού του σώματος και αλλάζει το χρονοδιάγραμμα των εσωτερικών σημάτων, συμπεριλαμβανομένου και του ελέγχου της όρεξης. Υπερφαγία και διατροφή υψηλή σε λιπαρά μπορεί να απορυθμίζει το εσωτερικό ή κιρκαδιανό ρολόι με συνέπεια πρόσθετη λήψη τροφής ακόμη και σε περιόδους που διατίθενται για ανάπαυση ή ύπνο. Επίσης επιδρούν στα γονίδια, που κωδικοποιούν το βιολογικό ρολόι στον εγκέφαλο και τους ιστούς, προκαλώντας μειωμένη έκφρασή τους.

8 Ο ΦΑΥΛΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΦΑΓΙΑΣ (Koob and Le Moal, 2001)

9 Γεύματα Η ποσότητα της προσλαμβανομένης τροφής εξαρτάται από τον αριθμό, το μέγεθος και την ενεργειακή περιεκτικότητα των γευμάτων. Το γεύμα αποτελεί τη βασική μονάδα της διαιτητικής συμπεριφοράς του ανθρώπου και σε αυτό θα πρέπει να επικεντρωθεί η ανάλυσή της. Για κάθε γεύμα μπορούμε να διακρίνουμε 3 φάσεις: Έναρξη: Είναι η πείνα για πρόσληψη τροφής γενικώς ή η όρεξη για κατανάλωση συγκεκριμένης τροφής - Διάρκεια - Τέλος (κορεσμός).

10 Έναρξη γεύματος Οι βιολογικοί μηχανισμοί που έχουν προταθεί για την έναρξη του γεύματος είναι: Οι συσπάσεις του στομάχου. Πολλοί άνθρωποι αντιλαμβάνονται την πείνα από συσπάσεις στο στομάχι ή βορβορυγμούς. Αλλά και το αντίθετο, αν δεν γουργουρίζει το στομάχι, νομίζουμε ότι δεν πεινάμε. Οι συσπάσεις του στομάχου ήταν για πολλά χρόνια η επικρατούσα θεωρία της πείνας. Σήμερα, αν και το φαινόμενο αυτό είναι πραγματικό, θεωρούμε ότι είναι εκδήλωση πείνας και όχι το αρχικό ερέθισμα.

11

12 Έναρξη γεύματος H γεύση της τροφής. H αίσθηση που μας προκαλεί η γεύση μας ανοίγει την όρεξη. O ρυθμός πρόσληψης της τροφής είναι αρχικά ταχύς. Αυτό καθαυτό το γεύμα αποτελεί ερέθισμα. Οι Γάλλοι λένε "L' appetit vient en mangeant" όπως "τρώγοντας έρχεται η όρεξη". Με την πάροδο της ώρας ο αρχικός ρυθμός μειώνεται, ενώ η ίδια η τροφή μας φαίνεται όλο και λιγότερο γευστική. H θερμοκρασία του περιβάλλοντος. Πολλές μελέτες έχουν αποδείξει ότι ο άνθρωπος πεινάει περισσότερο όταν κάνει κρύο, ενώ περιορίζεται η όρεξη σε υψηλές θερμοκρασίες του περιβάλλοντος.

13 Η μία γεύση επηρεάζει την άλλη, πολλαπλοί συνδυασμοί Μonosodium glutamate (MSG), guanosine monophosphate (GMP), inosine monophosphate (IMP).

14 Μεταβολές της γλυκόζης στο αίμα και έναρξη γεύματος H δυναμική των μεταβολών της γλυκόζης στο αίμα: Αν και σε πειραματικό επίπεδο φαίνεται ότι υφίστανται τέτοιου είδους μηχανισμοί, η κλινική πράξη δεν αποδεικνύει ότι στον άνθρωπο δρουν σημαντικά. Πολλοί άνθρωποι δεν παίρνουν πρωινό, ενώ έχουν περάσει 8-12 ώρες από το προηγούμενο γεύμα και επομένως τα επίπεδα ενέργειας και γλυκόζης του οργανισμού είναι χαμηλά. Άλλα και όταν χωρίς να πεινάμε, μας προσφερθεί κάποια εκλεκτή τροφή, μπορεί να την καταναλώσουμε και μάλιστα με μεγάλη όρεξη.

15 Έναρξη γεύματος και ενεργειακά αποθέματα Τα ενεργειακά επίπεδα του οργανισμού: Ο άνθρωπος σταματάει να τρώει όταν αποκαταστήσει τα ενεργειακά του αποθέματα. Θεωρείται γενικά, ότι μέσω του αίματος μεταφέρονται βιοχημικά «σήματα» τα οποία πληροφορούν τον οργανισμό για τις «ενεργειακές εφεδρείες», ώστε να ρυθμίσει ανάλογα την ποσότητα προσλαμβανομένης τροφής. Ένα από τα «σήματα» που είναι υπεύθυνα για τη μεταφορά των πληροφοριών αυτών είναι τα επίπεδα των μη-εστεροποιημένων λιπαρών οξέων (MEΛO).

16 M.E.Λ.O ή N.E.F.A Κυμαίνονται από περίπου μmol/L του πλάσματος μετά ολονύχτια νηστεία, έως μmol/L μετά από 72-ώρες νηστεία. Οι συγκεντρώσεις στο πλάσμα συνήθως είναι υψηλότερες στις γυναίκες από ότι στους άνδρες και η διαφορά αυτή γίνεται πιο έντονη μετά από σύντομη νηστεία. Οι συγκεντρώσεις καταστέλλονται σε δίαιτες υψηλές σε υδατάνθρακες και αυξάνονται σε καταστάσεις στρες, π.χ. συγκεντρώσεις μmol/L βρέθηκαν σε οδηγούς πριν από αγώνα αυτοκινήτου. Diabetes, October 2011, vol. 60, no. 10, Fatty Acids, Obesity, and Insulin Resistance: Time for a Reevaluation Fredrik Karpe, Julian R. Dickmann and Keith N. Frayn

17 ΚΒ = Ketone bodies, κετονοσώματα FA = Fatty acids bound on Albumin

18 M.E.Λ.O ή N.E.F.A Όταν τα επίπεδά τους στο αίμα είναι αυξημένα, που σημαίνει ότι γίνεται λιπόλυση για την παροχή 'καυσίμων', αυξάνει η πείνα και η διάρκεια γεύματος. Αντίθετα, όταν τα M.E.Λ.O είναι ελαττωμένα, που σημαίνει ότι επάρκεια τροφής ώστε να γίνεται και αποθήκευση, η ποσότητα που τρώμε μειώνεται. Ίσως αυτός είναι ένας μηχανισμός που συμβάλει στην πολυφαγία της παχυσαρκίας, όπου τα επίπεδα ΜΕΛΟ είναι υψηλά λόγω ινσουλιναντίστασης και διάσπασης/ανασύνθεσης μέρους του λίπους.

19 M.E.Λ.O ή N.E.F.A Στα παχύσαρκα άτομα, τα επίπεδα M.E.Λ.O είναι σταθερά αυξημένα* λόγω ινσουλινο-αντίστασης περισσότερο παρά λιπόλυσης από έλλειψη τροφής. Το φαινόμενο αυτό δίνει «παραπλανητικό» σήμα ότι λείπει τροφή και το παχύσαρκο άτομο τρώει περισσότερο από όσο συνήθως χρειάζεται. Βέβαια, υπάρχουν αντιρρήσεις για τη θεωρία αυτή**. *J. Hum. Hypertens Jan; 21(1):12-9, 2006 Oct 19. Non-esterified fatty acids and blood pressure elevation: a mechanism for hypertension in subjects with obesity/insulin resistance? Sarafidis PA, Bakris GL. **Diabetes, October 2011 vol. 60, no. 10, Fatty Acids, Obesity, and Insulin Resistance: Time for a Reevaluation. Fredrik Karpe, Julian R. Dickmann and Keith N. Frayn

20 ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΕΙΝΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΟΡΕΣΜΟΥ

21

22 Η ΓΚΡΕΛΙΝΗ Συντίθεται στο στομάχι και το δωδεκαδάκτυλο, Διεγείρει την όρεξη (↑NPY & AgRP), Τα επίπεδά της αυξάνονται προγευματικά και ελαττώνονται min μετά το γεύμα, Χαμηλότερα επίπεδα στην παχυσαρκία, Τα επίπεδά της αυξάνονται επί καχεξίας και μετά από απώλεια βάρους, Τα επίπεδα ↓ μετά γαστρική παράκαμψη (bypass surgery), λόγω της ελάττωσης έκκρισης γκρελίνης και αλλαγής της φυσιολογίας του στομάχου.

23 Η ΕΚΚΡΙΣΗ ΓΚΡΕΛΙΝΗΣ

24

25 Ενεργειακή ομοιόσταση και ΚΝΣ O ανθρώπινος οργανισμός έχει ανάγκη από «μηνύματα - πληροφοριοδότες» που θα ενημερώνουν συνεχώς το KNΣ για την ενεργειακή του ομοιοστασία, όχι μόνο για τη ρύθμιση της ποσότητος ενός γεύματος αλλά και για τα μακροχρόνια ενεργειακά του αποθέματα, δηλαδή για τη ποσότητα του λιπώδους ιστού.

26 Ενεργειακή ομοιόσταση και ΚΝΣ Πεπτιδικές ορμόνες του γαστρεντερικού συστήματος. Μετά την είσοδο της τροφής στο έντερο, αρχίζουν να εκκρίνονται διάφορες ορμόνες (γλυκαγόνη, χολοκυστοκινίνη κα), η επίδραση των οποίων στο κεντρικό νευρικό σύστημα επιφέρει μείωση της προσλαμβανομένης τροφής μέχρι και πλήρους αναστολής (κορεσμός). Άλλοι παράγοντες που επιδρούν στη διάρκεια και το τέλος του γεύματος είναι τα επίπεδα των αμινοξέων στο αίμα (βλέπε σεροτονίνη) που προέρχονται από τον καταβολισμό των πρωτεϊνών και την εντερική τους απορρόφηση, καθώς και η σχέση τροφής/νερού στο στομάχι και το λεπτό έντερο.

27 Οι ορμόνες που ρυθμίζουν την όρεξη χωρίζονται σε δύο κατηγορίες:  Βραχείας δράσης (Γκρελίνη – Χολοκυστοκινίνη) Συντελούν στην έναρξη ή την λήξη του γεύματος.  Παρατεταμένης δράσης (Λεπτίνη – Ινσουλίνη) Συντελούν στη διατήρηση των αποθηκών του σωματικού λίπους σταθερών.

28 Ινσουλίνη και Λεπτίνη Oι κύριοι «πληροφοριοδότες» είναι ορμόνες: η ινσουλίνη και η λεπτίνη. Είναι γνωστό ότι και οι δύο αυτές ορμόνες αυξάνουν ανάλογα με την ποσότητα του λιπώδους ιστού αλλά και μετά τη λήψη τροφής. Επομένως, βιολογικά έχουν τη δυνατότητα να ελέγξουν, μέσω του KNΣ, τη διάρκεια του γεύματος και τη μεταβολική δραστηριότητα, καθώς και τα επίπεδα ενεργειακής πρόσληψης μακροχρόνια.

29

30 Ινσουλίνη και Λεπτίνη Tα χαρακτηριστικά των 2 αυτών ορμονών που τους δίνουν την ιδιότητα της ορμονικής έκφρασης του λιπώδους ιστού είναι: 1). Tα επίπεδά τους στο αίμα είναι ανάλογα της μάζας του λιπώδους ιστού. 2). Διαπερνούν τον αιματο-εγκεφαλικό φραγμό προς το KNΣ, ανάλογα με τα επίπεδά τους στο αίμα. 3). Υπάρχουν υποδοχείς για τη λεπτίνη και την ινσουλίνη σε νευρώνες που ελέγχουν τη μεταβολική δραστηριότητα. 4). H χορήγησή τους κατευθείαν στο KNΣ (σε υγιή άτομα) αναστέλλει την πρόσληψη τροφής.

31 Ινσουλίνη και Λεπτίνη Όταν αυξάνει η ποσότητα του σωματικού λίπους, αυξάνονται παράλληλα τα επίπεδα ινσουλίνης και λεπτίνης στο αίμα. Mέσω της κυκλοφορίας του αίματος, οι δύο αυτές ορμόνες φτάνουν στον υποθάλαμο, όπου ενεργοποιούν τα καταβολικά νευρο-ενδοκρινικά κυκλώματα, δηλαδή μηχανισμούς αναστολής πρόσληψης τροφής και αύξησης μεταβολικής δραστηριότητος.

32 Ινσουλίνη και Λεπτίνη Τhe interaction between insulin and leptin. NPY, neuropeptide Y; NOR, norephinephrine; TAG, triglycerides; UCP, uncoupling protein.

33 Ινσουλίνη και Λεπτίνη H υπερινσουλιναιμία και η ινσουλινοαντίσταση που παρατηρούνται στα παχύσαρκα άτομα πιθανόν να έχουν και αντιρροπιστική δράση, με τα αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης στο KNΣ να αναστείλουν την περαιτέρω αύξηση του σωματικού βάρους. Αντίθετα, όταν η εκκριτική ικανότητα του παγκρέατος μειωθεί και εγκατασταθεί διαβήτης, τότε μειώνονται και οι ανασταλτικές επιδράσεις της ινσουλίνης και έτσι έχουμε πολυφαγία. Ίσως αυτή είναι μία αιτία της πολυφαγίας σε πάσχοντες από διαβήτη ενηλίκων.

34 Ινσουλίνη και Λεπτίνη H επίδραση της λεπτίνης φαίνεται να είναι ισχυρότερη από της ινσουλίνης στους μηχανισμούς πρόσληψης τροφής. H έλλειψη λεπτίνης, προκαλεί βαρεία παχυσαρκία και σε αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης, ενώ η έλλειψη ινσουλίνης όχι. 1. H έκκριση λεπτίνης εξαρτάται από το ρυθμό που τα λιποκύτταρα προσλαμβάνουν και χρησιμοποιούν τη γλυκόζη με τη δράση της ινσουλίνης. 2. H εναπόθεση λίπους στον οργανισμό απαιτεί την ύπαρξη ινσουλίνης και επομένως δεν μπορεί να υπάρξει αύξηση του ΣΒ επί απουσίας ινσουλίνης. 3. H στέρηση τροφής σε παχύσαρκα άτομα, μειώνει περισσότερο τα επίπεδα ινσουλίνης και λεπτίνης από αυτά που θα έπρεπε να έχει το άτομο αυτό με την ακόμα πολύ αυξημένη μάζα λιπώδους ιστού.

35 Συνολικός ρόλος της λεπτίνης

36 Ινσουλίνη και Λεπτίνη Σε περιπτώσεις μείωσης του σωματικού λίπους, όπως κατά τη διάρκεια δίαιτας απώλειας βάρους, τα επίπεδα ινσουλίνης και λεπτίνης μειώνονται. Αυτό αναστρέφει τους παραπάνω μηχανισμούς, δηλαδή ενεργοποιούνται τα 'αναβολικά' κυκλώματα, που προκαλούν αύξηση της επιθυμίας για πρόσληψη τροφής, αύξηση διάρκειας του γεύματος και μείωση μεταβολικής δραστηριότητος. Tα νευροενδοκρινικά κυκλώματα που ενεργοποιούνται για να αυξηθούν οι ποσότητες της προσλαμβανομένης τροφής σε κατάσταση μείωσης του σωματικού λίπους, φαίνονται παρακάτω.

37 Μείωση μάζας λιπώδους ιστού NPY: Nευροπεπτίδιο Y, AgRP (Agouti related peptides): πεπτίδια ανάλογα με το γονίδιο Agouti, POMC: Προοπιομελανινοκορτίνη, α-MSH: α-Mελανινοκορτίνη.

38 Ορεξιογόνα και Ανορεξιογόνα Πεπτίδια Όλες οι διεργασίες γίνονται στον υποθάλαμο. Σε περιπτώσεις μείωσης του σωματικού λίπους, διεγείρονται τα ορεξιογόνα πεπτίδια και αναστέλλονται τα ανορεξιογόνα. Mε τους μηχανισμούς αυτούς, ο οργανισμός προσπαθεί να μεγιστοποιήσει την ποσότητα της προσλαμβανόμενης τροφής. Αντίθετα, όταν υπάρχει αύξηση του σωματικού λίπους και επομένως αύξηση των επιπέδων λεπτίνης και ινσουλίνης, οι μηχανισμοί αντιστρέφονται. Αυξάνει η δραστηριότητα των ανορεξιογόνων πεπτιδίων και μειώνεται η δραστηριότητα των ορεξιογόνων, κυρίως του νευροπεπτιδίου Y.

39 Λεπτίνη και πολυφαγία Πως όμως εξηγείται η επίμονη πολυφαγία που παρατηρείται σε κάποια άτομα που είναι ήδη παχύσαρκα και έχουν αυξημένα επίπεδα λεπτίνης; Ενοχοποιούνται δύο πιθανοί μηχανισμοί: 1. H λεπτίνη που κυκλοφορεί στο αίμα δεν μπορεί να διαπεράσει τον αιματο-εγκεφαλικό φραγμό σε ικανά ποσά και επομένως δεν μπορεί να ασκήσει τη δράση της στον υποθάλαμο. 2. Κάποιος ή κάποιοι από τους ορεξιογόνους ή ανορεξιογόνους υποδοχείς, είναι 'ανθεκτικοί' στη δράση λεπτίνης (αντίσταση στη λεπτίνη) και δεν ενεργοποιούνται οι εξαρτώμενοι μηχανισμοί.

40 Σημεία Κορεσμού Πως τα 'ορμονικά σήματα' του λιπώδους ιστού ρυθμίζουν το μέγεθος του καθενός γεύματος; H παράμετρος που καθορίζει το μέγεθος ενός γεύματος είναι ο χρόνος εμφάνισης σημείων κορεσμού. Σε αντίθεση με την έναρξη του γεύματος, διαδικασία που εξαρτάται κυρίως από ψυχολογικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες, η εμφάνιση κορεσμού είναι ένα μάλλον καθαρά βιολογικό φαινόμενο. H χορήγηση λεπτίνης δεν μειώνει τον αριθμό των γευμάτων, αλλά περιορίζει τη ποσότητα του κάθε γεύματος.

41 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΟΡΕΣΜΟΥ Μετά την έναρξη του γεύματος αρχίζουν να παράγονται από το ΓEΣ 'σήματα' κορεσμού. Tα σήματα αυτά είναι: η διάταση του στομάχου και του εντέρου, η χημική σύσταση του περιεχομένου τους, ο μεταβολισμός των θρεπτικών στοιχείων στο ήπαρ, η έκκριση ορμονών όπως η χολοκυστοκινίνη κ.α. Όλα αυτά τα σήματα, δια των κεντρομόλων ινών του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος και δια μέσου της σπονδυλικής στήλης, φτάνουν στον πυρήνα της μονήρους δεσμίδας, ένα νευρικό σχηματισμό του αρχεγκεφάλου όπου γίνεται η διεργασία του κορεσμού και επομένως ο τερματισμός του γεύματος.

42 ΧΟΛΟΚΥΣΤΟΚΙΝΙΝΗ Η πρώτη γαστρεντερική ορμόνη που εμπλέκεται στον κορεσμό. Απελευθερώνεται από το γαστρεντερικό μεταγευματικά και μένει υψηλή για 5 hr. Η έκκρισή της διεγείρεται από την παρουσία πρωτεΐνης και λίπους στο δωδεκαδάκτυλο Έχει διεγερτική δράση στην έκκριση ινσουλίνης, στη σύσπαση της χοληδόχου κύστης, την έκκριση παγκρεατικού υγρού και την κινητικότητα του εντέρου. Υπάρχουν υποδοχείς CCK στο στέλεχος και τον υποθάλαμο, για τη ρύθμιση του κορεσμού.

43 ΠΕΠΤΙΔΙΟ – ΥΥ (PYY) Oρμόνη που παράγεται στο ενδοκρινικό σύστημα κυττάρων του περιφερικού GIT. Επίπεδα ↑ μετά τη λήψη τροφής, περίπου ανάλογα με την θερμιδική πρόσληψη → αναστέλλει την κινητικότητα του εντέρου, ↓ πρόσληψη τροφής (κεντρικά), ↓ επίπεδα γκρελίνης. Μείωση των επιπέδων του πεπτιδίου σε περίπτωση παχυσαρκίας. P-YY εγχύσεις →↓ λήψη τροφής σε παχύσαρκα άτομα αλλά και σε λεπτά άτομα.

44 ΤΟ ΠΕΠΤΙΔΙΟ GLP-1 Απελευθερώνεται από ενδοκρινικά κύτταρα του GIT μετά το γεύμα. Ενισχύει την έκκριση ινσουλίνης, αναστέλλει την έκκριση γλυκαγόνης και καθυστερεί την γαστρική κένωση. Έχει ανασταλτική δράση στην πρόσληψη τροφής. Τα επίπεδα GLP-1 παρουσιάζονται ελαττωμένα στην παχυσαρκία. Ο υποδοχέας του βρίσκεται στον μονήρη πυρήνα (nucleus solitarius) στο στέλεχος του εγκεφάλου και στον υποθάλαμο.

45

46 Λεπτίνη – Ινσουλίνη – Χολοκυστοκινίνη Έχει δειχθεί πειραματικά, ότι η λεπτίνη και η ινσουλίνη αυξάνουν την ικανότητα κορεσμού που έχει η χολοκυστοκινίνη. Φαίνεται ότι, περισσότερες από μία περιοχές του εγκεφάλου εμπλέκονται στην ενεργειακή ομοιοστασία του οργανισμού. Εκτός από τις πεπτιδικές ορμόνες που επιδρούν στην ενεργειακή ομοιοστασία, σημαντική είναι και η επίδραση των νευροδιαβιβαστών-μονοαμινών του KNΣ: (βλέπε επόμενες διαφάνειες).

47 Νευροδιαβιβαστές και όρεξη 1. Αδρεναλίνη. H δράση της είναι ορεξιογόνος. 2. Ντοπαμίνη. H μείωση της ντοπαμίνης που μπορεί να προκληθεί από παθολογικά αίτια, φάρμακα ή συγγενή αίτια, επιφέρει έντονες διαταραχές της θρέψης και κινητικές διαταραχές. Γίνεται προσπάθεια να εξελιχθούν φάρμακα τα οποία να δρουν σε μερικούς μόνο υποδοχείς της ντοπαμίνης, ώστε να έχουμε επίδραση μόνο στους μηχανισμούς πρόσληψης τροφής. 3. Σεροτονίνη. Μειώνει την πρόληψη τροφής. Μέρος της ανορεκτικής δράσης της λεπτίνης ασκείται μέσω της σεροτονίνης.

48

49 Σεροτονίνη, διάθεση, πείνα Η σεροτονίνη (στο κεντρικό νευρικό σύστημα) ελέγχει τη διάθεση μας. Όταν τρώμε υδατάνθρακες, τα επίπεδα της σεροτονίνης αυξάνονται βελτιώνεται η διάθεσή μας (μικρογεύμα πριν τον ύπνο). Τα μειωμένα επίπεδα σεροτονίνης προκαλούν αίσθημα πείνας και επιθυμία για γλυκά, οπότε στρεφόμαστε σε απλά σάκχαρα, τα οποία θα ανεβάσουν τα επίπεδα της σεροτονίνης μαζί και τη διάθεση μας. Αυτά προκαλούν έκκριση ινσουλίνης, που μειώνει τις συγκεντρώσεις ορισμένων (βαλίνη, λευκίνη, ισολευκίνη) αμινοξέων στο πλάσμα, περισσότερο από ότι της τρυπτοφάνης (πρόδρομος σεροτονίνης) που είναι δεσμευμένη στην αλβουμίνη.

50 Ένας παράγοντας που επηρεάζει τα επίπεδα σεροτονίνης είναι η πρόσληψη υδατανθράκων. Καταναλώνοντας τρόφιμα πλούσια σε υδατάνθρακες αυξάνονται τα επίπεδα ινσουλίνης στο αίμα. Η αύξηση των επιπέδων της ινσουλίνης έχει ως αποτέλεσμα την αυξημένη μεταφορά τρυπτοφάνης στον εγκέφαλο. LNAA: Large Neutral Amino Acids

51 Η σχέση τρυπτοφάνης με τα μεγάλα άπολα αμινοξέα (βαλίνη, λευκίνη, ισολευκίνη) ΑΥΞΗΣΗ Ή ΜΕΙΩΣΗ

52 Παρέμβαση στην ανορεξία μέσω αμινοξέων που επηρεάζουν την πρόσληψη τρυπτοφάνης από το ΚΝΣ Laviano A et al. (2005) Therapy Insight: cancer anorexia-cachexia syndrome- when all you can eat is yourself. Nat Clin Pract Oncol, 2: 158–165.

53 Η μελατονίνη Η ορμόνη μελατονίνη παράγεται από την επίφυση και εμπλέκεται σε πολλές λειτουργίες, μεταξύ άλλων και στην αντίδραση του σώματος στο φως. Κατά τη διάρκεια της μέρας παράγεται λίγη μελατονίνη, όμως η παραγωγή της αυξάνεται τη διάρκεια της νύχτας. Καταστέλλει την έκκριση γκρελίνης και την όρεξη. Η μελατονίνη προκαλεί υπνηλία, ρίχνει τη θερμοκρασία του σώματος, μειώνοντας έτσι την εγρήγορση του. Με την ηλικία η παραγωγή μελατονίνης μειώνεται - ίσως είναι ένας από τους λόγους που οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας είναι πιο επιρρεπείς στην αϋπνία.

54 Η μελατονίνη

55 Συμπεράσματα

56 ΙΣΤΟΙ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΑ ΣΤΗΝ ΟΜΟΙΟΣΤΑΣΗ ΠΕΙΝΑΣ- ΚΟΡΕΣΜΟΥ Oxyntomodulin (OXM)

57 PVN - paraventricular nucleus; NST - nucleus of the tractus solitarius; CCK - cholecystokinin; FFA - free fatty acids; T: LNAA, tryptophan: large neutral amino acids.

58 Η ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΩΜΑΤΙΚΟΥ ΒΑΡΟΥΣ Τα ενεργειακά αποθέματα είναι πολύ σημαντικά για την επιβίωση. Η ικανότητα να αποθηκεύει κάποιος ενέργεια αποτέλεσε εξελικτικό πλεονέκτημα Το ανθρώπινο είδος φέρει γονίδια που ευνοούν την ενεργειακή πρόσληψη και περιορίζουν την δαπάνη (Κρήτη, Σικελία, Σαρδηνία, Κορσική)

59

60 Βιολογία της όρεξης και του κορεσμού Στον σύγχρονο άνθρωπο, πλέον των βιολογικών μηχανισμών που ευνοούν την αναζήτηση τροφής, υπάρχουν και άλλα φαινόμενα από το περιβάλλον που επιδρούν στη διαιτητική του συμπεριφορά. Οι παράγοντες αυτοί είναι κυρίως 'γνωστικού' τύπου και περιλαμβάνουν συνήθειες της οικογένειας, το κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, τον τρόπο ζωής, τη θρησκεία κα.

61 Βιολογία της όρεξης και του κορεσμού Εξωτερικά ερεθίσματα τα οποία στο παρελθόν συνδυάστηκαν με πρόσληψη τροφής, μπορούν να διεγείρουν την όρεξη ακόμα και όταν δεν υπάρχουν πραγματικές ενεργειακές ανάγκες. Το περιβάλλον και οι προσωπικές εμπειρίες, ευχάριστες ή δυσάρεστες, δημιουργούν διεργασίες 'μάθησης'. Μεταβολές της όρεξης παρατηρούνται στις γυναίκες κατά τη διάρκεια της κύησης, αλλά και στη προ- εμμηνορυσιακή φάση του κύκλου, τότε που είναι δυνατόν να είναι ή να μείνουν έγκυος.

62 Βιολογία της όρεξης H κατανόηση των μηχανισμών πρόσληψης τροφής-κορεσμού, είναι απαραίτητη για την παρέμβαση και την αντιμετώπιση των καταστάσεων και νοσημάτων που σχετίζονται με την πρόσληψη τροφής, όπως η παχυσαρκία.