M. PARKIN, M. POWELL, K. MATTHEWS Αρχές οικονομικής 120/9/2016

Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν Ορισμός του ΑΕΠ Το ΑΕΠ ή ακαθάριστο εγχώριο προϊόν είναι η αξία αγοράς όλων των τελικών προϊόντων και υπηρεσιών που παράγονται σε μια χώρα σε ορισμένη χρονική περίοδο. Ο ορισμός αυτός έχει τέσσερα μέρη:  Αξία αγοράς  Τελικά προϊόντα και υπηρεσίες  Που παράγονται σε μια χώρα  Σε ορισμένη χρονική περίοδο Προκειμένου να αξιολογήσουν την κατάσταση της οικονομίας, οι οικονομολόγοι, οι οικονομικοί αναλυτές και οι πολιτικοί ανατρέχουν στις μετρήσεις του ΑΕΠ και στην αύξηση του ΑΕΠ. Όμως τι ακριβώς είναι το ΑΕΠ και τι μας λέει για την κατάσταση της οικονομίας; Πώς μπορούμε να συγκρίνουμε την οικονομική ευημερία μιας χώρας με μιας άλλης; Πώς μπορούμε να συγκρίνουμε την οικονομική μεγέθυνση της δεκαετίας του 2000 με αυτήν της δεκαετίας του 1930;

Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν Τελικά προϊόντα και υπηρεσίες Για να υπολογίσουμε το ΑΕΠ, βρίσκουμε την αξία των τελικών προϊόντων και υπηρεσιών που παράγονται. Το τελικό προϊόν (ή υπηρεσία) είναι το αγαθό που αγοράζει ο τελικός του χρήστης σε μια ορισμένη χρονική περίοδο. Διαφέρει από το ενδιάμεσο αγαθό (ή υπηρεσία), δηλαδή από το αγαθό που παράγει μια εταιρεία και το αγοράζει μια άλλη για να το χρησιμοποιήσει ως συστατικό μέρος ενός τελικού προϊόντος ή υπηρεσίας. Αν αθροίζαμε την αξία των ενδιάμεσων αγαθών και υπηρεσιών με αυτή των τελικών προϊόντων και υπηρεσιών, θα μετρούσαμε το ίδιο πράγμα πολλές φορές – πρόβλημα που ονομάζουμε διπλό υπολογισμό. Αξία αγοράς Το ΑΕΠ είναι μια αξία αγοράς – τα αγαθά και οι υπηρεσίες αξιολογούνται σύμφωνα με την τιμή στην οποία ανταλλάσσονται στην αγορά.

Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν Που παράγονται σε μια χώρα Το ΑΕΠ μετράει την παραγωγή σε μια συγκεκριμένα χώρα – το εγχώριο προϊόν. Σε ορισμένη χρονική περίοδο Το ΑΕΠ μετράει την αξία παραγωγής σε ορισμένη χρονική περίοδο – συνήθως τρίμηνο ή έτος.

Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν ΑΕΠ και κυκλική ροή δαπάνης και εισοδήματος Το ΑΕΠ μετράει την αξία παραγωγής, η οποία ισούται με τη συνολική δαπάνη των τελικών προϊόντων και το συνολικό εισόδημα. Το γεγονός ότι η αξία του εισοδήματος είναι ίση με αυτή της παραγωγής δείχνει την άμεση σχέση μεταξύ της παραγωγικότητας και του βιοτικού επιπέδου. Η κυκλική ροή του διαγράμματος στο Σχήμα 10.1 δείχνει ότι το εισοδήματος, η δαπάνη και η αξία παραγωγής είναι ίσα.

Νοικοκυριά και επιχειρήσεις Στις αγορές συντελεστών, τα νοικοκυριά παρέχουν υπηρεσίες εργασίας, κεφαλαίου και γης, και οι επιχειρήσεις τις αγοράζουν. Γι’ αυτές τις υπηρεσίες συντελεστών, οι επιχειρήσεις πληρώνουν στα νοικοκυριά ένα εισόδημα: μισθούς για υπηρεσίες εργασίας, επιτόκια για τη χρήση κεφαλαίου και ενοίκια για τη χρήση ακίνητης περιουσίας. Ένας τέταρτος παραγωγικός συντελεστής, η επιχειρηματικότητα, αμείβεται με κέρδη. Στο σχήμα, η ροή Y, δείχνει το συνολικό εισόδημα που πληρώνουν οι επιχειρήσεις στα νοικοκυριά. Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν

Στις αγορές αγαθών, τα νοικοκυριά αγοράζουν καταναλωτικά αγαθά και υπηρεσίες. Το σύνολο των χρημάτων που διατίθενται για αυτά τα αγαθά και υπηρεσίες συνιστούν τη λεγόμενη καταναλωτική δαπάνη η οποία παριστάνεται με τη ροή C. Οι επιχειρήσεις αγοράζουν και πωλούν καινούργιο κεφαλαιουχικό εξοπλισμό στις αγορές αγαθών. Οι αγορές καινούριων εργοστασίων, εξοπλισμού και κτιρίων, καθώς και οι προσθήκες στο απόθεμα, ονομάζονται επενδύσεις και αναπαριστώνται με τα βέλη Ι. Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν

Κυβερνήσεις Οι κυβερνήσεις αγοράζουν αγαθά και υπηρεσίες από εταιρείες, και τα χρήματα που ξοδεύουν γι’ αυτά τα αγαθά και τις υπηρεσίες αποτελούν την κυβερνητική δαπάνη. Η κυβερνητική δαπάνη για αγαθά και υπηρεσίες αντιστοιχεί στα βέλη G. Οι κυβερνήσεις χρηματοδοτούν τις δαπάνες τους με φόρους και μεταφέρουν χρήματα προς τα νοικοκυριά, π.χ. υπό τη μορφή επιδομάτων ανεργίας και επιδοτήσεων σε εταιρείες. Αυτές οι χρηματικές μεταβιβάσεις, όπως και οι φόροι, δεν είναι μέρος της κυκλικής ροής δαπάνης και εισοδήματος. Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν

Υπόλοιπος κόσμος Οι επιχειρήσεις πουλάνε αγαθά και υπηρεσίες σε όλο τον κόσμο, εξαγωγές, και αγοράζουν αγαθά και υπηρεσίες από όλο τον κόσμο, εισαγωγές. Η αξία των εξαγωγών (Χ) μείον την αξία των εισαγωγών (Μ) μας δίνει την αξία των καθαρών εξαγωγών. Στο Σχήμα 10.1, οι καθαρές εξαγωγές συμβολίζονται με τη ροή Χ – Μ. Όταν οι καθαρές εξαγωγές είναι θετικές, η φορά της καθαρής ροής αγαθών και υπηρεσιών είναι από τον υπόλοιπο κόσμο προς τις επιχειρήσεις. Όταν οι καθαρές εξαγωγές είναι αρνητικές, η φορά της καθαρής ροής αγαθών και υπηρεσιών είναι από τις επιχειρήσεις προς τον υπόλοιπο κόσμο. Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν

Η κυκλική ροή δείχνει πως το ΑΕΠ μπορεί να υπολογιστεί με δύο τρόπους: Συνολική δαπάνη Η συνολική δαπάνη τελικών προϊόντων και υπηρεσιών, ισούται με την αξία παραγωγής των τελικών προϊόντων και υπηρεσιών, δηλαδή το ΑΕΠ. Συνολική δαπάνη= C + I + G + (X – M) Συνολικό εισόδημα Το συνολικό εισόδημα είναι ίσο με το συνολικό ποσό που πληρώνεται για τους χρησιμοποιούμενους συντελεστές – μισθοί, επιτόκια, ενοίκια και κέρδη. Οι επιχειρήσεις ξοδεύουν όλα τα χρήματα που εισπράττουν από την πώληση του προϊόντος τους, το συνολικό εισόδημα ισούται με τη συνολική δαπάνη, Y = C + I + G + (X – M)

Γιατί το εγχώριο προϊόν είναι «ακαθάριστο»; Ακαθάριστο σημαίνει πριν να αφαιρεθεί η απόσβεση του κεφαλαίου. Το αντίθετο του «ακαθάριστου» είναι το «καθαρό», δηλαδή το ποσό μετά την αφαίρεση της απόσβεσης κεφαλαίο υ. Η απόσβεση είναι η μείωση της αξίας του κεφαλαίου μιας επιχείρησης που οφείλεται σε απαρχαίωση ή φθορά λόγω χρήσης. Το συνολικό ποσό που ξοδεύεται για αγορές νέου κεφαλαίου και για αντικατάσταση κεφαλαίου που αποσβένεται λέγεται ακαθάριστη επένδυση. Το ποσό κατά το οποίο αυξάνεται η αξία του κεφαλαίου της επιχείρησης ονομάζεται καθαρή επένδυση. Καθαρή επένδυση = Ακαθάριστη επένδυση – Απόσβεση Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν

Η ακαθάριστη επένδυση είναι μια από τις δαπάνες που λαμβάνει υπόψη της η προσέγγιση δαπάνης για τον υπολογισμό του ΑΕΠ. Επομένως, η τελική αξία του συνολικού προϊόντος είναι ένα ακαθάριστο μέτρο. Το ακαθάριστο κέρδος, δηλαδή το κέρδος μιας επιχείρησης πριν να αφαιρεθεί η απόσβεση, είναι ένα από τα έσοδα που λαμβάνει υπόψη της η προσέγγιση εισοδήματος για τον υπολογισμό του ΑΕΠ. Και πάλι λοιπόν, η τελική αξία του συνολικού προϊόντος είναι ένα ακαθάριστο μέτρο. Χρησιμοποιούμε προβλέψεις του πραγματικού ΑΕΠ για δύο βασικούς λόγους:  Για να συγκρίνουμε το βιοτικό επίπεδο σε διαφορετικές χρονικές στιγμές.  Για να συγκρίνουμε το βιοτικό επίπεδο σε διαφορετικές χώρες. Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν

Το βιοτικό επίπεδο σε διαφορετικές χρονικές στιγμές Βρίσκουμε το πραγματικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ διαιρώντας το πραγματικό ΑΕΠ με τον πληθυσμό της χώρας. Το πραγματικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ μας λέει ποια είναι η αξία των αγαθών και υπηρεσιών που μπορεί να απολαύσει ένας μέσος καταναλωτής. Χρησιμοποιώντας το πραγματικό ΑΕΠ, αφαιρούμε την όποια επίδραση μπορεί να έχει στη σύγκρισή μας η αύξηση των τιμών και του κόστους διαβίωσης. Μακροχρόνια τάση Ένας βολικός τρόπος να συγκρίνουμε το πραγματικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε διαφορετικές χρονικές στιγμές είναι εκφράζοντάς το ως λόγο κάποιου έτους αναφοράς. Π.χ. το πραγματικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ του 1960 ήταν £8.070 και αυτό του 2010 ήταν £ Συνεπώς, το πραγματικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ του 2010 ήταν 2,6 φορές μεγαλύτερο από αυτό του 1960 – £ διά £ Χρήσεις και περιορισμοί του πραγματικού ΑΕΠ

Επισημαίνονται δύο χαρακτηριστικά αυτού του διαρκώς ανοδικού βιοτικού επιπέδου:  Αύξηση του δυνητικού κατά κεφαλήν ΑΕΠ.  Διακυμάνσεις του πραγματικού κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Το δυνητικό ΑΕΠ είναι η αξία της παραγωγής όταν υπάρχει πλήρης απασχόληση του εργατικού δυναμικού, το κεφαλαίου, της έγγειας ιδιοκτησίας και της επιχειρηματικής ικανότητας της οικονομίας. Χρήσεις και περιορισμοί του πραγματικού ΑΕΠ

Το Σχήμα 10.4 δείχνει το πραγματικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ του ΗΒ. Το δυνητικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ αυξάνεται με σταθερό ρυθμό επειδή οι ποσότητες των παραγωγικών και η παραγωγικότητά τους αυξάνονται επίσης με σταθερό ρυθμό. Το πραγματικό ΑΕΠ κυμαίνεται γύρω από το δυνητικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Το ΔΥΝΗΤΙΚΟ ΑΕΠ είναι η αξία της παραγωγής όταν υπάρχει πλήρης απασχόλησης των συντελεστών παραγωγής και της επιχειρηματικής ικανότητας.

Χρήσεις και περιορισμοί του πραγματικού ΑΕΠ Το Σχήμα 10.5 απεικονίζει τη σφήνα Lucas. Η φαρδιά γκρι γραμμή είναι το πραγματικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Η μαύρη λεπτή γραμμή είναι η τάση που θα είχε το πραγματικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ αν συνεχιζόταν ο ρυθμός μεγέθυνσης της δεκαετίας του Η σκιασμένη περιοχή είναι η σφήνα Lucas.

Χρήσεις και περιορισμοί του πραγματικού ΑΕΠ Το Σχήμα 10.6 απεικονίζει έναν επιχειρηματικό κύκλο. Η επέκταση είναι μια περίοδος κατά την οποία υπάρχει αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ − από το κοίλωμα στην κορυφή. Ως ύφεση ορίζεται συνήθως μια περίοδος μείωσης του πραγματικού ΑΕΠ –αρνητικός ρυθμός μεγέθυνσης του πραγματικού ΑΕΠ– για τουλάχιστον δύο διαδοχικά τρίμηνα.

Χρήσεις και περιορισμοί του πραγματικού ΑΕΠ Το βιοτικό επίπεδο σε διάφορες χώρες Δύο είναι τα προβλήματα που προκύπτουν από τη χρήση του πραγματικού ΑΕΠ ως μέτρο σύγκρισης του βιοτικού επιπέδου διάφορων χωρών: 1.Το πραγματικό ΑΕΠ της μιας χώρας πρέπει να μετατραπεί στη νομισματική μονάδα της άλλης. 2.Τα αγαθά και οι υπηρεσίες και των δύο χωρών πρέπει να αξιολογηθούν με βάση τις ίδιες τιμές. Η ισοτιμία ως μέτρο σύγκρισης του ΑΕΠ μιας χώρας με αυτό μιας άλλης δημιουργεί προβλήματα επειδή οι τιμές συγκεκριμένων προϊόντων σε μια χώρα μπορεί να είναι πολύ χαμηλότερες ή πολύ υψηλότερες από την άλλη χώρα. Για παράδειγμα, χρησιμοποιώντας την ισοτιμία για να υπολογίσουμε το ΑΕΠ της Κίνας σε δολάρια ΗΠΑ οδηγούμαστε σε εκτίμηση ότι το 2010, το πραγματικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ των ΗΠΑ ήταν 15 φορές αυτό της Κίνας.

Χρήσεις και περιορισμοί του πραγματικού ΑΕΠ Το Σχήμα10.7 απεικονίζει αυτό το πρόβλημα. Χρησιμοποιώντας την ισοτιμία της αγοράς και τις εγχώριες τιμές οδηγούμαστε σε μια εκτίμηση ότι η Κίνα είναι πολύ φτωχή. Το πραγματικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Κίνας είναι το 5% αυτού των ΗΠΑ το 2010.

Περιορισμοί του πραγματικού ΑΕΠ Το πραγματικό ΑΕΠ μετράει την αξία των αγαθών και των υπηρεσιών που πωλούνται στις αγορές. Στη συνέχεια εξετάζουμε κάποιους παράγοντες που επηρεάζουν το βιοτικό επίπεδο αλλά δεν περιλαμβάνονται στο ΑΕΠ:  Οικιακή παραγωγή  Παραοικονομία  Προσδόκιμο ζωής και υγεία  Ελεύθερος χρόνος  Ποιότητα περιβάλλοντος  Πολιτικές ελευθερίες και κοινωνική δικαιοσύνη Χρήσεις και περιορισμοί του πραγματικού ΑΕΠ