Επικοινωνία Βασικές δεξιότητες Παράφραση και αντανάκλαση συναισθημάτων Συνέντευξη Θέματα συνέντευξης

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο επαγγελματίας υγείας προκειμένου να έχει αποτελεσματική επικοινωνία με τον ασθενή, θα πρέπει η εκπαίδευση του να περιλαμβάνει ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας Αυτές είναι απαραίτητες για κάθε έναν που προσφέρει υπηρεσίες σε χώρους υγείας Η παροχή νοσηλευτικής φροντίδας, σε οξέα και χρόνια περιστατικά ή σε τελικά στάδια της νόσου, η παροχή οδηγιών και μηνυμάτων, η προσπάθεια υιοθέτησης ασφαλών και υγειών συμπεριφορών, καθώς και η επικοινωνία με τους συγγενείς ή αυτούς που φροντίζουν τον άρρωστο……… προϋποθέτουν ανάλογες δεξιότητες από την πλευρά του επαγγελματία υγείας

Επικοινωνiα Η δεξιότητα στην επικοινωνία με τους ασθενείς ίσως είναι η πιο σημαντική που πρέπει να αναπτύξει ο φοιτητής Οι αποτελεσματικές δεξιότητες συνέντευξης δίνουν τη δυνατότητα στους λειτουργούς υγείας να ανακαλύψουν τα προβλήματα των ασθενών, να συζητήσουν το πλάνο της θεραπείας και να αναπτύξουν μια καλή και αποτελεσματική σχέση

Οι απαραίτητες δεξιότητες περιλαμβάνουν: (1/5) Η συμπλήρωση - Λήψη ιατρικού ιστορικού (ο φοιτητής μαθαίνει τη βασική τεχνική των ερωτήσεων) Η συνέντευξη είναι πιο ανοιχτή και όχι τόσο επικεντρωμένη στην ασθένεια, όπως συμβαίνει με τη λήψη του ιστορικού (πρόκειται περισσότερο για έναν διάλογο, παρά για μια διαδικασία ερωτήσεων και απαντήσεων) Η παροχή πληροφοριών είναι διαφορετική από τη λήψη πληροφοριών (ο λειτουργός υγείας πρέπει να μιλά οργανωμένα, ξεκάθαρα, να αποφεύγει τη δύσκολη για τον ασθενή, ιατρική ορολογία)

Οι απαραίτητες δεξιότητες περιλαμβάνουν: (2/5) Η αποδοχή της υπευθυνότητας (έχει σχέση με την ευθύνη της ιατρικής φροντίδας του ασθενή) Η ανάπτυξη στενής σχέσης με τον ασθενή για άλλους είναι εύκολη και για άλλους δύσκολη διαδικασία (κάποιοι φοιτητές δυσκολεύονται να αναπτύξουν επαγγελματική σχέση με τον ασθενή, κάποιοι είναι άνετοι) Η συνεργασία και η διαπραγμάτευση (απαραίτητη ειδικά όταν δεν έχει τον πρώτο λόγο ή την τελική ευθύνη στη λήψη των αποφάσεων)

Οι απαραίτητες δεξιότητες περιλαμβάνουν: (3/5) Η αποτελεσματική συνεργασία με «δύσκολα» άτομα είναι ένδειξη ωριμότητας και όχι απλά άλλη μια δεξιότητα Το να γίνει κάποιος θεραπευτής είναι η τελική επιδίωξη, όχι όμως δυνατή από όλους Απαιτεί απόκτηση δεξιοτήτων και ανάπτυξη ειδικών προσωπικών ιδιοτήτων Με άλλα λόγια, ο λειτουργός υγείας για να μπορέσει να αντιμετωπίσει τα προβλήματα του ασθενή (πόνο, θλίψη, φόβο, παραμόρφωση, μοναξιά) πρέπει να διαθέτει αυτογνωσία (συνειδητή κατανόηση της επίδρασης του εσωτερικού υποκειμενικού κόσμου)

Οι απαραίτητες δεξιότητες περιλαμβάνουν: (4/5) Αντανακλά τον εαυτό του στους άλλους (το πώς βλέπουν οι άλλοι κάποιον, είναι δυνατό να τον βοηθήσει να δει τις αντιδράσεις του και τη συμπεριφορά του) Κατανοεί τον τρόπο που μαθαίνει (να αναγνωρίσει το πώς μαθαίνει και τις ικανότητες που διαθέτει για μάθηση) Κάποιος συνήθως μαθαίνει μέσα από την εμπειρία, την παρατήρηση, τον πειραματισμό και την αντανάκλαση

Οι απαραίτητες δεξιότητες περιλαμβάνουν: (5/5) Βιώνει τις ανθρωπιστικές επιστήμες (όταν μελετά και απολαμβάνει κάποιος τον κόσμο της τέχνης και των γραμμάτων, μαθαίνει καλύτερα τον εαυτό του) Εκφράζεται δημιουργικά (όταν κάποιος συμμετέχει σε κάτι δημιουργικό με το να αυτοεκφράζεται, αποκτά καλύτερη γνώση του εαυτού του)

Βασικές δεξιότητες Η ενεργητική ακρόαση διαφέρει από την απλή ακρόαση, που σημαίνει ότι απλά κάποιος έχει την ικανότητα να ακούει ήχους Αντίθετα, στην ενεργητική ακρόαση αυτός που ακούει είναι ικανός να κατανοήσει το νόημα αυτών που ακούει Επιπλέον, ακούει και απομνημονεύει λέξεις, είναι ευαίσθητος στα ηχητικά σημάδια, παρατηρεί τη γλώσσα του σώματος και λαμβάνει υπόψη και το προσωπικό αλλά και το κοινωνικό πλαίσιο της επικοινωνίας Στην ενεργητική ακρόαση σημαίνει ότι κάποιος και λαμβάνει αλλά και εκπέμπει σήματα (πομπός–δέκτης)

Οι τρόποι επικοινωνίας με φιλικό τρόπο Συνάντηση με τον ασθενή στην είσοδο του γραφείου Χειραψία Ενικός (εφόσον ο ασθενής το επιθυμεί) Χαμόγελο Ζεστός τόνος φωνής Οπτική επαφή Αυθεντική χαρούμενη αντίδραση Πραγματικό ενδιαφέρον γι’ αυτά που λέγονται Κλίση σώματος προς τον ασθενή Άγγιγμα στους ώμους Κράτημα χεριών Αγκαλιά

Η ενεργητική ακρόαση περιλαμβάνει Σεβασμός και αποδοχή (των ιδεών και των αντιλήψεων του ασθενή) Πως δείχνει προσοχή και ενδιαφέρον ο λειτουργός υγείας; (τα μηνύματα που στέλνει το σώμα) Δήλωση διαθεσιμότητας (ποιες ώρες εργάζεται και τηρεί το πρόγραμμα) Υιοθέτηση χαλαρής και ανοικτής στάσης σώματος Κατάλληλο βλέμμα και οπτική επαφή (στραμμένο στην περιοχή του προσώπου - δείχνει το ενδιαφέρον του λειτουργού υγείας) Κατάλληλες εκφράσεις προσώπου (φιλική, ήρεμη έκφραση προσώπου – χαμόγελο) Καλές χειρονομίες (μεταφέρουν σκέψεις και συναισθήματα - η πιο κοινή χειρονομία είναι το κούνημα του κεφαλιού) Φειδωλή χρήση των αγγιγμάτων (ένδειξη βοήθειας, αλλά χρειάζεται προσοχή) Ευαισθησία στον προσωπικό χώρο (δεν θα πρέπει να είναι ούτε πολύ μακριά ούτε πολύ κοντά - ιδανική απόσταση = λίγο πάνω από ένα μέτρο) Προσοχή στο ντύσιμο και στην περιποίηση (οι νοσηλευτές φορούν ειδικές στολές - η περιποίηση δίνει πληροφορίες για το πόσο καλά κάποιος προσέχει τον εαυτό του)

Συμπερασματικά Οι κανόνες στην επικοινωνία είναι σημαντικοί για τη μετάδοση των κατάλληλων μηνυμάτων και τη δημιουργία του κλίματος εμπιστοσύνης και την ανάπτυξη της σχέσης Χρειάζεται προσαρμογή στις ιδιαιτερότητες, λόγω πολιτισμικών διαφορών (στην Αυστραλία δεν μπορεί κάποιος να κοιτάξει ευθέως στα μάτια, τους ιθαγενείς) Η αυθεντικότητα είναι σημαντική Η συνέπεια ανάμεσα στη γλώσσα του σώματος και τα λεκτικά και ηχητικά μηνύματα από πλευράς λειτουργού υγείας, είναι δυνατό να οδηγήσουν τον ασθενή στο να θεωρεί ότι τον «ακούν» πραγματικά και έτσι να ενθαρρύνεται να συνεχίσει να μιλά Το χαμόγελο υποδηλώνει ενδιαφέρον, τα νεύρα και το χτύπημα των ποδιών ανυπομονησία Η καλή λεκτική επικοινωνία μπορεί να χαλάσει εξαιτίας των αρνητικών σωματικών μηνυμάτων

Παράφραση και αντανάκλαση συναισθημάτων Η παράφραση είναι η διαδικασία κατά την οποία κάποια φράση ή σειρά από φράσεις επαναλαμβάνονται από τον λειτουργό υγείας με διαφορετικές λέξεις αλλά ξεκάθαρα και σύντομα περιέχοντας το ίδιο νόημα Η αντανάκλαση ή το καθρέπτισμα συναισθημάτων είναι η παράφραση που δίνει έμφαση στο συναισθηματικό περιεχόμενο της επικοινωνίας και αποτελεί την κυριότερη δεξιότητα της ενεργητικής ακρόασης Η παράφραση και η αντανάκλαση συναισθημάτων περιλαμβάνουν την επανατροφοδότηση στον ασθενή αυτών που έχει επικοινωνήσει (με αυτόν τον τρόπο ο ασθενής υποστηρίζεται και ενισχύεται να συνεχίσει να μιλά)

Μικρές λεκτικές ενισχύσεις «Βεβαίως» «Παρακαλώ συνέχισε» «Πράγματι» «Πες μου περισσότερα» «Συνέχισε» «Καταλαβαίνω» «Και…» «Σε ακούω» «Λοιπόν…» «Αλήθεια» «Σωστά» «Ναι»

Ανοιχτές και κλειστές ερωτήσεις Οι ανοιχτού τύπου ερωτήσεις βοηθούν τον ασθενή να απαντήσει με βάση το εσωτερικό του πλαίσιο αναφοράς Είναι ιδιαίτερα βοηθητικές στην έναρξη των θεραπευτικών διαδικασιών (ρωτάει τον ασθενή για τις αιτίες που αναζητά βοήθεια) Σε επόμενες συναντήσεις μπορεί να πει: «Μίλησε μου γι’ αυτό», «Παρακαλώ μιλήστε με λεπτομέρειες » ή λιγότερο ανοιχτές, όπως: «Πως νιώθετε γι’ αυτό;» Οι κλειστές ερωτήσεις είναι κυρίως χρήσιμες για τη συλλογή πληροφοριών (δίνουν τη δυνατότητα να απαντήσει κάποιος με Ναι ή Όχι) Για παράδειγμα: Ανοιχτή ερώτηση: Πως ήταν η μέρα σας; Κλειστή ερώτηση: Η μέρα σας ήταν καλή ή άσχημη;

Συνέντευξη Η αρχική επικοινωνία για την έναρξη της συνέντευξης συνήθως εξασφαλίζει την αποτελεσματικότητά της Ο νοσηλευτής θα πρέπει να μιλά καθαρά και αργά για τη δημιουργία του κατάλληλου ήρεμου κλίματος και φυσικά δείχνοντας ενδιαφέρον και προσοχή Επίσημο πλαίσιο εργασίας Παρακαλώ πείτε μου τους λόγους που ήρθατε εδώ; Παρακαλώ πείτε μου τι σας φέρνει εδώ; Παρακαλώ πείτε μου τι είναι αυτό που σας απασχολεί; Παρακαλώ πείτε μου ποιο είναι το πρόβλημά σας; Από πού θα θέλατε να αρχίσετε; Ανεπίσημο πλαίσιο εργασίας Έχετε κάτι στο μυαλό σας; Είμαι διαθέσιμος, αν θέλετε να μιλήσετε. Φαίνεστε λυπημένος σήμερα.

Δεξιότητα της σύνοψης Είναι ιδιαίτερα χρήσιμο να γίνεται σύνοψη από τον λειτουργό υγείας όσων έχουν ειπωθεί από τον ασθενή, όχι μόνο για να δει, αν κατανόησε σωστά αυτά που ειπώθηκαν…….. αλλά και στην περίπτωση που έχει μιλήσει για πολλή ώρα ο ασθενής, να δοθεί η ευκαιρία στον λειτουργό να δηλώσει την παρουσία του Με τη σύνοψη: - δίνεται η ευκαιρία να υπάρξει κλίμα ηρεμίας που βοηθάει τον ασθενή - συνδέει το περιεχόμενο όσων λέγονται με τα συναισθήματα και δίνει την ευκαιρία στον ασθενή ή να συνεχίσει με το ίδιο το θέμα ή να πάει σε άλλο θέμα - δίνει την ευκαιρία να θέσει προτεραιότητες και να δει ποιο θέμα είναι το πιο σοβαρό

Ερωτήσεις για συναισθήματα και σωματικές αντιδράσεις Πότε αρχίσατε να νιώθετε έτσι; Πείτε μου λίγο περισσότερα γι’ αυτό το συναίσθημα. Περιγράψτε μου πως το σώμα σας βιώνει αυτό το συναίσθημα. Ποια εικόνα θα λέγατε ότι περιγράφει το συναίσθημά σας; Υπάρχουν άλλα συναισθήματα που συνοδεύουν αυτό που νιώθετε ή που είναι κρυμμένα; Πώς νιώθετε τώρα εδώ που είστε; Πόσο επιμένει το συναίσθημα αυτό; Από το 0 ως το 10 βαθμολογείστε πόσο έντονο νιώθετε το συναίσθημά σας; Από το 0 έως το 10 βαθμολογείστε πόσο έντονα νιώθετε τον πόνο στο πόδι σας;

Ερωτήσεις για σκέψεις Ποιες σκέψεις είχες πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την κατάσταση, που μόλις μου περιέγραψες. Τι πέρασε από το μυαλό σου ακριβώς πριν να αρχίσεις να νιώθεις τον φόβο. Ποιες εικόνες σου προκαλεί αυτή η κατάσταση; Για να δούμε σε αργό ρυθμό αυτές σου τις σκέψεις, όταν συνέβαιναν αυτά. Πόσο συχνά περνούν από το μυαλό σου αυτές οι σκέψεις; Όταν αυτός /η έκανε αυτό το πράγμα, τι σκέφτηκες εσύ; Ποια από τις σκέψεις είναι η πιο «καυτή»- πιο σοβαρή; Τι νομίζεις ότι αυτός/η σκεφτόταν; Τι φοβάσαι; Αυτή η κατάσταση τι μνήμες σου φέρνει στο μυαλό; Υπάρχουν άλλες σκέψεις ή εικόνες στο μυαλό σου;

Ερωτήσεις για επικοινωνία και δράση Πως συμπεριφερθήκατε; Τι ακριβώς είπατε; Πως επικοινωνείτε με τη γλώσσα του σώματός σας; Πως αυτός/η αντέδρασε, όταν εσείς το κάνατε αυτό; Πως μιλάτε συνήθως ή πως αντιδράτε όταν μαλώνετε για παράδειγμα με τον σύντροφό σας; Τι συνέβη πριν να ενεργήσετε με αυτόν τον τρόπο; Μόλις ενεργήσατε με αυτόν τον τρόπο ποιες ήταν οι συνέπειες; Σε ποιες περιπτώσεις επικοινωνείτε με αυτόν τον τρόπο; Κάθε πότε στη διάρκεια της μέρας, της εβδομάδας, του μήνα, λειτουργείτε με αυτόν τον τρόπο;

Θέματα συνέντευξης (1/3) Όταν ο επαγγελματίας υγείας καλείται να λάβει συνέντευξη από ασθενή, πρέπει να καλύψει κάποιες ενότητες έτσι ώστε να έχει ένα πλήρες ιστορικό με τις απαραίτητες πληροφορίες Αρχικά πρέπει να καταγραφούν τα προβλήματά του και ο λόγος που τώρα αναζητά βοήθεια

Θέματα συνέντευξης (2/3) Υπάρχουν σημάδια ψύχωσης; Υπάρχουν σημάδια οργανικών προβλημάτων ή κινητικά προβλήματα; Υπάρχουν σημάδια κατάθλιψης, τάσεις αυτοκτονίας ή τάσεις για ανθρωποκτονία; Ποια είναι τα προβλήματα που επιμένουν; Τι έχει προηγηθεί των προβλημάτων; Τι είναι αυτό που διατηρεί τα προβλήματα, φανερά και καλυμμένα; Τι προσδοκά να κερδίσει ο ασθενής από την συνάντηση; Ποια θεραπευτική προσέγγιση πρέπει να ακολουθηθεί; Ο ωφελούμενος θα πρέπει να παρακολουθήσει ατομικές, συζυγικές ή ομαδικές συνεδρίες; Μήπως ο ασθενής πρέπει τελικά να παραπεμφθεί αλλού; Έχει ο ωφελούμενος προηγούμενη εμπειρία από συνεδρίες; Αν ναι, ήταν θετικές, αρνητικές, ουδέτερες και γιατί; Γιατί τώρα αναζητά βοήθεια και όχι πριν μια εβδομάδα, πριν ένα μήνα ή χρόνο; Ποιο το δυναμικό του ωφελούμενου και ποιες οι θετικές του αποδόσεις και προσδοκίες;

Θέματα συνέντευξης (3/3) Πληροφορίες για το εκπαιδευτικό και επαγγελματικό υπόβαθρο του ωφελούμενου (μαθαίνουμε λεπτομέρειες στον τρόπο επικοινωνίας του) Πληροφορίες για τις οικογενειακές σχέσεις και τις διαπροσωπικές και φιλικές σχέσεις καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του (παιδική, εφηβική ηλικία) Πληροφορίες για την εθνικότητα και τη σεξουαλικότητα (βοηθούν να κατανοήσουμε επιρροές και πεποιθήσεις του ατόμου) Τυχόν σωματικά προβλήματα (δυσκολίες στην κίνηση) Σε λήψη ιστορικού, καλό είναι να αναζητούνται επιπρόσθετες πληροφορίες από άλλα μέλη της οικογένειας Κατά την ψυχική εκτίμηση, οι επαγγελματίες υγείας θα πρέπει να δώσουν σημασία στα ακόλουθα: εμφάνιση, συμπεριφορά, λόγο, διάθεση, σημάδια άγχους, ύπαρξη εμμονών ή παραισθήσεων, ικανότητα προσδιορισμού χρόνου και τόπου, ικανότητα προσοχής και συγκέντρωσης