BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ Bài 9: SÓNG DỪNG (Vật Lý 12 cơ bản) Tiết 16 Sở Giáo Dục và Đào Tạo TP.Đà Nẵng Trường THPT Quang Trung        BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ Bài 9: SÓNG DỪNG (Vật Lý 12 cơ bản) Tiết 16

I. SỰ PHẢN XẠ CỦA SÓNG : 1. Phản xạ của sóng trên vật cản cố định tự do II. Sóng dừng: 1. Sóng dừng trên 1 sợi dây có 2 đầu cố định 2. Sóng dừng trên 1 sợi dây có 1 đầu cố định, 1 đầu tự do III. Củng cố: IV. Câu hỏi về nhà: 1. Phản xạ của sóng trên vật cản cố định Thí nghiệm: ♥ Một sợi dây mềm, dài, có một đầu Q gắn vào tường. Cầm đầu P căng mạnh cho dây nằm ngang, giật mạnh đầu P lên phia trên, rồi hại ngay về chỗ cũ ♥ Như vậy, biến dạng của dây hướng lên trên và truyền từ P đến Q. Đến Q, nó phản xạ trở lại từ Q về P, nhưng biến dạng của dây hướng xuống dưới Vậy, khi phản xạ trên vật cản cố định, biến dạng đã bị đổi chiều. Kết luận: Khi phản xạ trên vật cản cố định, sóng phản xạ luôn luôn ngược pha với sóng tới ở điểm phản xạ. C1: Vật cản ở đây là gì? Vật cản ở đây là đầu dây gắn vào tường

I. SỰ PHẢN XẠ CỦA SÓNG : 2. Phản xạ của sóng trên vật cản tự do cố định. 2. Sự phản xạ của sóng trên vật cản tự do II. Sóng dừng: 1. Sóng dừng trên 1 sợi dây có 2 đầu cố định 2. Sóng dừng trên 1 sợi dây có 1 đầu cố định, 1 đầu tự do III. Củng cố: IV. Câu hỏi về nhà: 2. Phản xạ của sóng trên vật cản tự do Thí nghiệm: ♥ Một sợi dây mềm, dài, có một đầu Q được thả thõng xuống tự do, cầm đầu P giật mạnh sang bên phải, rồi trở về ngay, tạo ra 1 biến dạng nhỏ hướng sang phải. ♥ Khi truyền đến đầu Q, biến dạng cũng phản xạ trở lại, nhưng biến dạng của dây vẫn hướng sang phải, tức là không bị đổi chiều. Kết luận: Khi phản xạ trên vật cản tự do, sóng phản xạ luôn luôn cùng pha với sóng tới ở điểm phản xạ. C2: Vật cản ở đây là gì? Vật cản ở đây là đầu dây tự do

II. SÓNG DỪNG: Ta xét sóng dừng trên 1 sợi dây. I. Sự phản xạ của sóng 1. Sự phản xạ của Sóng trên vật cản cố định. 2. Sự phản xạ của sóng trên vật cản tự do II. Sóng dừng: 1. Sóng dừng trên 1 sợi dây có 2 đầu cố định 2. Sóng dừng trên 1 sợi dây có 1 đầu cố định, 1 đầu tự do III. Củng cố: IV. Câu hỏi về nhà: Ta xét sóng dừng trên 1 sợi dây. ♥ Đầu dây Q gắn vào tường, đầu dây P dao động liên tục, thì sóng tới và sóng phản xạ liên tục gặp nhau và giao thoa với nhau (vì chúng là 2 sóng kết hợp) ♥ Kết quả là trên sợi dây xuất hiện những điểm luôn luôn đứng yên (gọi là những nút) và những điểm luôn luôn dao động với biên độ lớn nhất (gọi là những bụng) Định nghĩa sóng dừng: Sóng truyền trên sợi dây trong trường hợp xuất hiện các nút và các bụng gọi là sóng dừng

II. SÓNG DỪNG: 1. Sóng dừng trên một sợi dây có hai đầu cố định I. Sự phản xạ của sóng 1. Sự phản xạ của Sóng trên vật cản cố định. 2. Sự phản xạ của sóng trên vật cản tự do II. Sóng dừng: 1. Sóng dừng trên 1 sợi dây có 2 đầu cố định 2. Sóng dừng trên 1 sợi dây có 1 đầu cố định, 1 đầu tự do III. Củng cố: IV. Câu hỏi về nhà: 1. Sóng dừng trên một sợi dây có hai đầu cố định a) Vì P, Q là 2 đầu sợi dây cố định, nên tại P và Q có 2 nút. b) Vị trí các nút : ♥ Các nút nằm cách P và Q những khoảng bằng số nguyên lần nửa bước sóng. ♥ Khoảng cách giữa hai nút liên tiếp là λ/2 c) Vị trí các bụng : ♥ Các bụng nằm cách P và Q những khoảng bằng số lẻ lần λ/4 ♥ Khoảng cách giữa hai bụng liên tiếp là λ/2 Chú ý: Xen kẻ giữa 2 nút là 1 bụng, nằm cách đều 2 mút đó. d) Điều kiện để có sóng dừng trên sợi dây có 2 đầu cố định: là: chiều dài của sợi dây bằng số nguyên lần nửa bước sóng Chú ý: Số nguyên k cũng bằng số bụng sóng quan sát được

II. SÓNG DỪNG: I. Sự phản xạ của sóng 1. Sự phản xạ của Sóng trên vật cản cố định. 2. Sự phản xạ của sóng trên vật cản tự do II. Sóng dừng: 1. Sóng dừng trên 1 sợi dây có 2 đầu cố định 2. Sóng dừng trên 1 sợi dây có 1 đầu cố định, 1 đầu tự do III. Củng cố: IV. Câu hỏi về nhà: 2. Sóng dừng trên một sợi dây có 1 đầu cố định, 1 đầu tự do a) Đầu P cố định nên là một nút. Đầu Q thả tự do nên là một bụng b) Khoảng cách giữa hai nút liên tiếp vẫn là λ/2 c) Xen kẻ giữa 2 nút là 1 bụng d) Khoảng cách giữa hai bụng liên tiếp vẫn là λ/2 e) Điều kiện để có sóng dừng trên sợi dây có 1 đầu cố định, 1 đầu tự do: là: chiều dài của sợi dây bằng số lẻ lần λ/4 Chú ý: số bụng sóng quan sát được là ( k + 1 ) Chú ý: Số nguyên k cũng bằng số bụng sóng quan sát được

I. Sự phản xạ của sóng 1. Sự phản xạ của Sóng trên vật cản cố định. 2. Sự phản xạ của sóng trên vật cản tự do II. Sóng dừng: 1. Sóng dừng trên 1 sợi dây có 2 đầu cố định 2. Sóng dừng trên 1 sợi dây có 1 đầu cố định, 1 đầu tự do III. Củng cố: IV. Câu hỏi về nhà: CỦNG CỐ Câu hỏi 1: Sự phản xạ của sóng trên vật cản cố định có đặc điểm gì ? Sóng phản xạ luôn ngược pha với sóng tới tại điểm phản xạ ( là vật cản cố định ) Câu hỏi 2: Sự phản xạ của sóng trên vật cản tự do có đặc điểm gì ? Sóng phản xạ luôn cùng pha với sóng tới tại điểm phản xạ ( là đầu dây tự do ) Câu hỏi 3: Sóng dừng được tạo thành từ nguyên nhân gì ? Sóng dừng được tạo thành do sự giao thoa giữa sóng tới và sóng phản xạ

CỦNG CỐ Câu hỏi 4: Nút, bụng của sóng dừng là gì? I. Sự phản xạ của sóng 1. Sự phản xạ của Sóng trên vật cản cố định. 2. Sự phản xạ của sóng trên vật cản tự do II. Sóng dừng: 1. Sóng dừng trên 1 sợi dây có 2 đầu cố định 2. Sóng dừng trên 1 sợi dây có 1 đầu cố định, 1 đầu tự do III. Củng cố: IV. Câu hỏi về nhà: CỦNG CỐ Câu hỏi 4: Nút, bụng của sóng dừng là gì? Nút là điểm mà tại đó luôn luôn đứng yên Bụng là điểm mà tại đó luôn luôn dao động với biên độ cực đại Câu hỏi 5: Nêu điều kiện để có sóng dừng trên sợi dây có 2 đầu cố định ? Chú ý: Số nguyên k cũng bằng số bụng sóng quan sát được Câu hỏi 6: Nêu điều kiện để có sóng dừng trên sợi dây có 1 đầu cố định, 1 đầu tự do ? Chú ý: số bụng sóng quan sát được là ( k + 1 )

CỦNG CỐ Câu hỏi 7: Chọn câu ĐÚNG Tại điểm phản xạ thì sóng phản xạ : I. Sự phản xạ của sóng 1. Sự phản xạ của Sóng trên vật cản cố định. 2. Sự phản xạ của sóng trên vật cản tự do II. Sóng dừng: 1. Sóng dừng trên 1 sợi dây có 2 đầu cố định 2. Sóng dừng trên 1 sợi dây có 1 đầu cố định, 1 đầu tự do III. Củng cố: IV. Câu hỏi về nhà: CỦNG CỐ Câu hỏi 7: Chọn câu ĐÚNG Tại điểm phản xạ thì sóng phản xạ : A. luôn ngược pha với sóng tới B. ngược pha với sóng tới nếu vật cản là cố định C. ngược pha với sóng tới nếu vật cản là tự do D. cùng pha với sóng tới nếu vật cản là cố định Câu hỏi 8: Chọn câu ĐÚNG Trong hệ sóng dừng trên một sợi dây, khoảng cách giữa 2 nút hoặc 2 bụng liên tiếp bằng : A. một bước sóng B. hai bước sóng C. một phần tư bước sóng D. một nửa bước sóng

CỦNG CỐ i = λ/2 i = 0,6 m i = λ/2 = 0,6 m λ = 2i = 1,2 m i = λ/2 I. Sự phản xạ của sóng 1. Sự phản xạ của Sóng trên vật cản cố định. 2. Sự phản xạ của sóng trên vật cản tự do II. Sóng dừng: 1. Sóng dừng trên 1 sợi dây có 2 đầu cố định 2. Sóng dừng trên 1 sợi dây có 1 đầu cố định, 1 đầu tự do III. Củng cố: IV. Câu hỏi về nhà: CỦNG CỐ Câu hỏi 9: Một dây đàn dài 0,6 m ; hai đầu cố định, dao động với 1 bụng độc nhất ( ở giữa dây ) a) Tính bước sóng λ của sóng trên dây ? b) Nếu dây do động với 3 bụng thì bước sóng là bao nhiêu ? Giải: a) Khoảng cách giữa 2 nút cạnh nhau là: i = λ/2 i = 0,6 m Mà trên dây chỉ có 1 bụng nên : Suy ra : i = λ/2 = 0,6 m λ = 2i = 1,2 m Vậy : i = λ/2 b) Khoảng cách giữa 2 nút cạnh nhau là: 3i = 0,6 m Mà trên dây có 3 bụng nên : Suy ra : i = 0,2 m λ = 2i = 0,4 m Vậy :

CỦNG CỐ i = λ/2 3i = 1,2 m i = 0,4 m λ = 2i = 0,8 m λ = v.T = v/f I. Sự phản xạ của sóng 1. Sự phản xạ của Sóng trên vật cản cố định. 2. Sự phản xạ của sóng trên vật cản tự do II. Sóng dừng: 1. Sóng dừng trên 1 sợi dây có 2 đầu cố định 2. Sóng dừng trên 1 sợi dây có 1 đầu cố định, 1 đầu tự do III. Củng cố: IV. Câu hỏi về nhà: CỦNG CỐ Câu hỏi 10: Trên 1 sợi dây dài 1,2 m có một hệ thống sóng dừng. Kể cả 2 đầu, thì trên dây có tất cả 4 nút. Biết tốc độ truyền sóng trên dây là v = 80 m/s , tính tần số dao động của dây ? Giải: i = λ/2 Khoảng cách giữa 2 nút cạnh nhau là: Mà trên dây có 4 nút (túc là có 3 bụng) nên : 3i = 1,2 m i = 0,4 m Suy ra : λ = 2i = 0,8 m Suy ra : λ = v.T = v/f Ta có : Vậy, tần số dao động của dây là : f = v/λ = 80/0,8 = 100 Hz

Học bài và làm các bài tập trong SGK vào vở bài tập I. Sự phản xạ của sóng 1. Sự phản xạ của Sóng trên vật cản cố định. 2. Sự phản xạ của sóng trên vật cản tự do II. Sóng dừng: 1. Sóng dừng trên 1 sợi dây có 2 đầu cố định 2. Sóng dừng trên 1 sợi dây có 1 đầu cố định, 1 đầu tự do III. Củng cố: IV. Về nhà: Về nhà Học bài và làm các bài tập trong SGK vào vở bài tập

KẾT THÚC BÀI HỌC

À thì ra hệ mặt trời (cũ) là thế này! Diêm vương tinh À thì ra hệ mặt trời (cũ) là thế này! Vậy hệ mặt trời (cũ) là như thế nào? Hải vương tinh Thiên vương tinh Thổ tinh Mộc tinh Hỏa tinh Trái đất Kim tinh Thủy tinh Mặt trời