Tiết 41: SỰ PHÁT SINH LOÀI NGƯỜI UBND TỈNH ĐIỆN BIÊN SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO Cuộc thi Thiết kế bài giảng điện tử e-Learning ---------- Bài giảng Tiết 41: SỰ PHÁT SINH LOÀI NGƯỜI Chương trình Sinh học, lớp 12 Giáo viên: Vũ Thị Nhàn Gmail: hai.nhan20@gmail.com.vn Điện thoại di động: 0945506226 Trung tâm GDTX tỉnh Điện Biên Tháng 01 năm 2015

MỤC TIÊU BÀI HỌC Kiến thức: - Nêu được các đặc điểm giống nhau giữa người hiện đại với các loài linh trưởng hiện đang sinh sống. - Giải thích được những đặc điểm thích nghi của loài người. - Giải thích được quá trình hình thành loài người Homo sapiens qua các loài trung gian chuyển tiếp. - Giải thích được thế nào là tiến hóa văn hóa và vai trò của tiến hóa văn hóa đối với sự phát sinh phát triển của loài người. II. Kỹ năng: - Phát triển tư duy lôgic, so sánh, tổng hợp III. Thái độ: - Gìn giữ nền văn hóa, phong tục tập quán của dân tộc

BÀI 34: SỰ PHÁT SINH LOÀI NGƯỜI

BÀI 34: SỰ PHÁT SINH LOÀI NGƯỜI I. QUÁ TRÌNH PHÁT SINH LOÀI NGƯỜI HIỆN ĐẠI 1. Bằng chứng về nguồn gốc động vật của loài người a. Những đặc điểm giống nhau giữa người và thú * Bằng chứng phôi sinh học: * Bằng chứng giải phẫu so sánh: * Bằng chứng thoái hóa: * Bằng chứng về lại giống: Ruột thừa ở người Ruột tịt (manh tràng) đv ăn cỏ Đầu nhọn ở vành tai thú Mấu lồi ở vành tai người Mí mắt thứ 3 ở bồ câu Nếp thịt nhỏ ở mắt người Sự giống nhau về quá trình phát triển phôi và di tích để lại các đặc điểm thoái hóa giữa người và động vật có xương sống và đặc biệt với thú. Tìm những điểm giống nhau giữa người và thú? Đẻ con, có nhau thai và nuôi con bằng sữa Cá Kì nhông Rùa Gà Thỏ Người

I. QUÁ TRÌNH PHÁT SINH LOÀI NGƯỜI HIỆN ĐẠI 1. Bằng chứng về nguồn gốc động vật của loài người a. Những đặc điểm giống nhau giữa người và thú 1. Bằng chứng về nguồn gốc động vật của loài người a. Những đặc điểm giống nhau giữa người và thú b. Điểm giống và khác nhau giữa người với các loài vượn ngày nay KẾT LUẬN: Người có quan hệ nguồn gốc với động vật có xương sống và đặc biệt có mối quan hệ rất gần gũi với thú. Người có mối quan hệ như thế nào với động vật có xương sống? Tìm những điểm giống nhau và khác nhau giữa người với các loài vượn ngày nay?

Nhau và tinh trùng của tinh tinh Nhau và tinh trùng của người Vượn Gibbon Tinh tinh Gôrila Rhesut Khỉ Vervet Khỉ Capuchin Galago Bảng 34: Mức độ giống nhau về AND và protein giữa người với các loài thuộc bộ Khỉ b. Điểm giống và khác nhau giữa người với các loài vượn ngày nay Nhau và tinh trùng của tinh tinh Nhau và tinh trùng của người Người Vượn người * Giống nhau: Các loài % giống nhau so với AND người Số aa trên chuỗi β- hêmôglôbin khác biệt so với người Tinh tinh 97.6 0/146 Vượn Gibbon 94.7 Gôrila 1/146 Khỉ Rhesut 91.1 3/146 Khỉ Vervet 90.5 8/146 Khỉ Capuchin 84.2 Galago 58.0 KẾT LUẬN Người với vượn ngày nay có quan hệ thân thuộc rất gần gũi đặc biệt với tinh tinh * Giống nhau: * Giống nhau: Người có quan hệ thân thuộc với loài nào? - Đặc tính sinh sản giống nhau: kích thước, hình dạng tinh trùng và nhau thai, chu kì kinh từ 28-30 ngày, thời gian mang thai 270-275 ngày, mẹ cho con bú đến 1 năm * Giống nhau: Bộ xương có 12 – 13 đôi xương sườn, 5 – 6 đốt sống cùng, bộ răng gồm 32 chiếc. Vượn ngày nay đều có 4 nhóm máu (A,B,AB,O), Hb giống người Các loài vượn ngày nay có hình dạng và kích thước cơ thể gần giống với người, cao 1.5m – 2m, nặng 70kg – 200kg, không có đuôi, có thể đứng bằng hai chân - Biết biểu lộ tình cảm vui buồn, giận dữ, biết dùng cành cây để lấy thức ăn. Bộ NST của người (H) và của tinh tinh (C) - Bộ gen của người giống với tinh tinh 98%.

Vượn ngày nay có phải tổ tiên của loài người hay không? b. Điểm giống và khác nhau giữa người với các loài vượn ngày nay b. Điểm giống và khác nhau giữa người với các loài vượn ngày nay Vượn ngày nay có thể biến đổi thành người được không? Tại sao? * Khác nhau: Vượn Người Người Vượn * Khác nhau: Người Vượn Vượn Người - Dáng đứng và di chuyển. - Cột sống, lồng ngực, - xương chậu. - Tay. - Chân, bàn chân, ngón chân - Xương đầu. - Não, hoạt động thần kinh KẾT LUẬN vượn ngày nay không phải tổ tiên trực tiếp của người mà người và vượn ngày nay là hai nhánh phát sinh của một gốc chung nhưng tiến hóa theo hai hướng khác nhau. Vượn ngày nay không thể biến đổi thành người: Vì trong quá trình phát sinh loài người vượn ngày nay đã phát triển theo một nhánh khác và thích nghi với điều kiện sống của nó. Hiện nay các điều kiện tự nhiên và xã hội thay đổi không thuận lợi cho sự tiến hóa đó. Vượn ngày nay có phải tổ tiên của loài người hay không?

HÃY CHUNG TAY BẢO VỆ RỪNG VÀ CÁC LOÀI ĐỘNG VẬT. HÃY ĐẤU TRANH ĐỂ BẢO VỆ SỰ SỐNG CHO MUÔN LOÀI

I. QUÁ TRÌNH PHÁT SINH LOÀI NGƯỜI HIỆN ĐẠI 2. Các dạng vượn người hóa thạch và quá trình hình thành loài người Vượn người Đriôpitec Dạng vượn người hóa thạch cổ có liên quan đến nguồn gốc loài người là Đriôpitec (Dryopithecus africanus). Hóa thạch được phát hiện vào năm 1927 ở châu Phi, sống cách đây 18 triệu năm

I. QUÁ TRÌNH PHÁT SINH LOÀI NGƯỜI HIỆN ĐẠI 2. Các dạng vượn người hóa thạch và quá trình hình thành loài người Ôxtralôpitec (Australopithecus) là dạng người vượn sống ở cuối kỉ Đệ tam, cách đây khoảng 2-8 triệu năm. Hóa thạch được phát hiện lần đầu tiên năm 1924 ở Nam Phi, Về sau còn phát hiện thêm ở Đông Phi Người vượn Ôxtralôpitec

I. QUÁ TRÌNH PHÁT SINH LOÀI NGƯỜI HIỆN ĐẠI 2. Các dạng vượn người hóa thạch và quá trình hình thành loài người a) Homo habilis (người khéo léo) 600-800 cm3 Người khéo léo là những người đầu tiên sống cách đây khoảng 1,6 -2 triệu năm. Thể tích hộp sọ khoảng 600 – 800 cm3 Homo habilis: sống thành bầy đàn, tay biết chế tác và sử dụng công cụ bằng đá. Thức ăn là quả, hạt, động vật nhỏ... Mô hình về người khéo léo được thiết kế lại Hóa thạch đầu tiên được tìm thấy ở Châu Phi

H. georgicus H. habilis H. erectus 2. Các dạng vượn người hóa thạch và quá trình hình thành loài người H. georgicus H. habilis H. erectus H. egaster H. rudoflensis

b) Homo erectus (người đứng thẳng) Đi thẳng biết chế tác và sử dụng công cụ bằng đá, bằng xương, biết dùng và giữ lửa Người đứng thẳng sống cách đây 1,8 triệu năm và tuyệt chủng cách đây khoảng 200.000 năm. Hóa thạch được tìm thấy không chỉ ở châu Phi mà cả ở châu Âu và châu Đại Dương. Thể tích hộp sọ khoảng 900-1000cm3

H. neanderthalensis tuyệt chủng cách đây khoảng 30 H. neanderthalensis tuyệt chủng cách đây khoảng 30.000 năm, hộp sọ 1400 cm3, có lồi cằm, dùng dao sắc, dìu mũi nhọn bằng đá silic, tiếng nói phát triển, dùng lửa thành thạo, sống thành bầy đàn bước đầu có đời sống văn hóa. H. neanderthalensis H. erectus H. sapiens H. heidelbergensis

Năm 2004 đã phát hiện ra người lùn (H Năm 2004 đã phát hiện ra người lùn (H. floesiensis) tồn tại cách đây khoảng 18000 năm trên hòn đảo Inđônêxia. Loài người này cao 1m. Một nghiên cứu mới đây đã bác bỏ giả thuyết rằng hoá thạch người lùn tìm thấy ở Indonesia năm 2004 là loài mới. Sau khi tìm hiểu hiện tượng còi cọc ở nhiều loài thú, họ phỏng đoán người lùn (Homo floresiensis) chẳng qua là người hiện đại sống trong điều kiện khắc khổ mà thôi. 

c.Homo Sapiens (người hiện đại) Dạng hóa thạch Đặc điểm cấu tạo Lối sống Homo Sapiens Cao 1,80m, nặng 70 kg, hộp sọ 1700 cm3, hàm dưới có lồi cằm chứng tỏ tiếng nói đã phát triển. Biết chế tạo công cụ tinh xảo bằng đá, xương, sừng. Sống thành bộ lạc, đã có nền văn hóa phức tạp, có mầm mống tôn giáo và nghệ thuật. Hóa thạch cổ nhất được phát hiện ở Châu Phi vào năm 2003. sống cách đây từ 160000-50000 năm.

* Giả thuyết về địa điểm phát sinh loài người Châu Phi Loài người hiện đại được khởi nguồn từ Châu lục nào? Thuyết đơn vùng Thuyết đa vùng Được ủng hộ nhiều hơn

xã hội cách đây hàng chục nghìn năm Tại sao xã hội loài người hiện nay có sự sai khác so với xã hội loài người cách đây hàng chục nghìn năm ? xã hội cách đây hàng chục nghìn năm Xã hội ngày nay

1. Đặc điểm thích nghi của người hiện đại II. Người hiện đại và sự tiến hóa văn hóa 1. Đặc điểm thích nghi của người hiện đại Đi thẳng bằng hai chân đã đem lại cho loài người những ưu thế tiến hóa gì?

=> Bộ não phát triển về kích thước Khi đứng thẳng bằng 2 chân, chân là điểm tựa nâng đỡ cơ thể => Bàn chân rộng ra, lòng bàn chân lõm, Đồng thời cột sống cũng thay đổi theo, bớt cong hơn. - Tay không làm nhiệm vụ di chuyển nên nhỏ và linh hoạt hơn. Bàn tay được sử dụng để lao động và chế tạo công cụ lao động 1. Đặc điểm thích nghi của người hiện đại - Não phát triển - Cấu trúc thanh quản cho phép phát triển tiếng nói, bàn tay có các ngón tay linh hoạt giúp tham gia lao động và chế tạo công cụ lao động. - Kích thước cơ thể lớn hơn, tuổi thọ cao hơn. - Con người ít phụ thuộc vào thiên nhiên => Bộ não phát triển về kích thước

II. Người hiện đại và sự tiến hóa văn hóa II. CÁC NHÂN TỐ CHI PHỐI QUÁ TRÌNH PHÁT SINH LOÀI NGƯỜI Có hai yếu tố chính gây ra sự biến đổi và hoàn thiện loài người Đó là tiến hóa sinh học và tiến hóa văn hóa. Thế nào là tiến hóa sinh học? 1. Tiến hóa sinh học * Tiến hóa sinh học: Là các đặc điểm thích nghi thông qua các gen từ bố mẹ sang con cái (di truyền theo chiều dọc).

II. Người hiện đại và sự tiến hóa văn hóa - Tiến hoá văn hoá đã và đang làm cho con người làm chủ được khoa học công nghệ và tiến tới chủ động điều chỉnh sự tiến hoá của chính bản thân loài người - Con người trở thành loài thống trị trong tự nhiên, có ảnh hưởng đến tiến hoá của loài khác và có khả năng điều chỉnh sự tiến hoá của chính mình Từ chỗ sử dụng công cụ thô sơ bằng đá và săn bắn thú rừng đến dùng lửa để nấu chín thức ăn, xua đuổi vật dữ. Từ chỗ ở trần lang thang kiếm ăn đã tiến tới tạo ra quần áo, lều trú ẩn… Từ chỗ biết hợp tác săn mồi, hái lượm, chuyển sang trồng trọt, thuần dưỡng vật nuôi…. Là khả năng thích nghi của con người có được do học tập, rút kinh nghiệm sống được truyền từ người này sang người khác qua tiếng nói và chữ viết ( truyền theo chiều ngang) dựa trên cơ sở tiến hóa sinh học: dáng đi thẳng và bộ não phát triển. Sự tiến hóa văn hóa thể hiện như thế nào? - Vì loài người có khả năng thích nghi với mọi điều kiện sinh thái rất đa dạng, không phụ thuộc vào hoàn cảnh tự nhiên. - Mặt khác cùng với sự phát triển của các phương tiện giao thông con người không bị cách ly địa lí, phân bố khắp thế giới, trong đó đang tiếp tục diễn ra những quá trình tiến hóa nhỏ nhưng không có khả năng xảy ra quá trình tiến hóa lớn Loài người có tiếp tục tiến hóa nữa không? Vì sao? * Loài người về mặt sinh học hầu như không có biến đổi lớn. Tuy nhiên về mặt xã hội và trí tuệ con người đang ngày càng phát triển. * Công nghệ sinh học đang ngày càng phát triển tạo điều kiện thuận lợi cho con người khắc phục những biến đổi bất lợi cho con người Vì sao loài người không thể biến đổi thành những loài khác? Tiến văn hóa là gì? Tiến hóa văn hóa có vai trò gì đối với con người?

Hãy cùng bảo vệ xã hội của chúng ta bắt đầu từ những việc nhỏ nhất. Hãy sống có ước mơ nhưng hãy để đôi chân mình bước đi trên hiện thực.

C�U H?I C?NG C? B�I

CỦNG CỐ I. Quá trình phát sinh loài người hiện đại 1. Bằng chứng về nguồn gốc động vật của loài người 2. Các dạng vượn người hóa thạch và quá trình hình thàh loài người. II. Người hiện đại và sự tiến hóa văn hóa 1. Đặc điểm thích nghi của người hiện đại 2. Sự tiến hóa văn hóa

TÀI LIỆU THAM KHẢO Sách sinh học 12 nhà xuất bản giáo dục Sách sinh học nâng cao 12 ( Vũ Văn Vụ -Tổng chủ biên) nhà xuất bản giáo dục Sách bài tập chọn lọc sinh học cơ bản và nâng cao 12 ( Ngô Văn Hưng - Chủ biên) Sách hướng dẫn học và ôn tập sinh học 12 ( Vũ Đức Lưu, Vũ Trung Tạng - Chủ biên) Trọng tâm kiến thức và bài tập sinh học 12 (Lê Đình Trung – chủ biên, Trịnh Nguyên Giao) nhà xuất bản giáo dục http://www.wikipedia bách khoa toàn thư www.sinhhocvietnam.com

CHÚC CÁC EM HỌC TỐT