Παραβατική συμπεριφορά Ως παραβατική χαρακτηρίζεται η συμπεριφορά που παρεκκλίνει από τους κοινωνικούς κανόνες και δημιουργεί προβλήματα στο κοινωνικό σύνολο. Ο όρος παραβατικότητα εκφράζει αποκλίνουσες συμπεριφορές παιδιών και εφήβων

Παραβατικότητα και ανήλικος Η παραβατικότητα των ανηλίκων είναι ένα σοβαρό πρόβλημα που παρατηρείται τόσο στην Ελλάδα όσο και παγκοσμίως. Αφορά το πιο ευάλωτο τμήμα της κοινωνίας μας, τα παιδιά και τους εφήβους, οι θύτες αλλά και τα θύματα είναι ανήλικοι. Σημαντικά αυξημένος κίνδυνος στα αγόρια-δεν πρέπει να παραβλέπουμε και τη συμμετοχή κοριτσιών ιδιαιτέρα σε άλλες μορφές όπως διαδικτυακή παρενόχληση- κακοποίηση

Πεδία τυπικών συγκρούσεων

Βία στην παιδική και εφηβική ηλικία και προγνωστικοί δείκτες εξέλιξης παρατατικού παιδιού Η παραβατική συμπεριφορά μπορεί να ξεκινήσει με πολλούς τρόπους. Κάποια παιδιά εμφανίζουν προβλήματα στη συμπεριφορά από μικρή ηλικία που σταδιακά εξελίσσονται σε πιο σοβαρές δυσκολίες πριν και κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Η επιθετικότητα στην παιδική ηλικία είναι ένας καλός προγνωστικός δείκτης βίαιης συμπεριφοράς στην εφηβεία και την πρώιμη ενήλικο ζωή. Ποσοστό 20-45% των αγοριών και 47-69% των κοριτσιών που εκδηλώνουν σοβαρές εγκληματικές και βίαιες συμπεριφορές έχουν ακολουθήσει κατά τη διάρκεια της ζωής τους ένα «αναπτυξιακό μονοπάτι» που τους οδήγησε στην παραβατικότητα. Πολλοί ανήλικοι εμπλέκονται σε εγκληματικές πράξεις για σύντομα μόνο χρονικά διαστήματα. Συχνό κίνητρο η αναζήτηση περιπέτειας

Η εφηβεία ως μεταβατική κατάσταση επαναστατικότητα του εφήβου ως προς τους γονείς το σχολείο και την κοινωνία ο έφηβος επαναστατεί και αμφισβητεί τα όρια που του θέτουν οι γονείς λειτουργεί ανταγωνιστικά στο ρόλο των γονιών του αμφισβήτηση στους καθηγητές και κατ' επέκταση στο ίδιο το σχολείο, μία γενικότερη αμφισβήτηση της κοινωνίας - "του κόσμου των μεγάλων"

Ποιες είναι οι αιτίες; Ο έφηβος  αποκτά περισσότερη δύναμη στη σχέση του με τους γονείς του  διαπιστώνει την ασυνέπεια των μεγάλων  αντιδρά προκειμένου να απαλλαχτεί τουλάχιστον προσωρινά από τις προσδοκίες τους  Αδυνατεί στην ισόρροπη συσχέτιση του θέλω και του πρέπει. O εφηβικός εγωκεντρισμός που αποσκοπεί στην ανάπτυξη της εικόνας του σωματικού εαυτού και στη διαμόρφωση ταυτότητας του Εγώ αναντιστοιχία των προτύπων που του προβάλλονται και τα μέσα που του παρέχονται για την υλοποίηση των στόχων του ανάπτυξη της σεξουαλικότητας, τις διακυμάνσεις στην αυτοεκτίμησή των εφήβων

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Κανένας παράγοντας δεν ευθύνεται απόλυτα για την παραβατικότητα των ανηλίκων, η πιθανότητα όμως να εμπλακεί ένας νέος σε παραπτώματα αυξάνει, όσο αυξάνει ο αριθμός των παραγόντων κινδύνου

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Η διαλυμένη ή δυσλειτουργική οικογένεια Η κοινωνικό-οικονομική περιθωριοποίηση και η φτώχεια Η σχολική αποτυχία Η ανεργία Η προβολή της βίας από τα ΜΜΕ Η χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών Οι αξίες της σύγχρονης κοινωνίας Ψυχολογικά και συμπεριφορικά χαρακτηριστικά Βιολογικά χαρακτηριστικά

Παράγοντες που μπορούν να μειώσουν τη συνοχή μιας οικογένειας · Η ψυχοπαθολογία των γονέων · Η χρήση αλκοόλ και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών από τους γονείς · Η παραβατικότητα των γονέων, τα προβλήματα με το νόμο · Η ανεργία των γονέων · Η μονογονεϊκή οικογένεια · Η μικρή ηλικία των γονέων (π.χ. ανήλικη μητέρα) · Ο μεγάλος αριθμός παιδιών στην οικογένεια · Η πολύ αυστηρή ή τιμωρητική συμπεριφορά των γονέων · Οι συχνοί διαπληκτισμοί μέσα στην οικογένεια · Η ελλιπής επίβλεψη των παιδιών από τους γονείς · Η άσκηση σωματικής βίας στα παιδιά · Η αδιαφορία των γονέων και η έλλειψη χρόνου από μέρους των γονιών

Ποιος ευθύνεται ; ΠΟΙΟΣ Η ΤΙ ΕΥΘΥΝΕΤΑΙ ΤΕΛΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ: ΤΑ ΓΟΝΙΔΙΑ Ή ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ; ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΓΟΝΙΔΙΩΝ- ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Παρέμβαση Είναι δυνατό με την κατάλληλη παρέμβαση στο σύστημα του σχολείου, τα περιστατικά βίας να περιοριστούν υπάρχουν συμπεριφορές, δεξιότητες και γνώσεις με βάση τις οποίες το άτομο μπορεί, όταν εμπλέκεται σε μια διαπροσωπική ή ομαδική σύγκρουση, να επιλέγει εναλλακτικές, εποικοδομητικές και όχι καταστροφικές ή αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, που συντελούν στην κοινωνικοποίηση του ατόμου, στην προετοιμασία του για αποτελεσματική ένταξη στην κοινωνία των ενηλίκων και αποτελούν βασικό χαρακτηριστικό σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων

Μορφές επιθετικότητας στο σχολείο Βία κατά προσώπου. Βία κατά της περιουσίας και βανδαλισμοί. Βία που στρέφεται συνειδητά ή όχι εναντίον του ίδιου του εαυτού.

Επιθετικότητα και Σύγκρουση Η επιθετικότητα είναι ένα φυσιολογικό φαινόμενο, χαρακτηριστικό του ανθρώπου και της κοινωνικής ζωής, βασικό στη διαδικασία ανάπτυξης και ενηλικίωσης του ατόμου και η σύγκρουση είναι ένα φυσιολογικό φαινόμενο σχετικά με τη σύγκρουση επικρατεί στην κοινωνία η γενική αντίληψη ότι είναι μια αρνητική και, κατά συνέπεια, μια ανεπιθύμητη κατάσταση που πρέπει να την αποφεύγουμε η σύγκρουση είναι κάτι φυσιολογικό. Η ολοκληρωτική απουσία της μπορεί να δηλώνει αδιαφορία, αποξένωση, καταπίεση

Ο έφηβος Συγκρούεται ή προσπαθεί να χτυπήσει ή να τραυματίσει ή να δυσχεράνει κάποιον σωματικά, λεκτικά ή με χειρονομίες. Αποκλείει κάποιον από την ομάδα. Παρεμποδίζει την ολοκλήρωση των επιθυμιών κάποιου άλλου

Επιθετικότητα στο σχολείο

Παρέμβαση εκπαιδευτικού Η παρέμβαση μπορεί να εξασφαλίσει εποικοδομητικά αποτελέσματα, αν ο εκπαιδευτικός σταθεί απέναντι στα παιδιά ως ενήλικας, με ικανότητες και εμπειρία στην αντιμετώπιση συγκρούσεων, και είναι σε θέση : Να διακρίνει πότε τα εμπλεκόμενα άτομα μπορούν να χειριστούν μόνα τους μία σύγκρουση και πότε υπάρχει πραγματικό πρόβλημα για το οποίο απαιτείται η παρέμβαση του. Να χρησιμοποιεί τις κατάλληλες τακτικές παρέμβασης, με στόχο την αντιμετώπιση καθώς και τις αρχές επίλυσης της σύγκρουσης: το σεβασμό, την ανοχή, την κατανόηση των διαφορών.

Κατανόηση συμπεριφορών α) όλες οι επιθετικές συμπεριφορές δεν είναι ίδιες, β) όλοι οι άνθρωποι δεν αντιμετωπίζουν με τον ίδιο τρόπο τις καταστάσεις σύγκρουσης, αλλά έχουν προσωπικό τρόπο παρέμβασης και ότι γ) το προτεινόμενο πρότυπο στηρίζεται σε δεξιότητες και σε αρχές επίλυσης του προβλήματος, που μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο εκμάθησης.

Τρόποι αντιμετώπισης της επιθετικότητας από τους εκπαιδευτικούς Τιμωρητική και αυταρχική στάση Διδακτική στάση Στάση παραγνώρισης Στάση συμβιβασμού Στάση κατευνασμού Στάση επίλυσης προβλήματος

Αντιμετώπιση της επιθετικότητας ως πρόβλημα προς επίλυση- βήματα διαπιστώνονται βήμα προς βήμα οι ανάγκες των συγκρουόμενων η διαδικασία αυτή στηρίζεται σε δεξιότητες επικοινωνίας και δημιουργικής σκέψης μέσα από τη συνεργατική δράση οδηγούμαστε στην εξεύρεση λύσεων που ικανοποιούν τις ανάγκες και τα συμφέροντα του καθενός

Διαπραγμάτευση-διαιτησία- λήψη απόφασης Η διαπραγμάτευση είναι διαδικασία στην οποία οι εμπλεκόμενοι στην φιλονικία ή οι εκπρόσωποι τους συναντιόνται για να συνεργαστούν, χωρίς την βοήθεια τρίτων, με στόχο να βρουν λύση στο πρόβλημα. Η διαιτησία από την άλλη είναι μια διαδικασία στην οποία οι εμπλεκόμενοι στη φιλονικία ή οι εκπρόσωποι τους συναντώνται για να συνεργαστούν και να βρουν λύση στο πρόβλημα με τη βοήθεια ενός ουδέτερου τρίτου, που ονομάζεται «διαιτητής». Αυτός ελέγχει την πορεία της διαδικασίας, ενώ οι εμπλεκόμενοι στη σύγκρουση ελέγχουν το αποτέλεσμα. Η λήψη απόφασης με συναίνεση είναι ομαδική διαδικασία, στην οποία όλοι οι εμπλεκόμενοι ή οι εκπρόσωποί τους συνεργάζονται, για να βρουν μια λύση και ένα σχέδιο δράσης αποδεκτό από όλους, ώστε να το στηρίξουν. Η συνεργασία τους μπορεί να διευκολυνθεί από έναν τρίτο, χωρίς αυτό να είναι απαραίτητο

Έξι βήματα αντιμετώπισης της σύγκρουσης Προσδιορισμός του προβλήματος και του επιπέδου επίλυσης του. Αποστασιοποίηση των ατόμων από το πρόβλημα και διάκριση των πραγματικών ζητημάτων αντιπαράθεσης από τα ζητήματα διαπροσωπικών σχέσεων. Διατύπωση διαδικαστικών κανόνων και κανόνων του παιχνιδιού επίλυσης προβλήματος. Εντοπισμός διαφορετικών απόψεων. Ακρόαση των απόψεων από τη σκοπιά του καθενός από τους εμπλεκόμενους. Εντοπισμός κινήτρων, αναγκών και συμφερόντων που οδηγούν στη σύγκρουση. Αναζήτηση εναλλακτικών επιλογών που να αποτελούν λύσεις και ικανοποιούν τα συμφέροντα όλων. Αξιολόγηση των εναλλακτικών επιλογών με βάση αντικειμενικά κριτήρια τα οποία ορίζονται από τις επιθυμίες της μιας πλευράς. Αναζήτηση συμφωνίας που να ικανοποιεί καθένα από τους εμπλεκόμενους.

Τί κάνουμε όταν διαπιστώσουμε ότι ένας μαθητής βρίσκεται σε κίνδυνο; Δεν αντιδρούμε με επιθετικότητα. Παρατηρούμε αν το πρόβλημα εμφανίζεται με πολλαπλές μορφές. Εξετάζουμε τη συμπεριφορά σε σχέση με άλλους παράγοντες. Εξετάζουμε τους παράγοντες σε εξελικτική προοπτική. Δεν ξεχνούμε ότι υπάρχει πραγματικός κίνδυνος παρερμηνείας. Δεν ξεχνούμε ότι βασική αρχή της αποτελεσματικότητας του σχολείου είναι ότι αναγνωρίζει σε κάθε παιδί τη δυνατότητα να ξεπερνάει δύσκολες καταστάσεις και να ελέγχει αρνητικά συναισθήματα και συμπεριφορές. Αν δεν υπάρχει άμεσος κίνδυνος: Ζητούμε τη βοήθεια σχολικού ψυχολόγου, ειδικού δασκάλου ή άλλου ειδικού. Αυτός αναλαμβάνει την ευθύνη για ό, τι χρειάζεται να γίνει. Αν εκτιμηθεί ότι το πρόβλημα είναι σοβαρό: Ενημερώνονται με εχεμύθεια αμέσως οι γονείς και ζητούμε τη συνεργασία τους, αν χρειάζονται παρεμβάσεις που αφορούν το παιδί. Αν ένα παιδί βρεθεί εκτός ελέγχου και απειλείται με κίνδυνο η ζωή του ή η ζωή άλλων ατόμων : Ειδοποιούμε επειγόντως τη διοίκηση του σχολείου και το σχολικό ψυχολόγο, το Σύμβουλο, τους γονείς. Αποφεύγουμε αυταρχικές αντιδράσεις, επιθετικές κινήσεις, απειλές. Προσεγγίζουν το παιδί μόνον άτομα που μπορούν να το ηρεμήσουν, επικοινωνώντας μαζί του με ανοιχτές ερωτήσεις.

Καλλιέργεια της ικανότητας εποικοδομητικής επίλυσης συγκρούσεων πρότυπο χειρισμού της επιθετικότητας και των συγκρούσεων. Κατανόηση των πηγών της δυναμικής της σύγκρουσης, διαφύλαξη των σχέσεων και δημιουργία ασφαλούς περιβάλλοντος, ανάπτυξη ικανοτήτων επίλυσης συγκρούσεων με το παράδειγμα και την άσκηση καθώς και καλλιέργεια μιας σειράς από ικανότητες (επικοινωνία, δημιουργική σκέψη, κριτική σκέψη κτλ.) που. σύμφωνα με στοιχεία των σχετικών ερευνών, αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της ικανότητας επίλυσης των συγκρούσεων γενικότερα

Ικανότητα επίλυσης συγκρούσεων ευκαιρίες για δραστηριοποίηση, ανάπτυξη δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων και αναγνώριση, δηλαδή θετική εκτίμηση, από τον περίγυρο για κάθε επιτυχία.

Ευχαριστούμε για την προσοχή σας Δημήτριος Καραΐσκος – ψυχίατρος Σταύρος Παπαδόπουλος - ψυχολόγος