Νοσηλευτική Ψυχικής Υγείας Νευρολογική Νοσηλευτική Ενότητα 11.1: Νόσος του κινητικού νευρώνα και πολυνευροπάθεια Δρ. Χρυσούλα Νταφογιάννη, Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήμα Νοσηλευτικής Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας Το περιεχόμενο του μαθήματος διατίθεται με άδεια Creative Commons εκτός και αν αναφέρεται διαφορετικά Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

Αναλυτική Περιγραφή Ενότητας Η 11 Η Ενότητα περιλαμβάνει την ανάλυση της ορολογίας της αμυοτροφικής πλάγιας σκλήρυνσης, της επιδημιολογίας, της αιτιολογίας, της συμπτωματολογίας, της θεραπείας και της νοσηλευτικής φροντίδας και υποστήριξης του ασθενή και του οικογενειακού περιβάλλοντος. Γίνεται περιγραφή των νοσηλευτικών παρεμβάσεων σε άτομα με αμυοτροφική πλάγια σκλήρυνση. 1

Στόχοι Ενότητας Μετά από την παρακολούθηση και τη μελέτη του μαθήματος, ο μελετητής θα είναι σε θέση να ορίζει την εννοιοδότηση της αμυοτροφικής πλάγιας σκλήρυνσης την επιδημιολογία, την αιτιολογία, τη συμπτωματολογία, τη θεραπεία και να παρέχει υποστηρικτική φροντίδα στα άτομα που πάσχουν από αυτά τα νοσήματα. Να εφαρμόζει πρωτόκολλα νοσηλευτικής φροντίδας στα παραπάνω νοσήματα. Επιπλέον ο μελετητής μπορεί να εκπαιδευτεί στην οριοθέτηση της πολυνευροπάθειας, τη συμπτωματολογία, τη διαδικασία διάγνωσης, εργαστηριακές εξετάσεις και τη θεραπεία. 2

Περίγραμμα μαθήματος 1/3  Αναλυτική Περιγραφή Ενότητας,  Στόχοι Ενότητας,  Εκπαιδευτικοί Σκοποί του μαθήματος,  Σύντομη ανασκόπηση,  Οριοθέτηση Ορολογίας,  Επιδημιολογία,  Κλινικά Σημεία και Συμπτώματα,  Κλινικά Χαρακτηριστικά,  Διαγνωστικά Κριτήρια,  Διαγνωστικά Κριτήρια Αποκλεισμού. 3

Περίγραμμα μαθήματος 2/3  Διάγνωση  Εργαστηριακά Ευρήματα  Θεραπευτική Ομάδα  Θεραπεία  Φυσιοθεραπεία  Λογοθεραπεία 4

Περίγραμμα μαθήματος 3/3  Αναπνευστική φροντίδα  Νοσηλευτική Φροντίδα  Νοσηλευτική Φροντίδα και διδασκαλία του ασθενή και της οικογένειας  Σίτιση  Ειδικός Τρόπος χορήγησης φαρμάκων  Συμπεράσματα 5

Εκπαιδευτικοί σκοποί του μαθήματος 1/2 Μετά από την παρακολούθηση και μελέτη του μαθήματος, ο φοιτητής θα είναι σε θέση να:  Να παρέχει βασικές πληροφορίες στον ασθενή και την οικογένειά του, σε σχέση με την αιτιολογία, τις κλινικές εκδηλώσεις και τη θεραπεία της νόσου του κινητικού νευρώνα και της πολυνευροπάθειας.  Αναφέρει αιτιολογικούς παράγοντες για διαταραχές της νόσου του κινητικού νευρώνα και της πολυνευροπάθειας,  Διαχωρίζει τα κλινικά σημεία και συμπτώματα της νόσου του κινητικού νευρώνα και της πολυνευροπάθειας, 6

Μετά από την παρακολούθηση και μελέτη του μαθήματος ο φοιτητής θα είναι σε θέση να: Σχεδιάσει τέσσερις νοσηλευτικές παρεμβάσεις για το άτομο που πάσχει από τη νόσο του κινητικού νευρώνα, Χορηγήσει με ασφάλεια φάρμακα για τον έλεγχο, Εξηγήσει τις υποστηρικτικές παρεμβάσεις στο ασθενή με νόσο του κινητικού νευρώνα, Εφαρμόσει τη νοσηλευτική διεργασία κατά τη φροντίδα του ασθενή με τη νόσο του κινητικού νευρώνα. 7 Εκπαιδευτικοί σκοποί του μαθήματος 2/2

Εισαγωγή 1/2 Οι διαταραχές που προσβάλλουν τις περιφερικές απολήξεις των κινητικών νεύρων εύκολα ταξινομούνται ως περιφερικές πολυνευροπάθειες, ενώ οι διαταραχές που προσβάλλουν τα κύτταρα των προσθίων κεράτων (νευρονοπάθειες [neuronopathies]) γενικά κατηγοριοποιούνται ως νοσήματα του κινητικού νευρώνα, παρά το ότι υπάρχει μια σημαντική συνιστώσα που αφορά στη διαδικασία παλίνδρομης εκφύλισης [dying-back process] μέσα στο περιφερικό σύστημα. 8

Εισαγωγή 2/2 Ορισμένες διαταραχές μπορεί να είναι κυρίως περιφερικές, αλλά περιλαμβάνουν την παθολογοανατομία τόσο των κεντρικών όσο και των περιφερικών νευραξόνων ή της μυελίνης τους. Μερικές διαμεσολαβούμενες από το ανοσοποιητικό σύστημα πολυνευροπάθειες μπορεί να περιλαμβάνουν λειτουργικές μεταβολές της αγωγιμότητας και όχι δομικές βλάβες της μυελίνης ή του νευράξονα. Οι επώδυνες πολυνευροπάθειες μπορεί να προσβάλλουν μόνο τα ενδοδερμικά νεύρα. Η πολυνευροπάθεια προσδιορίζεται πλήρως, καταρχήν από το ιστορικό και την αντικειμενική εξέταση και ακολούθως από τις νευροφυσιολογικές εξετάσεις. 9

10 Σχεδιάγραμμα ενός κάτω κινητικού νευρώνα ο οποίος βρίσκεται στο νωτιαίο μυελό και μέσω του περιφερικού νεύρου φθάνει στους μύες όπου δίνεται η εντολή για την εκούσια κίνηση. Σχήμα 1

11 Οριοθέτηση Ορολογίας Η νόσος του κινητικού νευρώνα γνωστή και ως αμυοτροφική πλάγια σκλήρυνση είναι μια προοδευτική, εκφυλιστική ασθένεια που προσβάλει τα κινητικά νευρικά κύτταρα στον εγκέφαλο και νωτιαίο μυελό.

Επιδημιολογία  0,3 έως 3 περιπτώσεις σε  Προσβάλει κυρίως άνδρες: γυναίκες (τριπλάσια συχνότητα) 3 (2,7 ):1.  Η έναρξη της νόσου είναι πριν την ηλικία των 50, με μέση ηλικία τα 40 έτη, με εύρος στο 80% των περιπτώσεων.  Μόνο ένα μικρό ποσοστό γύρω στο 5% όλων των περιπτώσεων κληρονομείται.  Σπάνια παρουσιάζεται στα παιδιά. 12

 Η ασθένεια εμφανίζεται με ατροφία μυών και αδυναμία στα χέρια ή/και στα πόδια, η οποία χαρακτηριστικά δεν είναι συμμετρική.  Σπαστικότητα και δυσκολία στη βάδιση.  Άλλοι ασθενείς μπορεί να παρουσιάσουν πρώτα ή πιο σοβαρά αδυναμία και ατροφία των μυών του προσώπου, της γλώσσας και του αυχένα, με συμπτώματα, όπως δυσκολία στην ομιλία, στην κατάποση ή ακόμη και στην αναπνοή.  Σταδιακά η ασθένεια επεκτείνεται σε όλους τους εκούσιους μύες του σώματος και οδηγεί σε προοδευτική παράλυση.  Μέσος όρος επιβίωσης μετά τη εμφάνιση της νόσου είναι 3-5 χρόνια, αλλά υπάρχουν πολλές περιπτώσεις με πιο σύντομη ή πιο αργή εξέλιξη.  Η νοητική λειτουργία και οι αυτόνομοι μύες, όπως οι σφικτήρες και η καρδιά δεν επηρεάζεται. 13 Κλινικά Σημεία και Συμπτώματα

Κινητικά Ελλείμματα χωρίς απώλεια αισθήσεων. Αργά, προοδευτική ή σταδιακή αδυναμία που είναι ασύμμετρη και δεν εξελίσσεται τόσο γρήγορα σε γενικευμένη αδυναμία ως CIDP (chronic inflammatory demyalinating neuropathy) χρόνια φλεγμονώδης απομυελυνωτική νευροπάθεια. Αργά προοδευτική ή σταδιακή προοδευτική, εστιακή, ασύμμετρη αδυναμία των άκρων? δηλαδή, η συμμετοχή τουλάχιστον δύο νεύρων για περισσότερο από 1 μήνα. Κλινικά Χαρακτηριστικά 14

Διαγνωστικά Κριτήρια 1/2 Συμμετοχή δύο ξεχωριστών κινητικών νεύρων.  Εάν υπάρχουν συμπτώματα και σημεία μόνο στη πορεία ενός νεύρου, μόνο μια πιθανή διάγνωση μπορεί να γίνει. 15

Διαγνωστικά Κριτήρια 2/2 Υποστηρικτικά κριτήρια Επικρατούν: η συμμετοχή των άνω άκρων. Μειωμένα ή απόντα τενόντια αντανακλαστικά στο προσβεβλημένο μέλος. Απουσία λειτουργίας των κρανιακών νεύρων. Κράμπες και συσπάσεις στο προσβεβλημένο μέλος. Απάντηση από την άποψη της αναπηρίας ή της μυϊκής δύναμης για ανοσοτροποποιητική θεραπεία. 16

Αξιοσημείωτη η συμμετοχή του προμήκη. Οι αισθητικές αυτές διαταραχές είναι πιο έντονες από ό,τι η μικρή απώλεια αισθητικότητας στα κάτω άκρα. Διάχυτη συμμετρική αδυναμία κατά τις πρώτες εβδομάδες. Διαγνωστικά Κριτήρια Αποκλεισμού 17

Κύρια συμπτώματα εκδήλωσης  Το ωλένιο, το διάμεσο και το ακτινικό νεύρο είναι αυτά που επηρεάζονται πιο συχνά.  Στα 2/3 των περιπτώσεων η αδυναμία αρχίζει από τα άνω άκρα και οι ασθενείς παρουσιάζουν δυσκολία στον καρπό και στην έκταση των δακτύλων και μειωμένη χειρολαβή. 18

Κλινικά χαρακτηριστικά: Πολυεστιακή κινητική πολυνευροπάθεια Ασύμμετρη, άπω> εγγύς, άνω άκρων> αδυναμία των κάτω άκρων, χωρίς απώλεια αισθήσεων. Μερικοί ασθενείς παρουσιάζουν υποκειμενική αισθητήρια απώλεια, πόνο και κούραση. Αταξία, Επικαλυπτόμενα χαρακτηριστικά. Κλασικά χαρακτηριστικά της πολυεστιακής κινητικής νευροπάθειας 19

Διάγνωση  Η διάγνωση πρέπει να γίνει από έμπειρο νευρολόγο και βασίζεται στην κλινική εικόνα και σε διάφορες εργαστηριακές εξετάσεις.  Βασική είναι η εξέταση με ηλεκτρομυογράφημα η οποία επιβεβαιώνει ότι πρόκειται για έντονη και συνεχή απονεύρωση των μυών σε διάφορα μέρη του σώματος.  Πρέπει να αποκλεισθούν άλλες αιτίες όπως κινητικές νευροπάθειες ή μυοπάθειες. 20

21 Εργαστηριακά Ευρήματα  Για αποκλεισμό άλλων αιτιών όπως σπονδυλική στένωση ή άλλες ασθένειες στο στέλεχος του εγκεφάλου ή και στο νωτιαίο μυελό, γίνεται απεικόνιση του αυχενικού σπονδύλου ή του εγκεφάλου.  Μπορεί να έχουν αυξημένα αντισώματα IgM  Το ηλεκτρομυογράφημα Πολυεστιακή απομυελινωτική νευροπάθεια με ή χωρίς αναστολή αγωγιμότητας.

22 Θεραπευτική Ομάδα Η ομάδα αυτή πρέπει να περιλαμβάνει έμπειρο νευρολόγο, πνευμονολόγο εξειδικευμένους νοσηλευτές, φυσιοθεραπευτή, λογοθεραπευτή, διαιτολόγο, ψυχολόγο, και κοινωνικό λειτουργό.

Το μοναδικό φάρμακο που βάση των μελετών που έγιναν μπορεί να επιβραδύνει κατά μερικούς μήνες την εξέλιξη της νόσου είναι το Riluzole (Rilutek © ) και επιλέγεται για όλους τους ασθενείς. Σε ασθενείς με αυξημένο τόνο μυών (σπαστικότητα) μπορούν να δοθούν συμπτωματικά φάρμακα όπως Baclofen ή Tizanidine (Sirdalud © ). Υπάρχουν επίσης φάρμακα που μπορεί να ανακουφίσουν κράμπες ή πόνους. 23 Φαρμακευτική Αγωγή

24 Θεραπεία IV Ig, ριτουξιμάμπη και κυκλοφωσφαμίδη. Δεν ανταποκρίνεται σε στεροειδή ή πλασμαφαίρεση. Άλλοι αναφέρουν: αζαθειοπρίνη, κυκλοσπορίνη, κυκλοφωσφαμίδη, μεθοτρεξάτη κλπ.

25 Φυσιοθεραπεία Στόχος της είναι η μείωση του πόνου και της σπαστικότητας και η διατήρηση όσο είναι δυνατόν της μυϊκής δύναμης και γενικά της κινητικής λειτουργίας του σώματος.

 Πολλοί ασθενείς μπορεί να παρουσιάσουν δυσκολίες στη κατάποση ή στην ομιλία λόγω της αδυναμίας των μυών.  Πρέπει να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα ανάλογα με το βαθμό της δυσκολίας στην κατάποση, έτσι ώστε να μην γίνει επικίνδυνη για τον ασθενή.  Επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθούν ειδικά μέσα για υποβοήθηση της επικοινωνίας, όταν χρειαστεί με τη χρήση του γραπτού λόγου. 26 Λογοθεραπεία

 Σε περιπτώσεις σοβαρής δυσκολίας στην κατάποση και απώλειας βάρους, η γενική κατάσταση του ασθενούς μπορεί να βελτιωθεί με διαιτητική υποστήριξη με τη χρήση γαστροτομής.  Επίσης πρέπει να χρησιμοποιεί μαλακές τροφές, οι οποίες είναι εύκολες στην κατάποση. 27 Διατροφή

 Η αναπνευστική δυσλειτουργία είναι ένα από το κυριότερα προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίσει ο ασθενής με νόσο του κινητικού νευρώνα, λόγω αδυναμίας των αναπνευστικών μυών.  Χρειάζεται τακτική παρακολούθηση και αξιολόγηση της αναπνευστικής λειτουργίας από πνευμονολόγο.  Σε περιπτώσεις που υπάρχει σημαντική μείωση της αναπνευστικής λειτουργίας (κούραση, δύσπνοια, δυσκολίες ύπνου, κλπ), μπορεί να δοκιμασθεί η μη-επεμβατική υποστήριξη με μηχάνημα BiPAP που εφαρμόζεται με μάσκα για όσες ώρες επιθυμεί ο ασθενής. 28 Αναπνευστική Φροντίδα

29 Νοσηλευτική φροντίδα Ο Ασθενής παρακολουθείται για τυχόν μη απάντηση στα φάρμακα και διαπίστωση παρενέργειας, όπως η αποφυγή χοληνεργικής κρίσης. Γίνεται συχνή αξιολόγηση της μυϊκής ισχύος των εμπλεκόμενων μυών όπως:  Αναπνοής  Φωνής  Μυϊκή δύναμη στην άκρα χείρα  Κίνηση των άνω άκρων

30 Νοσηλευτικές παρεμβάσεις και διδασκαλία του ασθενή και της οικογένειας 1/3  Ενημέρωση της οικογένειας ότι στο σπίτι πρέπει να διαθέτουν τσάντα ambu και κινητή συσκευή αναρρόφησης και να εκπαιδεύονται στην ανάπτυξη δεξιοτήτων χρήσης.  Ο ασθενής πρέπει να φέρει ταυτότητα με το νόσημα και τηλέφωνο επικοινωνίας ή ηλεκτρονική διεύθυνση ιστορικού.  Η λήψη της φαρμακευτικής αγωγής πρέπει να γίνεται μετά από κατανάλωση κράκερς για τη μείωση της ναυτίας και του ερεθισμού του στομάχου που προκαλούν τα φάρμακα.

31 Νοσηλευτικές παρεμβάσεις και διδασκαλία του ασθενή και της οικογένειας 2/3  Τα φάρμακα λαμβάνονται πριν τη λήψη του γεύματος για τη μεγιστοποίηση της μάσησης μετά τη δράση των φαρμάκων.  Ο ασθενής να τρώει αργά και μαλακή τροφή και με υψηλή αυτοσυγκέντρωση.  Τα συμπτώματα μπορεί να επιδεινωθούν κατά την έμμηνο ρήση, τις λοιμώξεις, την έκθεση σε ακραίες θερμοκρασίες, την υπερβολική έκθεση στον ήλιο και την υπερβολική έκθεση σε στρες.

32 Νοσηλευτικές παρεμβάσεις και διδασκαλία του ασθενή και της οικογένειας 3/3  Πρέπει να προγραμματίζονται περίοδοι ανάπαυσης μέσα στην ημέρα.  Ο ασθενής πρέπει να θέτει προτεραιότητες και να προγραμματίζει την ημέρα για υπερβολική κούραση και εξάντληση.  Τα άνετα και σταθερά παπούτσια βοηθούν στο σταθερό περπάτημα, μειώνουν τη μυϊκή αδυναμία και βοηθούν στον καλλίτερο έλεγχο της ισορροπίας.  Η εκμάθηση τεχνικών αυτοσυγκέντρωσης και αυτοελέγχου από την πλευρά του ασθενή θα τον βοηθήσουν να οργανώσει τις κινήσεις του σώματός του.

33 Διατροφική υποστήριξη ασθενών με νευρολογική νόσο 1/2 Τα Διεθνή πρότυπα διαμορφώθηκαν το 1989 και περιγράφουν τα επίπεδα πρόσληψης των θρεπτικών ουσιών, βιταμινών και ιχνοστοιχείων για τους υγιείς Παράγοντες επιρροής:  Ηλικία,  Φύλο,  Βάρος σώματος,  Μάζα σώματος,  Επίπεδο Δραστηριότητας,  Θερμοκρασία περιβάλλοντος.

34 Διατροφική υποστήριξη ασθενών με νευρολογική νόσο 2/2 Νευρολογικού ασθενείς kcal / kgr/ημέρα + 1,5 gr/ kgr/ ημέρα πρωτεΐνη (έως 2,5gr/Kgr πρωτεΐνη). Συνήθως η ημερήσιες ανάγκες είναι λιγότερες από 3000 θερμίδες. Η ποσότητα μπορεί να αυξηθεί με βάση τα εργαστηριακά δεδομένα όπως: προαλβουμίνη, ουρία /24 ώρου και τις αλλαγές στην κλινική κατάσταση, όπως η ύπαρξη πυρετού.

35 Πριν την εισαγωγή του ασθενή σε σίτιση νοσηλευτικές παρεμβάσεις από στόμα 1/2 Ο έλεγχος του ασθενή πριν την έναρξη της σίτισης από το στόμα: Ελέγχεται το αντανακλαστικό του εμέτου, το οποίο πρέπει να λειτουργεί. Αξιολογείται πιθανή δυσκολία στη μάσηση και κατάποση της τροφής, γίνεται έλεγχος για ημιπάρεση ή πάρεση προσώπου. Ο ασθενής πρέπει να έχει εντερικούς ήχους και στα τέσσερα τεταρτημόρια της κοιλιακής χώρας πριν την εισαγωγή σε σίτιση, ο έλεγχος γίνεται με ακρόαση στην εν λόγω περιοχή. Ο ασθενής τοποθετείται σε καθιστή θέση.

36 Πριν την εισαγωγή του ασθενή σε σίτιση νοσηλευτικές παρεμβάσεις από στόμα 2/2  Εάν ο ασθενής έχει τραχειοστομία, φουσκώνουμε το cuff της συσκευής, πριν την έναρξη του γεύματος. Μετά το τέλος του γεύματος θα πρέπει να γίνει αναρρόφηση, γύρω από τη συσκευή, πριν ξεφουσκώσουμε το cuff, με στόχο την αποφυγή της εισρόφησης.

37 Σίτιση από το στόμα ασθενή με δυσφαγία 1/2 Δυσφαγία ορίζεται η κατάσταση που εμφανίζουν οι ασθενείς και εκφράζεται ως δυσκολία στη μάσηση. Οι ιδιαιτερότητες στην φροντίδα είναι:  Ο ασθενής τοποθετείται σε καθιστή θέση (90 ο γωνία) χωρίς μετακίνηση από αυτή τη θέση κατά τη σίτιση.  Η κεφαλή τραβιέται προς τα εμπρός και συγκρατείται από το νοσηλευτή, εάν ο ασθενής δεν μπορεί από μόνος του.  Παροτρύνουμε τον ασθενή να παίρνει μικρές μπουκιές και να μασάει πολλές φορές την τροφή.

38 Σίτιση από το στόμα ασθενή με δυσφαγία 2/2  Σε ασθενή με ημιπληγία ή ημιπάρεση η τροφή τοποθετείται από την μη προσβεβλημένη πλευρά του προσώπου (παρειά).  Ο πρέπει να παρατηρεί ποιες τροφές δυσκολεύουν τον ασθενή έτσι ώστε να αποφεύγονται.  Εάν η δημιουργία βλωμού προκαλεί πρόβλημα συστήνεται στον ασθενή να καθαρίσει το στόμα του με τα δάκτυλα μετά από κάθε μπουκιά.  Σε περίπτωση διανοητικής διαταραχής ή και όχι, ο νοσηλευτής θα πρέπει να υπενθυμίζει, « κατάπινε » και θα πρέπει να απομακρύνει κάθε ερέθισμα πχ. ήχος, τηλεόραση, τηλέφωνο που προκαλεί διάσπαση προσοχής κατά τη διάρκεια του γεύματος.

39 Ειδικός τρόπος χορήγησης φαρμάκων 1/2 Φαινυτοίνη (Epanutin): Απαιτείται μεγαλύτερη δόση φαρμάκου σε ασθενείς που σιτίζονται με εντερική διατροφή διότι το φάρμακο συνδέεται με τις πρωτεΐνες του διαλύματος σίτισης, με συνέπεια να μειώνεται η απορρόφησή του. Εάν η χορήγηση γίνει per os τότε αλλάζει και η δοσολογία του φαρμάκου. Γίνονται τακτικά ( κάθε μήνα ) επίπεδα φαρμάκου.

Ειδικός τρόπος χορήγησης φαρμάκων 2/2 Καρβαμαζεπίνη (Tegretol). Το συγκεκριμένο σκεύασμα εναιωρήματος κολλάει στα τοιχώματα του σωλήνα σίτισης, για αυτό απαιτείται διάλυση του φαρμάκου με νερό πριν τη χορήγηση και ξέπλυμα του σωλήνα μετά. Αντιόξινα τα οποία είναι παχύρευστα δεν χορηγούνται από σωλήνα μικρότερης διαμέτρου (10Fr G) γιατί μπορεί να τον φράξουν. Εντεροδιαλυτά όπως salospir δεν πρέπει να συνθλίβονται γιατί προκαλείται ερεθισμός του στομάχου και αύξηση της ταχύτητας απορρόφησης τους. 40

Συμπέρασμα Η νόσος του κινητικού νευρώνα είναι μια δύσκολη κατάσταση όπου απειλείται η ζωή του ατόμου. Η νοσηλευτική φροντίδα και η οικογενειακή υποστήριξη είναι απαραίτητες για τη διατήρηση της ποιότητας της ζωής του ατόμου. Απαιτείται τεκμηριωμένη γνώση βασισμένη σε κλινική έρευνα και πρωτόκολλα νοσηλευτικής φροντίδας, ώστε να κρατήσουμε την παρεχόμενη νοσηλευτική φροντίδα σε ένα επίπεδο ποιότητας. Η επικοινωνία και η συνεργασία της διεπιστημονικής ομάδας είναι αναγκαία ώστε να επιτευχθεί μια αποτελεσματική φροντίδα στον άρρωστο. 41

Βιβλιογραφία 1/2 Nemni R, Bottacchi E, Fazio R, et al. Polyneuropathy in hypothyroidism: clinical, electrophysiological and morphological findings in four cases. J Neurol Neurosurg Psychiatry 1987;50(11):1454–1460. Rao SN, Katiyar BC, Nair KR, Misra S. Neuromuscular status in hypothyroidism. Acta Neurol Scand 1980;61(3):067–177. Duyff RF, Van den Bosch J, Laman DM, van Loon BJP, Linssen WHJ. Neuromuscular findings in thyroid dysfunction: a prospective clinical and electrodiagnostic study. J Neurol Neurosurg Psychiatry 2000;68(6):750–755. Kececi H, Degirmenci Y. Hormone replacement therapy in hypothyroidism and nerve conduction study. Neurophysiol Clin 2006;36(2):79–83. 42

Βιβλιογραφία 2/2 Penza P, Lombardi R, Camozzi F, Ciano C, Lauria G. Painful neuropathy in subclinical hypothyroidism: clinical and neuropathological recovery after hormone replacement therapy. Neurol Sci 2009;30(2):149–151. Lubec D, Müllbacher W, Finsterer J, Mamoli B. Diagnostic workup in peripheral neuropathy: an analysis of 171 cases. Postgrad Med J 1999;75(890):723–

Τέλος Ενότητας

Σημειώματα

Σημείωμα Αναφοράς Copyright Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας, Χρυσούλα Νταφογιάννη Χρυσούλα Νταφογιάννη. «Νοσηλευτική Ψυχικής Υγείας / Νευρολογική Νοσηλευτική. Ενότητα 11.1: Νόσος του κινητικού νευρώνα και πολυνευροπάθεια». Έκδοση: 1.0. Αθήνα Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: ocp.teiath.gr.ocp.teiath.gr

Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό. Οι όροι χρήσης των έργων τρίτων επεξηγούνται στη διαφάνεια «Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων». Τα έργα για τα οποία έχει ζητηθεί και δοθεί άδεια αναφέρονται στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.

Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων Δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, παρά μόνο εάν ζητηθεί εκ νέου άδεια από το δημιουργό. © διαθέσιμο με άδεια CC-BY διαθέσιμο με άδεια CC-BY-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου και η δημιουργία παραγώγων αυτού με απλή αναφορά του δημιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού, και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. διαθέσιμο με άδεια CC-BY-ND Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η δημιουργία παραγώγων του έργου. διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-ND Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου και η δημιουργία παραγώγων του. διαθέσιμο με άδεια CC0 Public Domain διαθέσιμο ως κοινό κτήμα Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, η δημιουργία παραγώγων αυτού και η εμπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δημιουργού. χωρίς σήμανσηΣυνήθως δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου.

Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει:  το Σημείωμα Αναφοράς  το Σημείωμα Αδειοδότησης  τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων  το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθηνών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.