Θέματα Παιδαγωγικής και Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης

Παρουσίαση με θέμα: "Θέματα Παιδαγωγικής και Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Θέματα Παιδαγωγικής και Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Θέματα Παιδαγωγικής και Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης Ενότητα 6: Διακριτοί Τύποι Πολλαπλής Νοημοσύνης Μπεκιάρη Αλεξάνδρα Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

3 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα Πανεπιστημίου Θεσσαλίας» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

4 ΣΚΟΠΟΙ ΕΝΟΤΗΤΑΣ Να οριστεί η έννοια της νοημοσύνης και να επισημανθούν τα κριτήρια που πρέπει να πληροί μια ικανότητα για να αναχθεί σε νοημοσύνη. Επιπλέον να οριστούν οι διακριτοί τύποι πολλαπλής νοημοσύνης και να τεθούν οι τύποι νοημοσύνης στο πλαίσιο διαθεματικής εξακτίνωσης στην εκπαιδευτική διαδικασία.

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑΣ Τι ορίζεται νοημοσύνη.
Τα κριτήρια που πρέπει να πληροί μια ικανότητα για να αναχθεί σε νοημοσύνη. Οι διακριτοί τύποι νοημοσύνης. Οι τύποι νοημοσύνης ως πλαίσιο διαθεματικής εξακτίνωσης.

6 ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ Η νοημοσύνη θεωρείται σαν ένας από τους βασικότερους παράγοντες των ατομικών διαφορών. Δεν υπάρχει ένας σαφής ορισμός για τη νοημοσύνη, διότι οι διαφορετικές προσεγγίσεις την ορίζουν η κάθε μια από τη δική τους οπτική.

7 Η ΦΥΣΗ ΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ Σήμερα, υπάρχουν δύο ομάδες θεωριών για τη νοημοσύνη: Οι μονοπαραγοντικές θεωρίες, που θεωρούν ότι η νοημοσύνη είναι ένα αμετάβλητο κληρονομήσιμο σταθερό μέγεθος, που μπορεί να μετρηθεί με κάποια κλίμακα όπως ο δείκτης νοημοσύνης. Οι πολυπαραγοντικές θεωρίες, θεωρούν ότι η νοημοσύνη δεν είναι μια σταθερή μεταβλητή αλλά αποτελείται από αλληλοσυμπληρούμενες ικανότητες.

8 ΘΕΩΡΙΑ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ
H πιο σύγχρονη έκφραση των πολυπαραγοντικών θεωριών είναι η θεωρία των πολλαπλών τύπων νοημοσύνης (multiple intelligence theory) του H. Gardner (1983, 1993). Σύμφωνα με την οποία η νοημοσύνη είναι ένα αμάλγαμα από ξεχωριστές νοητικές ικανότητες, που δρουν αλληλοσυμπληρωματικά κι έτσι μόνο καθιστούν το άτομο ικανό να επιλύει προβλήματα και να κατασκευάζει προϊόντα.

9 ΚΑΤΑ ΤΟΝ GARDNER (1993) Με τα κριτήρια αποτίμησης της νοημοσύνης που αποτελούν η ευχέρεια επίλυσης προβλημάτων και κατασκευής προϊόντων, ορίζεται τι είναι νοημοσύνη. Η υστέρηση σε κάποια ικανότητα δε σημαίνει γενική υστέρηση σε όλες, καθώς και η υψηλή επίδοση σε κάποια άλλη δε σημαίνει γενικευμένη υψηλή επίδοση σε όλες.

10 ΚΡΙΤΗΡΙΑ Δεν αποτελούν βέβαια όλες οι νοητικές ικανότητες ενός ατόμου νοημοσύνες. Για να αναχθεί μια νοητική λειτουργία στο επίπεδο της διακριτής νοημοσύνης, θα πρέπει να πληροί επαρκώς οκτώ ευρύτατα επιστημολογικά κριτήρια (Armstrong, 1994; Ματσαγγούρας, 2003):

11 ΚΡΙΤΗΡΙΟ 1 Να στηρίζεται από αντίστοιχο κέντρο εγκεφάλου:
Να υπάρχει αντίστοιχο κέντρο του εγκεφάλου που υποστηρίζει τη συγκεκριμένη ικανότητα. Η θεωρία των εγκεφαλικών κέντρων αποτελεί μετεξέλιξη της θεωρίας των ημισφαιρίων του εγκεφάλου και εξελίχθηκε με τη μελέτη μετετραυματικών περιπτώσεων ατόμων που απώλεσαν τη συγκεκριμένη ικανότητα, ενώ οι υπόλοιπες παραμένουν άθικτες.

12 ΚΡΙΤΗΡΙΟ 2 Να υπάρχουν “ιδιώτες σοφοί” με αναπτυγμένη τη συγκεκριμένη νοητική ικανότητα: Να υπάρχουν “ιδιώτες σοφοί”, δηλ. άτομα τα οποία δεν έχουν καμία ή ελάχιστη νοητική ικανότητα πλην μίας και αυτής σε υψηλό επίπεδο. Για παράδειγμα, υπάρχουν άτομα που δυσκολεύονται να διαβάσουν ακόμη και συλλαβιστά, ενώ μπορούν να κάνουν με ταχύτατους ρυθμούς αριθμητικούς υπολογισμούς ή να παίξουν με εξαιρετική δεξιοτεχνία ένα μουσικό όργανο.

13 ΚΡΙΤΗΡΙΟ 3 Να υπάρχει σαφής πορεία ανάπτυξης της συγκεκριμένης ικανότητας και προσδιορίσιμα προϊόντα που μπορεί να μας οδηγήσει αυτή η ικανότητα. Δηλαδή, οι ικανότητες δεν αναπτύσσονται όλες μαζί ταυτόχρονα αλλά εμφανίζονται σε συγκεκριμένες ηλικιακές φάσεις του ατόμου, διαγράφουν μια πορεία ανάπτυξης, φτάνουν σε μια κορύφωση και μετά πιθανόν ανάλογα με τις συνθήκες να έχουν μια φθίνουσα πορεία. Επίσης, είναι σημαντικό να οδηγούν σε ολοκληρωμένα προϊόντα, όπως π.χ. η γλωσσική νοημοσύνη να οδηγήσει στη συγγραφή ενός λογοτεχνικού έργου, η μουσική στη σύνθεση κάποιου τραγουδιού. Να υπάρχει σαφής πορεία ανάπτυξης της νοητικής ικανότητας και προσδιορίσιμα προϊόντα:

14 ΚΡΙΤΗΡΙΟ 4 Να έχει θέση στην εξελικτική ιστορία των ειδών:
Να σχετίζεται με τη μετεξελιγκτική πορεία των ειδών, δηλ. να έχει αναφορά στην ιστορική πορεία του homo sapiens. Οι σημαντικές ικανότητες εμφανίστηκαν σε διαφορετικές ιστορικές στιγμές του ανθρώπινου γένους, παίζοντας διαφορετικό ρόλο την κάθε εποχή, π.χ. η κιναισθητική ικανότητα είχε τεράστια σημασία για την επιβίωση του ανθρώπου πριν χρόνια, ενώ σήμερα χαρακτηρίζει πολύ λίγους ανθρώπους. Μέσα από μια αταβιστική οπτική το κάθε άτομο από τη στιγμή της γέννησής του μέχρι το θάνατό του, θα ζήσει όλη τη φυλογεννετική πορεία του ανθρώπινου είδους, όπως ιστορικά φαίνεται ότι η μουσική νοημοσύνη αναπτύχθηκε νωρίτερα από τη γλωσσική, έτσι παρουσιάζεται νωρίτερα και στην αναπτυξιακή πορεία των παιδιών. Να έχει θέση στην εξελικτική ιστορία των ειδών:

15 ΚΡΙΤΗΡΙΟ 5 Να έχει ερευνητική στήριξη από ψυχομετρικές έρευνες:
Να έχει ερευνητική στήριξη από ψυχομετρικές έρευνες: Να υποστηρίζεται από συγκεκριμένα ψυχομετρικά εργαλεία και τεστ. Υπάρχουν και εξελίσσονται συγκεκριμένα ψυχομετρικά εργαλεία και τεστ, που μπορούμε να μετρήσουμε και να αποτιμήσουμε την ύπαρξη και το βαθμό ανάπτυξης νοημοσυνών στα άτομα.

16 ΚΡΙΤΗΡΙΟ 6 Να έχει στήριξη από την πειραματική ψυχολογία:
Η πειραματική ψυχολογία σήμερα καταδεικνύει την ύπαρξη διαφορετικών ικανοτήτων στα άτομα, καθώς και τους διαφορετικούς βαθμούς επίδοσης στα διάφορα γνωστικά αντικείμενα, π.χ. στο σχολείο ένας μαθητής μπορεί να είναι άριστος κάπου, μέτριος σε κάποιο μάθημα και αδύνατος σε κάποιο άλλο.

17 ΚΡΙΤΗΡΙΟ 7 Να συνοδεύεται με μια δέσμη δεξιοτήτων:
Να συνοδεύεται η συγκεκριμένη νοημοσύνη με μια δέσμη δεξιοτήτων που τη συνοδεύουν, π.χ. ένα παιδί με υψηλή κιναισθητική νοημοσύνη δεν είναι πολύ ικανός σε ένα άθλημα αλλά έχει και εξαιρετική ισορροπία, αίσθηση ρυθμού, πλαστικότητα.

18 ΚΡΙΤΗΡΙΟ 8 Να εκφράζεται με συγκεκριμένο κωδικό σύστημα:
Στην ιστορία του, ο homo sapiens επινόησε πληθώρα κωδικών συστημάτων για να απεικονίσει συγκεκριμένες νοημοσύνες και να εκφραστεί μέσα από αυτές. Έτσι ανέπτυξε ποικίλα γλωσσικά, αριθμητικά, μουσικά συστήματα, κ.α.

19 Ο GARDNER (1983, 1993) Από το πλήθος των ικανοτήτων που μελέτησε, εντόπισε σήμερα οκτώ διακριτούς τύπους νοημοσύνης που πληρούν επαρκώς και τα οκτώ παραπάνω κριτήρια (Armstrong, 1994; Fisher, 1995; Χατζηγεωργίου, 1999; Ματσαγγούρας, 2003). Οι οκτώ «πολιτογραφημένες» μορφές νοημοσύνης υπάρχουν σε διαφορετικό βαθμό ανάπτυξης σε όλα τα φυσιολογικά άτομα και, καθώς συμπράττουν στην περίπτωση κάθε ατόμου, μας δίνουν την ταυτότητα της νοημοσύνης του. 19

20 ΔΙΑΚΡΙΤΟΙ ΤΥΠΟΙ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ
Λογικο-μαθηματική (Logical-mathematical) Γλωσσική (Lignuistic) Χωρική (Spatial) Νατουραλιστική (Natural) Μουσική (Musical) Κιναισθητική (Kinaesthetic) Ενδο-προσωπική (Intrapersonal) Δια-προσωπική (Interpersonal)

21 ΔΙΑΚΡΙΤΟΣ ΤΥΠΟΣ 1 Λογικο-μαθηματική νοημοσύνη:
Εδράζεται στο αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου και αφορά στην ικανότητα της λογικής ανάλυσης, ερμηνείας και αποτίμησης του φυσικού κόσμου. Τα παιδιά κάτοχοι, διακρίνονται για τον τεκμηριωμένο λόγο, την ανάλυση και κατανόηση λογικο-μαθηματικών εννοιών, σχέσεων και σε πρακτικό επίπεδο την επίλυση και διαχείριση των προβλημάτων της καθημερινής ζωής. Ακόμη, διακρίνονται στις φυσικές και θετικές επιστήμες, στο σκάκι, στον κύβο Rubik. 21 21

22 ΔΙΑΚΡΙΤΟΣ ΤΥΠΟΣ 2 Γλωσσική νοημοσύνη:
Εδράζεται στο αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου και αφορά την ικανότητα να εκφραζόμαστε με πληρότητα στον προφορικό και γραπτό λόγο, να πείθουμε, να συγκινούμε (ρητορική ικανότητα). Οι μαθητές που έχουν αναπτυγμένη τη γλωσσική νοημοσύνη διακρίνονται στα γλωσσικά μαθήματα, στη γλωσσομάθεια, στη συγγραφή, την απαγγελία, το διάλογο. 22 22

23 ΔΙΑΚΡΙΤΟΣ ΤΥΠΟΣ 3 Χωρική νοημοσύνη:
Εδράζεται στο δεξί ημισφαίριο και αφορά την ικανότητα χωρικών δεδομένων, χρωματικών πληροφοριών, όγκων, διαστάσεων και τη μετατροπή τους σε εικαστικές, χρωματικέ, ζωγραφικές, αρχιτεκτονικές συνθέσεις. Οι κάτοχοι αυτής της νοημοσύνης έχουν εξαιρετική παρατηρητικότητα, είναι οπτικοί τύποι, ξεχωρίζουν στις εικαστικές τέχνες, κατανοούν εύκολα χάρτες και σχεδιαγράμματα, σκέφτονται και μιλούν με εικόνες, αρέσκονται στις τρισδιάστατες αναπαραστάσεις, στις μοντελοποιήσεις, στα παιχνίδια με λαβύρινθους, παζλ, μαγικές εικόνες. 23 23

24 ΔΙΑΚΡΙΤΟΣ ΤΥΠΟΣ 4 Νατουραλιστική νοημοσύνη:
Αφορά την ικανότητα του ατόμου να αντιλαμβάνεται το γεωφυσικό χώρο, την ικανότητα διακρίσεων στη χλωρίδα, πανίδα και το φυσικό περιβάλλον (Γεωλόγοι, βοτανολόγοι, γεωργοί) , καθώς και την ικανότητα κατανόησης κοινωνικοπολιτισμικών μοτίβων αναπαραστάσεων, όπως ο τρόπος ομιλίας, το στυλ ένδυσης, χειρονομίες, εκφραστικοί τρόποι. Οι μαθητές κάτοχοι, διακρίνονται στις πάσης φύσεως ταξινομικές δραστηριότητες, ασχολούνται με συλλογές, με τύπους αυτοκινήτων και είναι ιδιαίτερα παρατηρητικοί στις σχολικές εκδρομές, από τις οποίες συχνά επιστρέφουν με δείγματα πετρωμάτων, καρπών και λουλουδιών. Νατουραλιστική νοημοσύνη: 24 24

25 ΔΙΑΚΡΙΤΟΣ ΤΥΠΟΣ 5 Μουσική νοημοσύνη:
Εδράζεται στο δεξί ημισφαίριο και αφορά την ικανότητα διάκρισης μετασχηματισμού των ήχων και τη μετατροπή τους σε μουσικές συνθέσεις. Οι κάτοχοι της μουσικής ευφυΐας διακρίνονται σε πάσης φύσεως μουσικές δραστηριότητες, μελετούν με τη συνοδεία μουσικής, μετέχουν σε χορωδίες, συγκροτήματα, σιγοτραγουδούν. Σήμερα υπάρχουν εξειδικευμένα προγράμματα διάχυσης της μουσικής σε μια σειρά μαθησιακές δραστηριότητες (suggestopedia) που βασίζονται στην εργασία του Lozanov, δηλ. μαθαίνουν καλύτερα διάφορα γνωστικά μαθήματα μέσα από μουσικές δραστηριότητες. Μουσική νοημοσύνη: 25 25

26 ΔΙΑΚΡΙΤΟΣ ΤΥΠΟΣ 6 Κιναισθητική νοημοσύνη:
Αφορά την ικανότητα του ατόμου να χρησιμοποιεί το σώμα του ή μέλη του, για να εκφράσει ιδέες, πληροφορίες, συναισθήματα, ή να κατασκευάσει χρηστικά αντικείμενα. Τα παιδιά κάτοχοι, διακρίνονται σε πάσης φύσεως αθλήματα, αρέσκονται σε επικίνδυνα παιχνίδια κίνησης, είναι ικανοί στη διαχείριση και χρήση υλικών. Οι χορευτές, οι μίμοι, οι ποδοσφαιριστές και οι τεχνίτες έχουν αυξημένη την κιναισθητική ευφυΐα. Οι μαθητές κάτοχοι επιδίδονται σε κατασκευές, εμπλέκονται σε αθλητικές δραστηριότητες και χορευτο-θεατρικές παραστάσεις. Κιναισθητική νοημοσύνη: 26 26

27 ΔΙΑΚΡΙΤΟΣ ΤΥΠΟΣ 7 Ενδο-προσωπική νοημοσύνη:
Αφορά την ικανότητα ενδοσκόπησης, αυτοελέγχου, μεταγνωστικής θεώρησης του ίδιου μας του εαυτού, την αναγνώριση των συναισθημάτων και ιδεών μας. Τα παιδιά κάτοχοι, έχουν μεγάλη αυτοπειθαρχία, δεν έχουν ανάγκη τη στήριξη των μεγαλύτερων ή των συνομηλίκων τους για να φέρουν σε πέρας μια εργασία, μπορούν και διατυπώνουν με ακρίβεια όλο το φάσμα των ιδεών και συναισθημάτων που βιώνουν. Όλα τα προγράμματα στο σχολείο που υποστηρίζουν την αυτόνομη μάθηση, την αυτοπειθαρχία, τον αυτοέλεγχο ενισχύουν αυτή τη νοημοσύνη. Ενδο-προσωπική νοημοσύνη: 27 27

28 ΔΙΑΚΡΙΤΟΣ ΤΥΠΟΣ 8 Δια-προσωπική νοημοσύνη:
Αφορά την ικανότητα να κατανοούμε την οπτική των άλλων, τα συναισθήματά τους, τις ιδέες, τους τρόπους σκέψης, τις προθέσεις, τις διαθέσεις, τις επιθυμίες τρίτων. Τα παιδιά κάτοχοι αυτής της ευφυΐας, προτιμούν τις ομαδοσυνεργατικές μεθόδους, πρωτοστατούν και διαμεσολαβούν στην επίλυση των προβλημάτων των άλλων, είναι ηγετικές προσωπικότητες, έχουν έντονο το στοιχείο της ενσυναίσθησης. Οι ικανοί πολιτικοί, οι εκπαιδευτικοί, οι διευθυντές υπηρεσιών έχουν αναπτυγμένη τη διαπροσωπική νοημοσύνη. Δια-προσωπική νοημοσύνη: 28 28

29 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ Από το πλήθος των ικανοτήτων που μελέτησε, εντόπισε σήμερα οκτώ διακριτούς τύπους νοημοσύνης που πληρούν επαρκώς και τα οκτώ παραπάνω κριτήρια (Armstrong, 1994; Fisher, 1995; Χατζηγεωργίου, 1999; Ματσαγγούρας, 2003). Οι οκτώ «πολιτογραφημένες» μορφές νοημοσύνης υπάρχουν σε διαφορετικό βαθμό ανάπτυξης σε όλα τα φυσιολογικά άτομα και, καθώς συμπράττουν στην περίπτωση κάθε ατόμου, μας δίνουν την ταυτότητα της νοημοσύνης του. 29

30 ΝΕΟΙ ΤΥΠΟΙ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ Οι δύο υποψήφιοι τύποι νοημοσύνης είναι η πνευματική (spiritual) και η υπαρξιακή (existential). Γι’ αυτούς τους δύο νέους τύπους, που είναι ακόμη υπό μελέτη, δεν μπορούμε να κάνουμε συγκεκριμένες διδακτικές προτάσεις. 30

31 ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ
Είναι ότι οι νοημοσύνες δεν αποτελούν ένα ανεξάρτητο μέγεθος από το κοινωνικο-πολιτισμικό περιβάλλον, αλλά κάθε φορά, κάθε εποχή, χαρακτηριστικά των νοημοσυνών αποτιμώνται διαφορετικά. Π.χ. αλλιώς αποτιμώνταν η κιναισθητική νοημοσύνη στην εποχή της αρχαίας Σπάρτης, αλλιώς σήμερα. 31

32 ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Υπάρχουν τρεις τρόποι εξακτίνωσης μιας θεματικής: α. Με βάση τα ενδιαφέροντα των μαθητών. β. Με βάση τα μαθήματα του αναλυτικού προγράμματος. γ. Με βάση τις οκτώ νοημοσύνες του Gardner. 32

33 ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΞΑΚΤΙΝΩΣΗ
Με βάση τους οκτώ τύπους της νοημοσύνης μπορεί ο εκπαιδευτικός να αναπτύξει το αντίστοιχο ιστόγραμμα και στη συνέχεια να αναρωτηθεί τι δυνατότητες ανάπτυξης προσφέρει μια θεματική για τα οκτώ είδη και ποιες από αυτές θα αξιοποιήσει. 33

34 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΩΝ ΝΟΗΜΟΣΥΝΩΝ
Οι εκπαιδευτικές εφαρμογές των οκτώ τύπων νοημοσύνης, είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσες γιατί εκτός του ότι καταδεικνύουν διαφορετικούς τρόπους που βλέπουμε τον κόσμο, αποτελούν ένα εξαίρετο εργαλείο εκπαιδευτικής πολιτικής, καθώς και ένα πλήρες περίγραμμα εξακτίνωσης εννοιών και θεματικών στο πλαίσιο της διαθεματικής ανάλυσης. 34

35 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Armstrong, T. (1994). Multiple Intelligences in the Classroom. Alexandria VA: ASCD. Fisher, R. (1995). Teaching Children to Learn. Cheltenham: Stanley Thornes. Gardner, H. (1983). Frames of Mind. New York: Basic Books. Gardner, H. (1993). Multiple Intelligences. New York: Basic Books. Ματσαγγούρας, Η. (2003). H Διαθεματικότητα στη Σχολική Γνώση. Αθήνα: Γρηγόρης. Χατζηγεωργίου, Ι. (1999). Γνώθι το Curriculum. Αθήνα: Ατραπός. 35

36 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ
Τέλος Ενότητας