Η ποιότητα του πρασίνου της Θεσσαλονίκης

Παρουσίαση με θέμα: "Η ποιότητα του πρασίνου της Θεσσαλονίκης"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Η ποιότητα του πρασίνου της Θεσσαλονίκης
Αθανάσιος Ζαχαρίου - Δημήτρης Μαλανδρής - Ελπίδα Μαλλιά Ερμιόνη Παπαδοπούλου - Σπύρος Ποταμόπουλος

2 Το αυξανόμενo τελευταία ενδιαφέρον για την προστασία του περιβάλλοντος και την εν γένει ορθολογική αξιοποίηση των υπαίθριων χώρων, είναι απόρροια της εκτίμησης του ανθρώπου ότι η διατήρηση και συντήρηση του εναπομείναντος φυσικού περιβάλλοντος ταυτίζεται με την ίδια την ύπαρξη της ανθρώπινης ζωής στη γη. Η σημασία του πράσινου στο αστικό περιβάλλον

3 Γίνεται ως εκ τούτου προσπάθεια συντήρησης και διατήρησης του φυσικού περιβάλλοντος, δραστηριότητα σχετικά εύκολη για τις εκτός πόλεως περιοχές. Το φυσικό περιβάλλον όμως μέσα στις πόλεις είναι πολύ δύσκολο να παραμείνει ανέπαφο λόγω των αυξημένων ανθρώπινων δραστηριοτήτων.

4 Η ανάμνηση και η επαφή που μπορεί να έχει ένας κάτοικος αστικού κέντρου με το φυσικό περιβάλλον γίνεται μόνο μέσω των μικρών ή μεγαλύτερων πράσινων χώρων που υπάρχουν στις πόλεις. Αυτοί οι πράσινοι χώροι είναι από τα περιαστικά και τα αστικά πάρκα μέχρι τα μικρά πάρκα της γειτονιάς, τους πεζοδρόμους, τις παιδικές χαρές και τις δεντροστοιχίες. Οι πράσινοι χώροι, αλλά και τα μεμονωμένα δέντρα δίνουν ζωή και συντηρούν το οξυγόνο στις πόλεις προσφέροντας ταυτόχρονα καταφύγιο στην εναπομείνασα πανίδα.

5 Το δάσος του Σέιχ Σου Το περιαστικό δάσος Θεσσαλονίκης, γνωστό με την ονομασία Σέιχ-Σου, εκτείνεται στους λόφους που περιβάλλουν την πόλη. Καταλαμβάνει τις νότιες και νοτιοδυτικές πλαγιές του Χορτιάτη μέχρι και το δρόμο Επταπυργίου – Ασβεστοχωρίου. Το ανάγλυφό του είναι ήπιο με υψόμετρο που κυμαίνεται από 50 έως 450 μ ενώ οι κλίσεις που επικρατούν είναι μέτριες και κατά τόπους ισχυρές. Όλα τα ρέματα που διέρχονται από την πόλη και τα προάστιά της πηγάζουν από το δάσος ενώ τα νερά τους παροχετεύονται τελικά στον Θερμαϊκό κόλπο μέσω της περιφερειακής τάφρου και του Δενδροποτάμου. Το περιαστικό δάσος δημιουργήθηκε τη δεκαετία του΄30 με στόχο την ανόρθωση του υποβαθμισμένου τότε οικοσυστήματος ώστε με τη σταθεροποίηση των εδαφών να αποτραπούν τα πλημμυρικά φαινόμενα που συχνά ταλαιπωρούσαν την πόλη.

6

7 Την ονομασία «Σέιχ-Σου», που σημαίνει το «νερό του Σεΐχη», το δάσος την απέκτησε την περίοδο της Τουρκοκρατίας και οφείλεται σ’ ένα νεκρικό μουσουλμανικό μνημείο (τουρμπέ) και στο κτίσμα της πηγής. Το ερείπιο της πηγής υπάρχει ακόμη, στην τοποθεσία «Χίλια Δέντρα». Μέχρι τη δεκαετία του 1930, η συνεχής ξύλευση, η υπερβόσκηση, η εκχέρσωση και γενικά η υπερεκμετάλλευση οδήγησαν στην υποβάθμιση του δάσους. Οι επιπτώσεις της υποβάθμισης αυτής κατέστησαν αναγκαία την άμεση αναβάθμισή του.

8 Η συνεισφορά του Σέιχ Σού στην ποιότητα ζωής της Θεσσαλονίκης
Ενισχύει τη δημιουργία ευνοϊκών/ ανοδικών ρευμάτων αέρα και συμβάλλει έτσι στην ανανέωση του αέρα της πόλης, Κατακρατά στερεούς ρύπους και συμβάλλει στον καθαρισμό των ατμοσφαιρικών συνθηκων του περιβάλλοντος της Θεσσαλονίκης Αποσβαίνει θορύβους που δημιουργούνται από την κυκλοφορία των οχημάτων και την εν γένει κίνηση στην πόλη της Θεσσαλονίκης Συνεισφέρει στη δημιουργία ευνοϊκότερων κλιματικών συνθηκών, προσφέροντας δροσιά το καλοκαίρι και εμποδίζοντας τους ψυχρούς ανέμους το χειμώνα. Συμβάλλει στην αισθητική και την ομορφιά της πόλης.

9 Η πανίδα του περιαστικού δάσους Σέιχ-Σου, όπως καταγράφεται, είναι πλούσια. Θα πρέπει να τονιστεί ότι η διατήρηση των πληθυσμών της σχετίζεται με την κατάσταση των ενδιαιτημάτων τους αλλά και με την όχληση κατά την αναπαραγωγική τους περίοδο, η οποία προέρχεται από το ανθρώπινο κυρίως στοιχείο. Από θηλαστικά συναντούμε λαγούς, αλεπούδες, νυφίτσες, ασβούς, κουνάβια αλλά και μια σειρά ακόμη από εντομοφάγα (σκαντζόχοιρους, κηπομιγαλή) και τρωκτικά ζώα (σκίουρους, αρουραίους, δασοποντικούς, κ.α.). Η πανίδα

10 Αρκετά μεγάλος είναι, επίσης, και ο κατάλογος των πτηνών που φιλοξενούνται στο περιαστικό δάσος και την ευρύτερη περιοχή. Υπολογίζεται ότι στο Σέιχ-Σου συναντώνται πάνω από 80 είδη πτηνών, μεταξύ των οποίων είναι ο φιδαετός, ο κούκος, το χελιδόνι, το ορτύκι, ο τσαλαπετεινός, η πετροπέρδικα, το αηδόνι, το αγριοπερίστερο, η κουκουβάγια, η κίσσα, η τσίχλα και η καρακάξα. Αξίζει, επίσης, να αναφερθεί ότι από τα 407 είδη που αριθμεί η ορνιθοπανίδα της Ελλάδας, το 23,3% συναντάται στο Σέιχ-Σου, επιτρέποντας μας να θεωρήσουμε την ορνιθοπανίδα του δάσους αρκετά πλούσια. Όσον αφορά στα αμφίβια και στα ερπετά που κατοικούν εδώ, διασημότεροι εκπρόσωποί τους είναι οι σαλαμάνδρες, οι λιμνοβάτραχοι, οι φρύνοι, οι μεσογειακές χελώνες και τα νερόφιδα. Στο Σέιχ Σου συναντώνται τέλος και διάφορα είδη σαύρας, μεταξύ των οποίων είναι και ένα σπάνιο είδος, γνωστό με την ονομασία «κροκοδειλάκι» (ή «κουρκουτάς»).

11 Σήμερα στην περιοχή εντοπίζονται:
Μεσογειακά πευκοδάση με ενδημικά είδη της Μεσογείου: Βρίσκεται στο κομμάτι του δάσους που έμεινε ανέπαφο από την πυρκαγιά και τείνει να επεκταθεί και στην περιοχή που επλήγη από αυτή.Καλύπτει το περιαστικό δάσος σε ποσοστό 75%. Δάση με κυπαρίσσι: Παρουσιάζει καλύτερη ζωτικότητα και αντοχή στις πυρκαγιές. Ασκεί σημαντική προστατευτική επίδραση ενώ αναγεννώνται φυσικά σε ικανοποιητικό βαθμό. Ελληνικά δάση πρίνου: Εδώ διαβιούν τα περισσότερα είδη της χλωρίδας και της πανίδας της περιοχής. Τώρα βρίσκεται σε διαδικασία φυσικής ανόρθωσης. Δάση πλατάνου: Εδώ κυρίαρχο είδος είναι ο ανατολικός πλάτανος ενώ, εντός των ρεμάτων, εμφανίζεται και η λεύκη η λευκή και το υβρίδιο της λεύκης.

12 Η ΠΥΡΚΑΓΙΑ ΤΟΥ 1997 Η πυρκαγιά του 1997, είχε κατακάψει σε δύο ημέρες πάνω από στρέμματα από το σύνολο των του δάσους, δηλαδή πάνω από το 50% της συνολικής έκτασης του Κέδρινου Λόφου. Λίγα λεπτά μετά το προειδοποιητικό τηλεφώνημα, στις 15.50, απογειώθηκε αεροπλάνο της Αερολέσχης Θεσσαλονίκης, που εντόπισε τέσσερις εστίες, ενώ μέχρι τις το μέτωπο της φωτιάς εκτεινόταν ήδη σε μήκος μέτρων.

13 Στις 17.00, η φωτιά είχε εξαπλωθεί ακόμη περισσότερο, φτάνοντας σε απόσταση περίπου 150 μέτρων από το ξενοδοχείο «Φιλίππειον», ενώ μισή ώρα αργότερα οι φλόγες έφτασαν στο Ρετζίκι. Γύρω στις 7 το βράδυ, σημειώθηκε ηλεκτρικό μπλακ άουτ, καθώς η φωτιά είχε φτάσει στον υποσταθμό της ΔΕΗ στο Σέιχ Σου. Δευτέρα 7 Ιουλίου. Αν και τα ξημερώματα υπάρχουν ελπίδες ότι η φωτιά είχε αρχίσει να κοπάζει, λίγο αργότερα σημαίνει ξανά συναγερμός για αναζωπύρωση των εστιών στο "Φιλίππειον" και την περιοχή του Πανοράματος. Ολοι μιλούσαν για εμπρησμό, αλλά δεν υπήρχαν στοιχεία.

14 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ ΤΟΥ 1997 ΣΤΟ ΠΕΡΙΑΣΤΙΚΟ ΔΑΣΟΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ.
Καταστροφή του 55 % της βλάστησης ( στρ) και ολοσχερής διατάραξη του οικοσυστήματος Υποβάθμιση της υγείας και της ζωτικότητας του υπολοίπου δάσους (βλάστησης και πανίδας) και αύξηση των κινδύνων παραπέρα υποβάθμισής του. Δημιουργία άμεσου κινδύνου διάβρωσης των εδαφών και πρόκλησης σοβαρού κινδύνου πλημμυρικών καταστροφών στην πόλης της Θεσσαλονίκης. Στέρηση από τους κατοίκους της Θεσσαλονίκης και των παρακείμενων οικισμών των υπηρεσιών αναψυχής, περιβαλλοντικής εκπαίδευσης κλπ. Σοβαρό κόστος (της τάξης των δισεκ. δρχ.) για την εκτέλεση έργων πρώτης αποκατάστασης και αναδημιουργίας του δάσους.

15 Τα πουρνάρια, τα πεύκα και τα κυπαρίσσια που υπήρχαν πριν, έχουν καλύψει και πάλι το 55% του περιαστικού δάσους που κάηκε, χωρίς το ίδιο να συμβεί με τα δενδρύλια που φυτεύτηκαν, πολλά από τα οποία δεν διατηρήθηκαν. Το 2010, άρχισαν οι περιπολίες για την περιφρούρηση του δάσους του Σέιχ Σου.

16

17 Βίντεο για την πυρκαγιά του Σέιχ σου
Το περιαστικό δάσος Θεσσαλονίκης Η καμένη έκταση Θεσσαλονίκη Η πυρκαγιά του 1997 Κατέκαψε 16,6 χιλ. στρ. Βίντεο για την πυρκαγιά του Σέιχ σου

18 Κι όμως, το δάσος σήμερα ακόμη απειλείται από τους εξής παράγοντες:
Η δόμηση και η διάσπαση της συνοχής και συνέχειας του δάσους Η καταστροφή της βλάστησης Οι επεμβάσεις στη δομή και συγκρότηση της βλάστησης, προκειμένου πχ. να διαμορφώσουμε ένα περιβάλλον "όμορφο" ή έντονα ανθρωπογενές Η διατάραξη της εδαφικής ισορροπίας από διαβρώσεις ή και από εκχωματώσεις ή και επιχωματώσεις μεγάλης κλίμακας Η έλλειψη ή η καταστροφή της πανίδας Οι έντονες τέλος διακυμάνσεις των συνθηκών του κλίματος η και αλλαγές στις ατμοσφαιρικές συνθήκες και ιδιαίτερα η ρύπανση της ατμόσφαιρας, αποτελούν επίσης παράγοντες διατάραξης. Σκουπίδια Μεγάλη επισκεψιμότητα Βόσκηση

19 Δύο από τα σημαντικότερα προβλήματα του Σέιχ Σού: άναρχη δόμηση και απορρίμματα

20 Προτάσεις για προστασία του Σέιχ Σου
Προτάσεις για προστασία του Σέιχ Σου Θέσπιση νόμων για την καταπολέμηση προβλημάτων όπως η υπερβόσκηση, τα απορρίμματα, η άναρχη δόμηση, οι πυρκαγιές, παράνομη υλοτομία Δασοφύλακες σε διάφορα σημεία του δάσους Κατασκευή τεχνικών έργων σύμφωνα με οικολογικές προδιαγραφές Προώθηση εθελοντισμού (εκστρατείες για καθαρισμό, φύλαξη, δενδροφύτευση κ.λ.π. του δάσους) Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με τα προβλήματα του δάσους και τους τρόπους αντιμετώπισης τους

21 Περιαστικά δάση και περιβαλλοντική εκπαίδευση
Ενημέρωση, φυσικές εμπειρίες, επαφή με το φυσικό περιβάλλον, αναψυχή, παιχνίδι Δυνατότητες και μέσα Απλό πληροφοριακό και ερμηνευτικό υλικό για τη σύνθεση, τη δομή και τη λειτουργία του δάσους, ως φυσικού οικοσυστήματος, ως βασικού δομικού στοιχείου του ευρύτερου φυσικού περιβάλλοντος και ως αναπόσπαστου τμήματος του αστικού ιστού Οδηγίες και κανόνες συμπεριφοράς του ανθρώπου απέναντι στο δάσος

22 Υποδομές Κέντρα ενημέρωσης και χώροι υποδοχής μαθητών Περιβαλλοντικά μονοπάτια με ανάδειξη και προβολή στοιχείων του Φυσικού Περιβάλλοντος Συνδυασμός με χώρους αναψυχής και παιχνιδιού

23 Πράσινο εντός της πόλης (αστικό πράσινο)
Αναλυτικά στοιχεία Αριθμός πάρκων και νησίδων πρασίνου: 483 Έκταση: τ.μ. Έκταση Δήμου Θεσσαλονίκης: στρ. Ποσοστό χώρων πρασίνου: 5,13% Κάτοικοι Δήμου Θεσσαλονίκης: Αναλογία πρασίνου: 2,6 τ.μ./ κάτοικο. Αναλογία πρασίνου ανά κάτοικο σε άλλες μεγάλες πόλεις Παρίσι 9 τ.μ. Λονδίνο 9 τ.μ. Ρώμη 9 τ.μ Βερολίνο 13 τ.μ, Βιέννη 25 τ.μ Ουάσιγκτον 50 τ.μ. διεθνείς προδιαγρ τ.μ

24 Ελάχιστο το αστικό πράσινο στη Θεσσαλονίκη
Σε κάθε πολίτη της Θεσσαλονίκης αντιστοιχούν λιγότερα από 3 τμ πρασίνου, ενώ ειδικά στο δήμο Θεσσαλονίκης εκτιμάται ότι υπάρχουν μόλις δέντρα. «Η πόλη μας είναι μια γκρίζα πόλη. Κάθε πόλη, στην οποία αντιστοιχεί λιγότερο από 10 τμ πρασίνου σε κάθε κάτοικο, έχει πρόβλημα», επεσήμανε ο αντιδήμαρχος Αστικού Περιβάλλοντος και Ελεύθερου χώρου του δήμου Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνος Ζέρβας, προσθέτοντας πως «σε κάθε πολίτη αντιστοιχούν περίπου 2,7 τμ πρασίνου, ενώ ενδεικτικό είναι ότι, μόνο στο κοινοτικό διαμέρισμα της Τούμπας, η αντιστοιχία πέφτει κάτω από το 1 τμ πρασίνου ανά κάτοικο».

25 Που αναπτύσσεται το πράσινο της Θεσσαλονίκης
Μητροπολιτικά πάρκα (παραλία) Πάρκα γειτονιάς Νησίδες Πρασίνου Κοιμητήρια Ζαρντινιέρες Ιστορικοί χώροι Δενδροστοιχίες - Άλση

26 Νεκροταφείο Ευαγγελίστριας
Πλατεία Ναυαρίνου Αρχαία Αγορά

27 Μητροπολιτικό πάρκο παραλίας

28 Πάρκο Νέας Ελβετίας

29 Δημοτικό Πάρκο Ανθοκομικής

30 Αίτια χαμηλού ποσοστού πρασίνου στη Θεσσαλονίκη και γενικά στα αστικά κέντρα της Ελλάδας
Αλόγιστη και άναρχη οικοδομική δραστηριότητα σε συνδυασμό με το φαινόμενο της αντιπαροχής και την αστυφιλία. Ελλειψη οργανωμένων και συστηματικών προτάσεων αστικού σχεδιασμού και απουσία μέριμνας από την πολιτεία για την ποιότητα ζωής των κατοίκων Καταστροφή χώρων πρασίνου, κυρίως στο δήμο Θεσσαλονίκης, προκειμένου να δημιουργηθούν νέοι χώροι στάθμευσης. Από το 1979 θυσιάσθηκαν πολλοί ελεύθεροι και πράσινοι χώροι, όπως μεγάλες εκτάσεις στο πανεπιστήμιο, ο χώρος του Βυζαντινού Μουσείου, το πάρκο της Κληματαριάς, ο Κήπος του Καλού, ο χώρος που κτίσθηκε το κτίριο της Τράπεζας Πειραιώς στην Εθνικής Αμύνης και της Δημοτικής Βιβλιοθήκης και η Αλάνα της Τούμπας. Συνεχείς και σημαντικές πιέσεις υποβάθμισης, όπως παραχωρήσεις σε ιδιώτες, αλλαγή χρήσης, ανεξέλεγκτη εμπορευματοποίηση από τους OΤΑ που τους διαχειρίζονται προς κάλυψη των ταμειακών τους αναγκών και με τρόπο μη συμβατό προς το χαρακτήρα τους. Το δημόσιο συμφέρον προβάλλεται συχνά ως βασικός λόγος για τις οποιεσδήποτε επεμβάσεις, που όμως στην πραγματικότητα υποβαθμίζουν τους χώρους αυτούς.

31 Κύρια Πρόταση Οι περισσότεροι φορείς της πόλης συμφωνούν ότι είναι επιτακτική ανάγκη η δημιουργία στη Θεσσαλονίκη ενός μητροπολιτικού πάρκου, που θα είναι ένας πραγματικός πνεύμονας πρασίνου και το οποίο: 1. Θα εκτείνεται από την Αγγελάκη μέχρι την Καυτατζόγλου και από την Εγνατία μέχρι τη Λεωφόρο Στρατού. 2. Από τα υπάρχοντα κτίρια θα παραμείνουν το Αλεξάνδρειο Μέλαθρο, το Βελλίδειο συνεδριακό κέντρο, η εκκλησία, το πολεμικό μουσείο, η ΕΡΤ3 και το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας με τις εγκαταστάσεις τους. Από τα υπόλοιπα θα μείνουν μόνο όσα μπορούμε να εκμεταλλευτούμε για τη λειτουργία του πάρκου. 3. Οι κτιριακές υποδομές θα έχουν να κάνουν αποκλειστικά με τη συντήρηση κι εύρυθμη λειτουργία του πάρκου και σε κάθε περίπτωση δεν θα έχουν εμπορικούς σκοπούς. 4. Το πάρκο θα είναι "πάρκο" κι όχι "κήπος". Θα μπορούμε δηλαδή όλοι μας να πατάμε στο πράσινο εκτός ίσως από πολύ περιορισμένες διακοσμητικές παρεμβάσεις. 5. Σε περίπτωση που κριθεί απαραίτητη η κατασκευή πάρκινγκ, αυτό θα πρέπει να είναι υπόγειο

32 Επιπλέον προτείνεται Εγκατάσταση πρασίνου με σωστό σχεδιασμό σε όλους τους κοινόχρηστους χώρους (σχολεία, εκκλησίες, υπηρεσίες, βιβλιοθήκες, νοσοκομεία, κέντρα πολιτισμού κ.α.) • Για όλα τα υπάρχοντα Στρατόπεδα να εκπονηθούν προγράμματα μετεγκατάστασής τους εκτός της πόλης και διαχείριση των εκτάσεών τους ως πάρκα. • Εγκατάσταση πρασίνου και διαμόρφωση του υπάρχοντος πρασίνου κατά μήκος των ρεμάτων της πόλης • Τοποθέτηση πρασίνου στις ταράτσες των πολυκατοικιών και στους ακάλυπτους χώρους μεταξύ των πολυκατοικιών (ιδιαίτερα στην περιοχή του κέντρου) • Εμπλουτισμός όλων των οδών με δενδροστοιχίες με κατάλληλα είδη Ο Γενικός Οικοδομικός Κανονισμός να υποχρεώνει τους κατασκευαστές των κτιρίων να κατασκευάζουν μόνιμες εγκαταστάσεις ανάπτυξης πρασίνου στις εισόδους και στους ακάλυπτους χώρους των πολυκατοικιών.

33 Είδηση από τον τύπο (Μάιος 2012)- Δέκα πράσινα πάρκα στη Θεσσαλονίκη
Δέκα νέα πάρκα, σε ελεύθερους και απεριποίητους έως σήμερα χώρους, προτίθεται να κατασκευάσει ο δήμος Θεσσαλονίκης με χρηματοδότηση από το «Πράσινο Ταμείο». Οι μελέτες και τα σχέδια είναι ήδη έτοιμα Από τα σχέδια ξεχωρίζουν: το πάρκο Ελληνικής Βιοποικιλότητας στο Πεδίον του Άρεως και το πάρκο Εθελοντισμού στην οδό Αλκμήνης όπου οι πολίτες της Θεσσαλονίκης θα προμηθεύονται και θα φυτεύουν με δική τους πρωτοβουλία τα φυτά. Επίσης, το πάρκο Γης, Νερού και Αέρα, στη συμβολή των οδών Λαγκαδά και Αγίου Δημητρίου, το πάρκο Μάθησης στην οδό Ελευθερίας και Δ. Γληνού όπου θα διαμορφωθούν χώροι για διάφορες ηλικίες παιδιών και σχεδιάζονται ειδικά παιχνίδια για τη ψυχαγωγία των μικρών πολιτών και ο αμπελώνας Καυταντζογλείου όπου θα κατασκευαστεί αστικός αμπελώνας και θα φυτευτούν οπωροφόρα δέντρα. Τα άλλα πέντε πάρκα που συμπληρώνουν το «παζλ» είναι: ο Κήπος Αναμνήσεων νοτίως της Αγίου Δημητρίου, ο Κήπος αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών στην οδό Στ. Πολυδώρου, ο Κήπος Καινοτομίας στη συμβολή Ν. Εγνατίας με 25ης Μαρτίου, το πάρκο στην αλάνα της Τούμπας και τα πάρκα αδελφοποιημένων πόλεων. Οι παρεμβάσεις αναπλάσεων θα γίνουν σε συνεργασία με τη Γεωπονική Σχολή του ΑΠΘ και θα αποτελούν πρότυπα σχεδιασμού και ανάπτυξης του πρασίνου της πόλης.