Η αξιοποίηση της ιδέας του σεναρίου στη διδασκαλία της ΑΕΓΓ στο Λύκειο

Παρουσίαση με θέμα: "Η αξιοποίηση της ιδέας του σεναρίου στη διδασκαλία της ΑΕΓΓ στο Λύκειο"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Η αξιοποίηση της ιδέας του σεναρίου στη διδασκαλία της ΑΕΓΓ στο Λύκειο
Η αξιοποίηση της ιδέας του σεναρίου στη διδασκαλία της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας Τα Ρητορικά Κείμενα Θεωρητικής κατεύθυνσης Β΄ Λυκείου Η αξιοποίηση της ιδέας του σεναρίου στη διδασκαλία της ΑΕΓΓ στο Λύκειο Η λέξη ‘σενάριο’ στην Νέα Ελληνική αποτελεί αντιδάνειο από τη λατινική Scaenarius που με τη σειρά της προήλθε από την ελληνική λέξη ‘σκηνή’ - ‘σκηνικός’ και δηλώνει οτιδήποτε ανήκει ή σχετίζεται με τη σκηνή του θεάτρου, το περιβάλλον ή το πλαίσιο μέσα στο οποίο εκτυλίσσονται δράσεις και γεγονότα. Σενάριο στη συνέχεια σημαίνει την αρθρωτή ανάπτυξη ενός θεατρικού έργου σε σκηνές. Σύμφωνα με αυτή την πρωταρχική σημασία και ένα σενάριο μπορεί να συγκριθεί με το γραπτό σχεδίασμα (script) ενός θεατρικού έργου που περιλαμβάνει πράξεις, σκηνές και ρόλους. Στο κείμενο του σεναρίου περιλαμβάνονται όλοι οι ρόλοι , οι απαιτήσεις και δράσεις καθώς και οι προθέσεις και τα ενδιαφέροντα των συγγραφέων και του κοινού. Το γραπτό (script) οργανώνει σε αρθρωτά μέρη το χρόνο, το χώρο και το περιεχόμενο του έργου, δηλαδή το σκηνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο δρουν οι ηθοποιοί. Όπως διαφορετικοί ηθοποιοί ερμηνεύουν το ίδιο έργο με διαφορετικό τρόπο, ανάλογα πολλαπλές είναι και οι εκτελέσεις. Έτσι και οι ενδιαφερόμενοι εκπαιδευτικοί μπορούν να αξιοποιήσουν ένα διδακτικό σενάριο για διαφορετικές διδακτικές ανάγκες και εφαρμογές. Γ. Γιαννικόπουλος

2 Το διδακτικό σενάριο Ορισμός 1/2
Συγκροτημένο σχεδίασμα (script) ενός μαθησιακού πλαισίου - διαρθρωμένο σε σκηνές και πράξεις Έχει σαφώς προσδιορισμένα: Ορισμός: Όταν μιλάμε για ένα διδακτικό σενάριο εννοούμε ένα συγκροτημένο σχέδιο (script) μαθησιακών δραστηριοτήτων που ολοκληρώνεται σε πράξεις με τη βοήθεια σκηνικών αναπαραστάσεων. Έχει σαφώς προσδιορισμένο διδακτικό αντικείμενο, συγκεκριμένους διδακτικούς στόχους, παιδαγωγικές αρχές και διδακτική μεθοδολογία. Διδακτικό αντικείμενο και στόχους Παιδαγωγικές αρχές Διδακτική μεθοδολογία

3 Το διδακτικό σενάριο Ορισμός 2/2
Για την εφαρμογή ενός σεναρίου προβλέπεται : Η σύνδεση των ψηφιακών μέσων με τη μάθηση και διδασκαλία Σαφής προγραμματισμός ρόλων (μαθητών και εκπαιδευτικού) Ακριβής περιγραφή δραστηριοτήτων Τρόπος αξιολόγησης Διδακτικά σενάρια συνδέουν τη μάθηση με τα ψηφιακά μέσα και χρησιμοποιούνται σε σύνθετες μαθησιακές δραστηριότητες μαθητοκεντρικής διδασκαλίας. Για την εφαρμογή τους στην τάξη προβλέπεται μια σειρά από διαδοχικές ή και παράλληλες δραστηριότητες διερευνητικού και κατά περίπτωση διαθεματικού χαρακτήρα. Οι μαθητές εργάζονται κατά ομάδες ακολουθώντας οδηγίες που περιγράφονται με σαφήνεια σε φύλλα εργασίας. Το περιεχόμενο των δραστηριοτήτων, οι ρόλοι μαθητών και εκπαιδευτικού, οι ψηφιακοί πόροι που θα αξιοποιηθούν καθώς και ο τρόπος αξιολόγησης των μαθητών περιγράφονται διεξοδικά σε ένα πρόγραμμα δραστηριοτήτων . . Τέλος προβλέπεται και ο τρόπος αξιολόγησης των διαφόρων δραστηριοτήτων καθώς και της ροής και εφαρμογής του σεναρίου στο σύνολό του.

4 Ξεκινώντας από το διδακτικό πρόβλημα
Η περίπτωση των Ρητορικών Κειμένων της Β΄ Λυκείου : Το γλωσσικό και αρχαιογνωστικό υπόβαθρο των μαθητών Η σύνδεση του ενδιαφέροντος των μαθητών με τα διδασκόμενα κείμενα Χρησιμοθηρικός προσανατολισμός, συρρίκνωση του ενδιαφέροντος στις απαιτήσεις των εξετάσεων Από το διδακτικό πρόβλημα στη σκηνοθεσία της λύσης του: Η βασική σύλληψη, η ιδέα ενός διδακτικού σεναρίου συνδέεται άμεσα με το «διδακτικό πρόβλημα» που αντιμετωπίζουμε κατά τη διδασκαλία ενός αντικειμένου. Στην περίπτωση των ρητορικών κειμένων της Β΄ Λυκείου το «διδακτικό πρόβλημα» καταγράφεται στις δυσκολίες που βιώνουμε καθημερινά μαζί με τους μαθητές μας στην προσπάθειά μας να τα προσεγγίζουμε. α. Το αναλυτικό πρόγραμμα ορίζει λόγου χάριν να διδαχθεί ο λόγος του Λυσίου ως γραμματειακό είδος με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του: γενική διάρθρωση του λόγου, έντεχνες – άτεχνες πίστεις, ρητορικά ήθη - πάθη. Μια προσέγγιση κυρίως κειμενογλωσσολογική και δομολειτουργική με σαφή αρχαιογνωστικό και ανθρωπογνωστικό προσανατολισμό. (Οδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων, σελ. 56, ΟΕΔΒ 2005). β. Ωστόσο το ελλιπές γλωσσικό και αρχαιογνωστικό υπόβαθρο των μαθητών που επιλέγουν τη θεωρητική κατεύθυνση της Β Λυκείου μας αναγκάζει να αναλώνουμε μεγάλο μέρος του διδακτικού χρόνου σε μια γλωσσοκεντρική, γραμματικο – συντακτική προσέγγιση. Το αποτέλεσμα είναι να παραμελούμε βασικές προτεραιότητες στη διδασκαλία των ρητορικών λόγων. γ. Μια από τις προτεραιότητες είναι να δείξουμε στους μαθητές ότι είναι τελικά το πολιτισμικό φορτίο και ανθρωπιστικές αξίες αυτών των κειμένων που κερδίζουν το ενδιαφέρον μας και μας δίνουν κίνητρα να τα μελετήσουμε, γιατί ανατροφοδοτούν τους σύγχρονους κοινωνικούς και πολιτικούς προβληματισμούς και διαλέγονται δημιουργικά με τα ισχύοντα σχήματα κοινωνικο –πολιτικής συμπεριφοράς. Δηλαδή με τα σχήματα συμπεριφοράς που καθιερώνονται σταδιακά στη συνείδηση των ίδιων των μαθητών. Μαζί με την ευκαιρία που χάνουν οι μαθητές για μια κριτική αναμέτρηση με τους αξιακούς κώδικες αυτών κειμένων, χάνουν και το ενδιαφέρον για τη μελέτη τους. Το διδακτικό σενάριο φιλοδοξεί να διεκδικήσει αυτό ακριβώς το ενδιαφέρον των μαθητών για μια κριτική προσέγγιση των κλασσικών κειμένων. . δ. Αν στην προαναφερθείσα δυσκολία προσθέσουμε και τον χρησιμοθηρικό προσανατολισμό των μαθητών πρωτίστως στην απόδοση της σχολικής μετάφρασης, (που μαζί με τη γραμματική και τη συντακτική παρατήρηση καλύπτουν το 50% του συνολικού βαθμού στις προαγωγικές εξετάσεις,) καθώς και τη δική μας ισχυρή μαθητεία και προτίμηση στη γραμματικο – συντακτική ανάλυση του αρχαίου κειμένου, αντιλαμβανόμαστε πόσο εύκολα μπορούμε να διολισθήσουμε σε μια ‘ξύλινη’, όπως λένε οι ίδιοι οι μαθητές, τεχνολόγηση του αρχαίου κειμένου, στην οποία πειθαναγκάζονται για τις ανάγκες των προαγωγικών και στη συνέχεια των πανελλαδικών εξετάσεων.

5 Η ‘σκηνοθεσία’ της λύσης: Βασική ιδέα – σύλληψη του σεναρίου
Η ‘σκηνοθεσία’ της λύσης: Βασική ιδέα – σύλληψη του σεναρίου 1/3 Λαμβάνοντας υπόψη : Πρότερες διδακτικές εμπειρίες Διδακτικούς στόχους Δυνατότητες των μαθητών Διαθέσιμους ψηφιακούς πόρους Διδακτικές αρχές και μεθοδολογία Η σκηνοθεσία της λύσης: Βασική ιδέα – σύλληψη του σεναρίου: Έτσι στην αναζήτηση μιας εναλλακτικής διδακτικής προσέγγισης του αντικειμένου με τη χρήση των νέων τεχνολογιών, πρώτα συγκεντρώνουμε και βάζουμε σε μια τάξη: - τις εμπειρίες μας από προηγούμενες διδακτικές προσεγγίσεις, - τους διδακτικούς στόχους, - τις δυνατότητες των μαθητών, - τα διαθέσιμα εργαλεία και πόρους που μας παρέχουν οι νέες τεχολογίες - τις απαιτούμενες διδακτικές αρχές και μεθοδολογία Μέσα σ’ αυτές τις μεταβλητές ωριμάζει σιγά-σιγά και αποκτά μορφή η ιδέα του σεναρίου

6 Η ‘σκηνοθεσία’ της λύσης: Βασική ιδέα – σύλληψη του σεναρίου
Η ‘σκηνοθεσία’ της λύσης: Βασική ιδέα – σύλληψη του σεναρίου 2/3 Συνδέουμε το διδακτικό αντικείμενο με: Πληροφορίες από έντυπες και ηλεκτρονικές πηγές Νοητικές σκηνικές αναπαραστάσεις Ρόλους στο πλαίσιο της σκηνικής δράσης και Ομαδοσυνεργατικές δραστηριότητες Η σκηνοθεσία της λύσης: Βασική ιδέα – σύλληψη του σεναρίου: Στη συνέχεια με βοηθητικό εργαλείο τα φύλλα εργασίας και με κατάλληλες οδηγίες συνδέουμε το αντικείμενο του μαθήματος: με πληροφορίες από έντυπες και ηλεκτρονικές πηγές (αξιοποιούμε τόσο το διδακτικό εγχειρίδιο όσο και τους διαθέσιμους ψηφιακούς πόρους), με νοητικές σκηνικές αναπαραστάσεις, μέσα στις οποίες κάθε πληροφορία που προσκομίζεται, ελέγχεται και, είτε παράγει νόημα και αξιοποιείται, είτε κρίνεται ακατάλληλη και απορρίπτεται. Οι σκηνικές αναπαραστάσεις είναι από τα βασικά πλεονεκτήματα του διδακτικού σεναρίου γιατί φέρνουν στο επίκεντρο της προσοχής (των μαθητών) τον τόπο, το χρόνο και την περίσταση, το σκηνικό χώρο δηλαδή, όπου αναδεικνύεται η σημασία συγκεκριμένων ανθρώπινων επιλογών, αποφάσεων και ενεργειών μέσα από διαδικασίες κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Συνδέουμε το διδακτικό μας αντικείμενο επίσης με: Ρόλους ενταγμένους στο πλαίσιο της σκηνικής δράσης. Ρόλοι και αποστολές είναι και αυτά από τα βασικά συστατικά του διδακτικού σεναρίου, προσδίδουν βιωματικό βάθος και βοηθούν το μαθητή να διαλεχθεί με τον κόσμο του κειμένου. Και τέλος με: Ομαδοσυνεργατικές δραστηριότητες: Κάθε ρόλος ή αποστολή πλαισιώνεται από ομάδα τριών ή τεσσάρων μαθητών που ενεργούν διερευνητικά, μοιράζονται τις εργασίες ανταλλάσσουν απόψεις και μαθαίνουν αλληλεπιδρώντας ο ένας με τον άλλο. Οι δραστηριότητες εντάσσονται σε σκηνικές πράξεις (φάσεις ή στάδια του μαθήματος) που ολοκληρώνονται σε συγκεκριμένη σειρά η μια μετά την άλλη.

7 Η ‘σκηνοθεσία’ της λύσης: Βασική ιδέα – σύλληψη του σεναρίου
Η ‘σκηνοθεσία’ της λύσης: Βασική ιδέα – σύλληψη του σεναρίου 3/3 Έτσι σε συγκεκριμένο… Με Μαθησιακό λειτουργικό πλαίσιο Νόημα, Συνεκτικότητα, Επικαιρότητα, Αξιοπιστία Δάσκαλο Εμψυχωτή Δημιουργείται έτσι ένα συνεκτικό, λειτουργικό πλαίσιο, όπου διάφορες μαθησιακές δραστηριότητες αποκτούν νόημα, συνεκτικότητα, επικαιρότητα και αξιοπιστία. Για τη σύλληψη της ιδέας του σεναρίου, ωστόσο, οφείλουμε να σημειώσουμε ότι, πέρα από τις προαναφερθείσες παραμέτρους που θεωρούνται απαραίτητες, για να κατοχυρώσουν το κύρος και την αξιοπιστία της, φέρνει μέσα της και ένα κομμάτι από την ψυχή του εμπνευστή της. Αλλιώς πώς θα μπορούσε ο εκπαιδευτικός να λειτουργήσει ως εμψυχωτής της τάξης και της ομάδας μέσα από το ρόλο του δασκάλου; Ο ρόλος του άλλωστε μέσα στο καινούριο μαθησιακό περιβάλλον με τα κονστρουκτιβιστκά του χαρακτηριστικά και τις νέες τεχνολογίες είναι ο ρόλος του βοηθού και συμπαραστάτη. Αυτός σκηνοθετεί τη διαδικασία της μάθησης, παρακολουθεί, δίνει οδηγίες και παρεμβαίνει στην εργασία των μαθητών, όταν κρίνει ότι είναι απαραίτητο. ΚΛΙΚ Ας στήσουμε λοιπόν στη συνέχεια ένα σκηνικό, για να δούμε στην περίπτωση του Λόγου του Λυσίου «Υπέρ Μαντιθέου», μια ιδέα διδακτικού σεναρίου στη γέννησή της. … δημιουργούμε ένα:

8 Λόγος Λυσίου: Ὑπέρ Μαντιθέου
Λόγος Λυσίου: Ὑπέρ Μαντιθέου Διδακτικό Σενάριο Δημιουργείται έτσι ένα συνεκτικό, λειτουργικό πλαίσιο, όπου διάφορες μαθησιακές δραστηριότητες αποκτούν νόημα, συνεκτικότητα, επικαιρότητα και αξιοπιστία. Για τη σύλληψη της ιδέας του σεναρίου, ωστόσο, οφείλουμε να σημειώσουμε ότι, πέρα από τις προαναφερθείσες παραμέτρους που θεωρούνται απαραίτητες, για να κατοχυρώσουν το κύρος και την αξιοπιστία της, φέρνει μέσα της και ένα κομμάτι από την ψυχή του εμπνευστή της. Αλλιώς πώς θα μπορούσε ο εκπαιδευτικός να λειτουργήσει ως εμψυχωτής της τάξης και της ομάδας μέσα από το ρόλο του δασκάλου; Ο ρόλος του άλλωστε μέσα στο καινούριο μαθησιακό περιβάλλον με τα κονστρουκτιβιστκά του χαρακτηριστικά και τις νέες τεχνολογίες είναι ο ρόλος του βοηθού και συμπαραστάτη. Αυτός σκηνοθετεί τη διαδικασία της μάθησης, παρακολουθεί, δίνει οδηγίες και παρεμβαίνει στην εργασία των μαθητών, όταν κρίνει ότι είναι απαραίτητο. ΚΛΙΚ Ας στήσουμε λοιπόν στη συνέχεια ένα σκηνικό, για να δούμε στην περίπτωση του Λόγου του Λυσίου «Υπέρ Μαντιθέου», μια ιδέα διδακτικού σεναρίου στη γέννησή της.

9 Η ιδέα του σεναρίου: Περιγραφή
Χώρος : Αρχαία Αθήνα – Αγορά - Βουλευτήριο Χρόνος: 492 (περίπου) π.Χ. Πρόσωπα: Ο Λυσίας Οι κατήγοροι Ο Μαντίθεος Οι βουλευτές Υπόθεση: Δημόσια δοκιμασία για την ανάληψη βουλευτικού αξιώματος Η ιδέα του σεναρίου (καταγραφή – ανάπτυξη) Όταν ο Μαντίθεος κληρώθηκε να αναλάβει δημόσιο αξίωμα το 492 περίπου πΧ. κάποιοι συμπολίτες του προσπαθώντας να τον αποκλείσουν τον κατηγόρησαν ως εχθρό της Δημοκρατίας. Ως απόδειξη των ισχυρισμών τους επικαλέστηκαν το γεγονός ότι υπηρέτησε στην τάξη των Ιππέων την εποχή των Τριάκοντα Τυράννων υποστηρίζοντας έτσι, τουλάχιστον έμμεσα, στις εγκληματικές τους ενέργειες κατά των συμπολιτών του. Ο Μαντίθεος πρέπει να παρουσιαστεί ενώπιον της Βουλής των 500 και να υπερασπιστεί δημόσια την ακεραιότητα και τα δημοκρατικά του φρονήματα. Προστρέχει στο Λυσία και ζητά τη βοήθειά του. Πρέπει στο δικαστήριο να αποκαλύψει τους συκοφάντες του. Ένας δημόσιος έλεγχος (δοκιμασία) διεξάγεται στον απόηχο της Τυραννίας των Τριάκοντα στην Αθήνα κατά τις αρχές του 4ου π.Χ. αιώνα. Η δοκιμασία του Μαντίθεου γίνεται στην Αγορά, στο νέο κτίριο της Βουλής. Εκεί εμφανίζονται εκτός του Λυσία οι άλλοι πρωταγωνιστές της υπόθεσης: Οι κατήγοροι Ο Μαντίθεος και Οι δικαστές

10 Η ιδέα του σεναρίου: Περιγραφή
Μελέτη του λόγου Ζητούμε από τους μαθητές, με την καθοδήγησή μας, και με τη βοήθεια έντυπων πηγών και ψηφιακών πόρων να διερευνήσουν και να αποκαλύψουν ή να αναγνωρίσουν μέσα στο Λόγο του Λυσία τις κοινωνικές, πολιτικές και ιστορικές παραμέτρους αυτής της δημόσιας δοκιμασίας (λογοδοσίας). Το διδακτικό εγχείρημα, όπως συμβαίνει σε όλα τα σενάρια, διαρθρώνεται σε σκηνές και ρόλους. Η αναπαραστατική του δύναμη και οι διαφορετικοί ρόλοι φωτίζουν τις διαφορετικές οπτικές γωνίες των προσώπων. Κίνητρα, προθέσεις, επιχειρηματολογία, ηθοποιία αποκαλύπτονται, καθώς ο λόγος (η υπόθεση) ανασυντίθεται σταδιακά από τους πρωταγωνιστές – μαθητές σ’ ένα παιχνίδι κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Στη συνέχεια τους ζητούμε με όσα στοιχεία θα συλλέξουν, να ανασυνθέσουν με λογισμικό παρουσίασης ή και να αναπαραστήσουν με ρόλους αυτή τη δοκιμασία στην τάξη. Αναπαράσταση της ‘δοκιμασίας’

11 Η ιδέα του σεναρίου: Οι ρόλοι
Η ιδέα του σεναρίου: Οι ρόλοι Ο λογογράφος Λυσίας στο χώρο εργασίας του Οι ρόλοι: Σε μια γωνιά της τάξης ‘στήνει το δικηγορικό του γραφείο’ ο Λυσίας με τους βοηθούς του. Η υπόθεση μοιάζει σε πολλά με σύγχρονες υποθέσεις που εκδικάζονται στα δικαστήρια , με μια σημαντική διαφορά: Δεν επιτρέπεται η συμπαράσταση συνηγόρου στην ακροαματική διαδικασία. Η κατηγορίες πρέπει να εξεταστούν διεξοδικά κι ο πελάτης, ο Μαντίθεος, πρέπει να εκφωνήσει λόγο πειστικό με επιχειρήματα αποτελεσματικά. Πρέπει να πείσει, πρέπει να κερδίσει τη δίκη. Με τους βοηθούς του μελετά την υπόθεση του Μαντιθέου και γράφει το λόγο

12 Η ιδέα του σεναρίου: Οι ρόλοι
Η ιδέα του σεναρίου: Οι ρόλοι Οι κατήγοροι, Αθηναίοι πολίτες, υπερασπιστές της δημοκρατίας Στην άλλη γωνιά της Τάξης οργανώνονται οι κατήγοροι. ‘Εμπερίστατοι’ Αθηναίοι πολίτες που αγωνιούν και υπερασπίζονται την Αθηναϊκή Δημοκρατία. Συλλέγουν με φροντίδα πληροφορίες για το Μαντίθεο, οργανώνουν προσεκτικά το κατηγορητήριο. Ο άνθρωπος αυτός δεν πρέπει να αναλάβει το αξίωμα του βουλευτή. Η πόλη πρέπει να προστατευτεί. Αναζητούν επιβαρυντικά στοιχεία για το Μαντίθεο Συνθέτουν τις κατηγορίες

13 Η ιδέα του σεναρίου: Οι ρόλοι
Η ιδέα του σεναρίου: Οι ρόλοι Ο Μαντίθεος: «ἀλλ’ οὐ χρή, εἴ τις κομᾷ, διὰ τοῦτο μισεῖν » Στη μέση ο Μαντίθεος: Πριν και κατά τη διάρκεια της δίκης αναγκάζεται σε έναν βιογραφικό απολογισμό. Υπερασπίζεται το κοινωνικό του ήθος, την πολιτική του ευθύνη (υπεύθυνη στάση του ως πολίτης) και το δικαίωμά του να συμμετέχει στα δημόσια αξιώματα. Πρέπει να προετοιμαστεί καλά, να καταδείξει τους κατηγόρους του ως κοινούς συκοφάντες, ανθρώπους με ταπεινά κίνητρα. Αναζητά τη βοήθεια του Λυσία Καταθέτει βιογραφικό απολογισμό

14 Η ιδέα του σεναρίου: Οι ρόλοι
Η ιδέα του σεναρίου: Οι ρόλοι Οι βουλευτές κρίνουν την ακεραιότητα του Μαντιθέου Προς την πλευρά της έδρας αθροίζονται οι δικαστές – βουλευτές. Ακούνε προσεκτικά και ενάγοντες και κατηγορούμενο. Παρατηρούν εμφάνιση, στάση, επιχειρήματα, αξιολογούν και εκδίδουν τη δικαστική απόφαση. Τέλος, προαιρετικά, την ιδέα του σεναρίου υποστηρίζει μια ομάδα εμπειρογνωμόνων που έχει ως αποστολή τον έλεγχο της εγκυρότητας των πληροφοριών που συλλέγουν και διαχειρίζονται οι υπόλοιπες ομάδες. Ακούν κατηγορίες και απολογία Παρατηρούν ήθος, προθέσεις, στάσεις Αποφασίζουν

15 Η ιδέα του σεναρίου: Οι ρόλοι
Η ιδέα του σεναρίου: Οι ρόλοι Η τάξη είναι το ακροατήριο και η «κοινή γώμη» Όλη η τάξη ωστόσο, μέσα από έναν ρόλο αφανή και απαρατήρητο, είναι ταυτόχρονα το ακροατήριο που παρίσταται στη δοκιμασία και η κοινή γνώμη. Αξιολογεί αντίδικους για το ήθος τους και τους Δικαστές για την απόφασή τους. Αξιολογεί και τα αποτελέσματα των ομάδων εργασίας και ανατροφοδοτεί τις διάφορες δραστηριότητες Πληροφορείται για τον θεσμικό ρόλο και τη λειτουργία των δικαστηρίων στην κλασσική Αθήνα. Αναπόφευκτα αναρωτιέται και για το θεσμικό ρόλο των σύγχρονων δικαστηρίων. Μέσα από αυτό το ρόλο μπορεί να αναγνωρίσει και μια από τις βασικές αρχές του Συντάγματος, ότι η δικαστική, όπως και «κάθε μορφή εξουσίας πηγάζει από το λαό». Λυσίας Αξιολογεί τους αντίδικους Εκτιμά το ρόλο των βουλευτών - κριτών

16 Στόχοι Γνωριμία με ένα γραμματειακό είδος και τις συνθήκες που αναπτύχθηκε Μελέτη κειμένου πειθούς, δομή επιχειρήματα, ρητορικά ήθη και πάθη Προσέγγιση κειμενοκεντρική - δομολειτουργική Ομαδοσυνεργατικές, διερευνητικές δραστηριότητες Ψηφιακός εγγραμματισμός α. Δίνοντας πρώτη προτεραιότητα στους ανθρωπογνωστικούς στόχους (για την καλλιέργεια της ανθρωπιστικής παιδείας) προσεγγίζουμε το Λόγο του Λυσία πρώτα ως γραμματειακό είδος. Σκοπός είναι να γνωρίσουν και να κατανοήσουν οι μαθητές τη λειτουργία του κειμένου εντός του πολιτικοκοινωνικού του πλαισίου και της περίστασης στην οποία χρησιμοποιείται. β. Στο γλωσσικό επίπεδο οργάνωσης του λόγου προτεραιότητα έχει να γνωρίσουν οι μαθητές ένα ολοκληρωμένο κείμενο πειθούς και επιχειρημάτων. Να μελετήσουν τη δομή του και να κατανοήσουν τις ανάγκες που υπηρετεί. Ακόμη να εξετάσουν τα είδη και την ποιότητα των επιχειρημάτων (άτεχνες και έντεχνες πίστεις) και τον τρόπο που λειτουργούν διάφορα λεκτικά – ρητορικά σχήματα στο κείμενο. γ. Στους στόχους μας μπορούμε να συνυπολογίζουμε ακόμη την ανάπτυξη ή καλλιέργεια των ομαδοσυνεργατικών και διερευνητικών δεξιοτήτων των μαθητών, αφού η χρήση των ΤΠΕ συνδέεται άμεσα με την παραγωγή της γνώσης ως αποτελέσματος κοινωνικής αλληλεπίδρασης. δ. Ακόμη συμπεριλαμβάνουμε στους στόχους δραστηριοτήτων των μαθητών και την ανάπτυξη του ψηφιακού τους εγγραμματισμού.

17 Μεθοδολογία – Εργαλεία – Πόροι
Συγκριτική προσέγγιση πρωτότυπου και μετάφρασης - για την πρόσβαση στο περιεχόμενο Πορεία κειμενοκεντρική – δομολειτουργική - για την κατανόηση του κειμένου Υπολογιστικά συστήματα με Λογισμικά γενικής χρήσης Δικτυακές πύλες με σώματα κειμένων, λεξικά και αρχαιογνωστικό υλικό Για την άρση των γλωσσικών δυσκολιών ακολουθούμε την συγκριτική προσέγγιση του κειμένου από το πρωτότυπο και από μια ή δυο δόκιμες νεοελληνικές αποδόσεις του. Κάτι τέτοιο προβλέπεται και από το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών: «Κατά διαστήματα ενδείκνυται να ασκούνται οι μαθητές στην ανάγνωση και εκτίμηση της ποιότητας και άλλων μεταφράσεων, λογοτεχνικών ή μη, για την καλλιέργεια της γλωσσικής και ερμηνευτικής ευαισθησίας τους.» ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΛΥΚΕΙΟ ΟΕΔΒ 2004, Σελ. 19 Για τη μελέτη του λόγου επιλέγουμε την επικοινωνιακή – κειμενοκεντρική μέθοδο, ενώ στα επιμέρους γλωσσικά στοιχεία η προσέγγιση του κειμένου είναι δομολειτουργική. Ψηφιακά εργαλεία: Για τις εργασίες θα χρησιμοποιηθούν λογισμικά γενικής χρήσης με βάση το Excell και το Word. Απαραίτητο διερευνητικό εργαλείο ακόμη είναι ένας φυλλομετρητής (Internet Explorer). Αναγνώστης κειμένων (Acrobat Reader) και πολυμεσικά εργαλεία στον σταθερό συνοδευτικό εξοπλισμό ενός λειτουργικού συστήματος. Οι εργασίες των ομάδων μπορούν να ζητηθούν σε αρχείο Word ή σε αρχείο Παρουσιάσεων (PPT). γ. Ψηφιακοί πόροι: Για τις δραστηριότητές τους οι μαθητές θα αξιοποιήσουν επιλεγμένους δικτυακούς τόπους με σώματα κειμένων, λεξικά, συμφραστικούς πίνακες και αρχαιογνωστικό-ιστορικό περιεχόμενο. Φροντίζουμε να είναι περιορισμένοι, προεπιλεγμένοι και να έχει ελεγχθεί η προσβασιμότητά τους και η εγκυρότητα του περιεχομένου. Τέτοιοι δικτυακοί τόποι είναι: Πύλη για την ελληνική Γλώσσα: Εδώ βρίσκουμε το κείμενο του Λυσία από το πρωτότυπο και από δυο τουλάχιστον έγκυρες μεταφράσεις. Βρίσκουμε επίσης λεξικά, συμφραστικό πίνακα και επίκαιρη και σχολιασμένη διεθνή δικτυογραφία με ποικίλο ψηφιακό υλικό. Ψηφιακή βιβλιοθήκη «Περσέας»: με ποικίλο ψηφιακό υλικό και σώματα αρχαίων κειμένων με μετάφραση στα αγγλικά . Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού την ιστοσελίδα για το θέμα «Μια μέρα στα αθηναϊκά δικαστήρια»: Και άλλοι …

18 Η προετοιμασία Προγραμματισμός διδακτικού χρόνου
Η προετοιμασία Προγραμματισμός διδακτικού χρόνου Εκπόνηση φύλλων εργασίας Συγκρότηση των μαθητών σε ομάδες εργασίας, Ανάθεση εργασιών – ρόλων Παραδοτέες εργασίες Αξιολόγηση Προγραμματισμός διδακτικού χρόνου Για την ολοκλήρωση της διδασκαλίας του λόγου προγραμματίζουμε 14 ώρες (7 – 9 ημερολογιακές εβδομάδες), όπως προτείνεται και στις «Οδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων», δελ. 57, ΟΕΔΒ Είναι σημαντικό για κάθε δραστηριότητα να ορίζουμε χρονικά περιθώρια και να την καθοδηγούμε στο πλαίσιο των δυνατοτήτων της τάξης. Εκπόνηση φύλλων εργασίας Στα φύλλα εργασίας δίνουμε σαφείς οδηγίες για τις δραστηριότητες των μαθητών, προσδιορίζοντάς τες βήμα προς βήμα από την αρχή μέχρι την ολοκλήρωσή τους Συγκρότηση μαθητών σε ομάδες και Ανάθεση εργασιών - ρόλων Από την ανάπτυξη του σεναρίου προκύπτουν οι ακόλουθες ομάδες (ρόλοι) και επιμέρους θέματα που συνδέονται με τα ενδιαφέροντα και την οπτική γωνία των πρωταγωνιστών της υπόθεσης. α) Ομάδα Α: Η ομάδα του Λυσία: Δομή του ρητορικού λόγου, ηθοποιία, παθοποιία β) Ομάδα Β: Οι κατήγοροι: Σύνθεση του κατηγορητηρίου (η ομάδα μπορεί να συμβουλευτεί και τον άλλο Λόγο του ίδιου ρήτορα «Κατά Φίλωνος δοκιμασίας») γ) Ομάδα Γ: Ο Μαντίθεος και οι μάρτυρες που καλεί να τον υποστηρίξουν: Έντεχνες – άτεχνες πίστεις, ηθοποιία, υπόκρισις δ) Ομάδα Δ: Τα μέλη της Βουλής (οι δικαστές): Έλεγχος επιχειρημάτων υπέρ και κατά του Μαντιθέου - απόφαση ε) Ομάδα Ε: Ομάδα εμπειρογνωμόνων: Κοινωνικοπολιτικό και ιστορικό πλαίσιο της Δοκιμασίας Παραδοτέες εργασίες Κάθε ομάδα εργασίας θα παραδώσει στο τέλος ένα αρχείο Excell που θα περιέχει το αρχαίο κείμενο, τα διάφορα στάδια της επεξεργασίας του και τη μετάφραση στη νέα Ελληνική. Σε άλλα φύλλα του ίδιου αρχείου μπορεί να κληθεί κάθε ομάδα να σχηματίσει ένα γλωσσάρι με λέξεις, των οποίων θα καταγράφεται η σημασία και άλλες πληροφορίες για την κατανόηση και τη μετάφραση του αρχαίου κειμένου. Στην περίπτωση της ομάδας Γ, του Μαντιθέου, μπορεί να φανεί ενδιαφέρουσα και η από στήθους εκφώνηση του Λόγου από τα μέλη της ομάδας, αν το συμφωνήσουν. Τρόπος αξιολόγησης: Προσδιορίζεται στη φάση του σχεδιασμού των δραστηριοτήτων και της εκπόνησης των φύλλων εργασίας. Με την ολοκλήρωση κάθε φύλλου εργασίας μπορεί να προγραμματιστούν και ενδιάμεσες αξιολογήσεις. Η συνολική αξιολόγηση γίνεται μετά την κατάθεση των όλων παραδοτέων εργασιών από κάθε ομάδα.

19 Η εφαρμογή. Φάση Α΄: Επεξεργασία με Excel
Στόχος της πρώτης δραστηριότητας είναι να διαβάσουν οι μαθητές σε όλες τις ομάδες το αρχαίο κείμενο και μια μετάφρασή του στη Νέα Ελληνική και να αποτυπώσουν σ’ ένα αρχαίο Excell ή Word τη δομή του. Όλες ανεξαιρέτως οι ομάδες ξεκινούν την εργασία τους με τα ακόλουθα βήματα: α. Ανοίγουν ένα αρχείο EXCELL και ως πρόχειρο συνιστούμε να χρησιμοποιούν παράλληλα και ένα αρχείο Word. β. Από την Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα, μεταφέρουν στο αρχείο EXCELL, τόσο το πρωτότυπο κείμενο του Λυσία, όσο και μια δόκιμη μετάφραση, κατά προτίμηση αυτήν στη δημοτική νεοελληνική.

20 Μεταφορά κειμένου και μετάφρασης σε αρχείο Excel
Ένας τρόπος είναι να μεταφέρουμε με αντιγραφή το κείμενο σε μία στήλη και τη μετάφρασή του σε μια άλλη στήλη από τη δεξιά πλευρά. Φροντίζουμε ανάμεσα στα δυο κείμενα να παραμένουν δυο με τρεις στήλες κενές για την αντιγραφή λέξεων ή φράσεων από το αρχαίο κείμενο.

21 Αποτύπωση ρητορικής δομής του λόγου στο πρωτότυπο
Αφού ολοκληρωθεί η μεταφορά των κειμένων στο Excell, οι μαθητές με τη βοήθεια της μετάφρασης αποτυπώνουν τη δομή του ρητορικού Λόγου. Ένας τρόπος είναι να αξιοποιήσουν τη βοήθεια από το διδακτικό εγχειρίδιο, ΡΗΤΟΡΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ, ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Β΄ΛΥΚΕΙΟΥ στη σελίδα 80. Με τη δική μας βοήθεια ή και της μετάφρασης οι μαθητές εντοπίζουν και χρωματίζουν φράσεις ή προτάσεις του αρχαίου κειμένου που μπορούν να αποδώσουν ως πλαγιότιτλοι τα επιμέρους τμήματα του Λόγου. Στη δεξιά στήλη καταγράφονται στη νέα Ελληνική οι πλαγιότιτλοι που αποτυπώνουν σταδιακά τη διάρθρωση (δομή) του λόγου.

22 Αποτύπωση ρητορικής δομής του λόγου σε δόκιμη μετάφραση
Παράλληλα εντοπίζονται και χρωματίζονται και οι αντίστοιχες φράσεις ή προτάσεις στη νεοελληνική μετάφραση. Στο αρχείο Word ζητούμε από τους μαθητές να μεταφέρουν και τη δεύτερη μετάφραση του λόγου που είναι διαφωτιστική όχι μόνο για την ερμηνευτική της προοπτική, αλλά και τη μελέτη του ύφους γενικότερα.

23 Κατασκευαστικές δραστηριότητες με το Excell
Mε κατάλληλες εντολές από τη Διαχείριση δεδομένων μπορούμε να μοιράσουμε λέξεις, φράσεις, προτάσεις ή και περιόδους ακόμη σε ξεχωριστά κελιά στην ίδια σειρά. Κατόπιν με την εισαγωγή σχολίου μπορούμε να υπομνηματίσουμε λέξεις του κειμένου μεταφέροντας πληροφορίες λεξιλογικές , πραγματολογικές ή ερμηνευτικές από διάφορους έντυπους ή ψηφιακούς πόρους.

24 Κατασκευαστικές δραστηριότητες με το Excell
Ένας άλλος τρόπος είναι να κάνουμε εισαγωγή του κειμένου στο αρχείο Excell ως αντικείμενο Word. Ένα πλαίσιο κειμένου αγκιστρώνεται στο φύλλο του Excell τις διαστάσεις του οποίου μπορούμε να καθορίσουμε. Τα κείμενο εντός του πλαισίου μπορούμε να το επεξεργαστούμε ως αρχείο Word. Στη συνέχεια αξιοποιούμε τα παραπλεύρως κελιά, για να μεταφέρουμε επιλεκτικά και διαδοχικά λέξεις φράσεις και προτάσεις σε μια διαδικασία σταδιακής ανασύνθεσης του κειμένου, κάθε ομάδα βέβαια από την οπτική γωνία που το εξετάζει. Αξιοποιούμε και τώρα τις ιδιότητες των κελιών για κατασκευαστικές δραστηριότητες, όπως προηγουμένως. Μπορούμε ακόμη να κατασκευάσουμε ασκήσεις για το λεξιλόγιο ή τη γραμματική και τη σύνταξη των λέξεων ή φράσεων. Αμφίδρομες υπερσυνδέσεις εντός του εγγράφου δίνουν τη δυνατότητα στους μαθητές για γρήγορη προσπέλαση προς διάφορες πληροφορίες με σκοπό τον έλεγχο, την επανεξέταση και την επαναξιολόγηση της ερμηνείας διαφόρων χωρίων του κειμένου. Υπερσυνδέσεις των κελιών με ψηφιακούς πόρους εκτός του αρχείου μπορούν να δώσουν στις δραστηριότητες των μαθητών τη δυναμική των πολυμέσων, κυρίως σε ό,τι αφορά ψηφιακούς πόρους αρχαιογνωστικού περιεχομένου.

25 Συμπεράσματα 1/2 Αντικείμενο μελέτης σε όλες τις δραστηριότητες είναι το κείμενο Κινητοποιούνται οι δημιουργικές δυνάμεις των μαθητών. Το κείμενο γίνεται κατανοητό και ερμηνεύεται μέσα από κατασκευαστικές δραστηριότητες Ασκούνται οι μαθητές στην κατανόηση του γλωσσικού εκφραστικού μέσου και στην αποτίμηση των τρόπων πειθούς Όλες οι δραστηριότητες των ομάδων έχουν αφετηρία και κατάληξη το αρχαίο κείμενο, με σκοπό την κατανόηση και την ερμηνεία του. Αυτή θα φανεί σε ένα ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ ηλεκτρονικό ή έντυπο κείμενο που θα περιέχει μια εκδοχή της απόδοσής του στη Νέα Ελληνική στην οποία θα καταλήξει κάθε ομάδα. Το ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ εξειδικεύεται για κάθε ομάδα ξεχωριστά Μέσα από τους ρόλους κινητοποιούνται οι δημιουργικές δυνάμεις των μαθητών. Χειρίζονται οι ίδιοι για τις διερευνητικές τους δραστηριότητες ή και προσαρμόζουν ακόμη για τη μελέτη του αρχαίου κειμένου τα υπάρχοντα ψηφιακά εργαλεία (γλωσσάρι, συμφραστικό πίνακα). Μέσα από αυτές τις «κατασκευαστικές δραστηριότητες» αναγκαστικά θα προσπερνούν το κείμενο δεκάδες φορές, θέτουν ερωτήματα και απορίες, προκύπτουν διαρκώς καινούργιες ανάγκες για αναζήτηση εξειδικευμένων πληροφοριών, για διευκρίνιση εννοιών. Λέξεις φράσεις και προτάσεις του κειμένου διαβάζονται από διαφορετικές οπτικές γωνίες, αναγνωρίζεται η λειτουργία των γλωσσικών εκφραστικών μέσων, φωτίζονται οι προθέσεις των προσώπων και αποκαλύπτονται οι κανόνες που διέπουν τις σχέσεις των ανθρώπων ως πολιτικών όντων μέσα σε μια οργανωμένη κοινωνία.

26 Συμπεράσματα 2/2 Προσομοιώνονται αυθεντικές καταστάσεις επικοινωνίας
Συμπεράσματα 2/2 Προσομοιώνονται αυθεντικές καταστάσεις επικοινωνίας Υποστηρίζεται η ομαδοσυνεργατική μάθηση Κινείται το ενδιαφέρον των μαθητών για την κλασσική παιδεία Αναδεικνύεται η σημασία των ΤΠΕ για τη μάθηση και η συμβολή τους στη διδασκαλία Η αξία του διδακτικού σεναρίου στην προκειμένη περίπτωση διακρίνεται κυρίως στο γεγονός ότι - προσομοιώνει αυθεντικές περιστάσεις επικοινωνίας - υποστηρίζει την ομαδοσυνεργατική μάθηση - Κινεί το ενδιαφέρον των μαθητών για την κλασσική παιδεία και υποστηρίζει την ενεργό τους συμμετοχή στη μελέτη των κειμένων της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας. - Αναδεικνύει τη σημασία των ΤΠΕ για τη μάθηση και τη συμβολή τους στη διδασκαλία.

27 Αδυναμίες Δυσκολίες στη διαχείριση του διδακτικού χρόνου
Δυσκολίες στη διαχείριση του διδακτικού χρόνου Οι μαθητές δεν είναι εξοικειωμένοι στις ομαδοσυνεργατικές δραστηριότητες Πολύωρη προετοιμασία για τα φύλλα εργασίας Η καθιερωμένη αξιολόγηση αγνοεί επιδόσεις και δεξιότητες που καλλιεργεί ένα διδακτικό σενάριο Αδυναμίες Παρατηρούνται δυσκολίες στη διαχείριση του διδακτικού χρόνου, κυρίως λόγω του ότι δεν έχουν αναπτύξει όλοι οι μαθητές δεξιότητες χειρισμού των ψηφιακών μέσων και πόρων. Οι μαθητές δεν έχουν συνηθίσει σε ομαδοσυνεργατικές δραστηριότητες Η εκπόνηση των φύλλων εργασίας απαιτεί πολύωρη προετοιμασία Ο προβλεπόμενος από το ΑΠΣ τρόπος αξιολόγησης δεν συμπεριλαμβάνει δεξιότητες και επιδόσεις που αναπτύσσονται με την εφαρμογή ενός διδακτικού σεναρίου, όπως είναι οι ομαδοσυνεργατικές δεξιότητες ή οι επιδόσεις στον ψηφιακό εγγραμματισμό. Ευχαριστώ Γ. Γιαννικόπουλος