Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις
Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Φιλοσοφική Σχολή Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Σημείωση: Υλικό για χρήση από τους φοιτητές του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας και όσους εν γένει έχουν επιλέξει το μάθημα επιλογής ΑΠΡ 507 «Πολιτισμός Αρχαίας Αιγύπτου». Το υλικό αυτό παρακολουθεί τη διδασκαλία του μαθήματος που πραγματοποιήθηκε το χειμερινό εξάμηνο και -σε συνδυασμό με τις σημειώσεις των φοιτητών κατά τη διάρκεια των παραδόσεων- αποτελεί περίληψη, ενδεικτική του μαθήματος. Οι φοιτητές που θα εξεταστούν στο ανωτέρω μάθημα θα πρέπει να έχουν μελετήσει όλη την ύλη που παραδόθηκε κατά τις παραδόσεις του μαθήματος, καθώς και τη βιβλιογραφία. Ο διδάσκων, Βασίλης Χρυσικόπουλος Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Αιγυπτιολογία και Αιγυπτιομανία
Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Μωσαϊκό με παράσταση από την ιστορία του Ιωσήφ. Στο βάθος διακρίνονται οι πυραμίδες. Άγιος Μάρκος, Βενετία, περ μ.Χ. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Διεθνής έκθεση του 1854, Λονδίνο
Αντιπροσωπεύοντας την Αίγυπτο: φιλοδοξία του Χεδίβη ή εθνική υπερηφάνεια; Διεθνής έκθεση του 1854, Λονδίνο Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Σημασία της Ιστορίας της Αιγυπτιολογίας
Αποκάλυψη άγνωστων πτυχών της τοπογραφίας της αρχαίας Αιγύπτου μέσα από την αρχειακή έρευνα Λειτουργεί επικουρικά στο ανασκαφικό έργο Ιχνηλατεί την προέλευση των μουσειακών ευρημάτων που προέρχονται από δωρεές Σφυρηλατεί και ενδυναμώνει την αίσθηση μιας κοινής παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Henry Salt, Γεν. Πρόξενος Βρετανίας
Βernadino Drovetti, Γεν. Πρόξενος Γαλλίας Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Η αποκρυπτογράφηση της ιερογλυφικής γραφής
Ιερογλυφική Δημώδης Ελληνική Η στήλη της Ροζέττας – Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Η γαλλο-τοσκανική αποστολή Roselini-Champollion

H πρωσική αποστολή Denkmäler aus Ägypten und Äthiopien, 1849-1859

Θεσμοθέτηση νόμων υπέρ της προστασίας των αρχαιοτήτων
Φιρμάνι Μωχάμετ Άλι του 1835 = κανένα αποτέλεσμα Α) Auguste Mariette ( ) Γαλλική επιρροή B) Gaston Maspero ( ) Αγγλική επιρροή Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Ίδρυση της πρώτης Εθνικής Υπηρεσίας Αρχαιοτήτων. Ίδρυση του πρώτου Εθνικού Μουσείου Αρχαιοτήτων στη μέση Ανατολή (Βoulaq, 1863). Δημιούργησε συνείδηση τόσο σε εθνικό αλλά και διεθνές επίπεδο σχετικά με καταστροφή, υπεξαίρεση, κλοπή, αλλά και συντήρηση και φροντίδα των αρχαιοτήτων. Ευρύτατο ανασκαφικό πρόγραμμα σε όλη την επικράτεια. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Gaston Maspero Ιδρυτής αρχαιολογικής αποστολής που μετατράπηκε στο IFAO. Διευθυντής του Μουσείου του Boulaq. Μετέφρασε 4000 γραμμές των πρώτων πυραμιδικών κειμένων. Καταλογογράφησε τις συλλογές του Μουσείου του Καΐρου. Ρύθμισε την κανονικότητα των ανασκαφών στην Αίγυπτο. Ίδρυσε την Υπηρεσία Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Ernesto Schiaparelli 1903-1920
Σημαντικότερες ανασκαφικές επιτυχίες: Τάφος του Κχα στην Ντέιρ ελ-Μεντίνα=τα ευρήματα στο Μουσείο του Τορίνου. Τάφος της Νεφερτάρι στις Δ. Θήβες, Κοιλάδα των Βασιλισσών. Διευθυντής Μουσείου Τορίνου ( ). Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Flinders Petrie ( ) Εγκαινίασε τη συστηματική ανασκαφή και εισήγε τη μεθοδολογία στην αρχαιολογία της Μέσης Ανατολής. Ανέσκαψε περισσότερες θέσεις από τον Mariette. Δημιούργησε τη θεωρία του συγχρονισμού μέσω της κεραμεικής, συσχετισμός κεραμεικής και από ελληνικές θέσεις. Επιμονή στην τυπολογική μελέτη των αντικειμένων. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Διάσωση των ναών της Νουβίας και του Αμπού Σίμπελ τη δεκαετία του Άρχισε η αυστηρότερη τήρηση των όρων και των κανόνων για τη διάσωση των μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως π.χ. οι ναοί του Νέου Βασιλείου που θα κατακλύζονταν από τη λίμνη του γιγάντιου, νέου φράγματος του Ασσουάν. Σιγά-σιγά οδηγήθηκε η Αίγυπτος στην πίστη ότι μπορεί να σώσει την κληρονομιά της Αρχαιολογική πολιτική σήμερα πλέον είναι αυστηρά ορισμένη και επιβάλλει: Τήρηση των αρχαιολογικών νόμων για την αρχαιοκαπηλία και το εμπόριο αρχαιοτήτων Σεβασμός στους κανόνες της συστηματικής ανασκαφής είτε αυτή προέρχεται από ξένες αρχαιολογικές αποστολές είτε από Αιγύπτιους αρχαιολόγους του Ανωτάτου Συμβουλίου Αρχαιοτήτων (Supreme Council of Antiquities). Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Δίλημμα: Κλασικό ή φαραωνικό

ΠΡΟΔΥΝΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Γεωφυσικά χαρακτηριστικά της Αιγύπτου Το τοπίο επηρεάζει την ανθρώπινη κοινωνία που το περιβάλλει. Ιπποκράτης: κάτοικοι υψωμάτων (ψηλοί, γενναίοι και ήπιοι), κάτοικοι ακάλυπτων και άνυδρων χωρών (νευρικοί σκληροί και απείθαρχοι. Τρεις (μέχρι 19ο αι. μ.Χ.) γεωγραφικοί παράγοντες επενεργούν πάνω στην αιγυπτιακή κοινωνία: Αίγυπτος=όαση. Κλίμα Σαχάρας. 10 φορές μεγαλύτερη στο μάκρος απ’ό,τι στο πλάτος. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Βασίλης Χρυσικόπουλος
Bασίλης Χρυσικόπουλος Κατά την Προδυναστική Περίοδο τίθενται οι βάσεις των ταφικών εθίμων. Αστικοποίηση της Ιερακόπολης οδηγεί στη συγκρότηση μοναρχικής εξουσίας, τέλος 4ης χιλιετίας. Ιεράκων-πολη=17 χλμ. περίπου ΒΔ του Εντφού στην Άνω Αίγυπτο. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις Βασίλης Χρυσικόπουλος

Bασίλης Χρυσικόπουλος Ελλειψοειδής περίβολος Μνημειώδης χαρακτήρας Σχεδιαστική αποτύπωση ανακτόρου Νακάδα στην Ιερακόπολη Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις Βασίλης Χρυσικόπουλος

Αρχιτεκτονικές δομές από ξύλο και ψάθα Αναπαράσταση του συμπλέγματος
Β Πύλη Πρόσοψη; Αρχιτεκτονικές δομές από ξύλο και ψάθα Αναπαράσταση του συμπλέγματος Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Bασίλης Χρυσικόπουλος Μερίμντα Μπενί Σαλάμα Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις Βασίλης Χρυσικόπουλος

Bασίλης Χρυσικόπουλος Κεφαλή ανθρώπινου ειδώλιου. Μερίμντα, Μπενί Σαλάμα, τέλη 5ης χιλιετίας π.Χ. Πηλός. Αρχαιολογικό Μουσείο Καΐρου. Ωοειδές πρόσωπο με χαρακτηριστικά σε μορφή οπών, διαφόρων σχημάτων και μεγεθών, τοποθετημένων σε αντιστοιχία με τα μάτια, τα ρουθούνια και το στόμα. Μύτη ελαφρά έξεργη. Έχει υποστηριχθεί ότι οι διάσπαρτες μικρές οπές στο κεφάλι, το πηγούνι και τις παρειές αρχικά περιείχαν τούφες αληθινών μαλλιών, που θα έδιναν ανδρική ταυτότητα στην κεφαλή. Κεφαλή με ίχνη χρώματος, με βαθιά οπή στο λαιμό για τοποθέτηση ράβδου. Αν η υπόθεση αυτή ευσταθεί, η κεφαλή ίσως χρησίμευε ως επίστεψη ενός σκήπτρου που χρησιμοποιούνταν σε μαγικές-θρησκευτικές τελετές, παρέχοντας έτσι ένα είδος ζωτικής ενέργειας. Η χρονολόγηση του το καθιστά μία από τις παλαιότερες αναπαραστάσεις ανθρώπινης μορφής που έχουν ποτέ ανακαλυφθεί στην Αφρική. 11 εκ. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις Βασίλης Χρυσικόπουλος

Βαδάρι Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Χαρακτηριστικά Βαδάριας ταφής (4500-3800 π.Χ.)
Ρηχός τάφος Πρόθεση για ορθογώνια κατασκευή Στην πράξη κυρίως ελαφρά κυκλικοί ή οβάλ σχήματος κατασκευής Η αρχιτεκτονική του τάφου υπαγορευόταν από: τη φύση του αμμώδους εδάφους της ερήμου την απλή μορφή εργαλείων την έλλειψη δυνατότητας τελειοποίησης του σχήματος του τάφου. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Το σώμα ενδυόταν ψάθα ή δέρμα για προστασία. Στάση ταφής συνήθως συνεσταλμένη στα αριστερά αντικρύζοντας δυτικά, χέρια κοντά στο πρόσωπο και το κεφάλι νότια. Κτερίσματα είτε δίπλα στο σώμα είτε σε μικρή κόγχη σκαμμένη ή λαξευμένη σε έναν από τους τοίχους του τάφου. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Τάφος (5733) του Πολιτισμού Βαδάρι

Απουσία γραφής. Η θρησκεία στηρίζεται στα κείμενα. Οι θεοί δεν είναι άναρχοι. Πεθαίνουν, γεννιούνται, υπάρχει αρχή και τέλος. Πριν από τη δημιουργία υπήρχε κάτι; Αλλά πλέον πέρασμα στην γραφή μέσα από την τέχνη? Από το γραπτό και τη διαδικασία πλασίματος πηλού (προσθετική διαδικασία) στο ολόγλυφο γλυπτό (αφαιρετική διαδικασία) → δυνατότητα μέσω των εικονιστικών σημείων να μιλάμε για ήχους. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Φιάλη με ραβδώσεις. Ματμάρ, Πολιτισμός Βαδάρι. Τέλη 5ης χιλιετίας π.Χ. Ägyptisches Museum, Βερολίνο. Η τεχνική με την οποία επιτυγχάνεται αυτή η ραβδωτή γυαλιστερή επιφάνεια αποτελεί χαρακτηριστικό του πολιτισμού Βαδάρι. Πρόκειται για μια τεχνική που χρησιμοποιούνταν ευρέως στη Νουβία και το Σουδάν. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Γυναικείο ειδώλιο από το Βαδάρι. Πολιτισμός
Βαδάρι, τέλη 5ης χιλιετίας π.Χ. Ελεφαντόδοντο. Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Ο Πολιτισμός Νακάδα Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Τοιχογραφία στον τάφο 100 στην Ιερακόπολη, Νακάδα ΙΙ, περ. 3300 π.Χ.
Μοναδικό δείγμα τοιχογραφίας περιόδου Νακάδα Υφάσματα με παραστάσεις Καλλιτεχνικά πρότυπα θεματολογία εικονιζόμενων μοτίβων Έξι πλοία, πέντε λευκά με καμπυλωτές καρίνες κ ένα μαύρο με υψηλή πρύμνη Σκηνές κυνηγιού, κυνηγοί κ σκυλιά κυνηγούν γαζέλες κ αγριοκάτσικα κ ζώα πιασμένα σε παγίδες Ήρωας δαμάζει δύο λέοντες, ενώ συντρίβει τα κεφάλια τριών εχθρών, μοτίβο γνωστό στη συνέχεια. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Τάφος 1613 Νακάδα Ι Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Λεκανίδα με ανάγλυφη διακόσμηση. Ίσως προέρχεται από το Γκεμπελέιν. Νακάδα Ι. Αρχαιολογικό Μουσείο Καΐρου. Τυπικό δείγμα κεραμεικής της περιόδου με πρωτότυπη διακόσμηση. Διαγώνια πάνω στην επιφάνειά της υπάρχουν επίθετα 4 ομοιώματα κροκοδείλων, με τις μύτες τους σχεδόν να ακουμπούν στο χείλος. Η σπονδυλική τους στήλη αποδίδεται ανάγλυφα. Οι ράχες και οι άκρες των ποδιών τους και της ουράς τους τονίζονται με λευκές πινελιές. Τα 4 ερπετά χωρίζονται από 4 λευκά δικτυωτά μοτίβα, τοποθετημένα επίσης διαγώνια. Το χείλος κοσμείται με λευκό ψαροκόκκαλο. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Διπλό αγγείο, σφαιρικό αγγείο και τρίποδο κύπελλο από το Γκεμπελέιν. Νακάδα Ι, Αρχαιολογικό Μουσείο Καΐρου. Τα συγκεκριμένα αγγεία χαρακτηρίζονται από μια σκούρα ζώνη γύρω από το χείλος τους. Στην επιφάνεια κάθε αγγείου προσέθεταν αλείφωμα, η οποία συνέβαλλε στην απόδοση της στιλπνής επιφάνειας του αγγείου. Πριν από το ψήσιμο στον κλίβανο, η εξωτερική επιφάνεια στιλβωνόταν με ένα μαλακό βότσαλο, μια τεχνική που ισχυροποιούσε την επιφάνεια του αγγείου κ την καθιστούσε κατάλληλη για την αποθήκευση υγρών. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Συνέχεια Το ασυνήθιστο δίχρωμο αποτέλεσμα που παρουσιάζουν επιτυγχανόταν με το στήσιμο του αγγείου ανάποδα πάνω σε κάρβουνα που σιγόκαιγαν. Η αργή καύση με έλλειψη οξυγόνου απανθράκωνε την επιφάνεια μαυρίζοντας τον πηλό. Το διπλό αγγείο έχει στενόμακρη βάση και 2 στόμια με διαφορετικό ύψος και διάμετρο, το σφαιρικό έχει λεπτό κάθετο χείλος και το κύπελλο έχει 3 πόδια πάνω από τα οποία υπάρχει συνεχόμενη ζώνη με λευκό ψαροκόκαλο. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Γενειοφόρο ανδρικό ειδώλιο
Γκεμπελέιν, Νακάδα Ι, Λυών Musee Guimet. Μυστηριώδης μορφή Το μακρύ, μυτερό γένι προάγγελος της ψεύτικης γενειάδας των θεών και φαραώ αργότερα; Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Θινιτική Περίοδος – Αρχαίο Βασίλειο Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Η εξέλιξη από τους λακκοειδείς τάφους της Προδυναστικής Περιόδου στις πυραμίδες του Αρχαίου Βασιλείου Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Προδυναστική περίοδος: = ταφή σε ρηχούς λάκκους στην άμμο της ερήμου = κίνδυνος καταλήστευσης κτερισμάτων και έκθεσης σώματος. Από την (πρωτο)δυναστική περίοδο χτίστηκε ανωδομή από ωμές πλίνθους = μασταμπά. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Άβυδος, τάφος ηγεμόνα, Νακάδα ΙΙΙ
Νεκρικός θάλαμος Σχισμές-πόρτες Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Μασταμπά Ρηχός ορθογώνιος λάκκος, στεγασμένος με ξύλα. Διαιρείται με κάθετους τοίχους σε πέντε χωριστά διαμερίσματα. Μεσαίο διαμέρισμα περιείχε το σώμα, κλεισμένο σε ξύλινο φέρετρο = εξελιγμένη εκδοχή προδυναστικού τάφου Ανωδομή σημαντικά μεγαλύτερης έκτασης από πλίνθους σε 27 κελιά = αποθήκευση δοχείων κρασιού και τροφής κλπ. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Κατά την 3η δυναστεία επέρχεται αλλαγή στη θρησκευτική αιγυπτιακή αντίληψη σχετικά με το θάνατο. Αυτό αντικατοπτρίζεται στην κατασκευή των τάφων Φαραώ και ιδιωτών. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Από M. C. Guidotti-V. Cortese, Αρχαία Αίγυπτος, εκδ. Susaeta, 2007, [μετ. Χ. Αλεξανδρίδης] σελ. 59. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Αξονομετρική άποψη ταφικού συμπλέγματος Ντζοζέρ

Αρχικό μασταμπά Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Στάδια στην εξέλιξη της πυραμίδας:
(1) (2) (3) Στάδια στην εξέλιξη της πυραμίδας: από τον λοφίσκο του Κχασεκχεμούι (1) εντός περιβόλου στην Άβυδο στον απλό μασταμπά (2) του Ντζοζέρ εντός ορθογώνιου λίθινου περιβόλου στη Σακκάρα ο οποίος στη συνέχεια καλύφθηκε από τη μεγάλη Βαθμιδωτή Πυραμίδα (3). Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Η βασιλεία του Σνεφρού, πατέρα του Χέοπα
Επιτεύγματα του Σνεφρού Σημαντική εξέλιξη στις τεχνικές κατασκευής: ανοικοδόμηση, κατασκευή σηράγγων, μεταφορά πέτρας, υποδομή. Αποστολές και εμπόριο με περιοχές του βορρά για υλικά κατασκευής, ειδικούς τύπους πέτρας, ξύλο και χαλκό για τα εργαλεία. Ανάπτυξη δημόσιων υπηρεσιών, κρατικού φορέα αποτέλεσαν χρήσιμο όργανο της βασιλικής εξουσίας. Αναμνηστικό ανάγλυφο από το Σινά Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Η «κεκλιμένη» και η «κόκκινη» πυραμίδα του Σνεφρού Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Η εξέλιξη από την κλιμακωτή πυραμίδα στην καθαρή γεωμετρική μορφή της κανονικής πυραμίδας ήταν αναπόφευκτη. Κανένας από τους υπόλοιπους αρχαίους πολιτισμούς δεν προχώρησε πέρα από την κατασκευή κλιμακωτής πυραμίδας. Την εξέλιξη αυτή την οφείλουμε στην εποχή του Σνεφρού. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Το δόγμα της Ηλιούπολης
Σύμφωνα με το δόγμα της Ηλιούπολης, κύρια θεότητα ήταν ο Ατούμ, που αυτοδημιουργήθηκε. Αυτός γέννησε τον Σου, το θεό του αέρα και τη σύζυγό του Τεφνούτ, που με τη σειρά της γέννησε τον Γκεμπ (γη) και τη Nουτ (ουρανό). Αυτοί είχαν τέσσερα παιδιά: τον Όσιρι, την Ίσιδα, τον Σεθ και τη Νέφθυ. Το πάνθεον της Ηλιούπολης αποτελείται από την ‘’ιερή εννεάδα’’. Η θέση του Aτούμ ως πατέρα των θεών μερικές φορές καταλαμβάνεται από τον Nουν, που είναι η προσωποποίηση του χαώδους ωκεανού από τον οποίο υψώθηκε ένα έξαρμα χώματος-η Γη, που είναι υποτελής του θεού της γης, Γκεμπ. Αυτός σχετίζεται με τη σύζυγό του Nουτ, τη θεά του ουρανού, που απεικονίζεται ως γυναίκα ή αγελάδα. Το σώμα της σχηματίζει τον ορίζοντα, πάνω από τον οποίον ο γερακόμορφος θεός-ήλιος Ρα, πλέει στη βάρκα του. Ο ήλιος λατρεύεται σε τρεις μορφές: ως σκαραβαίος ή ιερό σκαθάρι (Χεπέρ ‘’αυτός που έρχεται στην ύπαρξη-ζωή’’) όταν ανατέλλει το πρωί· το μεσημέρι εμφανίζεται ως γερακόμορφος θεός Ρα· και το βράδυ με την ανθρώπινη μορφή ως Aτούμ. Κάθε πρωί η θεά του ουρανού Nουτ γεννά το θεό-ήλιο και αυτός αρχίζει το ταξίδι του διασχίζοντας τον ουρανό από ανατολάς προς δυσμάς, ενώ ο Σου, θεός του ανέμου, προστατεύει τη θεά του ουρανού, που βρίσκεται πάνω από τον θεό της γης Γκεμπ. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Σχήμα πυραμιδικών συμπλεγμάτων
Α Πυραμίδα Μυκερίνου Β Πυραμίδα Χεφρήνου Γ Πυραμίδα Χέοπα Δ Δυτικό νεκροταφείο Ε Οικισμός εργατών ΣΤ Πόλη των πυραμίδων Λατρεία του Ήλιου επιβάλλει αλλαγή προσανατολισμού από Α → Δ και τη δημιουργία υπερυψωμένου διαδρόμου, η είσοδος του οποίου εξελίχθηκε σε ναό, όπου λατρεύονταν η Αθώρ και ο βασιλιάς ως τοπικές θεότητες. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Σημασία στη διαρρύθμιση του γύρω χώρου. Ανατολικά και Δυτικά του τοίχου του περιβόλου της Πυραμίδας του Χέοπα υπήρχαν μεγάλα κοιμητήρια με μασταμπά διαταγμένα σε παράλληλες σειρές που απείχαν μερικά μέτρα μεταξύ τους. Η ανατολική πλευρά τάφων είχε δοθεί σε στενούς συγγενείς του βασιλιά ενώ η δυτική κυρίως σε αξιωματούχους. Στη δυτική, ο Junker, ο ανασκαφέας, παρατηρεί πίστη σε δοξασία ότι ο νεκρός κυβερνήτης περιστοιχίζεται στη μεταθανάτια ζωή του από συγγενείς και βασιλικούς ακολούθους. Έφεραν όλα τα μνημεία επένδυση από ασβεστόλιθο της Τούρα με ομοιόμορφο χρώμα με εκείνο της πυραμίδας. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Η μετάβαση από την 4η στην 5η Δυναστεία συνέπεσε περίπου με το γάμο της βασίλισσας Χενέτ-Καούς με τον Ουζερκάφ που εξασφάλισε το θρόνο. Στην αρχή της νέας περιόδου σημειώθηκαν μεγάλες αλλαγές στις αντιλήψεις των ανθρώπων, που εξασθένησαν την απόλυτη εξουσία του ιερότατου βασιλιά. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Στη διάρκεια της 6ης Δυναστείας, ειδικά κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Πέπι Β’, η παρακμή της κεντρικής μοναρχικής δύναμης γίνεται σαφώς εμφανής. Η βασιλεία του σύμφωνα με την παράδοση λέγεται ότι διήρκεσε 90 χρόνια, και περιγράφεται στις φιλολογικές πηγές ως μια εποχή παρακμής, κοινωνικής επανάστασης και εμφύλιας διαμάχης. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

5η δυναστεία – Ηλιακοί ναοί
Έξι φαραώ της 5ης δυναστείας έχτισαν ναούς του Ήλιου, μόνο δύο έχουν ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα, του Ουζερκάφ και του Νιουσερρά. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Το δόγμα της Μέμφιδας Στην πόλη της Μέμφιδας, πρωτεύουσας της Αιγύπτου κατά το Αρχαίο Βασίλειο, οι άνθρωποι λάτρευαν το θεό Φθα, που εμφανιζόταν με ανθρώπινη μορφή. Σύμφωνα με τη θεολογία της Μέμφιδας, οι οκτώ αρχέγονοι θεοί της Ερμούπολης, που έπαιζαν ένα ρόλο στη δημιουργία του κόσμου, συνδυάζονταν στο πρόσωπο του θεού Φθα, ενώ η εννεάδα των θεών της Ηλιούπολης θεωρούνται απλώς ως εκδηλώσεις του Φθα. Ο Φθα είναι ο θεός της δημιουργίας και ως θεός της πρωτεύουσας είναι ανώτερος όλων των άλλων θεών. Αυτός διεξάγει την πράξη της δημιουργίας με ‘’την καρδιά και τη γλώσσα του’’, δηλαδή με τη ‘’σκέψη’’ του και τον ‘’λόγο’’ του. Αυτός γνωρίζει τη φύση και το όνομα όλων των πραγμάτων και με την αναφορά τους, τους δίνει ζωή-μια αντίληψη που συμφωνεί απόλυτα με τις μαγικές δοξασίες που είχαν οι Αιγύπτιοι. Γνώση του ονόματος και εξοικείωση με ορισμένα ρητά παρέχει υπεροχή και δύναμη. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Το δόγμα της Ερμούπολης Ένα διαφορετικό δόγμα, της Ερμούπολης στη Μέση Αίγυπτο, ερμηνεύει την καταγωγή του κόσμου από οκτώ βασικές δυνάμεις (οκτάδα) : τη Νουν, τον Ωκεανό και τη σύζυγό του Nωνέτ, τον Χεχ, το απέραντο διάστημα και την Χεχέτ· τον Κεκ, το σκοτάδι και την πάρεδρό του Kεκέτ· τον Aμόν, ‘’τον κρυμμένο (θεό)’’ και την Aμονέτ. Αυτοί αντιπροσωπεύουν την αρχική κατάσταση της κοσμικής τάξης. Τα τέσσερα ζευγάρια εννοιών εκδηλώνονται ως αρχέγονα όντα που ξεπήδησαν από τη λάσπη: τα αρσενικά απεικονίζονται ως βάτραχοι και τα θηλυκά ως φίδια. Όπως στο δόγμα της Ηλιούπολης, ένα αρχέγονο έξαρμα αναφαίνεται στα νερά και σ’ αυτό ο θεός-ήλιος ανατέλλει από ένα αυγό. Με την εμφάνισή του δημιουργείται η κοσμική τάξη. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

ΜΕΣΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Στήλη του Μεγάλου Ιερέα Αντέφ, Αρχή 12ης δυν., Κάιρο, Αιγυπτιακό Μουσείο Παγίωση των επιγραφικών κανόνων της ιερογλυφικής γραφής «Τακτοποίηση» της γραφής και διάταξη ισορροπημένη των σημείων. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Στήλη του Νεκτανεμπώ Α΄. 30η δυν., Κάιρο Αιγυπτιακό Μουσείο. Άντληση έμπνευσης από το Μέσο Βασίλειο. Αρμονία. Ισορροπία. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Επιγραφή ναού του Εντφού. Πτολεμαική Περίοδος. 250 π.Χ. Αναφέρεται το κείμενο σε λαμπρούς βασιλείς του «κλασικού» παρελθόντος ως ιδρυτών και δημιουργών των τελετουργικών του ναού. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Ντέιρ ελ-Μπάχρι – Ναός Μοντουχοτέπ Β΄
Μοντουχοτέπ Β΄ : π.Χ. Βασικό χαρακτηριστικό της ναϊκής αρχιτεκτονικής του Μέσου Βασιλείου είναι το γεγονός, ότι παρά το γεγονός ότι υπάρχει μια σημαντική χιλιετής παράδοση στη ναοδομία, υπάρχει ακόμα ποικιλία στις μορφές και νεωτερισμοί στον αρχιτεκτονικό τύπο. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Νεκρικός ναός Μοντουχοτέπ Β΄. Αναπαράσταση. Συμβολίζεται ο αρχέγονος λόφος της Ηλιόπολης διαιωνίζοντας έτσι την παράδοση του ηλιακού ιερού του Αρχαίου Βασιλείου. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Παρεκκλήσιο- Αποθέτης λέμβων Λευκό παρεκκλήσιο, 12η δυν. Καρνάκ. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Κείμενα των Σαρκοφάγων, 11η δυναστεία.
Γόνιμη στιγμή της λογοτεχνίας, κλασική πνευματική κληρονομιά, «Διδασκαλία του Μερικαρέ», «Διδασκαλία του Αμενεμχάτ Α΄», «Σάτιρα των Επαγγελμάτων», «Ο Διάλογος του απελπισμένου με την ψυχή του», «Τραγούδι του Αρπιστή», «Ο εύγλωτος οασίτης», «Οι περιπέτειες του Σινούε», «Ο ναυαγός», «Κείμενα των Σαρκοφάγων». Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Επιτύμβιες στήλες Μια ιδιαίτερη ομάδα μνημείων του Μέσου Βασιλείου αποτελούν οι επιτύμβιες στήλες, που ανήκουν στην ανερχόμενη εκείνη την εποχή τάξη των εμπόρων. Οι πιο πολλές βρέθηκαν στην Άβυδο, όπου είχαν στηθεί κοντά στο ναό του Όσιρι. Οι εικόνες και οι επιγραφές τους απέβλεπαν, από τη μια μεριά στην εξυπηρέτηση του νεκρού και της οικογένειας του στον άλλο κόσμο και από την άλλη στο να θυμίζουν το προσκύνημά του στην Άβυδο και τις ευσεβείς πράξεις του εκεί. Έτσι, η επιγραφή μιας στήλης δίνει πληροφορίες για γεγονότα της ζωής του νεκρού, συχνά με ακριβείς χρονολογίες, και παρακαλεί τον διαβάτη να προσευχηθεί για το νεκρό. Η αξία τους δεν έγκειται τόσο στην καλλιτεχνική τους ποιότητα, όσο στις πληροφορίες και χρονολογίες διαφόρων γεγονότων της αιγυπτιακής ιστορίας και στην δυνατότητα που παρέχουν για την παρακολούθηση της εξέλιξης της ζωγραφικής και του αναγλύφου στο Μέσο Βασίλειο. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Ομοιότητες στην εικονογραφία Μέσο Βασίλειο – Ύστερη Περίοδος

660 π.Χ. 1800 π.Χ. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Κεφάλι από άγαλμα του Αμένωφι Α΄. Δείγμα νομιμοποίησης και ένταξης στην παράδοση των φαραώ της Αρχαίας Αιγύπτου. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Άγαλμα καθήμενου άνδρα. Α΄ Ενδιάμεση Περίοδος, Ασσιούτ π. Χ. Βοστόνη, Μουσείο Καλών Τεχνών. Ο καλλιτέχνης εργάζεται ενστικτωδώς και δημιουργεί ελεύθερα θέτοντας τις βάσεις της γλυπτικής που θα χαρακτηρίσει στη συνέχεια την τέχνη του Μέσου Βασιλείου. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Θήβες, Τάφος του Νταγκί. 11η δυν π.Χ., Νέα Υόρκη, Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης. Ο γιος του βεζίρη Νταγκί. Ενοποίηση της Αιγύπτου από τους πρίγκιπες των Θηβών. Η τέχνη της 11ης δυν. ξεχειλίζει από ζωή. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Αρχιτεκτονική Τα λίγα λείψανα της φαραωνικής αρχιτεκτονικής στο Μέσο Βασίλειο παρέχουν μια ανεπαρκή ιδέα της μεγάλης δύναμης και της αυστηρής απλότητας, που χαρακτηρίζουν την τέχνη αυτής της περιόδου. Ναοί Λίγοι ναοί διασώθηκαν, επειδή τα μνημεία του Μέσου Βασιλείου αντικαταστάθηκαν από τους μεγαλοπρεπείς ναούς του Νέου Βασιλείου. Συχνά απλώς κατεδαφίζονταν και τα υλικά χρησιμοποιούνταν για την κατασκευή νέων κτιρίων. Τα απομεινάρια παρέχουν λίγες πληροφορίες για τους ναούς που είχαν ανεγερθεί προς τιμήν των θεών από τους κυβερνήτες της 11ης δυναστείας στη Δένδερα, Θήβες, Τοντ, Aρμάντ, Ελεφαντίνη και Άβυδο. Ομοίως, πολύ λίγα αρχιτεκτονικά λείψανα έχουν διασωθεί από την 12η δυναστεία. Είναι γνωστό ότι υπήρχαν ναοί στη Βουβάστη, Ερμούπολη, Άβυδο, Θήβα και Μενταμούντ. Στην Ηλιούπολη ένας γρανιτένιος οβελίσκος του Σέσωστρη Α΄ θυμίζει την ύπαρξη ενός προγενέστερου ναού, που είχε κτίσει ο Aμενεμχάτ. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

ΝΕΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Στενό, μακρύ πρόσωπο με βαθουλωμένα μάτια, προεξέχουσα μύτη, μεγάλα φιλήδονα χείλη, ψηλά ζυγωματικά, προγναθισμός, μακρύς λαιμός, τονισμένα στήθη, λεπτοί μηροί, κάτισχνες γάμπες… Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Μούμια Ραμσή Β΄, Μουσείο Καΐρου Kρύπτη Δέιρ ελ Μπάχρι Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Καρνάκ ή η γέννηση ενός δυναστικού ναού

Ιερό Μοντού Α-Δ Ιερή λίμνη Ν-Β Ναός Χονσού Ναός Μουτ Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Ο βασιλιά με τη βοήθεια της Σεσσάτ «φυτεύει», οριοθετεί το ναό.
Ναός του Εντφού Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Τουταγχαμών Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Η Αίγυπτος δεν είναι απλώς, όπως λέει ο Ηρόδοτος, δώρον του Νείλου, είναι το σκληρό μεροκάματο που ο μέγας αυτός θεός της Αιγύπτου αναγκάζεται να πλερώνει στον άνθρωπο: Χιλιάδες χρόνια, μερονυχτίς, ο φελάχος δουλεύει, μάχεται να ημερώσει την άγρια, ακατάστατη δύναμη του θεού. Διοχετεύει ρυθμικά την πλημμύρα του και δημιουργεί μαζί του, με τον ιδρώτα του προσώπου του, την Αίγυπτο. Ν. Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας. Ιταλία-Αίγυπτος-Σινά-Ιερουσαλήμ-Κύπρος-Ο Μοριάς, Αθήνα [Εκδόσεις Καζαντζάκη], 2004 σελ. 37. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Tα δύο παράλληλα επίπεδα: Το νεκρό σώμα και η Κρίση του αποθανόντος

Διάρκεια της ταρίχευσης
Η διάρκεια των 70 ημερών, που αναφέρεται από τον Ηρόδοτο 2, 86, πιστοποιείται στα αιγυπτιακά κείμενα. Μία επαναλαμβανόμενη φόρμουλα, κατά τη 18η δυναστεία, στις ταφικές επιγραφές μας λέει: Μία καλή ταφή σού πρέπει εν ειρήνη αφού συμπληρώσεις τις 70 ημέρες σου στον Τόπο-της-Ταρίχευσης. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Το οσιρικό δικαστήριο Βινιέτα με σκηνή της «ψυχοστασίας» ΒτΝ :
30 και 125 Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Η ταρίχευση σύμφωνα με αρχαίες Αιγυπτιακές πηγές

Η σημασία και αξιοπιστία του Ηρόδοτου
Μεταφορά του σώματος στη Σκηνή της Ταρίχευσης Εξαγνισμός του σώματος Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Τελετουργική τράπεζα, ιερείς με επικεφαλής Άνουβι, νεκρό σώμα σε νάτρο (μείγμα διττανθρακικού νατρίου-κοινή σόδα και ανθρακικού νατρίου). Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Τελική φάση, κανωπικά αγγεία

Επιρροές από Αίγυπτο; Ο Σλήμαν παρατήρησε πρακτική της ταρίχευσης σε ένα σκελετό που βρέθηκε στον τάφο V. Kαλυπτόταν στο πρόσωπο με χρυσή προσωπίδα. Δίπλα της είχε αγγείο από ρυτό στρουθοκαμήλου που ίσως περιείχε μύρο (Μυλωνάς 1969,131=«Ο πέμπτος λακκοειδής τάφος των Μυκηνών, ΑΕ 1969, ). Ο Σλήμαν την ονομάζει «μούμια» και την περιγράφει διεξοδικά στο τρίτο άλμπουμ του: «στο τρίτο σώμα που βρίσκεται στο βόρειο άκρο του τάφου το στρογγυλό πρόσωπο με όλη τη σάρκα του είχε διατηρηθεί περίφημα κάτω από τη λαμπρή χρυσή του μάσκα (Hood 1960, 62). Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Γενικά περί θηβαϊκής τοπογραφίας

Γ΄ Ενδιάμεση Περίοδος To 1069 π.Χ. θάνατος Ραμσή ΙΑ΄ Δεν άφησε άρρενες απογόνους Βασιλιάς ο Σμένδης, Διοικητής της Βόρειας Αιγύπτου Είχε παντρευτεί κόρη φαραώ Πι Ραμές Α. Δέλτα Αναγνωρίστηκε βασιλιάς και στο Νότο παρά την ισχύ του Πινετζέμ, Μεγάλου Ιερέα του Άμμωνα. Σμένδης βασίλευσε 25 χρόνια Μεταφορά πρωτεύουσας από Πι Ραμές σε Τάνιδα που έχτισε με το αρχιτεκτονικό υλικό της παλαιάς πρωτεύουσας. Άνοδος ισχύος Μεγάλων Ιερέων Άμμωνα Καθεστώς δύο κέντρων ισχύος σε όλη τη διάρκεια της 21ης δυν. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

22η δυναστεία Σωσένκ Α΄: λιβυκής καταγωγής , αξιωματικός στρατού Σε ανάμνηση των νικών του επί του βασιλείου του Ισραήλ, επεξέτεινε το ναό του Καρνάκ Επί των διαδόχων του, η Αίγυπτος συνέβαλε στην αντιμετώπιση των Ασσυρίων. Ο Οσορκών Β΄ έστειλε στρατιωτικές δυνάμεις, συμμαχώντας με τη Βύβλο, τη Δαμασκό και το Ισραήλ, μάχη στον Ορόντη 853 π.Χ. Το 825 π.Χ. με το θάνατο του Τακελώτ Β΄, ο θρόνος της Αιγύπτου πέρασε στα χέρια του νεαρού Σωσένκ Γ΄. Δημιουργείται η 23η δυν εκ παραλλήλου προς την 22η δυν. Μοιράζεται η εξουσία σε δύο μέρη στο Δέλτα, το ένα με τον πρίγκηπα Πετουμπαστέτ από τη Λεοντόπολη που προσεταιρίστηκε τον Πινετζέμ κ έτσι πρακτικά επανένωσε τον Νότο με μέρος του Βορρά, ενώ η 22η δυν. έχανε έδαφος. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Στο τέλος του ΝΒ η Νουβία αποσπάστηκε από την Αίγυπτο 747 π.Χ. στο θρόνο ο Πιάνκι που επεκτάθηκε προς Βορρά κατακτώντας και ελέγχοντας τις Θήβες. Ίδρυση στο Δέλτα από Τεφνάχτ της 24ης δυν. Νικήθηκε από Πιάνκι, ο οποίος κατέλαβε και τη Μέμφιδα ιδρύοντας την 25η δυν. Ο Πιάνκι επιστρέφει στη Ναπάτα, επεκτείνει την πόλη και το ναό του Άμμωνα κ ελέγχει το Δέλτα ενώ αφήνει στο θρόνο το γιο του Μπακενρενέφ. Οι διάδοχοι του Νούβιοι κυβέρνησαν την Αίγυπτο από τη Ναπάτα υιοθετώντας συνήθειες και παραδόσεις των φαραώ. Ταχάρκα, υποχώρησε στη Νουβία αλλά ανακατέλαβε τη Μέμφιδα. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

ΑΣΣΥΡΙΟΙ Οι Ασσύριοι, με αρχηγό τον Ασουρμπανιπάλ ( π.Χ.) εξαπέλυσαν δεύτερη επίθεση και κέρδισαν τη μάχη. Σε δύο από τους ηττημένους της Σαίδας, Νεκώς Α΄, και ο γιος του, Ψαμμήτιχος Α΄ δόθηκε χάρη. Εν τέλει επιβάλλεται ο Ψαμμήτιχος Α΄ ( π.Χ.) και επιβάλλει εξουσία και στη Άνω Αίγυπτο. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Σαιτική Αναγέννηση Νίτοκρις, κόρη του ως θεική σύζυγος του Άμμωνα στις Θήβες,συνεργασία Μοντουεμχάτ, πρίγκιπα των Θηβών. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Ύστερη Περίοδος Διαδοχή αυτόχθονων και ξένων κατακτήσεων Από τις τελευταίες δυναστείες της φαραωνικής Αιγύπτου μέχρι την κατάκτηση του Αλέξανδρου το 332 π.Χ., όταν η χώρα χάνει οριστικά την πολιτική της αυτονομία. Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Παρουσίαση με θέμα: "Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Σχετικά με το έργο

Σχόλια

Είσοδος

Σύνδεση μέσω των κοινωνικών δικτύων:

Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Παρουσίαση με θέμα: "Βασίλης Χρυσικόπουλος Επιλογή διαφανειών από παραδόσεις"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Σχετικά με το έργο

Σχόλια