... ΚΑΙ ΛΙΓΟ ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΗΜΗ

Παρουσίαση με θέμα: "... ΚΑΙ ΛΙΓΟ ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΗΜΗ"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ... ΚΑΙ ΛΙΓΟ ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΗΜΗ
Αίσθηση και Αντίληψη ,./ ... ΚΑΙ ΛΙΓΟ ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΗΜΗ

2 Επισκόπηση - Τι είναι αίσθηση και τι αντίληψη; Έγκυρος ο διαχωρισμός;
- Πως τις μελετάμε (ψυχολογική - νευροφυσιολογική προσέγγιση); - Μαθήματα από την νευροεπιστήμη: από τον νευρώνα στην αντιληπτική εμπειρία - Μια ματιά στον εγκέφαλο Ύλη: Κεφάλαιο 3 (μέρος) & 4 από το βιβλίο Παρουσιάσεις Συμμετοχή σε πείραμα οπτικής αντίληψης: 1 μονάδα Εργαστήριο της Γνωσιακής Επιστήμης (απέναντι από τη Γραμματεία του ΜΙΘΕ) Επικοινωνία: Although perception appears to occur automatically, it is actually the outcome of complex processes that resemble, to some extent, processes involved in solving problems.

3 Αισθήσεις Ι. Αίσθηση και Αντίληψη Όραση Ακοή
Ι. Αίσθηση και Αντίληψη Όραση Ακοή Γεύση – Όσφρηση (χημικές αισθήσεις) *γεύση + όσφρηση= flavor Αφή (σωματικές αισθήσεις) *Σωματαίσθηση, ιδιοδεκτικότητα, πόνος, ισορροπία Όπως κάθε τι στην επιστήμη έτσι ακόμα και για το πόσες αισθήσεις έχουμε υπάρχει διαφωνία Αυτό που αλλάζει κάθε φορά είναι ο τρόπος κατηγοριοποίησης , εαν π.χ. Πάμε με βάση το αισθητήριο όργανο, τότε έχουμε 5 αισθήσεις,.. Αλλά για παράδειγμα ένα άγγιγμα δεν ειναι απαραίτητα πόνος εαν πάμε με βάση τους υποδοχείς τότε πάλι αλλάζει το πράγμα γιατι π.χ. Η ακοή, η ισορροπία, και μέρος της αφής ειναι μηχανικές αισθήσεις Εδώ θα ακολουθήσουμε τη διάταξη του βιβλίου η διαφορετική εμπειρία που προκαλείται από διαφορετικές αισθήσεις (βλέπω – μυρίζω) 3

4 Αίσθηση vs. Αντίληψη: παραδοσιακή ερμηνεία
«Η αίσθηση είναι η απλή επίγνωση εξαιτίας της διέγερσης ενός αισθητηρίου οργάνου. Είναι βασική εγγραφή του φωτός, του ήχου, της οσμής ή της γεύσης, καθώς τμήματα του σώματός σας αλληλεπιδρούν με τον φυσικό κόσμο. Μετά την εγγραφή μιας αίσθησης στο κεντρικό σας νευρικό σύστημα, λαμβάνει χώρα η αντίληψη στο επίπεδο του εγκεφάλου σας. Αντίληψη είναι η επεξεργασία, ταυτοποίηση κι ερμηνεία μιας αίσθησης, με σκοπό το σχηματισμό μιας νοητικής αναπαράστασης.». (Schacter, Gilbert, Wegner, σελ. 166) Αίσθηση = παράθυρο στο κόσμο Αντίληψη= ερμηνεία του τι μπαίνει μέσα από αυτό Η αντίληψη ξεκινά με ένα «αισθητηριακό γεγονός» που συμβαίνει στον έξω κόσμο. Γινόμαστε αποδέκτες πολύπλοκων ή απλών, ακουστικών οπτικών ή γευστικών ερεθισμάτων Ζούμε σε ένα πολυαισθητηριακό περιβάλλον και χρησιμοποιούμε διαρκώς τις αισθήσεις μας για να αλληλεπιδράσουμε με αυτό. Χρησιμοποιούμε διαρκώς τα αισθητήρια οργανά μας για να δούμε, να ακούσουμε, να μιλήσουμε και να επικοινωνήσουμε Η αντίληψη σαν μια θεατρική παράσταση... Αυτό που βλέπουμε στη σκηνή υπάρχει, αλλά ύπάρχει και αυτό που συμβαίνει στα παρασκήνια Οι αισθήσεις μας μας λένε ότι κάτι υπάρχει εκεί έξω, η αντίληψη μας λέει τι είναι αυτό. Ο διαχωρισμός ειναι κυρίως περιγραφικός και μας βοηθάει να μιλάμε πιο εύκολα για τις δύο διεργασίες, αλλά δεν είναι απαραίτητα δύο τελείως διαφορετικά πράγματα Ο διαχωρισμός υπάρχει γιατί μας επιτρέπει να μιλάμε καλύτερα και να διαχωρίσουμε τα στάδια της αντιληπτικής επεξεργασίας Ο ορισμός που δίνει το βιβλίο: αίσθηση είναι η απλή επίγνωση εξαιτίας της διέγερσης ενός αισθητηρίου οργάνου, είναι λάθος! Ο όρος επίγνωση είναι λαθεμένα χρησιμοποιημένος εδώ Καθώς επίγνωση συνδέεται με τη συνείδηση, κάτι που ειναι πρώτον ανώτερη γνωστική λειτουργεία και δεύτερον υποννοεί συνειδητή πρόσβαση στην πληροφορία, κάτι που δεν ισχύει απαραίτητα. Δεν «εγγράφονται» όλα στη συνείδησή μας, ειδάλλως θα βομβαρδιζόμασταν απο πληροφοριακό περιεχόμενο Είναι λάθος να υπονοείται μια αιτιακή σχέση αντίληψης αίσθησης! O όρος έχει κατά κάποιο τρόπο κληρονομηθει από τους δομιστές According to structuralism, our overall experience is determined by combining basic elements of experience the structuralists called sensations. Thus, just as chemistry had developed a periodic table of the elements, which organized elements on the basis of their molecular weights and chemical properties, Wundt wanted to create a “periodic table of the mind,” which would include all of the basic sensations involved in creating experience Structuralism An approach to psychology that explained perception as the adding up of small elementary units called sensations.

5 Αίσθηση και Αντίληψη: μέρη ενός συνεχούς
ΑΙΣΘΗΣΗ (SENSATION) ΑΝΤΙΛΗΨΗ (PERCEPTION) Η διαδικασία ανίχνευσης, πρόσληψης και μετατροπής της φυσικής ενέργειας από το περιβάλλον (ερέθισμα) σε νευρωνικό σήμα. Η επιλογή, ερμηνεία κι οργάνωση των αισθήσεων. Ενέργεια ερεθίσματος Πχ. οσμή, γεύση, φως κτλ Αισθητηριακοί Υποδοχείς Πχ. μάτια, αυτιά, μύτη Νευρωνικές Εκφορτίσεις Εγκέφαλος Οπτικές, οσφρητικές, ακουστικές περιοχές, κτλ Σκοπός της αντίληψης είναι να μπορέσουμε να υπάρξουμε και δράσουμε στον κόσμο και το περιβάλλον. Απαραίτητη προϋπόθεση, και πολύ πριν ανέβουμε επίπεδο και μιλήσουμε για ανώτερες γνωστικές λειτουργίες,όπως έιναι η μάθηση ή γλώσσα, πρέπει να μπορέσουμε να βγάλουμε νόημα για αυτά που βλέπουμε. Για να αναπαραστήσουμε τον κόσμο, πρέπει να προσλάβουμε τη φυσική ενέργεια ενός εξωτερικού ερεθίσματος (περιβάλλον) και να τη μετατρέψουμε στη γλώσσα που καταλαβαίνει ο εγκέφαλος, που δεν ειναι άλλη απο τη νευρωνική. Η αντίληψη είναι αυτό που νοηματοδοτεί τα αισθητηριακά δεδομένα Οι αισθήσεις μας μας λένε ότι κάτι υπάρχει εκεί έξω, η αντίληψη μας λέει τι είναι αυτό. Ο διαχωρισμός υφίσταται για πρακτικούς/θεωρητικούς λόγους, στην πράξη είναι δύσκολο να διαχωριστούν οι δύο διεργασίες καθώς αποτελούν μέλος ενός συνεχούς Παρότι υποννοείται μια αιτιακή σχέση στο βιβλίο μεταξύ αντίληψης και αισθησης, αυτή η λογική είναι κάπως αυθαίρετη, καθότι δεν μπορούμε να αποδώσουμε το σχηματισμό μιας νοητικής εικόνας ή αναπαράστασης στη διέγερση του αισθητήριου οργάνου ΑΙΣΘΗΣΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ

6 Αίσθηση και Αντίληψη: είναι το ίδιο;
- Βλέπουμε μόνο με τα μάτια μας; - Οπτική Αγνωσία [προσωποαγνωσία, αγνωσία αντικειμένων] → το να βλέπεις και να κατανοείς αυτό που βλέπεις είναι διαφορετικές διεργασίες. - Διαχωρισμός λειτουργικός, περιγραφικός (;). Αντίθετη είναι η άρνηση τύφλωσης ή σύνδρομο του Αντον, όπου ο ασθενής ενώ έχει βλάβη (αμφοτεροπλευρη) αρνείται ότι δε βλέπει. προσωπογνωσία: αυτό που έχει χαλάσει ειναι η ικανότητα αναγνώρισης προσώπου, ακόμα και του πιο οικείου, όχι η όραση. Οι άνθρωποι αυτοί μπορούν κανονικά να γράφουν, να διαβάζουν ή να κινούνται στο χώρο. Η βλάβη ειναι πολύ εστιασμένη, και εγκεφαλικά και συμπεριφορικά! Η αίσθηση θεωρείται σαν ένα πρωτογενές στάδιο επεξεργασίας το αποτέλεσμα της οποίας είναι η αντίληψη, με αυτό το τρόπο ειναι ανώτερη η αντίληψη, ιεραρχικά ανώτερη. Αυτό όμως δεν ισχύει, ΄καλό είναι να τα βλεπουμε ως ένα συνεχές, το τι είναι αισθητήριο γεγονός και τι αντιληπτικό είναι θολό Άλλωστε δεν έπεται ότι κατώτερες περιοχές συνδέονται με κατώτερες λειτουργίες Είναι κατι σαν το bottom-up και τα top-down, ειναι διαφορετικά αλλά κ τα δύο μετράνε Ωστόσο ειναι διακριτό... Άλλωστε μπορώ να έχω ένα αισθητήριο συμβάν, χωρίς να το αντιλφθώ, π.χ. Ένα άγγιγμα που δνε καταλαβα Μπορώ να έχω και ένα αντιληπτικό συμβάν χωρίς κάποιο αισθητήριο γεγονός (π.χ. Όνειρα, παραισθήσεις κτλ)

7 Λειτουργία της αντίληψης
- Η αντίληψη είναι μια ψυχολογική κατασκευή που μας επιτρέπει να φτιάχνουμε αναπαραστάσεις της πραγματικότητας και να δρούμε στο κόσμο που μας περιβάλλει [perception for action] - Είναι μια συνεχής δυναμική διεργασία που επηρεάζεται τόσο από «ανώτερους» γνωστικούς παράγοντες (γνώση, μνήμη) όσο και από χαρακτηριστικά του ίδιου του ερεθίσματος: Bottom-up (από κάτω προς τα πάνω) vs. top-down (από πάνω προς τα κάτω) διεργασίες Είναι όμως ο κόσμος που αντιλαμβανόμαστε πιστό αντίγραφο της πραγματικότητας; Παλιό φιλοσοφικό πρόβλημα, που μας δείχνει ότι η αντίληψη υπάρχει γιατί έτσι είναι φτιαγμένο το νευρικό μας σύστημα, Στη φύση υπάρχουν τα ερεθίσματα που προκαλούν αλλαγές στην πίεση του αέρα, ήχος είναι ο τρόπος με τον οποίο το νευρικό μας σύστημα ερμηνεύει Αυτές τις αλλαγές Μπορει πχ να βλέπω μια ντομάτα αλλά είναι η πρότερη γνώση μου που μου επιτρέπει να πω ότι είδα μια ντομάτα Το ότι θα τη δω κόκκινη εξαρτάται απο την ίδια τη ντομάτα, αλλά το ότι θα την ονομάσω ντομάτα εξαρτάται απο την προϋπάρχουσα εμπειρία μου Κίνητρα, εμπειρίες, προσδοκία, γενικότερη κατάσταση οργανισμού, γνώση, μνήμη όλα επηρεάζουν την αντίληψη Τα χαρακτηριστικά του ερεθίσματος παίζουν πάντα ρόλο, πχ ένας πιο φωτεινός κύκλος είναι πάντα ένας πιο φωτεινός κύκλος Εαν τώρα δεν φοράω τα γυαλιά μου ή είμαι πολύ κουρασμένος, μπορεί κ να μην αντιληφθώ τη διαφορά Εαν όμως πχ το 13 ξαφνικά γίνει Β είναι επειδή επιδρά το πλαίσιο στο οποίο τοποθετείται Πως επιδρα το πλαίσιο;

8 Πως μελετάμε την αντίληψη
Περιβάλλον: Ερέθισμα (Φυσική Ενέργεια) Αισθητήριοι Υποδοχείς: Μετατροπή Σήματος (Transduction) Μετάδοση Σήματος Εγκέφαλος Μνήμη, Γνώση, Γενικότερη Κατάσταση Αντίληψη 1. Ψυχολογική Προσέγγιση Ψυχοφυσική, Πειραματική Ψυχολογία, Γνωστική Ψυχολογία Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την αντίληψη; Θεωρητικές παραδοχές: αναπαραστάσεις 2. Φυσιολογική Προσέγγιση Βιολογική Ψυχολογία, Γνωστική Νευροεπιστήμη Πως συμβαίνει η αντίληψη; Ποιες νευροφυσιολογικές λειτουργίες διαμεσολαβούν το σχηματισμό του αντιλήμματος (percept); «Η αίσθηση είναι μια αφαίρεση. Δεν είναι αντιγραφή του πραγματικου κόσμου». Kandel, 2006

9 Βασικές αρχές / παραδοχές:
ΙΙ. Νευρώνας – Εγκέφαλος – Συμπεριφορά Ο εγκέφαλος σαν υπολογιστής: όλα έχουν να κάνουν με τη μετάδοση και την επεξεργασία των πληροφοριών. Καθετί που είναι ψυχολογικό είναι βιολογικό φυσιολογία / βιολογία ↔ ψυχολογία. Ο εγκέφαλος μπορεί να μελετηθεί: μικροσκοπικά – μακροσκοπικά, ανατομικά – λειτουργικά. Σκοπός η σύνδεση δομής - λειτουργίας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οδηγούμαστε σε νέα φρενολογία: λειτουργική εξειδίκευση, παράλληλη κατανεμημένη επεξεργασία, νευρωνικά κυκλώματα / δίκτυα. “The mind is what the brain does.” “Everything psychological is biological.” x Όπως είχατε δει, η Γνωστική Ψυχολογία στηρίχτηκε στην εξέλιξη της πληροφορικής, από την οποία δανείστηκε λέξεις ορισμούς και έννοιες Αλλά και κάτι περισσότερο από αυτό, ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζουμε την αντίληψη ή ανώτερες γνωστικές λειτουργίες έχει να κάνει με τη θεωρία επεξεργασίας πληροφοριών, έτσι μιλάμε για πράγματα που εισέρχονται στον εγκέφαλο και εξέρχονται από αυτό, κάποιος τα επεξεργάζεται και υπάρχει ένα output και μια εκροή αποτελεσμάτων, που για την ψυχολογία είναι μια συμπεριφορά «Η ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο γύρω μας και να αναγνωρίζουμε τους οικείους μας δεν στηρίζεται μόνο στην απλή εισροή & μεταφορά των πληροφοριών που δεχόμαστε μέσω των αισθήσεών μας, αλλά κυρίως στη μετάφραση των πληροφοριών αυτών που επιτελείται στον εγκέφαλο». 9

10 Νευρώνας: η αφετηρία των ψυχολογικών λειτουργιών
Νευρώνας (neuron): η μικρότερη μονάδα επεξεργασίας των πληροφοριών Είναι κύτταρα – θεμέλιοι λίθοι του νευρικού συστήματος (ΝΣ) Ο εγκέφαλος (μέρος του ΚΝΣ) περιέχει x109 νευρικά κύτταρα (nerve cells) Νευρώνας vs. Νεύρου: ο νευρώνας είναι ένα κύτταρο, νεύρο είναι το σύνολο των προβολών (αξόνων) του νευρώνα: πολλές νευρικές ίνες σχηματίζουν ένα νεύρο, πολλές φορές χρησιμοποιούνται αδιαφοροποίητα. Όπως είχατε δει, η Γνωστική Ψυχολογία στηρίχτηκε στην εξέλιξη της πληροφορικής, από την οποία δανείστηκε λέξεις ορισμούς και έννοιες «Η ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο γύρω μας και να αναγνωρίζουμε τους οικείους μας δεν στηρίζεται μόνο στην απλή εισροή & μεταφορά των πληροφοριών που δεχόμαστε μέσω των αισθήσεών μας, αλλά κυρίως στη μετάφραση των πληροφοριών αυτών που επιτελείται στον εγκέφαλο».

11 Δομικά στοιχεία του νευρώνα
1. Κυτταρικό σώμα: ζωτικές λειτουργίες – συντονισμός επεξεργασίας 2. Δενδρίτες: δέχονται πληροφορίες 3. Άξονας: στέλνει πληροφορίες *μόνο ένας για κάθε κύτταρο Έλυτρο μυελίνης: ταχύτητα μετάδοσης σήματος (- σκλήρυνση κατά πλάκας: απώλεια αισθητικότητας, τύφλωση, δυσκολία κινήσεων) Λευκή ουσία: άξονες Φαιά ουσία: κυτταρικά σώματα (φλοιός & βασικά γάγγλια) Νευρώνες ≠ κύτταρα If the body dies the whole cell dies, παραγωγή πρωτεϊνών, μεταβολισμός, περιέχει το DNA Οι δενδριτες δέχονται πληροφορίες και τις μεταφέρουν στο κυτταρικό σώμα Ο άξονας μεταφέρει πληροφορίες κατα μήκος του σε άλλους νευρώνες, μυες ή αδένες. Μπορεί να είναι πολύ μακρύς σε κινητικούς νευρώνες απο τη βάση της σπονδυλικής στήλης μέχρι το μεγάλο δάκτυλο του ποδιού Το έλυτρο μυελίνης καλύπτει τον άξονα και δημιουργείται απο νευρογλοιακά κύτταρα, που έιναι ένα άλλο είδος κυττάρων του ΝΣ Κάθε νευρώνας μπορεί να περιέχει συνάψεις στους δενδρίτες του κ άλλες τόσες στο νευράξονά του Ερώτημα: Συνδέονται οι νευρώνες μεταξύ τους;

12 Μια σταγόνα ιστορία: διχτυωτό vs. νευρώνα
Golgi: Τεχνική επιχρωματισμού, αποκάλυψε τη δομή ενός απομονωμένου νευρώνα αλλά κατέληξε σε λάθος συμπέρασμα → Οι νευροάξονες συνδέονται με ένα δίχτυ, δεν υπάρχει εντοπισμός λειτουργιών Cajal: Χρησιμοποίησε τη τεχνική του Golgi κι ανακάλυψε τη «σωστή» δομή του νευρώνα. Οι νευρώνες δεν συνδέονται (ανατομικά) μεταξύ τους, αλλά υπάρχει ένα κενό μεταξύ τους → Συναπτική σχισμή: σύναψη [neuron doctrine] 1906: Νόμπελ Φυσιολογίας Ο Golgi για παράδειγμα πίστευε ότι οι δενδρίτες είναι υπεύθυνοι για την τροφική λειτουργία του κυττάρου Στην πολύπλοκη δομή των κυττάρων και στο ότι υπάρχουν πολύ μακριοι νευράξονες οφείλεται εν μέρει το γεγονός ότι στην αρχη πιστεύονταν ότι είναι άσχετοι με το υπόλοιπο σώμα Golgi ( ) Cajal ( )

13 Νευρωνική Επικοινωνία: σύναψη
Η μετάδοση του σήματος πρέπει να γίνει στη «γλώσσα» του ΝΣ: ηλεκτροχημική. Οι νευρώνες επικοινωνούν μεταξύ τους με χημικά σήματα (νευροδιαβιβαστές). Η μετάδοση ωστόσο εντός του νευρώνα είναι ηλεκτρική (δυναμικό ενέργειας: σήμα). *Η μεταγωγή (transduction) = αναφέρεται ακριβώς στην μετατροπή της φυσικής ενέργειας σε ενέργειας στην γλώσσα του Ε.

14 [Επαναδέσμευση στον προσυναπτικό νευρώνα]
Ένας από τους λόγους για τους οποίους υπάρχει επαναπρόσληψη των νευροδιαβιβαστών εναι για να «ενημερώνεται ο νευρώνας να σταματά την περαιτέρω απελευθέρωση του νευροδιαβιβαστή όταν υπάρχει πλεόνασμα Επίσης πρέπει να ταιριάζει ο υποδοχέας με τον νευροδιαβιβαστή! Μάθηση και μνήμη θεωρείται ότι εντοπίζονται στις συνάψεις! Νευράξονας: Σήμα → Απολήξεις - τελικά κομβία : Απελευθέρωση νευροδιαβιβαστή στο κενό (Σύναψη) → Δέσμευση από τους υποδοχείς του επόμενου νευρώνα (Δενδρίτες) → Αναστολή ή διέγερση του κυττάρου [Επαναδέσμευση στον προσυναπτικό νευρώνα]

15 Νευροδιαβιβαστές και συμπεριφορά
Νευροδιαβιβαστής Λειτουργία Δυσλειτουργία Ακετυλοχολίνη (Ach) Σύσπαση μυών, ρυθμίζει μνήμη μάθηση, μνήμη, ύπνο, όνειρα Alzheimer: εκφυλισμός νευρώνων που παράγουν Ach: έκπτωση μάθησης, σχηματισμός νέων πληροφοριών Ντοπαμίνη Κίνηση, κινητοποίηση, ευχαρίστηση, εγρήγορση Υψηλές ποσότητες: Σχιζοφρένεια Χαμηλές: Parkinson τρόμο, αργή κίνηση Σεροτονίνη Πείνα, ύπνο, εγρήγορση, επιθετικότητα Έλλειψη οδηγεί σε κατάθλιψη Ενδορφίνες Δρουν σε περιοχές ελέγχου του πόνου και των συγκινήσεων Η απουσία τους μειώνει τον ουδό του πόνου και την ικανότητα ελέγχου των συγκινησιακών αντιδράσεων GABA (γάμμα -αμιβοβουτυρικό οξύ) Κύριος ανασταλτικός νευροδιαβιβαστής Ελλιπής τροφοδότηση συνδέεται με εγκεφαλικά επεισόδια, τρόμο, αϋπνία Γιατί μας ενδιαφέρουν όλα αυτά: Η επίδραση εξαρτάται τόσο από την ποσότητα του νευροδιαβιβαστή (ψηλή χαμηλή) όσο και από την περιοχή στην οποία απελευθερώνεται Για παράδειγμα η απελευθέρωση ντοπαμίνης σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου συνδέεται με τον εθισμό στα ναρκωτικά ενώ σε άλλες περιοχές Σχετίζεται με τη σχιζοφρένεια, ενώ σε κάποιες περιοχές σχετίζεται με τη λήψη αποφάσεων και την κινητικότητα. Οι ενδορφίνες είναι ενδογενείς μορφίνες, η μορφίνη αμβλύνει την εμπειρία του πόνου και αυξάνει την ευφορία Το αίσθημα ευφορία πολλών αθλητών μετά από έντονη σωματική καταπόνηση σχετίζεται με την απελευθέρωση των ενδορφινών στον εγκέφαλο Ερώτηση: τι θα πει μειώνει τον ουδό του πόνου; Γιατι χρειαζόμαστε και ανασταλτικούς νευροδιαβιβαστές; Εμποδίζουν την παραγωγή δυναμικών ενέργειας σε μετασυναπτικούς νευρώνες, λειτουργία τόσο σημαντική όσο και η μετάδοση σημάτων Χρησιμοποιείται από όλο τον εγκέφαλο, χωρίς αυτό θα ήταν ανεξέλεγκτη η διέγερση των συνάψεων, οδηγώντας σε κύκλους αυξανόμενης έντασης, προκαλώντας βλάβες στα εγκεφαλικά κύτταρα, καθιστώντας αδύνατο να ελεγθούν οι κινήσεις και οι νοητικές λειτουργίες. Έτσι για παράδειγμα, φάρμακα που ενισχύουν τη συναπτική διαβίβαση μέσω GABA χρησιμοποιούνται σαν αντισπασμωδικά στην καταπολέμιση των επιληπτικών κρίσεων και τις διαταραχές άγχους Τι κάνει το Prozak? Εμποδίζει την επαναπρόσληψη της σεροτονίνης από τον προσυναπτικό νευρώνα. Αναστέλλοντας την επαναπρόσληψη (από τους αυτοϋποδοχείς) Αυτό που συμβαίνει είναι ότι ο νευροδιαβιβαστής παραμένει στη σύναψη για περισσότερο χρόνο και διεγείρει σε μεγαλύτερο βαθμό τους υποδοχείς Γενικά τα φάρμακα μιμούνται τη δράση των νευροδιαβιβαστών προκειμένου μα επηρεάσουν τις ψυχολογικές λειτουργίες

16 Νευροδιαβιβαστές και συμπεριφορά
Οι νευρώνες έχουν την τάση να δημιουργούν μονοπάτια στον εγκέφαλο που χαρακτηρίζονται από εξειδικευμένους νευροδιαβιβαστές. Η επίδραση του νευροδιαβιβαστή στη νόηση και τη συμπεριφορά εξαρτάται τόσο από την ποσότητα του νευροδιαβιβαστή (ψηλή ή χαμηλή συγκέντρωση), όσο κι από την περιοχή στην οποία εκλύεται κι από τον τύπο του υποδοχέα. → “Where always matters in the brain”: ο εντοπισμός στον εγκέφαλο, ακόμα και σε μοριακό επίπεδο, είναι πάρα πολύ σημαντικός παράγοντας όταν μελετάμε τη βιολογική βάση της συμπεριφοράς. Τα φάρμακα μιμούνται τη δράση των νευροδιαβιβαστών προκειμένου να επηρεάσουν τις ψυχολογικές λειτουργίες.

17 Κύριες κατηγορίες νευρώνων (βάσει λειτουργίας)
1. Αισθητικοί (sensory neurons): κωδικοποιούν πληροφορίες από το εξωτερικό περιβάλλον ή το σώμα και τις μεταφέρουν είτε απευθείας, είτε μέσω του νωτιαίου μυελού στον εγκέφαλο. Υποδοχείς (receptors): επιλεκτικοί σε συγκεκριμένη μορφή φυσικής ενέργειας: φωτοϋποδοχείς, μηχανοϋποδοχείς, χημειοϋποδοχείς (ανάλογα την αίσθηση). 2. Κινητικοί (motor neurons): μεταφέρουν σήματα από τον νωτιαίο μυελό στους μύες για να παραχθεί κίνηση (ή απευθείας από το κάτω μέρος του εγκεφάλου στους μύες του προσώπου). Ιδιαίτερα μακριοί νευράξονες. 3. Ενδιάμεσοι (interneurons): συνδέουν κινητικούς με αισθητικούς νευρώνες ή άλλους ενδιάμεσους νευρώνες μεταξύ τους [η πλειοψηφία των νευρώνων του ΝΣ]. Οι υποδοχείς βρίσκονται στους δενδρίτες των αισθητηριακών νευρώνων Κάποια ζωα έχουν και άλλου είδους υποδοχέων, π.χ. Τα φίδια ηλεκτροϋποδοχείς και τα φίδια υποδοχείς υπέρυθρων ακτινών

18 Κύριες κατηγορίες νευρώνων (βάσει λειτουργίας)
ένας άλλος βασικός διαχωρισμός που υπάρχει στο βιβλίο είναι και με βάσει τη μορφολογία και τη θέση τους

19 Υποδεκτικό Πεδίο (receptive field): περιβάλλον → ΝΣ
Οριζόντιος προσανατολισμός Προϋπόθεση διέγερσης: Θα πρέπει το (κατάλληλο) ερέθισμα να πέφτει πάνω στο υποδεκτικό πεδίο του νευρώνα: Η περιοχή αισθητήριας επιφάνειας στην οποία η ύπαρξη ερεθίσματος προκαλεί αντίδραση του νευρώνα (επηρεάζοντας το ρυθμό πυροδότησής του – firing rate). *Το δυναμικό ενέργειας δεν αλλάζει, είναι πάντα το ίδιο, αυτό που αλλάζει είναι ο ρυθμός πυροδότησης, η συχνότητα εκφόρτισης του νευρώνα [αντιπροσώπευση έντασης-sensory magnitude] Κίνηση προς τα δεξια Εαν πχ πέσει φως στο χέρι μας μάλλον δε θα διεγείρει τπτ, εκτός από τους θερμοϋποδοχείς Το δυναμικό ενέργειας δε φθίνει κατά μήκος του άξονα! Από όπου κ αν γίνει η καταγραφή είναι πάντα το ίδιο, αυτό που αλλάζει είναι η συχνότητα ή αλλιώς ο ρυθμός πυροδότησης, πόσα δηλ εκφορτίσεις στο χρόνο. Για αυτό για παράδειγμα μια λάμπα 100watt μπορεί να μας φανεί πιο φωτεινή από μια των 40watt Όσο πιο μικρό είναι το υποδεκτικό πεδίο, τόσο αυξάνεται η ακρίβεια της αναπαράστασης, μεγαλύτερη διακριτική ικανότητα ~αναλογία με τα pixels in resolution, η σπουδαιότερη ιδιότητα ενός 1οταγούς αισθητικού νευρώνα Το υποδεκτικό πεδίο για την όραση έχει να κάνει με τα κυτταρα (πχ υποδοχείς ή γαγλλιακά κύτταρα) για την αίσθηση της αφής που βρίσκεται;;; Πάνω στο σώμα μας!!!!! Το υποδεκτικό πεδίο επομένως είναι το σημείο μέσα από το οποίο το εξωτερικό περιβάλλον επικοινωνεί με το εσωτερικό περιβάλλον (εγκέφαλος νευρικό σύστημα) Ο όρος ανηκει στο Sherrington (1903) Ένταση ερεθίσματος ρυθμός πυροδότησης ένταση εμπειρίας

20 Αισθητήρια προσαρμογή σε νευρωνικό επίπεδο
Η παρατεταμένη διέγερση οδηγεί σε: - πτώση της ευαισθησίας σε αντιληπτικό επίπεδο - πτώση της αποκρισιμότητας των νευρώνων Το αντιληπτικό σύστημα προτιμά τις αλλαγές. Νιώθετε ότι φοράτε τα ρούχα σας διαρκώς;;; *Intrinsic neuronal noise Αυθόρμητος ρυθμός πυροδότησης «Θόρυβος» συστήματος Δραστηριότητα υπάρχει ακόμα και στην απουσία ερεθίσματος. H παρατεταμένη διέγερση, που στην περίπτωση εδώ ειναι ένα ερέθισμα, προκαλή «κούραση» στους νευρώνες και άρα σίγαση της δραστηριότητάς τους, Αυτό συνεπάγεται, σε αδρές γραμμές, την πτώση στην ευαισθησία, Άρα σε νευρωνικό επίπεδο η προσαρμογή ειναι πτώση της αποκρισιμότητας των νευρώνων, Χαρακτηριστικό παράδειγμα νευρώνων που ανταποκρίνονται μονο στο onset offset του ερεθισματος, είναι ειδικοί υποδοχείς στο δέρμα, Slowly adapting receptors continue sending impulses to the brain for a relatively long time when a constant stimulus is applied. Rapidly adapting receptors fire at the time a stimulus begins and sometimes again when it is removed, but they do not continue firing to a constant stimulus. Having receptors with different preferences and different "reporting" capabilities allows us to tune in more acutely to our environment and to distinguish a wide variety of sensations.

21 Ερώτημα: Εάν τα σήματα στον εγκέφαλο είναι παντού τα ίδια, τότε πως διαμορφώνεται η ποιότητα των αισθήσεων/της αντιληπτικής εμπειρίας; Müller (1826): «Το είδος της αίσθησης είναι μια ιδιότητα της αισθητικής νευρικής ίνας και κάθε νευρική ίνα δραστηριοποιείται από έναν τύπο ερεθίσματος.» Η εξειδίκευση του υποδοχέα καθορίζει το είδος ολόκληρης της οδούς από τον υποδοχέα εώς τον φλοιό. Η ποιότητα των αισθήσεων εξαρτάται από τη διαδρομή του σήματος, όχι το σήμα αυτό καθαυτό. Εντοπισμός λειτουργιών (localization of function): διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου επιτελούν διαφορετικές λειτουργίες. *Καμιά φορά οι αισθήσεις μπερδεύονται: συναισθησία. Όπου και εαν δούμε στον εγκέφαλο το ηλεκτρικό σήμα είναι ίδιο, δεν αλλάζει. Κ όμως βλέπουμε εικόνες, ακούμε ήχους, μυρίζουμε αρώματα...; Πως συμβαίνει αυτό; Γιατί ένα σήμα είναι οπτικό και όχι ακουστικό;;;;;;; Πως είναι δυνατόν ένας ηλεκτρικός παλμός να γίνεται αντιληπτός ως γεύση ενός ξινού λεμονιού; Οι πληροφορίες δεν καθορίζονται απο τα σήματα που φτάνουν στον εγκέφαλο, αλλά από τη διαδρομή που θα ακολουθήσουν και το μέρος στο οποίο φτάνουν Π.χ. το εάν ένα άτομο θα νιώσει αφή ή πόνο εξαρτάται από το ποιοι υποδοχείς θα ενεργοποιηθούν καθώς και από τις συνδέσεις του υποδοχέα στο ΚΝΣ Το που θα συμβεί τι παίζει πολύ βασικό ρόλο στον εγκέφαλο, και από αυτό εξαρτάται και η αντιληπτική εμπειρία, το ότι ένα σήμα μεταφράζεται ως οπτικό για παράδειγμα έχει να κάνει με ότι μεταδίδεται στην οπτική οδό! Συναισθησία: όταν οι λέξεις έχουν γεύση, οι μήνες χρώματα,η μουσική χρώμματα..... Ή όταν το χρώμα έχει υφή! Ακούγοντας χρώματα, βλέποντας φωνές!

22 Πέρα από τον νευρώνα: κάθε αισθητηριακό σήμα καταλήγει σε διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου.

23 Εγκέφαλος (brain) Ο εγκέφαλος είναι το 2% του ανθρώπινου σώματος αλλά καταναλώνει το 20% της συνολικής του ενέργειας [5% σκυλιά, 50% τα παιδιά]. Ζυγίζει περίπου 1.3 kg (μεγαλύτερη αναλογία σε σχέση με το υπόλοιπο σώμα). Πτυχώσεις προκειμένου να χωρέσει στο κρανίο: το μέγεθος δε μετράει! Εδράζονται όλες οι λειτουργίες: ζωτικές λειτουργίες (ομοιόσταση, αναπνοή κτλ), αντιληπτικές, ανώτερες γνωστικές, η συνείδηση. Είναι αυτό που μας κάνει αυτό που είμαστε. Εμείς δε θα ασχοληθούμε με την ανατομία του εγκεφάλου αλλά με τις λειτουργικές διαιρέσεις που μας ενδιαφέρουν

24 Διαιρεμένος εγκέφαλος: Ημισφαίρια
Μεσολόβιο: Η κυριότερη δομή που συνδέει τα 2 ημισφαίρια. Συμμετρικά σε ανατομικό και λειτουργικό επίπεδο, αλλά όχι τελείως. Πλαγίωση/Κυριαρχία: Κάθε ημισφαίριο εξειδικεύεται περισσότερο σε μια λειτουργία. Το παράδειγμα της γλώσσας: Το αριστερό κατανοεί τον λόγο, το δεξί την προσωδία! Αριστερό αναλυτικό, δεξί χωρική ανάλυση Ετερόπλευρος Έλεγχος: Κάθε ημισφαίριο ελέγχει την άλλη πλευρά του σώματος. Συνεργατική λειτουργία: Είναι απαραίτητη για να διεκπεραιώνονται οι λειτουργίες, τα ημισφαίρια συνεργάζονται μεταξύ τους! Μεσολόβιο: είναι ένας από τους συνδέσμους μεταξύ των δύο ημισφαιρίων, οι σύνδεσμοι αποτελούνται από νευράξονες που καθιστούν δυνατή την επικοινωνία Μεταξύ των δυο ημισφαιρίων.. Έτσι για παράδειγμα, νευρωνική δραστηριότητα σχετική με εξωτερικά ερεθίσματα που συμβαίνει στο δεξί ημισσφαίρο μπορεί να μεταδοθεί σχεδόν στιγμιαία στο αριστερό ημισφαίριο η πρώτη μεγάλη διαίρεση του εγκεφάλου, ανατομική ή λειτουργική, είναι τα δύο ημισφαίρια

25 Διχασμένος εγκέφαλος: αριστερό ≠ δεξί ημισφαίριο
Μια δραματική εκδήλωση της αναγκαιότητας συνεργασίας των δύο ημισφαιρίων προκύπτει από ασθενείς που έχουν υποστεί διατομή του μεσολοβίου Πρόκειται για μια επέμβαση με σκοπό την άμβλυνση των επιληπτικών κρίσεων, ο R. Sperry κέρδισε το νόμπελ το 1981 μελετώντας αυτούς τους ασθενείς Το αριστερο ημισφαίο διαθέτει μηχανισμούς για την αναγνώριση και κατονομασία του αντικειμένου. Αντιστοιχα εάν δείξουμε σε έναν ασθενή μια εικόνα στο δεξί οπτικό πεδίο, που σημαίνει ότι η πληροφορία πηγαίνει στο αριστερό και μόνο στο αριστερό ημισφαίριο που μπορεί να αναγνωρίσει και να περιγράψει λεκτικά ένα αντικείμενο, τότε ο ασθενής μπορεί να το κατονομάσει. Π.χ. Δαχτυλίδι Εαν όμως της ζητήσουμε να το να επιλέξει με το αριστερό χέρι (που στέλνει πληροφορίες στο δεξί ημισφαίριο), δε θα μπορέσει να κάνει το έργο γιατί το δεξί ημισφαίριο δε μπορεί να γνωρίζει ποιο αντικείμενο να αναζητήσει εφόσον η πληροφορία ελήφθη μόνο από το αριστερό ημισφαίριο Παρουσίαση [Ημισφαίριο] Δεξί Αριστερό Αναγνώριση / κατονομασία Α Όχι Ναι Αναγνώριση μέσω αφής

26 Τι θα απαντήσει ο ασθενής;
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΓΟ - ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ Δείξε ποιον είδες Ποιον είδες; 26

27 Τι θα απαντήσει ο ασθενής;
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΓΟ - ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ Δείξε ποιον είδες Ποιον είδες; Είδα τον Leondardo Di Caprio 27

28 Εγκεφαλικός Φλοιός (cerebral cortex): λειτουργική εξειδίκευση
Ο εγκεφαλικός φλοιός είναι το εξωτερικό τμήμα του εγκεφάλου, πιάνει cm2 Κάθε ημισφαίριο αποτελείται από 4 λοβούς: 1. Ινιακός (Occipital) 2. Βρεγματικός (Parietal) 3. Κροταφικός (Temporal) 4. Μετωπιαίος (Frontal) Κάθε λοβός επιτελεί διαφορετικές λειτουργίες: λειτουργική εξειδίκευση (functional specialization) *Across the brain within an area: εντός του κάθε λοβού υπάρχει λειτουργική εξειδίκευση και ιεραρχική επεξεργασία. Για παράδειγμα, όπως θα δούμε και όταν μελετήσουμε την όραση αλλά και τις υπόλοιπες αισθήσεις, υπάρχουν οι πρωτοταγείς αισθητηριακές περιοχές και οι συνειρμικές (associative) περιοχές. Οι πρωτοταγείς αισθητηριακές περιοχές ασχολούνται με την ανάλυση πιο απλών χαρακτηριστικών μιας εικόνας, π.χ. κάθετες γραμμές (γενικότερο χαρακτηριστικό προσανατολισμός) ενώ ανώτερες περιοχές εξειδικεύονται στην επεξεργασία πιο πολύπλοκων χαρακτηριστικών όπως είναι τα πρόσωπα (face fusiform area, FFA part of the occipital and temporal lobe) ή τα σπίτια. Στις πρωτοταγείς περιοχές, που είναι το πρωτο μέρος στο οποίο φτάνουν οι πληροφορίες από τα αισθητήρια όργανα, αφού περάσουν από το θάλαμο με εξαίρεση την όσφρηση, υπάρχει συνήθως μια τοπογραφική αντιπροσώπευση, που αντιστοιχεί, αλλά όχι με αναλογικό τρόπο, στο εξωτερικό περιβάλλον.

29 Εγκεφαλικός Φλοιός (cerebral cortex): λειτουργική εξειδίκευση
1. Ινιακός: οπτικός φλοιός, όραση, βλάβες εδώ προκαλούν μερική ή ολική τύφλωση. 2. Βρεγματικός: αφή, σωματαισθητικός φλοιός: κάθε τμήμα του σωματαισθητικού φλοιού αντιπροσωπεύει συγκεκριμένο τμήμα του σώματος [καθορίζει τη θέση μας στον χώρο-βλάβη προκαλεί απώλεια ιδιοδεκτικότητας, απώλεια αναπαράστασης του χώρου]. 3. Κροταφικός: ακοή-γλώσσα (κατανόηση - Wernicke), ανώτερες οπτικές (συνειρμικές) περιοχές αναγνώριση προσώπων & Α (βλάβη πολύπλοκες οπτικές ψευδαισθήσεις) 4. Μετωπιαίος: παραγωγή λόγου (Broca), οργάνωση κινητικής (και όχι μόνο) συμπεριφοράς - κινητικός φλοιός, σκέψη, μνήμη, λήψη αποφάσεων, έλεγχος συγκινησιακής κατάστασης, προσοχή, προγραμματισμός δράσης, δέχεται «μηνύματα» από όλα τα μέρη του Ε: ολοκλήρωση- απαρτίωση, προμετωπιαίος φλοιός. Ασθενείς με βλάβη στον προμετωπιαίο φλοιό εύκολα διασπώνται, δε μπορούν να επιμείνουν σε κάτι και έχουν δυσκολία να ακολουθήσουν δύσκολους στόχους, π.χ. Μια γυναίκα με βλάβη στο προμετωπιαίο και των 2 ημισφαιρίων μπορεί να καλέσει κόσμο για δείπνο και να σερβίρει το επιδόρπιο πριν από το δείπνο, η να πάει στη κουζίνα να φέρει το ψωμί και να αρχίσει να πλένει πιάτα πριν να φύγουν οι καλεσμένοι της Στον προμετωπιαίο φλοιό συγκλίνουν όλες οι πληροφορίες από το περιβάλλον εκεί απαρτιώνονται, ολοκληρώνονται και κατευθύνεται η συμπεριφοράς μας σε αυτό το περιβάλλον Επίσης ελέγχεται η συγκινησιακή κατάσταση, τα συναισθήματα και οι ορμές του ανθρώπου. Ο μετωπιαίος λοβός ελέγχει διαρκώς τη συναισθηματική κατάσταση του οργανισμού, προσαρμόζοντας τη συναισθηματική αντίδραση στις εκάστοτε συνθήκες. Βλάβη στο δεξί μετωπιαίο προκαλεί απώλεια ελέγχου ορμών και αναστολων: το άτομο γελά, βρίζει, βωμολοχεί ενοχλεί τους άλλους, η εκκδηλώνει σεξουαλικές διαθέσεις διαρκώς και προς πάσα κατεύθυνση. Αντίθετα εαν η βλάβη είναι στο αριστερό ημισφαίριο, πάντα στο μετωπιαίο, προκαλεί συμπτώματα κατάθλιψης: ο άλλος είναι αδιάφορος, αποσυρμένος και απαθής προς πρόσωπα η πράγματα. Βλάβη στον ταινιωτό φλοιό προκαλεί απώλεια τμήματος του οπτικού πεδίου, η θέση της βλάβης καθορίζει και σε ποιο τμήμα θα συμβεί αυτό. Π.χ. Βλάβη στον ταινιωτό φλοιό του δεξιού ημισφαιρίου, προκαλεί απώλεια του αριστερού,αυτή η τύφλωση ονομάζεται φλοιώδης τύφλωση Βλάβη στο βρεγματικό λοβό δυσχαιρένει γενικά την χωρική επεξεργασία πληροφοριών , την αίσθηση του σώματος στο χώρο, την αίσθηση των Α στο χωρο, την αναγνώριση των αντικειμένων μέσω της αφής, το σύνδρομο ημιάρνησης-αβλεψίας: ο ασθενής αρνείται την (αριστερή) συνήθως πλευρά του χώρου. Και το συνδυασμό οπτικών πληροφοριών με τις πληροφορίες που αφορούν την αντίληψη του χώρου: πχ διαφορετικές οπτικές γωνίες ενός Α.

30 Spatial Νeglect syndrome (ημιαρνηση, αβλεψια)
Phineas gage

31 Τοπογραφική αναπαράσταση
Το ανθρωπάριο (homunculus) αποτελεί μια παραμορφωμένη απεικόνιση του ανθρώπινου σώματος, στην οποία το κάθε μέρος απεικονίζεται ανάλογα με το ποσοστό του σωματαισθητικού φλοιού που αντιστοιχεί σε αυτό. Μετωπιαίος Βρεγματικός Ξεκάθαρα μη αναλογική αντιπροσώπευση Κάθετη οργάνωση, εαν για παράδειγμα διεγείρουμε μια περιοχή σε αυτούς του φλοιούς τότε θα προκληθεί Αίσθηση στο αντίστοιχο μέλος (εαν μιλάμε για τον σωματαισθητικό φλοιό) και κίνηση εαν διεγερθεί το αντίστοιχο κομμάτι του κινητικού φλοιού, εαν μια περιοχή έχει μεγαλύτερη ευαισθησία στην αφή, όπως είναι τα χείλια ή τα χέρια, τότε έχει μεγαλύτερη φλοιϊκή αντιπροσώπευση από ότι τα πόδια. Οι πρωτοταγείς αισθητικές περιοχές λειτουργούν σαν χάρτες αναπαράστασης του εξωτερικού κόσμου. Και ο κινητικός φλοιός και ο κινητικός φλοιός περιέχουν ένα είδος τοπογραφικού χάρτη του ανθρώπινου σώματος. Το ίδιος ισχύει για τιτς πρωτοταγείς οπτικές και ακουστικές περιοχές. Φυσικά η αναπαράσταση αυτή δεν είναι αναλογική Και όσο «ανεβαίνουμε επίπεδο» και φτάνουμε σε περιοχές ανώτερης επεξεργασίας αυτή η «αναπαραστασιακότητα», η πιστή αντιπροσώπευση του εξωτερικού κόσμου χάνεται. Οι νευρώνες προοδευτικά αλλάζουν, παύουν να είναι τόσο εξειδικευμένοι, και «κωδικοποιούν» πιο πολύπλοκα χαρακτηριστικά (κάτι που σημαίνει μεγαλύτερα υποδεκτικά πεδία, Και όπως αναφέρει το βιβλίο σας, οι νευρώνες αυτοί είναι λιγότερο εξειδικευμένοι, αλλά από την άλλη περισσότερο εύπλαστοι, και άρα μπορούν να «αλλάξουν» και να διαπλαστούν σε μεγαλύτερο βαθμό από την εμπειρία When the viewing distance is 57 cm, one visual degree equals 1 cm at the point of fixation. Note that the receptive fields are much smaller in V1 neurons (0.5 – 2 degrees near the fovea) than IT neurons (~ 30 degrees). Όσο «ανεβαίνουμε επίπεδο» και φτάνουμε σε περιοχές ανώτερης επεξεργασίας (συνειρμικές –associative areas) τόσο αυτή η «αναπαραστασιακότητα», η πιστή αντιπροσώπευση του εξωτερικού κόσμου χάνεται. Μικρότερη εξειδίκευση –μεγαλύτερη επίδρασης εμπειρίας- συνδυαστική επεξεργασία - (μεγαλύτερα ΥΠ;). Το ίδιο ισχύει και για τις άλλες αισθήσεις (π.χ. Όραση-V1, ffA).

32 ... Έως τώρα (ανακεφαλαίωση)
Έχουμε μιλήσει μόνο για το εξωτερικό κομμάτι του εγκεφάλου (Ε), τον εγκεφαλικό φλοιό, και αυτό γιατί σχετίζεται περισσότερο με πολλές χαρακτηριστικά ανθρώπινες λειτουργίες. Ωστόσο, δεν έχουμε μιλήσει: - Για τις υποφλοιώδεις και άλλες δομές, οι οποίες επίσης επιδρούν στη συμπεριφορά. - Τη συνδεσμολογία του Ε, πως δηλ. συνδέονται οι περιοχές μεταξύ τους, με προσθιοδρομικές και αναδρομικές συνδέσεις (feedforward – feedback connectivity): όλες οι περιοχές συνεργάζονται προκειμένου να «παράγουν» δράση - συμπεριφορά σε ένα ούτως ή άλλως πολυαισθητηριακό περιβάλλον (πολυαισθητηριακή επεργασία - συναισθησία). Ας μην ξεχνάμε ό,τι το αντιληπτικό/νευρικό σύστημα δεν υπάρχει μόνο για την αναπαράσταση και ερμηνεία του περιβάλλοντος αλλά κυρίως για να μπορέσουμε να κινούμαστε και να αλληλεπιδρούμε αποτελεσματικά με αυτό (perception for action). Ο εγκέφαλος διαμορφώνεται διαρκώς και αλλάζει τη δομή του, δεχόμενος τις επιδράσεις της εμπειρίας και της μάθησης (πλαστικότητα, ευπλαστότητα εγκεφάλου), σε συνδυασμό με τη γενετική του προδιάθεση.