ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΤΑΞΗ Γ

Παρουσίαση με θέμα: "ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΤΑΞΗ Γ"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΤΑΞΗ Γ
ΛΟΡΕΝΤΖΟΥ ΜΑΒΙΛΗ: ΛΗΘΗ Επιμέλεια: Τραγουδάρα Διονυσία

2 Λορέντζος Μαβίλης Προτομή του ποιητή. Έργο του γλύπτη Πέτρου Ρούμπου, Αθήνα - Πλατεία Μαβίλη.

3 Ο Λορέντζος Μαβίλης γεννήθηκε το 1860 στην Ιθάκη, όπου ο πατέρας του υπηρετούσε ως πρόεδρος των δικαστηρίων της Ιονίου Πολιτείας, έχοντας Ισπανική καταγωγή. Ο παππούς του, Δον Λορέντζο Μαβίλης, πρόξενος της Ισπανίας στην Κέρκυρα, παντρεύτηκε κι εγκαταστάθηκε εκεί. Η μητέρα του ποιητή ήταν επίσης Κερκυραία και ονομαζόταν Ιωάννα Καποδίστρια – Σούφη (ανιψιά του κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια). Στην Κέρκυρα πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του.

4 Ο ποιητής πήγε Γυμνάσιο στο εκπαιδευτήριο «Καποδίστριας» κι είχε δάσκαλο τον Ιωάννη Ρωμανό ο οποίος τον σύστησε στην Αναγνωστική Εταιρεία, όπου σύχναζαν όλοι οι άνθρωποι των γραμμάτων κι εκεί γνώρισε τον Ιάκωβο Πολυλά, εκδότη του Διονυσίου Σολωμού. Το 1878 γράφτηκε στην φιλοσοφική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, την οποία εγκατέλειψε ένα χρόνο αργότερα, για να σπουδάσει στην Γερμανία φιλολογία, γλωσσολογία και φιλοσοφία.

5

6 Οι σπουδές συνεχίστηκαν επί δεκατέσσερα χρόνια και επηρεάστηκε από τις θεωρίες του Νίτσε, την «Κριτική του Καθαρού Λόγου» του ορθολογικού Καντ, και από την «Βουλησιαρχία» του απαισιόδοξου Αρθούρου Σοπενχάουερ. Ασχολήθηκε με τα σανσκριτικά φιλοσοφικά κείμενα και μετέφρασε αποσπάσματα από το ινδικό έπος Μαχαμπχαράτα. Το 1890 αναγορεύτηκε διδάκτωρ της φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου του Έρλαγκεν της Βαυαρίας. Κατά την παραμονή του στη Γερμανία, ασχολήθηκε με την σύνθεση λυρικών ποιημάτων (κύρια σονέτων), και σκακιστικών προβλημάτων που δημοσιεύτηκαν σε γερμανικά έντυπα.

7 Το 1893 επέστρεψε στην Κέρκυρα όπου εντάχτηκε στην Κερκυραϊκή Σχολή, συνδέθηκε δε ιδιαιτέρως με τον Κωνσταντίνο Θεοτόκη. Φλογερός πατριώτης και οραματιστής, εγκατέλειψε τελικά την απραξία και συμμετείχε ενεργά στους απελευθερωτικούς αγώνες του έθνους. Έτσι στρατεύτηκε και το 1896 έγινε μέλος της Εθνικής Εταιρείας. Το 1896 συμμετείχε στην επανάσταση της Κρήτης, πολεμώντας μαζί με τους αντάρτες στα κρητικά βουνά. Κατά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, ο Μαβίλης συγκέντρωσε εβδομήντα Κερκυραίους εθελοντές και πήγαν να πολεμήσουν στην Ήπειρο, όπου και τραυματίστηκε στο χέρι. Τα έξοδα της εκστρατείας των εθελοντών αυτών τα κάλυπτε ο ίδιος. Γίνεται ο ενθουσιώδης κήρυκας του ξεσηκωμού το 1909 και το 1910.

8 Το 1910 εξελέγη βουλευτής Κερκύρας του κόμματος των Φιλελευθέρων του Ελευθερίου Βενιζέλου στην αναθεωρητική Βουλή. Ιστορική θα μείνει η αγόρευσή του για την υπεράσπιση της δημοτικής γλώσσας όταν συζητιόταν το άρθρο 107 του συντάγματος. Ο δημοτικιστής Μαβίλης υπερασπίζεται την ευγένεια της δημοτικής λέγοντας: «Χυδαία γλώσσα δεν υπάρχει. Υπάρχουσι χυδαίοι άνθρωποι, και υπάρχουσι πολλοί χυδαίοι άνθρωποι ομιλούντες την καθαρεύουσαν». Δέχεται όμως ότι η γλώσσα του λαού πρέπει να καλλιεργηθεί και να εμπλουτιστεί από «ολόκληρον την κληρονομίαν του παρελθόντος» Ο ακέραιος χαρακτήρας του και η μη προσαρμογή του στο ρεύμα της συναλλαγής που επικρατούσε (ρουσφέτι), συντέλεσε στο να μην εκλεγεί βουλευτής στις επόμενες εκλογές.

9 Ο Λορέντζος Μαβίλης με στολή Γαριβαλδινού λοχαγού
Στον Βαλκανικό πόλεμο του 1912 ο Μαβίλης παρά τα 53 του χρόνια κατετάγη εθελοντής λοχαγός των Γαριβαλδινών ερυθροχιτώνων. Ονομαζόταν Γαριβαλδινοί οι εθελοντές Έλληνες και ξένοι από το όνομα του αρχηγού τους, Ιταλού στρατηγού, Γαριβάλδη. Ερυθροχίτωνες λέγονταν λόγω του κόκκινου χιτώνα που φορούσαν. Ο Λορέντζος Μαβίλης με στολή Γαριβαλδινού λοχαγού

10 Εκείνη την εποχή ο Μαβίλης ήταν το βασιλόπουλο του παραμυθιού για μια μεγάλη ποιήτρια, την Θεώνη Δρακοπούλου ή Μυρτιώτισσα, όπως φιλολογικά επέλεξε να ονομάζεται. Η αγάπη αυτή, όσο σαγηνευτικό δόλωμα κι αν ήταν, δεν μπόρεσε να τον κρατήσει κοντά της. Η φωνή της πατρίδας κάλυψε τη φωνή της καρδιάς. «Σ’ αγαπώ/ δεν μπορώ/ τίποτ’ άλλο να πω/ πιο βαθύ, πιο απλό, πιο μεγάλο!» έγραφε για ‘κείνον η ερωτευμένη ποιήτρια. Μα αυτός τραβούσε για τα μεγάλα ιδανικά «στην κορφή της ζωής, όπου ροδίζει/ της Λευτεριάς αμόλευτος αγέρας/ και σαν ήχος αθάνατης φλογέρας/ η ποίηση, αηδόνι θείο, καλοκαρδίζει»

11 Η ανώτατη πράξη του βίου του όμως υπήρξε ο θάνατός του στο πεδίο της μάχης. Στις 28 Νοεμβρίου 1912 στο χωριό Δρίσκος, κοντά στα Γιάννενα, οι Τούρκοι εξαπέλυσαν σφοδρή αντεπίθεση κατά των Γαριβαλδινών εθελοντών που ήδη είχαν προχωρήσει πολύ. Ο Μαβίλης μάχεται ηρωικά, επικεφαλής των στρατιωτών του που αποδεκατίζονται απ’ τα εχθρικά βόλια. Στο ύψωμα του Δρίσκου ένα σεμνό μνημείο θυμίζει τον Ήρωα ποιητή που κόσμησε τις σελίδες της Λογοτεχνίας μας και το Πάνθεον των Ηρώων της Ιστορίας μας

12 Σε μια στιγμή της μάχης μια σφαίρα του διατρυπά τα δύο μάγουλα χαλώντας και πολλά δόντια του. Ηρωικός θάνατος με στυλ ομηρικό! Ο τρόπος που σκοτώνεται μοιάζει με το θάνατο του Πάνδαρου. Ενώ μεταφέρεται αιμόφυρτος στο προσωρινό νοσοκομείο θα πει αυτά τα λόγια στους συμπολεμιστές του : “Περίμενα πολλές τιμές, από τούτον τον πόλεμο, αλλά όχι και την τιμή να θυσιάσω τη ζωή μου για την Ελλάδα μου”. Στη συνέχεια ένα δεύτερο βόλι τον βρήκε στο στόμα. Σημαδιακός θάνατος για έναν ποιητή. Ένα τολμηρό και συνάμα γλυκό στόμα έτσι μόνο μπορεί να σταματά: με μια σφαίρα να του σμπαραλιάζει τα δόντια και να του κόβει τη γλώσσα στη μέση.

13 Ο Μαβίλης είναι πλέον νεκρός, ξαπλωμένος στο πεζούλι της Αγίας Παρασκευής. Τον έχουν σκεπάσει με τον ματωμένο μανδύα του. Έχει περάσει πλέον στην αιωνιότητα κερδίζοντας «δώρα άγια τρία: «Θάνατο,Αθανασία,Ελευθερία» όπως το ήθελε. Η είδηση του θανάτου του Λορέντζου Μαβίλη

14 Σε ηλικία 53 ετών και, παρότι υπήρξε βουλευτής, ο Μαβίλης δεν δίστασε να πολεμήσει για την απελευθέρωση των σκλάβων αδελφών της Ηπείρου. Τότε ήταν διάσημος ποιητής και θα μπορούσε να μείνει στην ασφάλεια των μετόπισθεν. Κανένας δεν θα τον κατηγορούσε και λόγω ηλικίας. Και όμως το τόλμησε.

15 Δεν έχουμε στην Ελληνική Ιστορία ανάλογο παράδειγμα
Δεν έχουμε στην Ελληνική Ιστορία ανάλογο παράδειγμα. Βουλευτής να φορά την στρατιωτική στολή και να μάχεται στην πρώτη γραμμή. Και να πέφτει ηρωικά, για να τιμήσει με το αίμα του την γεμάτη αγώνα και δημιουργία ζωή του. Στο ύψωμα του Δρίσκου ένα σεμνό μνημείο θυμίζει τον Ήρωα ποιητή που κόσμησε τις σελίδες της Λογοτεχνίας μας και το Πάνθεον των Ηρώων της Ιστορίας μας.

16 Αυτός ήταν ο Λορέντζος Μαβίλης
Αυτός ήταν ο Λορέντζος Μαβίλης! Μια μορφή ξεχασμένη από τους πολλούς στο πέρασμα του χρόνου, ζει μέσα στις καρδιές των αγνών Ελλήνων και φωτίζει με την θυσία του το δύσβατο μονοπάτι των ιδανικών και των οραμάτων τους!

17 Ο Λορέντζος Μαβίλης είναι ο τελευταίος εκπρόσωπος της Επτανησιακής Σχολής και ο κατ’ εξοχήν σονετογράφος της ελληνικής ποίησης, την οποία οδηγεί σε υψηλότατα σημεία. Ο Δ.Σολωμός έγραψε σονέτα (στα Ιταλικά), όπως και οι λοιποί εκπρόσωποι της επτανησιακής σχολής, αλλά και της Αθηναϊκής (Γ.Δροσίνης, Κ.Παλαμάς, Α.Εφταλιώτης, Ι.Γρυπάρης). Ο Μαβίλης όμως, είναι ο κύριος εκπρόσωπος του σονέτου. Τα θέματά του αναφέρονται στην μυθική και ιστορική παράδοση και ζωή. Εξυμνεί δε, την Ελλάδα και τη φύση. Είναι ποιήματα τα οποία πηγάζουν από την καρδιά και απευθύνονται σε καρδιές: «Πατρίδα», «Λήθη», «Ελιά», «Καρδάκι», «Νίκη», «Υπεράνθρωπος», «Καλλιπάτειρα».

18 Ο ποιητής το 1905

19 Ωστόσο, εκτός από μερικά ποιήματα που δημοσίευσε σε περιοδικά της εποχής, δεν εξέδωσε καμία ποιητική συλλογή όσο ζούσε. Τα άπαντά του τα κυκλοφόρησε ο φίλος του Κωνσταντίνος Θεοτόκης το 1915 στην Αλεξάνδρεια. Η μετριοφροσύνη κι η σεμνότητα ήταν τα κύρια χαρακτηριστικά του Μαβίλη, όσον αφορά το έργο του. Συχνά έστελνε στίχους του στον Παλαμά με την υποσημείωση για το συρτάρι σου! Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος εύστοχα παρατήρησε πως «ο Μαβίλης στάθηκε ένας απ’ τους σπάνιους εκείνους ποιητές, που το καλύτερό τους ποίημα είναι η ζωή τους».

20 Στην ποίηση του Μαβίλη συναντώνται τα ρεύματα του γερμανικού συμβολισμού με το επίσης γερμανικής προέλευσης σοσιαλιστικό πνεύμα του και τη μεγάλη αγάπη του για την πατρίδα. Στον Ηλειακό χώρο ο Λογοτέχνης Στάθης Δάγλαρης έχει ασχοληθεί διεξοδικά με την προσωπικότητα του Μαβίλη. Με σειρά δημοσιευμάτων έχει προβάλει το έργο και τον αγώνα του για την Δημοτική. Τον ενθουσίασε το μήνυμα της Ολυμπίας. Ο ίδιος είχε ζήσει από κοντά την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων. Δείγμα αυτού του θαυμασμού είναι το σονέτο για την Καλλιπάτειρα και την θρυλική ιστορία της.

21 Η κριτική για το έργο του
«Από τα σπάνια παραδείγματα όπου έργο ποσοτικά τόσο μικρό έχει τέτοιο ποιοτικό βάρος. Γιατί τα σονέτα του Μαβίλη, άψογα δουλεμένα, κατέχουν πραγματικά κεντρική θέση στη νεοελληνική ποίηση: γλώσσα μεστή, στίχος επίμονα λεπτουργημένος, “πλούσια” (στην τεχνική σημασία του όρου) ομοιοκαταληξία. Και η ποιητική σκέψη κρυστάλλινη και διαυγής σαν τους στίχους του. Ο απαισιόδοξος τόνος της ινδικής φιλοσοφίας και η επίδραση του Schopenhauer δεν έχουν τη δύναμη να μαράνουν τη δροσιά της άμεσης επαφής με τα πράματα. “Ερασιτέχνης” κι αυτός, όπως ο δάσκαλός του ο Πολυλάς, διοχετεύει στους στίχους του το ανώτερο ήθος και την ανθρώπινη ευγένεια και αρχοντιά που τον χαρακτήριζε σ’ όλη του τη ζωή.» (Λ.Πολίτης, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Μ.Ι.Ε.Τ, Αθήνα, 1980.

22 «Η περίπτωση του Λορέντζου Μαβίλη […] είναι εντελώς ιδιάζουσα
«Η περίπτωση του Λορέντζου Μαβίλη […] είναι εντελώς ιδιάζουσα. Τα νέα ρεύματα της εποχής του, συμπεριλαμβανόμενου και του συμβολισμού, τα οποία γνώρισε κατά τη διάρκεια των σπουδών του στη Γερμανία, εφαρμόζονται από τον Μαβίλη στην επτανησιακή ποιητική παράδοση, την οποία κατά βάση ακολουθεί. Από την άλλη μεριά, οι σοσιαλιστικές του πεποιθήσεις, κι αυτές γερμανικής προέλευσης, εναρμονίζονται με τα καθήκοντα απέναντι στην πολιτεία και την πατρίδα, όπως τα αντιλαμβάνονταν οι επτανήσιοι συγγραφείς. Το έργο του αντλεί ευγένεια αισθημάτων και έκφρασης ακριβώς από αυτή τη σύνθεση ποικίλων παραγόντων. Το σονέτο συνιστά τη μετρική μορφή στην οποία διατυπώνει ελεγειακά θέματα χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια, με μια μορφική πληρότητα εξαιρετικά σπάνια». Μ. Vitti,Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Οδυσσέας, Αθήνα, 1978.

23 «Ο άδολος πατριωτισμός, ο άυλος έρωτας, ο ιδανισμός, ο κερκυραϊσμός ως λατρεία προς το γενέθλιο χώρο είναι ευδιάκριτα γνωρίσματα και προσδίδουν μια ιδιότυπη μελαγχολία στο ποιητικό έργο του. Παράλληλα όμως μια φιλοσκώμμων διάθεση για καθετί το κοινό και εφήμερο και επιπλέον μια αδιαφορία για την πεζή καθημερινότητα προκαλούν επίσης το ενδιαφέρον και αιχμαλωτίζουν και γοητεύουν τον αναγνώστη της ποίησης και των άλλων κειμένων του. Όλα αυτά παριστούν έναν κόσμο με ψυχική ευγένεια, ρομαντική γενναιοψυχία και αριστοκρατική καλλιέργεια που, ωστόσο, απέρχεται με τη χαρμολύπη —ίσως και την πεισιθάνατη σκέψη— που απήλθε ο ίδιος ο ποιητής». Θ. Πυλαρινός, Επτανησιακή Σχολή, Σαββάλας, Αθήνα 2003

24 Βιβλιογραφία Βικιπαίδεια
Γιώργης Γιατρομανωλάκης, «Ο ποιητής-πολεμιστής Λορέντζος Μαβίλης», εφημ. Το Βήμα, 13 Οκτ. 2002 Ένωση Μακεδόνων Κέρκυρας

25 ΛΟΡΕΝΤΖΟΥ ΜΑΒΙΛΗ: «ΛΗΘΗ»

26 2. Μέθοδος και μορφή διδασκαλίας.
1. Διδακτικοί στόχοι: Να γνωρίσουν οι μαθητές το σονέτο, ένα ποίημα με σταθερή μορφή, στο οποίο διακρίθηκε κυρίως ο Λ. Μαβίλης. 2. Μέθοδος και μορφή διδασκαλίας. Μέθοδος: ερμηνευτική. Μορφή: διαλογική. 3. Πορεία της διδασκαλίας. Τρία στάδια: παρουσίαση, ανάλυση, ανακεφαλαίωση

27 Το ποίημα «Λήθη» είναι ένα σονέτο και δημοσιεύτηκε το 1899.
Το σονέτο Το σονέτο είναι είδος ποιήματος αυστηρό, κομψό, σοβαρό, με πλούσια παράδοση και ιστορία που ξεκινά από τον 14ο-15ο αιώνα και υπηρετήθηκε επί πεντακόσια χρόνια συνεχώς. Η ελληνική ονομασία του είναι «δεκατετράστιχο», επειδή έχει δεκατέσσερις στίχους και αποτελεί περιγραφή της εξωτερικής μορφής του, ενώ η ιταλική του ονομασία -σονέτο- είναι ηχοποιητική και αποδίδει μια ιδιότητά του, αφού το σονέτο σονάρει δηλαδή ηχεί. Το σονέτο γνώρισε μεγάλη επιτυχία στην ιταλική και αγγλική εκδοχή του. Το ιταλικό σονέτο υπηρετήθηκε κυρίως από τον Πετράρχη που έγραψε ερωτικά σονέτα. Το αγγλικό σονέτο ήρθε από την Ιταλία και το αποκορύφωμά του ήταν το Σαιξπηρικό αγγλικό σονέτο.

28 Βασικά χαρακτηριστικά του σονέτου
1.Είναι ολιγόστιχο και αποτελείται από 14 στίχους, οργανωμένους σε 4 στροφές. 2.Οι 2 πρώτες στροφές είναι τετράστιχες και οι δύο τελευταίες τρίστιχες. 3.Το σονέτο έχει περίπλοκες ομοιοκαταληξίες. Στη «Λήθη» οι 2 πρώτες στροφές έχουν σταυρωτή ομοιοκαταληξία, ενώ οι 2 τελευταίες στροφές, αν τις πάρουμε μαζί, σχηματίζουν πλεκτή και ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία. 4.Το μέτρο του σονέτου είναι ο ιαμβικός ενδεκασύλλαβος στίχος. 5.Στο σονέτο ο ποιητής επιδιώκει τη μουσικότητα και την υποβλητικότητα, η οποία επιτυγχάνεται με την προσεκτική επιλογή των λέξεων. 6.Το βάρος του νοήματος του σονέτου πέφτει συνήθως στην τελευταία στροφή. 

29 Θεματικά κέντρα: Ο θάνατος και η λησμονιά Η μνήμη των αγαπημένων μας προσώπων Ο πόνος των ζωντανών

30 Τι σημαίνει η λέξη «λήθη»;
Λήθη = η έλλειψη μνήμης, το να ξεχνά κανείς κάποιον ή κάτι. Προέρχεται από το ρήμα της α.ε λανθάνω και συγκεκριμένα από το β΄αόριστο έ-λα-θον που σημαίνει: υπάρχω χωρίς να γίνομαι εύκολα αντιληπτός, είμαι κρυμμένος. Συνώνυμα: λησμοσύνη, λησμονιά, αλησμονιά, αλησμονησιά, ξέχασμα, διαγραφή, απαλοιφή, σβήσιμο, εξάλειψη από τη μνήμη. Αντώνυμα: μνήμη, θύμηση, ανάμνηση, ενθύμηση, μνημοσύνη, ανάκληση= επαναφορά στη μνήμη, αναπόληση, αναθύμηση.

31 Σχολιασμός του τίτλου   Μολονότι ο τίτλος είναι «Λήθη», εντούτοις η λέξη δε χρησιμοποιείται στο κείμενο, αλλά στη θέση της βρίσκουμε την λέξη «λησμονιά». Ο ποιητής χρησιμοποιεί τη λέξη «Λήθη» κι όχι «λησμονιά», γιατί είναι λέξη περισσότερο ποιητική με πιο υψηλό και επίσημο περιεχόμενο. Παρ’ όλα αυτά η χρήση της λέξης «λήθη» ως τίτλου ανταποκρίνεται πλήρως στο περιεχόμενο του έργου, αφού σχετίζεται και με τη λήθη των νεκρών, αλλά σχετίζεται και με την έλλειψή της στους ζωντανούς, δηλαδή με το γεγονός ότι δεν μπορούν να ξεχάσουν τις πίκρες τους.

32 Το θέμα Η δυνατότητα των νεκρών να ξεχάσουν τις πίκρες και τους πόνους που είχαν δοκιμάσει όταν ήταν ζωντανοί, πίνοντας το νερό της λησμονιάς και η αδυναμία των ζωντανών να λησμονήσουν τις πίκρες και τους πόνους της ζωής. Οι ενότητες του ποιήματος 1η ενότητα (στροφή 1η): Οι καλότυχοι νεκροί 2η ενότητα(στροφή 2η,3η): Η ανάμνηση των πόνων της ζωής αποτέλεσμα του θρήνου των ζωντανών. 3η ενότητα (στροφή 4η): Η δυστυχία των ζωντανών

33 Ο χρόνος του ποιήματος. Είναι το χρονικό διάστημα κατά το οποίο ο ήλιος βασιλεύει και αρχίζει η νύχτα. Είναι ώρα ανάπαυσης και ξεκούρασης, αλλά ταυτόχρονα είναι και ώρα στοχασμού και περισυλλογής (αυτοσυγκέντρωσης). Επίσης είναι η ώρα των αναμνήσεων, κατά την οποία μπορεί κανείς να θυμηθεί ό,τι τον βασάνισε στο παρελθόν ή τώρα, δηλαδή είναι και ώρα θλίψης. Τέλος, παραδοσιακά είναι η ώρα των νεκρών.

34 Το πνεύμα του κειμένου Το κείμενο χαρακτηρίζεται από μια ατμόσφαιρα απαισιοδοξίας και μελαγχολίας. Αρχίζει με ένα οξύμωρο σχήμα «καλότυχοι οι νεκροί» που αιφνιδιάζει τον αναγνώστη, γιατί οι έννοιες καλότυχοι και νεκροί είναι αντιφατικές και η μια αποκλείει την άλλη, αφού ο θάνατος αποτελεί για τον άνθρωπο το πιο μεγάλο κακό και δεν είναι δυνατό με τη λογική να τον θεωρήσουμε μορφή καλής τύχης. Ωστόσο, ο ποιητής δικαιολογεί τη σύζευξη των δύο αντιφατικών εννοιών αμέσως παρακάτω με μια αναφορική-αιτιολογική πρόταση:  που λησμονάνε την πίκρια της ζωής. Θεωρείται λοιπόν «καλή τύχη» ο θάνατος και μακαρίζονται οι νεκροί, επειδή δε βασανίζονται φέρνοντας στο νου τους τις πίκρες, τα βάσανα, τους πόνους που είχαν δοκιμάσει στον επάνω κόσμο. Μάλιστα, κάθε μέρα, το σούρουπο, ανανεώνουν αυτή τη δυνατότητα της λήθης, πίνοντας το νερό της λησμονιάς.

35 Ο Μαβίλης καλοτυχίζει προκλητικά τους νεκρούς, οι οποίοι έχοντας πιει το νερό της λησμονιάς, έχουν λυτρωθεί από τα επίγεια βάσανα, ενώ στο στίχο 13 μας προτρέπει να θρηνούμε για τους ζωντανούς που υποφέρουν, επειδή δεν μπορούν να λησμονήσουν ούτε τα βάσανα ούτε τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Και αυτό το αιτιολογεί στον επόμενο στίχο: οι ζωντανοί είναι αξιολύπητοι επειδή υποφέρουν πάντα από την ανάμνηση του πόνου που συνοδεύει τη ζωή και δεν μπορούν να τον διώξουν από τη σκέψη τους. Η πίκρια και οι πόνοι της ζωής, που δεν μπορούν να ξεχάσουν οι ζωντανοί, είναι όσα δυσάρεστα μπορεί να συμβούν σε κάποιον στη διάρκεια της ζωής του, όπως ο θάνατος αγαπημένων προσώπων, οι επώδυνες αρρώστιες, η κακή συμπεριφορά των άλλων, η αδικία, η εκμετάλλευση, η φτώχεια.

36 Έτσι το ποίημα βασίζεται σε μια αντινομία: ο θάνατος είναι προτιμότερος από τη ζωή. Η απαισιόδοξη αυτή στάση του ποιητή δεν ταιριάζει με την ελληνική σκέψη και παράδοση, που διακατέχεται από αισιοδοξία για τη ζωή, γνωρίζοντας πως δεν έχει μόνο πίκρες και βάσανα, αλλά και χαρές (π.χ Όμηρος, Σολωμός, Κάλβος). Είναι αντίθετη με τις αντιλήψεις των αρχαίων ελλήνων, οι οποίοι υμνούν το αγαθό της ζωής, ενώ ο θάνατος είναι σκοτάδι, θλίψη, θρήνος για τη στέρηση των αγαθών. Παρόμοιες είναι και οι αντιλήψεις του λαού στα δημοτικά τραγούδια και παραδόσεις Ο Μαβίλης είναι επηρεασμένος εδώ από την απαισιόδοξη φιλοσοφία του Γερμανού φιλοσόφου Σοπενχάουερ καθώς και από το πνεύμα της ινδουιστικής και βουδιστικής θρησκείας, η οποία θεωρεί τη ζωή ως ένα είδος τιμωρίας των ανθρώπων.

37 Μυθολογικά στοιχεία στο ποίημα
Ο ποιητής μάς δίνει ένα μέρος της γεωγραφίας του Κάτω Κόσμου, όπως τον φαντάζονταν οι αρχαίοι και όπως επιβίωσε στη δημοτική παράδοση. Αναφέρει την πηγή της «Λήθης», από την οποία αν πιουν οι ψυχές ξεχνούν όσα υπάρχουν στον επάνω κόσμο, τους φεύγει η νοσταλγία της ζωής και των χαρών της, ξεχνούν αγαπημένα πρόσωπα, και το λιβάδι με τους ασφοδέλους, όπου οι ψυχές περιπλανιούνται άσκοπα. Ο Μαβίλης διαφοροποιείται από την αρχαία παράδοση στο εξής: ενώ για τον Πλάτωνα η ψυχή δεν είναι καλό να πιει από το νερό της «Λήθης», για να μην ξεχάσει τις προηγούμενες ζωές της, ο ποιητής μας αυτό το ενδεχόμενο το θεωρεί ως κάτι το θετικό, γιατί έτσι η ψυχή ξεχνά τα βάσανα της ζωής.

38 Τα χαρακτηριστικά των ψυχών στον κάτω κόσμο.
Οι ψυχές στον Κάτω Κόσμο παρουσιάζονται να διατηρούν τις ανθρώπινες ιδιότητές τους: 1. Έχουν ανάγκες (διψούν). 2. Ενεργούν όπως οι άνθρωποι (πίνουν και περπατούν). 3. Έχουν ανθρώπινα συναισθήματα (θυμούνται, ξεχνούν, υποφέρουν)

39 Η συλλογιστική πορεία του ποιητή  
Α. Πρώτη θέση του ποιητή: Οι νεκροί είναι καλότυχοι Α1.Αιτιολόγηση θέσης: Ξεχνάνε τα βάσανα που είχαν στην επίγεια ζωή πίνοντας στον Κάτω Κόσμο το νερό της Λησμονιάς. Α2. Συμπέρασμα: Δεν πρέπει να κλαίμε τους νεκρούς, όση θλίψη και να μας προξενεί ο θάνατός τους. Α2α. Αιτιολόγηση:  Αν κλάψουμε, ενδέχεται κάποιο δάκρυ να πέσει στο νερό της Λησμονιάς.       Αν πέσει δάκρυ στο νερό της Λησμονιάς, αυτό θα θολώσει και θα χάσει την ιδιότητα της μετάδοσης της λήθης.       Αν πιουν οι νεκροί από το θολωμένο νερό,  θα ξαναθυμηθούν τα βάσανα της επίγειας ζωής και θα δυστυχήσουν.       Επομένως, κάνουμε κακό στους νεκρούς με το κλάμα μας γι’ αυτούς. Β. Δεύτερη θέση του ποιητή: Αυτοί για τους οποίους πρέπει να θρηνούμε είναι οι ζωντανοί. Β1. Αιτιολόγηση θέσης: Οι ζωντανοί είναι δυστυχισμένοι, επειδή ζουν μέσα στα βάσανα της ζωής, που δεν μπορούν να τα βγάλουν από το νου τους, κι ας το θέλουν πολύ

40 Εικόνες του ποιήματος 1. Ο ήλιος που δύει και πέφτει το σούρουπο. 2. Οι ψυχές που πίνουν νερό από την πηγή της Λησμονιάς. 3. Το δάκρυ που στάζει και μετατρέπει το νερό σε βούρκο. 4. Το λιβάδι με τους ασφοδέλους, όπου περιπλανιούνται οι ψυχές στον Κάτω Κόσμο.

41 Τα σχήματα λόγου του ποιήματος
1. Οξύμωρο σχήμα «Οξύμωρο» λέγεται το σχήμα του λόγου, στο οποίο συνδυάζονται μεταξύ τους δυο εντελώς αντίθετες έννοιες, τις οποίες δε θα περιμέναμε ποτέ να τις βρούμε τη μια δίπλα στην άλλη. Στο κείμενό μας συναντάμε δύο οξύμωρα: 1) στον πρώτο στίχο τη φράση «καλότυχοι νεκροί» και 2) στον προτελευταίο στίχο τη φράση «τους ζωντανούς τα μάτια σου ας θρηνήσουν». 2. Το σχήμα του κύκλου Ο πρώτος και ο τελευταίος στίχος της Λήθης περιέχουν την κοινή λέξη «λησμονώ», η οποία αναφέρεται αρχικά στους νεκρούς και στο τέλος στους ζωντανούς. Όταν ένα κείμενο αρχίζει και τελειώνει με την ίδια φρασεολογία, τότε λέμε ότι έχουμε το σχήμα του κύκλου. 3. Αποτροπή: Μην τους κλαις. 4. Προτροπή: Να κλαις. 5. Συνεκδοχή: την πίκρια ( αντί: τις πίκριες), λιβάδι’  απ’ ασφεδίλι (αντί: από ασφοδίλια) 6. Μεταφορά: κρουσταλλένια βρύση 7. Υπερβατό:  ξαναθυμούνται διαβαίνοντας λιβάδι’ απ’ ασφοδίλι πόνους παλιούς 8. Μετωνυμία: τα μάτια σου ας θρηνήσουν (= εσύ ας θρηνήσεις με δάκρυα από τα μάτια σου)κρουσταλλένια βρύση (= βρύση με κρουσταλλένιο νερό) 9. Αντίθεση: κρουσταλλένια βρύση – βούρκος το νεράκι θα μαυρίσει

42 Η γλώσσα και το ύφος του ποιήματος
  Η γλώσσα του ποιήματος είναι απλή, δημοτική, πλούσια, ωστόσο χωρίς μεγαλόστομες και ηχηρές λέξεις με κάποιους Κερκυραϊκούς ιδιωματισμούς (πίκρια, όντας βυθίσει, όθε δε βολεί). Διακρίνεται η επίδραση της γλώσσας των δημοτικών τραγουδιών, ιδιαίτερα των μοιρολογιών. Κύριος ρηματικός χρόνος είναι ο ενεστώτας.Ύφος απλό και οικείο, απαισιόδοξο και μελαγχολικό με λυρισμό στα σημεία στα οποία δίνονται οι εικόνες. Ο τόνος είναι ήρεμος και μελαγχολικός.   [λυρισμός: σύνολο γνωρισμάτων που συναντάμε στη λογοτεχνία (ποιητικό και πεζό λόγο) τα οποία έχουν να κάνουν με την έκφραση των συναισθημάτων του λογοτέχνη]

43 Αφηγηματικά στοιχεία Ο ποιητής είναι αμέτοχος στην ιστορία και χρησιμοποιεί δυο αφηγηματικά πρόσωπα: το γ΄ πρόσωπο, όταν αναφέρεται στους νεκρούς στ.(1-3), (5-11) και στ.(14), όταν αναφέρεται στους ζωντανούς (=αναγνώστες). Σε δύο σημεία του ποιήματος στ.( 4) και στ. (12-13) ο αφηγητής απευθύνει με αποστροφές το λόγο στον αναγνώστη σε β΄ ενικό πρόσωπο και διαλέγεται μαζί του. Η αφήγηση σε γ΄ πρόσωπο κυριαρχεί σε έκταση, αλλά τα σημεία με το β΄ πρόσωπο είναι πιο έντονα, γιατί είναι πιο κοντά στο κύριο νόημα του ποιήματος, ενώ ο λόγος είναι πιο ζωντανός ( διάλογος). Επομένως, επιφανειακά φαίνεται να κυριαρχεί το τρίτο πρόσωπο, εντούτοις η έμφαση στην πραγματικότητα πέφτει στους ζωντανούς, επειδή οι τελευταίοι νιώθουν τον πόνο της ύπαρξης πολύ περισσότερο από τους νεκρούς.

44 Ιδέες - Συναισθήματα Σε αντίθεση με την αρχαία παράδοση και το δημοτικό τραγούδι στο ποίημα προβάλλεται η αντίληψη ότι η ζωή είναι μια συνεχής πίκρα, ενώ ο θάνατος μια κατάσταση απάθειας και μακαριότητας. Αυτό συμβαίνει γιατί στον κόσμο των νεκρών βασιλεύει η λήθη, ενώ τους ζωντανούς τους βασανίζει η ανάμνηση των αγαπημένων νεκρών. Άξιοι θρήνων είναι επομένως οι ζωντανοί κι όχι οι νεκροί. Η ιδέα αυτή πέρα από το γενικότερο απαισιόδοξο περιεχόμενό της, είναι και μια προσπάθεια ίσως του ποιητή να παρηγορηθεί για την απώλεια αγαπημένων προσώπων. Τα συναισθήματα που μας προκαλεί το ποίημα είναι μελαγχολία, απαισιοδοξία, θλίψη, πόνος.

45 Κι αν διψάσεις, μην το πιεις
Παράλληλο Κείμενο: « Ο τάφος » του Κ.Παλαμά. Στο ταξίδι που σε πάει ο μαύρος καβαλάρης κοίταξε απ’ το χέρι του τίποτε να μην πάρεις. Κι αν διψάσεις, μην το πιεις από τον κάτω κόσμο το νερό της αρνησιάς φτωχό κομμένο δυόσμο! Μην το πιεις, κι ολότελα κι αιώνια μας ξεχάσεις. βάλε τα σημάδια σου το δρόμο να μην χάσεις.

46 Ερώτηση Βρείτε τις λαϊκές δοξασίες στις οποίες αναφέρονται ο Μαβίλης και ο Παλαμάς και συγκρίνετε τον τρόπο που ο καθένας επιλέγει να τις χρησιμοποιήσει στο ποίημά του. Απάντηση Κοινή και κυρίαρχη λαϊκή δοξασία και στα δύο ποιήματα είναι το νερό της λησμονιάς. Το νερό της λησμονιάς, θέμα των δημοτικών τραγουδιών, κυρίως στα τραγούδια του Χάρου, αλλά και στα μοιρολόγια, το πίνουν οι νεκροί και ξεχνούν όλα όσα υπάρχουν στον επάνω κόσμο κι όλα όσα έχουν ζήσει, ιδίως τις χαρές. Τους φεύγει έτσι η νοσταλγία της ζωής και ξεχνούν τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Αυτή τη λαϊκή δοξασία ο Λ. Μαβίλης τη χρησιμοποιεί με διαφορετικό τρόπο στο ποίημά του. Οι νεκροί πίνουν το νερό της λησμονιάς για να ξεχάσουν τις πίκρες της ζωής και να μην υποφέρουν από την ανάμνησή τους. Επομένως τη χρησιμοποιεί θετικά, γιατί σύμφωνα με αυτόν οι νεκροί είναι τυχεροί, αφού μπορούν να λησμονούν κι έτσι οι ψυχές τους είναι ήρεμες και γαλήνιες. Στο ποίημα του Κ. Παλαμά συναντάμε την ίδια λαϊκή δοξασία, αλλά ο ποιητής αντιμετωπίζοντας τη ζωή θετικά, αποτρέπει το νεκρό γιο του να πάρει οτιδήποτε από το χέρι του «μαύρου καβαλάρη» και να πιει το νερό της αρνησιάς, γιατί υπάρχει κίνδυνος να ξεχάσει ολότελα και αιώνια τα αγαπημένα του πρόσωπα. Ο ποιητής χρησιμοποιεί κι άλλες δύο, παρόμοιες στη σημασία, δοξασίες, του «μαύρου καβαλάρη» και το «σημάδεμα του δρόμου για τον πάνω κόσμο».

47 Τραγούδι βασισμένο στη Λήθη του Μαβίλη: Της Άρνης το νερό
Μουσική, στίχοι, ερμηνεία: Σταύρος Σιόλας 1ο βραβείο στο Φεστιβάλ Τραγουδιού Θεσσαλονίκης Τραγούδι σε παραδοσιακό ρυθμό. Σημείωση:  Άρνη είναι μια πηγή στην Άνδρο, αν και στην αρχαία Ελληνική Μυθολογία, Άρνη ήταν η πηγή που βρισκόταν στον κάτω κόσμο, στη Λήθη από όπου έπιναν οι νεκροί για να ξεχάσουν τι άφηναν στον επάνω κόσμο. Μελετήστε και ακούστε το τραγούδι «Της Άρνης το νερό»: πώς βλέπετε να διατρέχει το θέμα της «λήθης» την καλλιτεχνική έμπνευση και δημιουργία στη διάρκεια τόσων αιώνων; Πού αποδίδετε τη διαχρονικότητα αυτού του προβληματισμού;

48 ΤΕΛΟΣ