Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΑ      Της Αμαλίας Κ. Ηλιάδη, φιλολόγου-ιστορικού (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Βυζαντινής Ιστορίας απ’ το Α.Π.Θ.) ailiadi@sch.gr http://users.sch.gr/ailiadi.

Παρουσίαση με θέμα: "Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΑ      Της Αμαλίας Κ. Ηλιάδη, φιλολόγου-ιστορικού (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Βυζαντινής Ιστορίας απ’ το Α.Π.Θ.) ailiadi@sch.gr http://users.sch.gr/ailiadi."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΑ      Της Αμαλίας Κ. Ηλιάδη, φιλολόγου-ιστορικού (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Βυζαντινής Ιστορίας απ’ το Α.Π.Θ.) ,        

2 Μαραθώνας χρόνια

3 Η μάχη του Μαραθώνα 490 π.Χ.

4 Εισαγωγή Λαμβάνει χώρα τον Αύγουστο ή το Σεπτέμβριο του 490 π.Χ.
Η πρώτη μεγάλη σύγκρουση Ανατολής και Δύσης Μέρος των Ελληνοπερσικών πολέμων γνωστών και ως Περσικών ή Μηδικών πολέμων

5 Ο ελληνικός κόσμος κατά τους Περσικούς πολέμους (500-479 π.Χ.)

6 Η δεύτερη εκστρατεία των Περσών κατά της Ελλάδας (490π.Χ)

7 1. Ιστορικό πλαίσιο 512 π.Χ. Εκστρατεία Δαρείου στην Ευρώπη
π.Χ. Οι Πέρσες καταλαμβάνουν τη Θράκη 510 π.Χ. ο τύραννος των Αθηνών Ιππίας (γιος του Πεισίστρατου) εξορίστηκε και κατέφυγε στην αυλή του Δαρείου για βοήθεια

8 1. Ιστορικό πλαίσιο 499-494 π.Χ. Ιωνική Επανάσταση
499 π.Χ. Οι Πέρσες εκστρατεύουν εναντίων της Νάξου 493 π.Χ. Ο Θεμιστοκλής εκλέγεται επώνυμος άρχοντας της Αθήνας (δημοκρατικό πολίτευμα) 493 π.Χ. Ο Μιλτιάδης επιστρέφει στην Αθήνα

9 1. Ιστορικό πλαίσιο 492 π.Χ. Εκστρατεία Μαρδόνιου (γαμπρού του Δαρείου) στη Θράκη και τη Μακεδονία Υποταγή Αλέξανδρου Α’ του Μακεδόνα Καταστροφή μεγαλύτερου μέρους του στόλου έξω από τον Άθω Επιστροφή στην Ασία 490 π.Χ. Οι Πέρσες εκστρατεύουν εναντίων της Ερέτριας και της Αθήνας

10 2. Πρωταγωνιστές Δαρείος Α’ (550-486 π.Χ.) Δάτης & Αρταφέρνης
Μιλτιάδης Φειδιππίδης

11 Δαρείος Α’ (550-486 π.Χ.) Γιος του σατράπη της Παρθίας Υστάσπη
Γνωστός και με το προσωνύμιο Μέγας, από τους σημαντικότερους βασιλείς της δυναστείας των Αχαιμενιδών. Βασίλεψε από το 521 έως το 486 π.Χ., για 36 συνεχή χρόνια Προσπάθησε να επεκτείνει την αυτοκρατορία του προς τη Δύση. Αρχικά, κατακτώντας τη Θράκη και τη Μακεδονία έπειτα, την υπόλοιπη Ελλάδα Πέθανε το 486 π.Χ. , πριν προλάβει να επιτεθεί για τρίτη φορά και να δει το όνειρό του να εκπληρώνεται. Ο Δαρείος σε αρχαίο ελληνικό βάζο

12

13 Δάτης & Αρταφέρνης Επικεφαλής του περσικού στρατού στον Μαραθώνα
Έμπιστοι του Δαρείου Ο Δάτης ήταν Μήδος, έμπειρος στρατηγός, οι Έλληνες πίστευαν πως ήταν άνδρας ευσεβής, γιατί δεν κατέστρεψε την ιερά Δήλο, αλλά θυσίασε στα ιερά της απ’ αυτόν φαίνεται να προήλθε ο όρος «δατισμός», με τον οποίο χαρακτηρίζεται κάποιος λόγος γραπτός ή προφορικός ως «βαρβαρισμός», και αφορά είτε τη μη σωστή συντακτική χρήση, είτε τη συνεχή επανάληψη συνώνυμων λέξεων. Ο Δάτης (32) μονομαχεί με τον Καλλίμαχο (31). Αναπαράσταση της ζωγραφικής σύνθεσης της μάχης του Μαραθώνα, η οποία κοσμούσε την Ποικίλη Στοά στην Αγορά της Αθήνας.

14 Δάτης & Αρταφέρνης Ο Αρταφέρνης ο νεότερος ήταν, Πέρσης
ανιψιός του βασιλιά Δαρείου Γιος του Αρταφέρνη του πρεσβύτερου, σατράπη των Σάρδεων στη Μικρά Ασία. Είναι αυτός που πρότεινε το 497 π.Χ. στους Αθηναίους να δεχτούν πίσω τον Ιππία, για να εξομαλυνθούν οι σχέσεις τους με την Περσία. Έλαβε ενεργό μέρος στην καταστολή της Ιωνικής Επανάστασης.

15 Μιλτιάδης Γεννήθηκε το 550 π.Χ.
Γιος του Φιλαΐδη Κίμωνα, γνωστού αριστοκράτη και 3 φορές ολυμπιονίκη, που όμως δολοφονήθηκε από τους Πεισιστρατίδες. Τότε ο Μιλτιάδης εγκατέλειψε την Αθήνα και εγκαταστάθηκε στη Θρακική Χερσόνησο, όπου κυβέρνησε ως τύραννος έως το 493 π.Χ. Πολέμησε, τόσο στο πλευρό των Περσών (εκστρατεία εναντίων των Σκυθών 512 π.Χ.), όσο και εναντίων τους (Ιωνική Επανάσταση).

16 Μιλτιάδης Το 493 π.Χ., ένα χρόνο μετά την αποτυχία της Ιωνικής Επανάστασης, επιστρέφει στην Αθήνα. Σύρθηκε σε δίκη, επειδή κυβέρνησε ως τύραννος, αλλά αθωώθηκε και την άλλη χρονιά εξελέγη στρατηγός. Συνέλαβε το στρατηγικό σχέδιο εξόντωσης των Περσών στο Μαραθώνα. Το 489 π.Χ. ηγήθηκε εκστρατείας εναντίων της Πάρου. Μετά από πολιορκία 26 ημερών και πληγωμένος στο πόδι, επέστρεψε ηττημένος, όπου καταδικάστηκε σε πρόστιμο 50 ταλάντων. Πέθανε λίγο μετά την καταδίκη του.

17 Φειδιππίδης Φειδιππίδης ή Φειλιππίδης, ονομαζόταν ο αγγελιαφόρος που
έστειλαν οι Αθηναίοι στη Σπάρτη. Ήταν ημεροδρόμος, δηλαδή δρομέας μεγάλων αποστάσεων. Κατάφερε να διανύσει τα 222 χλμ. που χωρίζουν τη Σπάρτη από την Αθήνα σε 2 μόλις μέρες. Οι Σπαρτιάτες δέχτηκαν να βοηθήσουν, αλλά όχι πριν την πανσέληνο. Έμεινε γνωστός για τη διαδρομή από το Μαραθώνα στην Αθήνα για την αναγγελία της νίκης.

18 3. Πριν τη μάχη Οι Πέρσες ηγούνταν ενός στόλου 600 πλοίων μεταφέροντας πεζικό και ιππικό ( – ) Αφορμή: η τιμωρία που ήθελε να επιβάλλει στην Αθήνα και την Ερέτρια για τη βοήθειά τους στην Ιωνική Επανάσταση, με 20 και 5 πλοία αντίστοιχα η κάθε μία. Αιτία: η επιθυμία Δαρείου να υποτάξει τις ελληνικές πόλεις. Μέσο: η συντριβή-παράδοση όλων των πόλεων πριν την Αθήνα, για να την αναγκάσει να επαναφέρει στην εξουσία τον τύραννο Ιππία, τον οποίο έλεγχε απολύτως. (Ο Ιππίας μετείχε της εκστρατείας ως σύμβουλος των Περσών)

19 3. Πριν τη μάχη Τα πιο πολλά νησιά που συνάντησε (Κυκλάδες) υποτάχθηκαν. Ο Δάτης δεν πείραξε τη Δήλο και τους κατοίκους της, υποσχόμενος πως δεν θα έβλαπτε ποτέ το νησί στο οποίο γεννήθηκαν ο Απόλλων και η Αρτεμις. Μάλιστα, προέβη επιδεικτικά σε μια πλούσια θυσία στον Δήλιο Απόλλωνα, καίγοντας επάνω στον βωμό του θεού 300 τάλαντα λιβάνι. Η Ερέτρια καταστράφηκε μετά από πολιορκία 6 ημερών και με προδοσία στο τέλος κάποιων κατοίκων από μέσα. Όσοι επέζησαν της σφαγής που ακολούθησε, πιάστηκαν αιχμάλωτοι.

20 3. Πριν τη μάχη Αμέσως μετά την καταστροφή της Ερέτριας, οι Πέρσες κατέπλευσαν στο γειτονικό Μαραθώνα, όπου αποβιβάστηκαν στην παραλία του Σχοινιά.

21 3. Πριν τη μάχη Η επιλογή του Μαραθώνα δεν ήταν τυχαία:
Ο Ιππίας, φαίνεται να είναι αυτός που έδωσε τη συμβουλή στους Πέρσες. Υπήρχε μια μικρή λίμνη κατάλληλη για την τροφοδοσία σε πόσιμο νερό στρατού και πολεμικών ίππων. Η πεδιάδα του ήταν κατάλληλη για ασκήσεις ιππικού Διέθετε καλή οδική σύνδεση με την Αθήνα. Πίστευαν (ο Ιππίας) ότι οι μικροκαλλιεργητές της περιοχής θα ήταν φιλικά προσκείμενοι στους τυράννους.

22 3. Πριν τη μάχη Οι Πέρσες αισθάνονται επικίνδυνα σίγουροι. Πιστεύουν ότι οι Έλληνες … θα έφευγαν ή θα παραδίνονταν ή αν πολεμούσαν, θα τους εξολόθρευαν ως υπεράριθμοι (οι Πέρσες) Αυτός ίσως να είναι και ο λόγος που δεν έχουμε πληροφορίες για οχυρωματικά έργα στο στρατόπεδο των Περσών.

23 3. Πριν τη μάχη Στην Αθήνα τα πράγματα δεν ήταν ευχάριστα:
Μπορούσαν να παρατάξουν περίπου άντρες (1000 οπλίτες η κάθε μία από τις 10 φυλές της Αθήνας). Η Σπάρτη καθυστερούσε να στείλει βοήθεια. Μόνο η πόλη της Βοιωτίας, οι Πλαταιές, έστειλαν περί τους 1000 άντρες. Αλλά και εντός της πόλης υπήρχε το πρόβλημα της ισχυρής τυραννόφιλης παράταξης, που καραδοκούσε για μια αποδυνάμωση της νεότευκτης δημοκρατίας, για να ανακαταλάβει την εξουσία.

24 3. Πριν τη μάχη Στην εκκλησία του δήμου τίθεται το δίλλημα:
«Πού είναι καλύτερα να αντιμετωπίσεις τον περσικό στρατό;» Μέσα στην πόλη; Στη διαδρομή; Στην ακτή (Μαραθώνα); Με πρόταση του Μιλτιάδη, αποφασίστηκε να δοθεί η μάχη στον Μαραθώνα (η 1η επιλογή δεν αφήνει κανένα πλεονέκτημα αιφνιδιασμού, ενώ η 2η απορρίπτεται καθώς δεν ήταν σίγουρη η διαδρομή που πιθανόν θα ακολουθούσαν οι Πέρσες)

25 3. Πριν τη μάχη Ο Αθηναϊκός στρατός ξεκίνησε την ίδια μέρα της απόβασης των Περσών στο Μαραθώνα και έφθασε στην πεδιάδα την αυγή της επομένης, χρησιμοποιώντας τον εσωτερικό δρόμο που περνά από την Κηφισιά και συνεχίζεται με ορεινή διαδρομή. Το βράδυ έφτασαν και οι Πλαταιείς.

26 4. Οι δύο στρατοί Οι Έλληνες, αν και λιγότεροι, είχαν πιο βαρύ και πιο κατάλληλο οπλισμό για μάχη σώμα με σώμα. Οι οπλίτες φορούσαν μεταλλικό κράνος, θώρακα και περικνημίδα. Οι Πέρσες, αντίθετα, κρατούσαν μικρότερες ασπίδες και ξίφη, φορούσαν θώρακες από δέρματα.

27 4. Οι δύο στρατοί Διαφορετικός ο τρόπος με τον οποίο μάχονταν οι δύο αντίπαλοι. Οι Πέρσες στηρίζονταν στους τοξότες που μπορούσαν να πλήξουν στόχο από τα 150 μ. Κατόπιν, επέλαυνε το φημισμένο περσικό ιππικό, ενώ στο τέλος ακολουθούσε το πεζικό. ΤΥΠΙΚΗ ΔΙΑΤΑΞΗ ΜΑΧΗΣ ΤΩΝ ΠΕΡΣΩΝ ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΝΩΣΤΟΥΣ ΦΡΑΓΜΟΥΣ ΠΥΡΩΝ ΑΠΟ ΒΕΛΗ

28 4. Οι δύο στρατοί Οι Έλληνες, αντίθετα, πολεμούσαν σε φάλαγγα.
4. Οι δύο στρατοί Οι Έλληνες, αντίθετα, πολεμούσαν σε φάλαγγα. Οι οπλίτες πάνοπλοι κρατούν μεγάλες στρόγγυλες ασπίδες με 2 εσωτερικές λαβές. Ο καθένας προστατεύει το διπλανό του, σχηματίζοντας ένα συμπαγές τείχος ασπίδων. ΤΥΠΙΚΗ ΠΑΡΑΤΑΞΗ ΑΘΗΝΑΪΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΜΑΧΗΣ(ΖΥΓΟΙ)

29 5. Δυνάμεις - Σχέδια Το επιτελικό όργανο του Αθηναϊκού στρατού ήταν "το πολεμικό συμβούλιο", το οποίο συγκροτούσαν ο πολέμαρχος Καλλίμαχος και οι δέκα στρατηγοί (ένας για κάθε φυλή). Οι στρατηγοί αναλάμβαναν τη διοίκηση των επιχειρήσεων εκ περιτροπής, ένας κάθε ημέρα. Υπήρχε σοβαρός διχασμός ως προς την ενέργεια που έπρεπε να ακολουθήσουν: να περιμένουν τους Πέρσες να επιτεθούν ή να τους αιφνιδιάσουν αυτοί. Οι στρατηγοί που συμφώνησαν να έρθουν οι Αθηναίοι στο Μαραθώνα, παραχωρούσαν την αρχηγία τους στον Μιλτιάδη. Την αρχή έκανε ο Αριστείδης ο Δίκαιος.

30 5. Δυνάμεις - Σχέδια Ο Μιλτιάδης ο οποίος επιζητούσε τη μάχη, στην προσπάθεια του να πείσει τον πολέμαρχο Καλλίμαχο, ο οποίος θα έπαιρνε την τελική απόφαση, ανέφερε τα εξής: «Από σένα εξαρτάται τώρα Καλλίμαχε ή να υποδουλώσεις την πόλη των Αθηνών ή να την καταστήσεις ελεύθερη και να αφήσεις ανάμνηση αιώνια στην ιστορία τέτοια που δεν άφησαν ούτε ο Αρμόδιος και ο Αριστογείτων. Γιατί τώρα οι Αθηναίοι βρίσκονται εμπρός στον μεγαλύτερο κίνδυνο της ιστορίας τους και αν υποκύψουν στους Μήδους είναι γνωστό τι θα υποστούν όταν παραδοθούν στον Ιππία, αν αντίθετα σωθεί η πόλη είναι σε θέση να γίνει η πρώτη ανάμεσα στις Ελληνικές πόλεις». Όταν λοιπόν και με την ψήφο του Καλλιμάχου πέτυχε την έγκριση της γνώμης του για μάχη σχεδίασε τη στρατηγική με την οποία θα αντιμετώπιζαν τους Πέρσες.

31 5. Δυνάμεις - Σχέδια Ο Μιλτιάδης αντιμετώπιζε τρία σοβαρά προβλήματα που έπρεπε να λύσει: την αριθμητική υπεροχή του αντιπάλου, (έπρεπε να εξασφαλίσει ότι ο αγώνας θα διεξαγόταν εκ του συστάδην, με την φάλαγγα οπλιτών συμπαγή και ανεπτυγμένη) την παρουσία του περσικού ιππικού (κατασκεύασαν ξύλινα φορητά κωλύματα. Αυτά αποτελούνταν από μια μεγάλη εγκάρσια δοκό, επί της οποίας τοποθετήθηκαν κάθετα αιχμηροί πάσσαλοι. Χρησιμοποιώντας αυτά τα κωλύματα, ο Μιλτιάδης θα προστάτευε τα πλευρά της φάλαγγας) την παρουσία των τοξοτών (όσο το δυνατό μεγαλύτερη μείωση του χρόνου προέλασης της φάλαγγας προς τις γραμμές του εχθρικού πεζικού και, κατά συνέπεια, η μείωση της απόστασης ανάμεσα στους δύο στρατούς)

32 5. Δυνάμεις - Σχέδια Οι Αθηναίοι βρίσκονταν απέναντι στους Πέρσες για 7 ή 8 ημέρες, χωρίς να επιχειρούν τίποτα. Οι Πέρσες δοκίμασαν αρκετές φορές να προκαλέσουν τους Έλληνες, αλλά δεν κατάφεραν να τους μετακινήσουν από τις θέσεις τους. Ο Δάτης, αποφάσισε τελικά να επιβιβαστεί το ιππικό του στα καράβια και να πλεύσουν προς την Αθήνα, κινούμενοι γύρω από το Σούνιο, προκειμένου να τη βρουν απροστάτευτη. Ο Μιλτιάδης, αντιλαμβάνεται την κίνηση αυτή και αποφασίζει να επιτεθεί.

33 Σχέδιο Αθηναίων Εξίσωση μετώπου(1600 μ.) προς αποφυγή κυκλώσεως
Κέντρο ασθενές (2 ζυγοί) και άκρα ισχυρά (8 ζυγοί) Επιθετική ενέργεια στα άκρα και αμυντική στο κέντρο (γνώση της διατάξεως της περσικής δύναμης, εφόσον και τα άκρα είναι αποδυναμωμένα λόγω της έλλειψης του ιππικού)

34 Παράταξη των αντιπάλων

35 Έναρξη Α’ φάσης

36 Α’ φάση

37 Έναρξη Β’ φάσης

38 Β’ φάση

39 Η μάχη γύρω από τα πλοία

40 6. Απολογισμός της Μάχης Οι Έλληνες κερδίζουν τη μάχη και καταλαμβάνουν και 7 πλοία των Περσών. Πέθαναν 192 Αθηναίοι, μεταξύ των οποίων και ο Καλλίμαχος, ο πολέμαρχος τη Αθήνας. Από τους Πέρσες οι νεκροί έφτασαν στους 6400. Ο Μιλτιάδης έστειλε έναν οπλίτη να αναγγείλει το μεγάλο νέο στην πόλη. Αυτός έτρεξε τα 42 χλμ. της απόστασης Μαραθώνα-Αθήνας αμέσως μετά τη μάχη, με πλήρη εξάρτηση, και όταν έφτασε στο κέντρο της πόλης φώναξε «χαίρετε και χαίρομεν» και έπεσε νεκρός.

41 7. Μετά τη Μάχη Οι Αθηναίοι είχαν νικήσει αλλά ο κίνδυνος δεν είχε περάσει!!! Το μεγαλύτερο μέρος του περσικού στρατεύματος βρίσκονταν πάνω στα πλοία, και αντί να βάλλουν πλώρη για κάποιο λιμάνι της Μ. Ασίας, απόπλευσαν με προορισμό το Φάληρο και την ανυπεράσπιστη Αθήνα (λέγεται ότι κάποιος τους είχε ειδοποιήσει γι’ αυτό μέσα από την πόλη). Ο Μιλτιάδης πείθει τους στρατιώτες να ξεχάσουν την κούραση της μάχης ξεκίνησαν αμέσως για την Αθήνα πρόλαβαν να παραταχθούν πολύ προτού φανούν τα πανιά των αντιπάλων. Στη θέα των παρατεταγμένων Ελλήνων οι Πέρσες αποφάσισαν να μην πολεμήσουν και ο στόλος αναχώρησε για την Ασία.

42 7. Μετά τη Μάχη Την άλλη μέρα έφτασαν στην Αθήνα 2000 Σπαρτιάτες, όπου αφού θαύμασαν το κατόρθωμα των Αθηναίων, επέστρεψαν στην πατρίδα τους. Οι Αθηναίοι ύψωσαν τύμβο στον Μαραθώνα , όπου έθαψαν με πολλές τιμές τους πεσόντες στο πεδίο της μάχης. Σε χωριστούς τάφους τάφηκαν οι Πλαταιείς, αλλά και ο Καλλίμαχος.

43 7. Μετά τη Μάχη Αργότερα, καθιέρωσαν αγώνες προς τιμήν του Ηρακλή και έστησαν τρόπαιο κοντά στο Μεγάλο Έλος, με το επίγραμμα του Σιμωνίδη: Ο τραγικός ποιητής Αισχύλος, που έχασε τον αδερφό του Κυνέγειρο στη μάχη, απ’ όλα όσα έκανε, ήθελε να τον θυμούνται για τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα. «Ελλήνων προμαχούντες Αθηναίοι Μαραθώνι χρυσοφόρων Μήδων εστόρεσαν δύναμιν» («Πρόμαχοι των Ελλήνων οι Αθηναίοι στον Μαραθώνα ταπείνωσαν τη δύναμη των χρυσοφορεμένων Μήδων»)

44 8. Η σημασία της μάχης Φέτος συμπληρώνονται 2500 χρόνια από μια κορυφαία στιγμή στην παγκόσμια ιστορία Η νίκη των Αθηναίων ανέτρεψε, για 1η φορά ίσως, τη θεωρία του αριθμητικού ισοζυγίου (ή αριθμητικής υπεροπλίας) Κατέρριψε το αήττητο του περσικού στρατού Σήμανε το τέλος της 1ης απόπειρας της Περσικής αυτοκρατορίας να υποτάξει τις πόλεις της κυρίως ηπειρωτικής Ελλάδας Ισχυροποίησε την εύθραυστη ακόμη αθηναϊκή δημοκρατία

45 Ευχαριστώ για την προσοχή σας !

46 Βιβλιογραφία Μαραθώνας 490 π.Χ., Η ΑΘΗΝΑ ΣΥΝΤΡΙΒΕΙ ΤΗΝ ΠΕΡΣΙΚΗ ΥΠΕΡΟΨΙΑ, «Στρατιωτική Ιστορία», Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ Η Μάχη του Μαραθώνα, «Εφημερίδα Καθημερινή», Σειρά ΕΠΙΚΕΣ ΜΑΧΕΣ π.Χ. Εκδόσεις EXPLORER Έρευνα στο διαδίκτυο