Η έννοια της πρωτοτυπίας στη βυζαντινή αρχιτεκτονική

Παρουσίαση με θέμα: "Η έννοια της πρωτοτυπίας στη βυζαντινή αρχιτεκτονική"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Η έννοια της πρωτοτυπίας στη βυζαντινή αρχιτεκτονική
Ousterhout R., Beyond Hagia Sophia: Originality in Byzantine Architecture, στο: A.R. Littlewood, επιμ., Originality in Byzantine Literature, Art and Music. A Collection of Essays, Oxford 1995, Bouras Ch., Originality in Byzantine Architecture, Mélanges Jean-Pierre Sodini, T&MByz 15 (2005)

2 Κωνσταντινούπολη, Αγία Σοφία
Ψηφιακή αποκατάσταση του εξωτερικού Κάτοψη

3 Τομή κατά πλάτος προς Ανατολάς Άποψη του εσωτερικού σήμερα από Δυσμάς
Κωνσταντινούπολη, Αγία Σοφία Τομή κατά πλάτος προς Ανατολάς Άποψη του εσωτερικού σήμερα από Δυσμάς

4 Κωνσταντινούπολη, Αγία Σοφία
Άποψη του κεντρικού κλίτους από το ύψος του τρούλου (ψηφιακή αποκατάσταση)

5 Κωνσταντινούπολη, Αγία Σοφία
Προτάσεις αποκατάστασης της αρχικής Αγίας Σοφίας

6 Τρουλαίοι ναοί του 5ου αι.
Meriamlik, Ayatekla και Alahan Manastir, εποχή Ζήνωνος ( )

7 Κωνσταντινούπολη, Άγιος Πολύευκτος

8 Τυπολογική προσέγγιση: ο C. Mango, ο R. Krautheimer και οι άλλοι
A. Tantsis, The So-called “Athonite” Type of Church and Two Shrines of the Theotokos in Constantinople, Zograf 34 (2010) 3-11

9 Καππαδοκία, Κόραμα, Tokalı kilise (αρχή 10ου και μέσα 10ου αι.)
T. Mathews, ‘’Private’ Liturgy in Byzantine Architecture: towards a Re-Appraisal, CahArch 30 (1982)

10 Ερωτήματα που έθεταν οι αρχιτέκτονες πριν από την οικοδόμηση ενός ναού:
Καθολικός ναός, ιδιωτικός ναός ή κυριακόν μονής; Με ταφές στο εσωτερικό του; Διακόσμηση με τοιχογραφίες ή με ψηφιδωτά; Το έδαφος είναι ισόπεδο ή με κλίση; Παλαιότερα ερείπια που μπορούν να ξαναχρησιμοποιηθούν; Διαθέσιμα υλικά δομής; “Change occurs in the details and in response to the specific requirements of the building with regard to function, location or decoration” (R. Ousterhout)

11 Άγιος Γεώργιος των Μαγγάνων (1045-1047)

12 Άγιος Γεώργιος των Μαγγάνων (1045-1047):
προτεινόμενες λύσεις ανωδομής (κατά Χαράλαμπο Μπούρα)

13 Παραλλαγές οκταγωνικού ναού (κατά Χαράλαμπο Μπούρα)
Ch. Bouras, Twelfth and Thirteenth Century Variations of the Single Domed Octagon Plan, ΔΧΑΕ 9 ( ) 21-34

14 Άγιον Όρος, μονή Μεγίστης Λαύρας, καθολικό (963 και περ. 1000)
P. Mylonas, Le plan initial du catholicon de la Grande-Lavra au Mont-Athos et la genèse du type du catholicon athonite, CahArch 32 (1984)

15 Άγιον Όρος, καθολικά μονών Ιβήρων και Βατοπεδίου
(τέλη 10ου και 11ος αι.) Στ. Μαμαλούκος, Το καθολικό της Μονής Βατοπεδίου, Ιστορία και αρχιτεκτονική, Αθήνα 2001

16 Χ. Μπούρας, Η Νέα Μονή της Χίου, Ιστορία και αρχιτεκτονική, Αθήνα 1981
Χίος, Νέα Μονή, επί Κωνσταντίνου Μονομάχου ( ) Χ. Μπούρας, Η Νέα Μονή της Χίου, Ιστορία και αρχιτεκτονική, Αθήνα 1981

17 Χίος, Νέα Μονή

18 Χίος, Νέα Μονή

19 Fenari Isa Çamii, μονή του Κωνσταντίνου Λιβός, βόρειος ναός (907)

20 Κωνσταντινούπολη, Νέα Εκκλησία (περ
Κωνσταντινούπολη, Νέα Εκκλησία (περ ), επί Βασιλείου Α’ ( ) P. Magdalino, Observations on the Nea Ekklesia of Basil I, JbÖByz 37 (1987) 51–64 Νέα Εκκλησία, χαρακτικό του O. Panvinio (λεπτ.) και πρόταση αποκατάστασης (K.J. Conant)

21 Οι μετά Θεοφάνην, Χρονογραφία V 83-84, έκδ. I
Οι μετά Θεοφάνην, Χρονογραφία V 83-84, έκδ. I. Bekker, Bonnae 1838,

22 Εκφράσεις Π. Αγαπητός, επιμ., Εικών και λόγος. Έξι βυζαντινές περιγραφές έργων τέχνης, Αθήνα 2006 Α. Λεβίδης, μετάφρ. Περί της Αρχαίας Ελληνικής Ζωγραφικής, 35ο Βιβλίο της «Φυσικής Ιστορίας», Αθήνα 1994 H. Maguire, Art and Eloquence in Byzantium, Princeton, New Jersey 1981 C. Mango, The Art of the Byzantine Empire, : Sources and Documents, Toronto 2000 (Englewood Cliffs, New Jersey. 1972, 1η έκδ.) L. James, R. Webb, ”To Understand Ultimate Things and Enter Secret Places”: Ekphrasis and Art in Byzantium, Art History 14 (1991) 1-17 R. Webb, The Aesthetics of Sacred Space: Narrative, Metaphor, and Motion in "Ekphraseis" of Church Buildings, DOP 53 (1999) 59-74 R. Webb, Ekphrasis, Imagination and Persuasion in Ancient Rhetorical Theory and Practice, Farnham, Surrey, Burlington, Vermont 2009

23 Θήβα, Αγία Φωτεινή και ανώνυμος ναός (12ος αι.)
Εγκατάλειψη χρήσεων (λ.χ. διακονικό) Φλ. Καραγιάννη, Στ. Μαμαλούκος, Παρατηρήσεις στη διαμόρφωση του διακονικού κατά τη μέση και την ύστερη βυζαντινή περίοδο, ΔΧΑΕ 30 (2009) Θήβα, Αγία Φωτεινή και ανώνυμος ναός (12ος αι.)

24 Χίος, Βαβύλοι, Παναγία Κρήνα (1197)
Δομικοί-στατικοί λόγοι Χίος, Βαβύλοι, Παναγία Κρήνα (1197)

25 Κωνσταντινούπολη, μονή Χριστού Παντεπόπτη (περ. 1080)
Λόγοι που σχετίζονται με το μέγεθος του ναού: σύμπτυξη - μεγέθυνση Κωνσταντινούπολη, μονή Χριστού Παντεπόπτη (περ ) Άθως, μονή Βατοπεδίου, καθολικό (περί το 1000) και Κίεβο, Αγία Σοφία ( )

26 Ανεπαρκείς (;) τεχνικές γνώσεις

27 Αισθητικοί λόγοι και μόνο (;)
Κωνσταντινούπολη, Φανάρι, Παναγία Μουχλιώτισσα (11ος αι.) Κωνσταντινούπολη, Vefa Kilise Camii, Άγιος Θεόδωρος (προσθήκη εξωνάρθηκα γύρω στο 1320)

28 Πρωτοτυπία: ο συγκερασμός δύο τύπων
Αθήνα, Άγιοι Απόστολοι Σολάκη στην Αρχαία Αγορά (περ. 1000)

29 Πρωτοτυπία: ο συγκερασμός δύο τύπων
Μανολάδα Ηλείας, ναός Παλαιοπαναγιάς (12ος αι.)

30 Πρωτοτυπία: ο συγκερασμός δύο τύπων
Μυστράς, μονή Βροντοχίου, Αφεντικό ( ) Ηγούμενος Παχώμιος († μετά το 1322)

31 Πρωτοτυπία: η ελεύθερη ερμηνεία παλαιότερων προτύπων
Κωνσταντινούπολη, ναός Αγίων αποστόλων κατά την ιουστινιάνεια φάση (πρόταση αποκατάστασης C. Mango)

32 Πρωτοτυπία: ο νέος (;) σχεδιασμός

33 Πρωτοτυπία: ο νέος (;) σχεδιασμός

34 Πρωτοτυπία: ο νέος (;) σχεδιασμός

35 Πώς προέκυψε ο σύνθετος οκταγωνικός ναός;
Κατά την άποψη του Παύλου Μυλωνά υπήρχε παλαιότερος ναός, του τύπου του σταυροειδούς εγγεγραμμένου με πλάγιες εισόδους, ο οποίος μετασκευάστηκε σε μεταγενέστερη περίοδο

36 Πρωτοτυπία: ο νέος (;) σχεδιασμός
Χ. Μπούρας, Δύο μικροί ναοί, οκταγωνικού τύπου, ανέκδοτοι, ΔΧΑΕ 3 ( )

37 Πρωτοτυπία: ο νέος (;) σχεδιασμός
Αντίκυρρα, οκταγωνικός ναός (11ος αι.)

38 Πρωτοτυπία: ο σχεδιασμός όπως προκύπτει από αντιγραφή
Αθήνα, Σώτειρα Λυκοδήμου (πριν από το 1031)