Αντίληψη Αντίληψη είναι η γνωστική διεργασία που μας επιτρέπει να έχουμε μία εικόνα του εξωτερικού αλλά και του εσωτερικού περιβάλλοντος. Η αντίληψη αποτελεί.

Παρουσίαση με θέμα: "Αντίληψη Αντίληψη είναι η γνωστική διεργασία που μας επιτρέπει να έχουμε μία εικόνα του εξωτερικού αλλά και του εσωτερικού περιβάλλοντος. Η αντίληψη αποτελεί."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Αντίληψη Αντίληψη είναι η γνωστική διεργασία που μας επιτρέπει να έχουμε μία εικόνα του εξωτερικού αλλά και του εσωτερικού περιβάλλοντος. Η αντίληψη αποτελεί κρίσιμη και αναγκαία προϋπόθεση για οποιαδήποτε γνωστική διεργασία. Η αντίληψη είναι ιστορικά το πρώτο πεδίο έρευνας της πειραματικής ψυχολογίας.

2 Τι χρειαζόμαστε για μία αντίληψη;
1. Ερέθισμα 2. Αποτύπωση ερεθίσματος 3. Επεξεργασία αποτύπωσης

3 Ερέθισμα Η δημιουργία της αντίληψης προϋποθέτει την ύπαρξη ενός φυσικού ερεθίσματος. Τα φυσικά ερεθίσματα μπορεί να έχουν διαφορετικούς τύπους ενέργειας (φωτοχημική, μηχανική). Τα βασικά χαρακτηριστικά των φυσικών ερεθισμάτων είναι συνήθως σταθερά.

4 Αποτύπωση ερεθίσματος
Το αντιληπτικό σύστημα πρέπει να διαθέτει ειδικευμένα κέντρα που να αποτυπώνουν το εισερχόμενο ερέθισμα. Τα ειδικευμένα κέντρα είναι τα αισθητήρια όργανα. Η αποτύπωση του ερεθίσματος περιλαμβάνει την ενεργοποίηση του αισθητηρίου οργάνου, και τη μετατροπή του σε ηλεκτρικό σήμα.

5 Επεξεργασία αποτύπωσης
Ο εγκέφαλος πρέπει να έχει κέντρα τα οποία επεξεργάζονται το ηλεκτρικό σήμα των αισθητηρίων οργάνων και τα μετατρέπουν σε αντιλήψεις. Κάθε αισθητήριο όργανο αποστέλλει τις ηλεκτρικές ώσεις από τον ερεθισμό του σε συγκεκριμένα σημεία στον εγκέφαλο, που είναι εξειδικευμένα για την ανάλυση ΜΟΝΟ αυτών των σημάτων. Ο ακριβής τρόπος με τον οποίο ο εγκέφαλος μετατρέπει τα ηλεκτρικά σήματα σε αντιλήψεις είναι ένα από τα μεγαλύτερα αναπάντητα ερωτήματα της γνωστικής ψυχολογίας.

6 Αντιληπτική διεργασία
Φυσικό ερέθισμα Αισθητήριο όργανο Ηλεκτρικά σήματα Εγκεφαλική επεξεργασία

7 Κωδικοποίηση Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει το αντιληπτικό μας σύστημα, είναι η κωδικοποίηση (encoding) των πληροφοριών που περιέχουν τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος. Για να φτάσουμε στο σημείο, το φως που προέρχεται από ένα αντικείμενο του περιβάλλοντος, να γίνει αντιληπτό από το σύστημά μας (σαν μία καρέκλα π.χ.), χρειάζεται να υποστεί μία σειρά «μετατροπών».

8 Β. μετατροπή του ηλεκτρικού σήματος σε αντιληπτική εμπειρία
Κωδικοποίηση Το αντιληπτικό μας σύστημα πραγματοποιεί δύο βασικά είδη κωδικοποίησης: Α. μετασχηματισμός του φυσικού ερεθισμού σε ηλεκτρικό σήμα (transduction) Β. μετατροπή του ηλεκτρικού σήματος σε αντιληπτική εμπειρία

9 Κωδικοποίηση Το αντιληπτικό μας σύστημα, και συγκεκριμένα τα αισθητήρια όργανα, ερεθίζονται από φυσικά ερεθίσματα του περιβάλλοντος. Η φυσική ενέργεια μετασχηματίζεται από τα αισθητήρια όργανα σε ηλεκτρικές ώσεις. Υπεύθυνοι για το μετασχηματισμό αυτό, είναι οι αισθητηριακοί υποδοχείς. Οι υποδοχείς, είναι ειδικά κύτταρα των αισθητηρίων οργάνων, που ερεθίζονται από συγκεκριμένο τύπο φυσικής ενέργειας.

10 Το πρόβλημα αυτό είναι γνωστό ως: «πρόβλημα πνεύματος-σώματος»
Κωδικοποίηση Το δεύτερο στάδιο κωδικοποίησης αφορά στην «ερμηνεία» από τον εγκέφαλο, των ηλεκτρικών σημάτων που δέχεται από τους αισθητηριακούς υποδοχείς. Ο ακριβής τρόπος με τον οποίο συντελείται αυτή η διεργασία, είναι ίσως το μεγαλύτερο άλυτο ερώτημα της Ψυχολογίας σήμερα. Το πρόβλημα αυτό είναι γνωστό ως: «πρόβλημα πνεύματος-σώματος» Mind/body problem

11 Κωδικοποίηση Ένα ηλεκτρικό σήμα που φτάνει στον εγκέφαλό μας, μπορεί να δημιουργήσει πληθώρα αντιλήψεων: Οσμή Χρώμα Αντικείμενο Ζέστη Μελωδία Λέξη

12 Κωδικοποίηση Το αντιληπτικό μας σύστημα πρέπει να έχει ένα τρόπο να κωδικοποιεί αυτά τα σήματα σε αντιληπτικές εμπειρίες. Τα κυριότερα προβλήματα αυτής της διαδικασίας είναι: Α. αισθητηριακή ιδιότητα Β. ένταση Γ. ποιότητα

13 Κωδικοποίηση Ένα πρώτο βήμα για την αντιληπτική ολοκλήρωση είναι να κωδικοποιήσει το σύστημα την αισθητηριακή ιδιότητα του σήματος (όραση, ακοή, γεύση, κλπ.). Αυτό το είδος κωδικοποίησης φαίνεται να είναι δυνατό, χάρη στις ξεχωριστές νευρωνικές οδούς που ακολουθούν τα σήματα από διαφορετικές αισθήσεις. Έτσι, ένα σήμα που ακολουθεί την οπτική νευρωνική οδό, και φθάνει στον οπτικό φλοιό του εγκεφάλου, κωδικοποιείται ως οπτική πληροφορία.

14 Κωδικοποίηση Ένα διαφορετικό είδος κωδικοποίησης αφορά την ένταση του ερεθισμού. Κάποιοι ήχοι για παράδειγμα είναι πιο δυνατοί από άλλους. Η αντιληπτική ένταση του ερεθισμού, φαίνεται να καθορίζεται κυρίως από τη συχνότητα εκφόρτισης των νευρώνων, και από τον αριθμό των νευρώνων που εκφορτίζονται. Όσο πιο υψηλή η συχνότητα εκφόρτισης τόσο πιο έντονο είναι το ερέθισμα.

15 Κωδικοποίηση Το δυσκολότερο ίσως είδος κωδικοποίησης είναι η διάκριση της ποιότητας των ερεθισμάτων που ανήκουν στην ίδια αισθητηριακή κατηγορία. Έτσι, ένα ηλεκτρικό σήμα που φτάνει στον οπτικό φλοιό, μπορεί να μας δώσει την αντίληψη μιας κόκκινης ή μιας κίτρινης επιφάνειας.

16 Κωδικοποίηση Για κάποιες αντιλήψεις (π.χ. χρωματική αντίληψη) η κωδικοποίηση αυτή επιτυγχάνεται διότι κάποια ποιοτικά χαρακτηριστικά του ερεθίσματος, σχετίζονται με τη δραστηριότητα συγκεκριμένων νευρωνικών ομάδων, που αντιδρούν επιλεκτικά σε κάποια ερεθίσματα. Ωστόσο, αυτή η εξήγηση δεν είναι επαρκής για όλες τις αντιλήψεις. Η αντίληψη των ουδέτερων χρωμάτων για παράδειγμα δεν περιλαμβάνει διαφορετικά ποιοτικά χαρακτηριστικά του φυσικού ερεθισμού.

17 Φύση αντιληπτικών δεδομένων
Υπάρχουν τρεις ξεχωριστές κατηγορίες αντιληπτικών δεδομένων: Το φυσικό/εξωτερικό ερέθισμα (distal stimulus) 2. Η αισθητήρια αποτύπωση (proximal stimulus) 3. Αντίληψη (percept)

18 Το εξωτερικό ερέθισμα Το εξωτερικό ερέθισμα είναι το φυσικό/πραγματικό αντικείμενο του εξωτερικού περιβάλλοντος. Το εξωτερικό ερέθισμα μπορεί να μετρηθεί με τη χρήση φυσικών κλιμάκων μέτρησης (ύψος, βάρος κλπ.) Η ακριβής αποτύπωση του εξωτερικού ερεθίσματος είναι εξελικτικά κρίσιμος στόχος της αντιληπτικής διεργασίας. Ο όρος εξωτερικό ερέθισμα, αναφέρεται στο αντικείμενο και όχι στην ενέργεια που στέλνει στο αισθητήριο όργανο.

19 Αισθητήρια αποτύπωση Η αισθητήρια αποτύπωση είναι η «εσωτερική εικόνα» που σχηματίζεται στα αισθητήρια συστήματα από τον ερεθισμό του εξωτερικού ερεθίσματος. Η αισθητήρια αποτύπωση διαφέρει τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά από το εξωτερικό ερέθισμα. Για αυτό, η άποψη ότι η αισθητήρια αποτύπωση είναι μία μικρογραφία του εξωτερικού ερεθίσματος, είναι ανακριβής. Η αισθητήρια αποτύπωση είναι ΕΥΜΕΤΑΒΛΗΤΗ. Παράγοντες όπως η απόσταση, ο φωτισμός, η γωνία θέασης, αλλάζουν την αισθητήρια αποτύπωση. Η αισθητήρια αποτύπωση είναι η «πηγή δεδομένων» του αντιληπτικού μας συστήματος, και ΟΧΙ το εξωτερικό ερέθισμα.

20 Αντίληψη Το τελικό προϊόν της αντιληπτικής διεργασίας είναι η αντίληψη, δηλαδή η υποκειμενική μας εικόνα για το περιβάλλον. Η αντίληψη έχει κάποια χαρακτηριστικά που είναι πολύ σημαντικό να τα έχει υπόψιν του ο ερευνητής. Είναι «πιστή» στο εξωτερικό περιβάλλον Είναι προϊόν της αντιληπτικής διεργασίας Έχει σταθερότητα Κάνει λάθη

21 Πιστότητα στο εξωτερικό αντικείμενο
Η μόνη εξωτερική πληροφορία του αντιληπτικού συστήματος είναι η αισθητήρια αποτύπωση. Η αντίληψη όμως είναι πιο κοντά στο εξωτερικό αντικείμενο παρά στην αισθητήρια αποτύπωση. Αυτό είναι λογικό διότι στόχος της αντίληψης είναι η αναπαράσταση του πραγματικού «εξωτερικού» κόσμου. Πώς όμως μετατρέπεται η πληροφορία της αισθητήριας αποτύπωσης σε αναπαραστάσεις του εξωτερικού αντικειμένου;

22 Προϊόν αντιληπτικής διεργασίας
Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της αντίληψης εξαρτώνται από τις διεργασίες του συστήματος, και όχι από τα χαρακτηριστικά του εξωτερικού ερεθίσματος. Τα χρώματα που βλέπουμε ΔΕΝ αποτελούν μέρος των εξωτερικών αντικειμένων. Ο υπέροχος χρωματικός κόσμος που αντιλαμβανόμαστε είναι άμεσο προϊόν του αντιληπτικού μας συστήματος! Εάν είχαμε διαφορετικό αντιληπτικό σύστημα, ίσως να μη βλέπαμε καθόλου χρώματα, ή να βλέπαμε διαφορετικά χρώματα. Το γεγονός αυτό έχει οδηγήσει στη διατύπωση του φιλοσοφικού ερωτήματος «εάν ο εξωτερικός κόσμος είναι πραγματικός».

23 Η αντίληψη αναπαριστά με εξαιρετική ακρίβεια το εξωτερικό περιβάλλον.
Σταθερότητα Η αντίληψη αναπαριστά με εξαιρετική ακρίβεια το εξωτερικό περιβάλλον. Αυτό είναι αξιοσημείωτο δεδομένης της ΑΣΤΑΘΕΙΑΣ της αισθητήριας αποτύπωσης. Η ικανότητα της αντίληψης να διατηρεί σταθερή την αναπαράσταση του εξωτερικού αντικειμένου, παρά τις όποιες αλλαγές στην αισθητήρια αποτύπωση ονομάζεται «αντιληπτική σταθερότητα». Χάρη στην αντιληπτική σταθερότητα οι επιφάνειες διατηρούν το χρώμα τους ανεξάρτητα από τις αλλαγές στο φωτισμό, τα αντικείμενα διατηρούν το μέγεθός τους ανεξάρτητα από την απόσταση του παρατηρητή από αυτά, το σχήμα τους ανεξάρτητα από την γωνία παρατήρησης, κλπ.

24 Λάθη Η αντίληψή μας υποπίπτει σε λάθη.
Τα λάθη της αντίληψης είναι οι ανακριβείς αναπαραστάσεις χαρακτηριστικών του εξωτερικού αντικειμένου. Τα λάθη αυτά δεν είναι τυχαία αλλά συστηματικά. Τα λάθη της αντίληψης είναι τριών ειδών: Α. ανεπάρκεια αισθητήριας πληροφορίας Β. αποτυχία σταθερότητας Γ. αντιληπτικές πλάνες

25 Ανεπάρκεια αισθητήριας πληροφορίας
Το σύστημά μας είναι δυνατόν να αποτυπώσει μία λανθασμένη εικόνα του περιβάλλοντος όταν οι αισθητήριες πληροφορίες είναι ανεπαρκείς. Τέτοιες περιπτώσεις μπορεί να έχουμε π.χ. όταν οι συνθήκες θέασης είναι φτωχές (πολύ χαμηλός φωτισμός), ή όταν έχουμε πολύ υψηλή παρουσία αντιληπτικού θορύβου. Τα λάθη αυτού του τύπου μας ενδιαφέρουν διότι μπορούν να μας βοηθήσουν να κατασκευάσουμε πιο «φιλικά στη χρήση» περιβάλλοντα δραστηριότητας.

26 Αποτυχία σταθερότητας
Αποτυχία σταθερότητας είναι η αδυναμία του αντιληπτικού συστήματος να διατηρήσει σταθερή την αντίληψη ενός αντικειμένου όταν αλλάζει η αισθητήριά του αποτύπωση. Τα λάθη αυτά προκύπτουν σχεδόν πάντα όταν οι αλλαγές της αισθητήριας αποτύπωσης είναι σχετικά μεγάλες. Παραδείγματα τέτοιων λαθών είναι να μας φαίνονται οι επιφάνειες λίγο πιο σκούρες όταν χαμηλώνει ο φωτισμός, ή τα αντικείμενα λίγο μικρότερα όταν απομακρύνονται.

27 Αντιληπτικές πλάνες Οι αντιληπτικές πλάνες είναι λάθη που γίνονται από το αντιληπτικό μας σύστημα παρότι οι αισθητήριες πληροφορίες θεωρητικά είναι επαρκείς για ορθή αναπαράσταση του εξωτερικού αντικειμένου. Το μέγεθος των λαθών αυτών μπορεί να είναι από πολύ μικρό (Ponzo illusion), μέχρι πολύ μεγάλο (Anderson’s checkerboard illusion). Οι αντιληπτικές πλάνες είναι δυνατόν να επηρεάζονται από μαθησιακούς παράγοντες (muller-lyer illusion), είτε όχι (simultaneous lightness contrast).

28

29

30

31 Οι πλάνες είναι συστηματικές όχι τυχαίες.
Αντιληπτικές πλάνες Οι πλάνες είναι συστηματικές όχι τυχαίες. Κάτω από τις ίδιες συνθήκες θα παραχθούν τα ίδια αντιληπτικά φαινόμενα. Τι σημαίνει αυτό; Υπάρχουν μηχανισμοί στη λειτουργία της αντίληψης που είναι υπεύθυνες για τη δημιουργία των πλανών. Θεωρητική επίπτωση: Αν ανακαλύψουμε τους παράγοντες που δημιουργούν τις πλάνες, τότε θα έχουμε ανακαλύψει μηχανισμούς της αντιληπτικής διεργασίας.

32 Αντιληπτικές πλάνες Οι πλάνες παρατηρούνται παρά την επάρκεια αντιληπτικών δεδομένων. Τι σημαίνει αυτό; Ότι η ύπαρξη των πλανών εξυπηρετεί σκοπούς του αντιληπτικού συστήματος. Με ποιο τρόπο; Πιθανώς εξοικονομώντας υπολογιστική δύναμη.

33 Αντιληπτικές πλάνες Με δεδομένο ότι οι πλάνες αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της λειτουργίας της αντίληψης, οι θεωρίες πρέπει να έχουν μηχανισμούς που να τις ερμηνεύουν. Θεωρίες που ερμηνεύουν καλά την αντιληπτική σταθερότητα αλλά όχι τις πλάνες δεν μπορεί να είναι καλές αντιληπτικές θεωρίες.

34 Τα ερωτήματα της αντίληψης.
Οι μελετητές της αντίληψης καλούνται να απαντήσουν δύο βασικά ερωτήματα: Ποια είναι τα φαινόμενα της αντίληψης; Ποια είναι τα αίτια των φαινομένων αυτών; Kurt Koffka (1935): why do things look like they do?

35 Βασικές Θεωρίες Στρουκτουραλισμός Γκεστάλτ Οικολογική θεωρία
Γνωστική θεωρία Υπολογιστική θεωρία 6. Βιολογική θεωρία

36 Στρουκτουραλισμός Ο στρουκτουραλισμός (structuralism) θεωρεί ότι η αντίληψη είναι το άθροισμα των αισθητήριων ερεθισμών. Οι περισσότεροι ερευνητές σήμερα δε δέχονται την άποψη των στρουκτουραλιστών.

37 Γκεστάλτ Η Γκεστάλτ θεωρία (Gestalt), αναπτύχθηκε ως αντίδραση στους Στρουκτουραλιστές. Ιδρυτές της Γκεστάλτ σχολής είναι ο Max Wertheimer, o Kurt Koffka, και ο Wolfgang Kohler. Η θεωρία αυτή υποστηρίζει ότι η αντίληψη είναι το αποτέλεσμα εφαρμογής εγγενών οργανωτικών αρχών του εγκεφάλου στα αισθητηριακά ερεθίσματα. Οι οργανωτικές αρχές είναι: εγγύτητα, ομοιότητα, κοινός προσανατολισμός, καλή συνέχεια, κλπ.

38 Γκεστάλτ εγγύτητα ομοιότητα καλή συνέχεια κλειστότητα

39 Οικολογική θεωρία Η οικολογική θεωρία του J.J. Gibson υποστηρίζει ότι οι αισθητήριες πληροφορίες είναι επαρκείς για το σχηματισμό αντίληψης. Συνεπώς δε χρειάζεται κανενός είδους γνωστικής επεξεργασίας των αισθητηριακών ερεθισμάτων (direct perception).

40 Ο θεμελιωτής της γνωστικής θεωρίας είναι ο Helmholtz.
Γνωστική θεωρία Σύμφωνα με τη γνωστική θεωρία, η αισθητήρια πληροφορία είναι ανεπαρκής για σωστή αντίληψη. Για να φτάσει ο οργανισμός στην αντίληψη χρειάζεται να «ερμηνεύσει» τα αισθητηριακά δεδομένα με τη χρήση ανώτερων γνωστικών λειτουργιών. Σημαντικό ρόλο στην αντίληψη διαδραματίζουν η εμπειρία, η μάθηση και η μνήμη. Ο θεμελιωτής της γνωστικής θεωρίας είναι ο Helmholtz.

41 Υπολογιστική θεωρία Η υπολογιστική θεωρία (computational theory) έχει τις ρίζες της στη θεωρία του Helmholtz. Ωστόσο παρομοιάζει το αντιληπτικό σύστημα με τον Η/Υ, και υποστηρίζει ότι το τελικό αντιληπτικό προϊόν είναι αποτέλεσμα διαδοχικών «μετατροπών» του αισθητήριου ερεθισμού, με τη χρήση μαθηματικών αλγορίθμων. Ένας από τους θεμελιωτές της υπολογιστικής θεωρίας στην οπτική αντίληψη είναι ο David Marr.

42 Ο θεμελιωτής των βιολογικών θεωριών στην αντίληψη ήταν ο Ewald Hering.
Βιολογική θεωρία Η βιολογική θεωρία (biological reductionism) υποστηρίζει ότι η αντίληψη είναι το άμεσο προϊόν φυσιολογικών γεγονότων του κεντρικού νευρικού συστήματος. Για να κατανοήσουμε λοιπόν την αντίληψη, χρειάζεται να κατανοήσουμε τις φυσιολογικές διεργασίες του εγκεφάλου. Ο θεμελιωτής των βιολογικών θεωριών στην αντίληψη ήταν ο Ewald Hering.