Η διάγνωση και αντιμετώπιση της υπερκαλιαιμίας

Παρουσίαση με θέμα: "Η διάγνωση και αντιμετώπιση της υπερκαλιαιμίας"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Η διάγνωση και αντιμετώπιση της υπερκαλιαιμίας
Ι. Λαμπροπούλου Ειδικευόμενη Νεφρολογίας, Ιπποκράτειο ΓΝ Θεσ/νίκης

2 ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑΤΑΞΗ K+ ορού > 5,5 mEq/L Ήπια : K+ : 5,5 - 5,9 mEq/L
Soar et al, Resuscitation 2010;81: Nyirenda et a, BMJ 2009;339:

3 ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ Επίπτωση - Στους νοσηλευόμενους ασθενείς: 1,1-10%
Επίπτωση - Στους νοσηλευόμενους ασθενείς: 1,1-10% - Στο γενικό πληθυσμό: 3,5% Moore et al, N Z Med J 1989;102: - Στο 10% των ασθενών υπό ΤΝ Ευθύνεται για το 3-5% θανάτων των ασθενών υπό ΤΝ Morduchowitz, Isr J Med Sci 1992;28: - 1,9 % των θανάτων των ασθενών με ΧΝΝΤΣ USRenal Data System, Annual Data Report;1996:87 Αιτιολογία - 77% σε νεφρική ανεπάρκεια οξεία ή χρόνια - 63% σε φάρμακα - 49% σε υπεργλυκαιμία ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ Acker et al, Arch Intern Med 1998;158:

4 ΔΙΑΓΝΩΣΗ

5 Αποκλεισμός ψευδοϋπερκαλιαιμίας Εργαστηριακός έλεγχος
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ Ιστορικό Αποκλεισμός ψευδοϋπερκαλιαιμίας ΧΝΑ Λήψη φαρμάκων (β-αδρενεργικοί αναστολείς, δακτυλίτιδα, α-ΜΕΑ, ΑΤ, ΜΣΑΦ, κυκλοσπορίνη, σπιρονολακτόνη, αμιλορίδη, ηπαρίνη) Εργαστηριακός έλεγχος Δίαιτα Υψηλού Κ+ σε αιμοκαθαιρόμενους Ουρία, κρεατινίνη, γλυκόζη ορού pH, HCO3- σε αέρια αίματος Κ+ ούρων Κλινική Εξέταση Ρενίνη πλάσματος

6 Ψευδοϋπερκαλιαιμία Αιμόλυση δείγματος, έντονη περίδεση, παρατεταμένη παραμονή δείγματος σε στατό χωρίς φυγοκέντρηση, εργαστηριακό λάθος Θρομβοκυττάρωση, λευκοκυττάρωση, κληρονομική σφαιροκυττάρωση, οικογενής ψευδοϋπερκαλιαιμία Νέο δείγμα για μέτρηση [Κ+] στον ορό Sevastos et al, Clin Med Res 2008; 6: 30-32 Smellie et al, BMJ 2007; 334:

7 Κλινικές εκδηλώσεις Καρδιά: Μειωμένη συσταλτικότητα, βραδυαρρυθμίες
Μυϊκό σύστημα: Αρχικά, εύκολη διέγερση  μουδιάσματα και παραισθησίες άνω και κάτω άκρων. Στη συνέχεια, αδυναμία, χαλαρή πάρεση με συμμετοχή και αναπνευστικών μυών Νευρικό σύστημα: Καταστολή εν τω βάθει αντανακλαστικών με σπανιότερη συμμετοχή των κρανιακών νεύρων Νεφροί: Μείωση παραγωγής ΝΗ3  μεταβολική οξέωση. Νατριούρηση Γαστρεντερικό: Έμετοι, κοιλιακό άλγος, διάρροια-δυσκοιλιότητα  παραλυτικός ειλεός Ενδοκρινείς: Διέγερση έκκρισης αλδοστερόνης, ρενίνης, ινσουλίνης, γλουκαγόνου, κατεχολαμινών Αιμοδυναμικές επιδράσεις: Μείωση περιφερικών αγγειακών αντιστάσεων και ήπια μείωση της ΑΠ

8 Κ+ και μυοκαρδιακή ίνα Το δυναμικό ηρεμίας δίνεται από:
Την εξίσωση του Nerst : Δυναμικό ηρεμίας = [Κ+ ενδοκ] / [Κ+ εξωκ] Σε υπερκαλιαιμία ελαττώνεται το δυναμικό ηρεμίας της μεμβράνης, μετακινείται πιο κοντά στον ουδό διέγερσης και οι μεμβράνες εκπολώνονται ευκολότερα: Αρχικά αύξηση διεγερσιμότητας μυοκαρδιακής ίνας - διέγερση με μικρότερο ερέθισμα Η επίμονη εκπόλωση αδρανοποιεί τους διαύλους Νa+ Ελαττώνει τη διεγερσιμότητα της μυοκαρδιακής ίνας Ελαττώνει συσταλτικότητα του μυοκαρδίου, μυϊκή αδυναμία, μυϊκή παράλυση

9 Δυναμικό ηρεμίας σε υπερκαλιαιμία
Κ+ και μυοκαρδιακή ίνα +30 mV 0 mV Φυσιολογικός ουδός -90 mV Δυναμικό ηρεμίας σε υπερκαλιαιμία Δυναμικό ηρεμίας Χρόνος (msec)

10 ΗΚΓ/φικές αλλοιώσεις υπερκαλιαιμίας
Οι ΗΚΓ/φικές αλλοιώσεις δεν ακολουθούν πάντα τα επίπεδα της υπερκαλιαιμίας Soar et al, Resuscitation 2010;81: Ο κίνδυνος αρρυθμίας αυξάνει σε Κ+ > 6,5 mEq/L και σε αύξηση της διάρκειας των ΗΚΓ/φικών διαταραχών Nyirenda et al, BMJ 2009;339: Το μυοκάρδιο των κόλπων είναι πιο ευαίσθητο από αυτό των κοιλιών El Sherif, Cardid J 2011;18:

11 ΗΚΓ/φικές αλλοιώσεις υπερκαλιαιμίας
Κ+: 5,5 - 6 mEq/L Οξυκόρυφα επάρματα Τ Κατάσπαση ή ανάσπαση του διαστήματος S-T Κοιλιακή μαρμαρυγή _ Ασυστολία Κ+: 6,1 - 7 mEq/L Επιμήκυνση διαστήματος P-R Διεύρυνση συμπλέγματος QRS Κ+: 7,1 - 7,5 mEq/L Επιπέδωση επάρματος P Περαιτέρω διεύρυνση QRS Κ+: > 8 mEq/L Εξαφάνιση Ρ Περαιτέρω διεύρυνση QRS

12

13 Κ+: 6,4 mEq/L Οξυκόρυφα επάρματα Τ Κ+: 9,6 mEq/L Βραδυκαρδία (40 σφύξεις/λεπτό), επιπέδωση Ρ, διεύρυνση QRS

14 Κ+: 9,3 mEq/L Κομβικός ρυθμός με παύλες-επιπέδωση Ρ, οξυκόρυφα Τ Κ+: 9,1 mEq/L Κοιλιακή ταχυκαρδία

15 ΗΚΓ/φικές αλλοιώσεις υπερκαλιαιμίας
Προβλήματα σχετικά με το ΗΚΓ/φημα: Εξαρτώνται από την ικανότητα ερμηνείας του γιατρού Είναι δυνατό να είναι φυσιολογικό και σε βαριά υπερκαλιαιμία, ιδίως σε αιμοκαθαιρόμενους ασθενείς Σε συνύπαρξη διαβητικής κετοξέωσης μπορεί να δίνει την εικόνα εμφράγματος του μυοκαρδίου Montague, Clin J Am Soc Nephrol 2008;3: Aslam, Nephrol Dial Transplant 2002;17:

16 ΘΕΡΑΠΕΙΑ

17 ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Είναι αληθής η υπερκαλιαιμία; Είναι επείγουσα η κατάσταση;

18 Είναι αληθής η υπερκαλιαιμία;
Υπάρχει ψευδοϋπερκαλιαιμία; Sevastos et al, Clin Med Res 2008; 6: 30-32 Smellie et al, BMJ 2007; 334:

19 2. Είναι επείγουσα η κατάσταση;
[Κ+]> ή ίσο με 6,5 mEq/L, με ή χωρίς ΗΚΓ/φικές διαταραχές Soar et al, Resuscitation 2010;81: Clinical Practice Guidelines. Treatment of acute hyperkalemia in adults. UK Renal Association, 2012 Charyton et al, Arch Intern Med 2000;160: Υπερκαλιαιμία με ΗΚΓ/φικές διαταραχές, ταχεία αύξηση της [Κ+], σημαντική μεταβολική οξέωση, διαταραχή νεφρικής λειτουργίας Hollander et al, Am Fam Physician 2006;73:

20 2. Είναι επείγουσα η κατάσταση; ΗΚΓ/φημα: Είναι επαρκής δείκτης;
Τα ΗΚΓ/φικά ευρήματα συσχετίζονται με τη βαρύτητα υπερκαλιαιμίας Είναι δυνατό να είναι φυσιολογικά σε [Κ+] > 6,5 mEq/L Soar et al, Resuscitation 2010;81: Wrenn et al, Ann Emerg Med 1991;20:

21 ΘΕΡΑΠΕΙΑ Καρδιοπροστασία Ανακατανομή Κ+ (είσοδος στα κύτταρα)
Αποβολή Κ+ Clinical Practice Guidelines, Treatment of acute hyperkalemia in adults. UK Renal Association, 2012

22 Καρδιοπροστασία

23 Καρδιοπροστασία Σε ύπαρξη ΗΚΓ/φικών διαταραχών:
Αύξηση του δυναμικού του ουδού διέγερσης των μυοκαρδιακών ινών, το οποίο είχε ελαττωθεί λόγω υπερκαλιαιμίας Αποκατάσταση της αναστολής της αποπόλωσης εξαιτίας της υπερκαλιαιμίας Μείωση της ερεθισιμότητας σταθεροποίηση μεμβράνης Δεν  η [Κ+] στον ορό Soar et al, Resuscitation 2010;81:

24 Υπό συνεχή ΗΚΓ/φική καταγραφή
Καρδιοπροστασία Διάλυμα γλυκονικού Ca2+ 10% ΕΦ 10 ml μέσα σε 5-10 λεπτά Έναρξη δράσης σε 1-3 λεπτά Διάρκεια δράσης λεπτά Επανάληψη σε 5-10 λεπτά σε μη απάντηση ή σε επανεμφάνιση ΗΚΓ/φικών διαταραχών Διάλυμα χλωριούχου Ca2+ 10% ΕΦ 1 φύσιγγα σε 5-10 λεπτά Υπό συνεχή ΗΚΓ/φική καταγραφή

25 10 ml 10% Χλωριούχο Ca2+ = 6,8 mmol Ca2+
Καρδιοπροστασία 10 ml 10% Χλωριούχο Ca2+ = 6,8 mmol Ca2+ 10 ml 10% Γλυκονικό Ca2+ = 2,26 mmol Ca2+ Χλωριούχο Ca2+: Προτιμότερο σε καρδιακή ανακοπή Γλυκονικό Ca2+: Λιγότερο τοξικό Davey et al, Emerg Med J 2002; 19: 92-93

26 Καρδιοπροστασία Σε τοξικό δακτυλιδισμό: ANΤΕΝΔΕΙΞΗ: Είναι δυνατό να προάγει την τοξικότητα από δακτυλίτιδα  κίνδυνος κοιλιακής μαρμαρυγής  αιφνίδιου θανάτου Αν, ωστόσο, πρέπει να χορηγηθεί: 100 ml D/W 5% + 1 φύσιγγα γλυκονικού ασβεστίου σε λεπτά ώστε να κατανεμηθεί και στον ενδοκυττάριο χώρο Quick, Ann Emerg Med 1994; 24: Parham, Tex Heart Inst J 2006; 33: 40-47

27 Ανακατανομή Κ+ και είσοδος στα κύτταρα

28 Ανακατανομή Κ+ Ινσουλίνη και γλυκόζη
Εξωκυττάριος χώρος Κυτταρόπλασμα Η ινσουλίνη αυξάνει τη δραστηριότητα της Na+-K+-ATPάσης στα μυϊκά και ηπατικά κύτταρα ανεξάρτητα από τη μεταφορά της γλυκόζης Η γλυκόζη εμποδίζει την εμφάνιση υπογλυκαιμίας Ahee et al, J Accid Emerg Med 2000; 17:

29 K+ Na+ K+ H+ Αδρεναλίνη Ινσουλίνη Ενδοκυττάριος χώρος
Εξωκυττάριος χώρος K+ Αντλία Να+-Κ+ ATPάση Na+ Αδρεναλίνη Ινσουλίνη K+ H+

30 Ανακατανομή Κ+ Ινσουλίνη και γλυκόζη
10 IU κρυσταλλικής ινσουλίνης bolus + 50 ml D/W 35% ή 50% ανά 6ωρο Διάρκεια χορήγησης: 60 λεπτά Έναρξη δράσης: λεπτά Μέγιστη δράση: λεπτά Διάρκεια δράσης: 4-6 ώρες Μείωση [Κ+]: κατά 1 mEq/L σε 60 λεπτά Elliott et al, CMAJ 2010; 182:

31 Ανακατανομή Κ+ Ινσουλίνη και γλυκόζη
Σε ΜΗ διαβητικούς ασθενείς ΔΕ συστήνεται χορήγηση μόνο υπέρτονου διαλύματος γλυκόζης χωρίς ινσουλίνη, διότι η έκκριση της ενδογενούς ινσουλίνης από τη χορήγηση γλυκόζης δεν επαρκεί Η χορήγηση υπέρτονου διαλύματος γλυκόζης χωρίς ινσουλίνη σε διαβητικούς ασθενείς θα επιδεινώσει την υπερκαλιαιμία λόγω υπερτονίας του εξωκυττάριου χώρου Goldfarb et al, Ann Intern Med 1976; 84:

32 Ανακατανομή Κ+ - β2-διεγέρτες
Ανακατανομή Κ+ - β2-διεγέρτες Ενδοκυττάριος χώρος Εξωκυττάριος χώρος K+ Αντλία Να+-Κ+ ATPάση Οι β2-διεγέρτες αυξάνουν τη δραστηριότητα της Na+-K+- ATPάσης στα μυϊκά και ηπατικά κύτταρα Na+ Αδρεναλίνη Ινσουλίνη K+ H+

33 Ανακατανομή Κ+ β2-διεγέρτες
Αλμπουτερόλη: ΕΦ: 0,5 mg σε 100 ml D/W 5% για λεπτά και μειώνει τη [Κ+] κατά 0,5 - 1 mEq/L σε εισπνοή: mg (1 amp 4 ml), με έναρξη δράσης τα 30 λεπτά, μέγιστη δράση στα 60 λεπτά και διάρκεια δράσης 2-4 ώρες Σαλβουταμόλη: ΕΦ: 0,5 mg μειώνει [Κ+] κατά 1 mEq/L σε 30 λεπτά σε εισπνοή: 15 mg (σε NaCl), με έναρξη δράσης τα 30 λεπτά, διάρκεια δράσης 3 ώρες

34 Ανακατανομή Κ+ β2-διεγέρτες
ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΕ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ !!!!!!!!!! Ταχυκαρδία Αρρυθμία Ισχαιμία μυοκαρδίου Liou et al, Am J Kidney Dis 1994; 23:

35 Ανακατανομή Κ+ Διττανθρακικό νάτριο
Αύξηση [HCO3-]- Άνοδος pH Αντιρροπιστική έξοδος Η+ από το κύτταρο Είσοδος Κ+ για διατήρηση ηλεκτρικής ουδετερότητας Αν η αύξηση [HCO3-] > από νεφρικό ουδό επαναρρόφησης από το ΕΕΣ, η επιπλέον ποσότητα μαζί με το Νa+ θα φθάσει στο ΑΕΣ και θα αυξήσει την έκκριση Κ+

36 Ανακατανομή Κ+ Διττανθρακικό νάτριο
ΕΦ: Έως 150 mEq σε 20 λεπτά σε μεταβολική οξέωση. Έναρξη δράσης σε λεπτά, μέγιστη δράση 60 λεπτά, διάρκεια δράσης 2 ώρες ή ΕΦ: D/W 10% mEq NaHCO3 σε δόση ml/ώρα Blumberg et al, Am J Med 1988; 85:

37 Καρδιακή ανεπάρκεια, ολιγουρία, αλκαλιαιμία
Ανακατανομή Κ+ Διττανθρακικό νάτριο ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΕ: Καρδιακή ανεπάρκεια, ολιγουρία, αλκαλιαιμία

38 Αποβολή Κ+

39 Συστολή ενδαγγειακού όγκου
Αποβολή Κ+ Διουρητικά αγκύλης Αυξάνουν την προσφορά Νa+ και τη ροή του διηθήματος στο ΑΕΣ όπου ανταλλάσσεται με Κ+ Καλιούρηση Φουροσεμίδη: mg/6-8 ώρες Χρήσιμα σε καρδιακή ανεπάρκεια- υπερυδάτωση- υπερκαλιαιμία ΠΡΟΣΟΧΗ!!!! Συστολή ενδαγγειακού όγκου

40 Ιοντανταλλακτικές ρητίνες
Αποβολή Κ+ Ιοντανταλλακτικές ρητίνες Kayexalate (νατριούχο άλας) Calcium resonium (άλας Ca2+)

41 Ιοντανταλλακτικές ρητίνες 50 γρ μειώνουν Κ+ κατά 0,5 - 1 mEq/L
Αποβολή Κ+ Ιοντανταλλακτικές ρητίνες Ανταλλαγή Κ+ με Νa+ ή Ca2+ στο παχύ έντερο Kayexalate: Aπό το στόμα: 40 γρ (4 φορές/24ωρο). Έναρξη δράσης 120 λεπτά, μέγιστη δράση σε 2-4 ώρες και διάρκεια δράσης 4-6 ώρες Από το ορθό: 50 γρ ένεμα: Έναρξη δράσης 60 λεπτά, μέγιστη δράση σε 2-4 ώρες και διάρκεια δράσης 4-6 ώρες. Απαραίτητη η παραμονή στο έντερο για 30 λεπτά και η πρόκληση διάρροιας, προκειμένου να δράσει 50 γρ μειώνουν Κ+ κατά 0,5 - 1 mEq/L Mahoney et al, The Cochrane Database of Systematic Reviews Issue 2 (2005)

42 Αποβολή Κ+ Ιοντανταλλακτικές ρητίνες
ΠΡΟΣΟΧΗ!!!!!! Στην υπερφόρτωση με Νa+ σε καρδιακή ανεπάρκεια Νέκρωση εντέρου Gertstman et al, Am J Kidney Dis 1992; 20:

43 Αποβολή Κ+ Εξωνεφρική κάθαρση
Ενδείξεις: ΧΝΝΤΣ (ασθενείς σε αιμοκάθαρση ή περιτοναϊκή κάθαρση) Ολιγουρικοί με ΟΝΑ Εκτεταμένη ιστική καταστροφή Καταστάσεις που δε βελτιώνονται με τα λοιπά θεραπευτικά μέτρα Αιμοκάθαρση ή περιτοναϊκή κάθαρση

44 Αποβολή Κ+ Αιμοκάθαρση
Ταχύτερη μέθοδος Μείωση Κ+ κατά 1,2-1,5 mEq/L την 1η ώρα της συνεδρίας, δηλαδή mEq Κ+ την ώρα Η διόρθωση εξαρτάται από τα αρχικά επίπεδα του Κ+ στον ορό, τη συγκέντρωση του Κ+ στο διάλυμα (κλίση συγκέντρωσης), τις ροές αίματος και διαλύματος Soar et al, Resuscitation 2010;81:

45 Απώλεια 40% της μείωσής του μετά από 1 ώρα
Αποβολή Κ+ Αιμοκάθαρση Προσοχή στο φαινόμενο αναπήδησης Κ+ (rebound) μετά το τέλος της αιμοκάθαρσης. Απώλεια 40% της μείωσής του μετά από 1 ώρα ΠΡΟΣΟΧΗ !!!!!!!!!!!!! Μειωμένη αποβολή Κ+ σε: Διάλυμα υψηλής συγκέντρωσης γλυκόζης Διάλυμα υψηλής συγκέντρωσης Νa+ Οξεωτικούς ασθενείς Ασθενείς που λαμβάνουν β-διεγέρτες

46 Αποβολή Κ+ Αιμοκάθαρση
ΠΡΟΣΟΧΗ!!!!!!!! Σε ασθενείς που λαμβάνουν δακτυλίτιδα (υποκαλιαιμία  τοξικός δακτυλιδισμός) Σε οξεωτικούς ασθενείς (διόρθωση οξέωσης  έντονη μετακίνηση Κ+ ενδοκυττάρια  υποκαλιαιμία, αρρυθμίες) Soar et al, Resuscitation 2010;81:

47 Αποβολή Κ+ Περιτοναϊκή κάθαρση
Βελτίωση υπερκαλιαιμίας με βραδύτερο ρυθμό έναντι της κλασικής αιμοκάθαρσης Μείωση Κ+ κατά mEq μετά την 1η ώρα από την εφαρμογή 2 L περιτοναϊκού διαλύματος Soar et al, Resuscitation 2010;81:

48 Μεταβολή καλίου ορού (mEq/L)
Περιτοναϊκή -0,5 -1,0 Ινσουλίνη + γλυκόζη Αιμοκάθαρση -1,5 10 40 60 Λεπτά

49 Θεραπεία Κατευθυντήριες Οδηγίες
Ήπια υπερκαλιαιμία: [Κ+] 5,5 - 5,9 mEq/L, χωρίς ΗΚΓ/φικές διαταραχές Απομάκρυνση Κ+ Από το ΓΕΣ με ιοντανταλλακτικές ρητίνες, calcium resonium γρ ή kayexalate γρ σε ml σορβιτόλης 20% από το στόμα ή το ορθό (έναρξη σε 1-3 ώρες, μέγιστη δράση σε 6 ώρες), και Από τους νεφρούς με φουροσεμίδη, 1mg/kg ΕΦ (έναρξη δράσης με τη διούρηση) Μέτρια υπερκαλιαιμία: [Κ+] 6 - 6,4 mEq/L, χωρίς ΗΚΓ/φικές διαταραχές Απομάκρυνση Κ+ με ιοντανταλλακτικές ρητίνες ή φουροσεμίδη Μετακίνηση Κ+ ενδοκυττάρια με ινσουλίνη και γλυκόζη. 10 IU ινσουλίνης ταχείας δράσης και 25 γρ γλυκόζης iv λεπτά (έναρξη σε λεπτά, μέγιστη δράση σε λεπτά) Αιμοκάθαρση επί ολιγουρίας ή μη βελτίωσης. (άμεση έναρξη, απομάκρυνση mEq/ώρα) European Resuscitation Council Guidelines for Resuscitation 2010 Soar et al, Resuscitation 2010;81:

50 Θεραπεία Κατευθυντήριες Οδηγίες
European Resuscitation Council Guidelines for Resuscitation 2010 Σοβαρή υπερκαλιαιμία: [Κ+] > ή= 6,5 mEq/L, χωρίς ΗΚΓ/φικές διαταραχές Μετακίνηση Κ+ ενδοκυττάρια με ινσουλίνη και γλυκόζη Σαλβουταμόλη 5 mg νεφελοποίηση. Μέχρι mg (έναρξη σε λεπτά) Διττανθρακικό νάτριο. 50 mmol iv σε 5-15 λεπτά σε συνύπαρξη Μ.Ο.( έναρξη σε λεπτά) Απομάκρυνση Κ+ με ιοντανταλλακτικές ρητίνες ή φουροσεμίδη Αιμοκάθαρση επί ολιγουρίας ή μη βελτίωσης Σοβαρή υπερκαλιαιμία: [Κ+] > ή= 6,5 mEq/L, με ΗΚΓ/φικές διαταραχές Χλωριούχο ασβέστιο: 10 ml 10% iv σε 2-5 λεπτά (έναρξη σε 1-3 λεπτά) Μετακίνηση Κ+ ενδοκυττάρια και απομάκρυνση Κ+ Soar et al, Resuscitation 2010;81:

51 Συμπεράσματα Η υπερκαλιαιμία: Είναι αρκετά συχνή
Οι σημαντικότερες αιτίες της είναι η νεφρική ανεπάρκεια και τα φάρμακα Είναι επείγουσα κατάσταση και επικίνδυνη για τη ζωή Η θεραπεία της έγκειται αρχικά σε μέσα που προστατεύουν το μυοκάρδιο από τη δράση της (ασβέστιο) και ακολουθούν αυτά που ανακατανέμουν το κάλιο στον οργανισμό (ινσουλίνη, ρητίνες) ή το απομακρύνουν από αυτόν (διουρητικά, κάθαρση) Τα μέτρα αυτά έχουν δράση για ορισμένες ώρες και πρέπει πάντοτε να επαναλαμβάνονται για να μην επανεμφανιστεί η υπερκαλιαιμία

52 ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ