Πρόληψη και έλεγχος σωματικών κακώσεων

Παρουσίαση με θέμα: "Πρόληψη και έλεγχος σωματικών κακώσεων"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Πρόληψη και έλεγχος σωματικών κακώσεων
Ελένη Πετρίδου, Άγης Τερζίδης Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας & Ιατρικής Στατιστικής Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών Ζητάμε να αναφέρουν οι φοιτητές προσωπικές εμπειρίες από ένα περιστατικό σωματικής κάκωσης Θέτουμε το ερώτημα αν υπήρχαν υποψίες για την υποκείμενη πρόθεση και πόσο πιθανό είναι για κάποιον να αναφερθεί σε περιστατικό ηθελημένης κάκωσης Συζητάμε ποια θεωρούν ότι είναι τα αίτια στο κάθε περιστατικό, πώς αντιμετωπίστηκε και πώς θα μπορούσε να είχε προληφθεί Σχολιάζουμε τα ευρήματα από την κάρτα υγείας φοιτητών και την αναγκαιότητα τήρησης δεδομένων από τους ιατρούς

2 Περίγραμμα Σύγχρονος τρόπος ζωής & σωματικές κακώσεις
Ορισμοί - ορολογία Σωματικές κακώσεις ως πρόβλημα δημόσιας υγείας Επιδημιολογική προσέγγιση Πρόληψη σωματικών κακώσεων

3 Σύγχρονος τρόπος ζωής και σωματικές κακώσεις
Συζητάμε με τους φοιτητές πως ο συγχρονος τροπος ζωης επιδρα θετικά η αρνητικά στις κακώσεις Με παραδείγματα Πυκνότητα Οχημάτων - χρήση κινητού Περιβάλλον αστικών κέντρων Ευπαθείς χρήστες των οδών Τρόποι μετακίνησης Καινούρια προϊόντα Έφηβοι και εξαρτησιογόνες ουσίες Εργατικά ατυχήματα μείωση Αποτελεσματικά μέτρα ασφάλειας Ενημέρωση – Επικοινωνία Ευαισθησία – περιβάλλον Ενθάρρυνση ποδηλατιστών - πεζών

4 Ορισμός Οξεία έκθεση σε ενέργεια: μηχανική θερμική ηλεκτρική
χημική, συμπεριλαμβανομένων συνθηκών στέρησης βασικών ζωτικών παραμέτρων, όπως η θερμότητα και το οξυγόνο Αν και δεν υπάρχει ομοφωνία αναφορικά με τον καταλληλότερο όρο που περιγράφει τις ακούσιες ή εκούσιες σωματικές βλάβες, ως αποτέλεσμα οξείας έκθεσης σε μηχανική, θερμική, ηλεκτρική ή χημική ενέργεια, συμπεριλαμβανομένων των συνθηκών στέρησης βασικών ζωτικών παραμέτρων όπως το οξυγόνο, την τελευταία εικοσαετία οι όροι «τραύμα» ή «κάκωση» έχουν επικρατήσει, καθώς ο όρος «ατύχημα» ενέχει και υπερτονίζει την έννοια της τύχης.

5 Ορολογία: τι είναι οι σωματικές κακώσεις;
Μη κλασική νόσος Βασικά στοιχεία για τον ορισμό: Αιτία Έκβαση

6 Ορολογία Ατύχημα ή κάκωση (accident vs. injury)
Τραύμα, βλάβη (trauma, lesion) Ακούσια ή εκούσια (unintentional vs. intentional) Πρόβλεψη και δυνατότητα πρόληψης (predictability and preventability of injuries) Πρόληψη των τραυματισμών (injury prevention) Προαγωγή της ασφαλούς συμπεριφοράς (safety promotion) Παθητική και Ενεργητική Προστασία (active and passive protection)

7 Ορολογία Επικοινωνιακό έλλειμμα
Αναφέρουμε τους λόγους που χρειάζεται να διατηρήσουμε πιθανά τον όρο ατύχημα,δηλ. αποτελεσματικότητα μιας εκστρατείας πρόληψης,κατανοητή ορολογία από τον γενικό πληθυσμό

8 Τύποι ακούσιων κακώσεων
Κακώσεις από τροχαίο (οι σοβαρότερες ~50% των θανάτων) Στο σπίτι και στον ελεύθερο χρόνο( οι συχνότερες) Πτώσεις Εγκαύματα Δηλητηριάσεις Πνιγμοί, πνιγμονές Σε αθλοπαιδιές Επαγγελματικού χώρου (~5% σε συχνότητα ή σοβαρότητα????????)

9 Τύποι εκούσιων κακώσεων
Βία Αυτοπρόκλητη (αυτοκτονίες και απόπειρες) Ετεροπρόκλητη Μεταξύ ερωτικών συντρόφων Ενδοοικογενειακή βία Κακοποίηση

10 Αδιευκρίνιστες καταστάσεις (grey zones)
Πνιγμοί σε άτομα ηλικίας 65 + Κατάγματα μηριαίου σε παιδιά < 2 ετών Σωματικές κακώσεις σε γυναίκες Περιπτώσεις που δεν είναι σαφης ο διαχωρισμός μεταξυ ακουσιου και εκουσιου τραυματισμού. πχ Πνιγμοί -- αυτοτονία

11 Κακώσεις ως πρόβλημα δημόσιας υγείας
1η αιτία θανάτου έως την ηλικία των 45 ετών

12 Κακώσεις ως πρόβλημα δημόσιας υγείας
Μεγάλη επίπτωση πιθανότητας θανάτου και αναπηρίας Παράγοντες κινδύνου?????????? Διάσπαρτη κατανομή σε όλο τον πληθυσμό Αυξημένο κόστος (νοσηλείας????????)

13 Παγκοσμίως σε ετήσια βάση:
> 5 εκατ. θάνατοι λόγω τραύματος ~85 θάνατοι ανά πληθυσμού 1 στους 10 θανάτους οφείλεται σε κάκωση 90% θανάτων από κάκωση σε υποανάπτυκτες και αναπτυσσόμενες χώρες Αναλογία θανάτων ανδρών: γυναικών 2:1

14 Ακούσιοι κι Εκούσιοι τραυματισμοί: 1η και 2η αιτία θανάτου σε εφήβους και νέους (15-24 ετών) στην ΕΕ-25 Στοιχεία ΠΟΥ επεξεργασμένα στο ΚΕΠΠΑ

15 Η πυραμίδα των Κακώσεων (Eλλάδα) ΚΕΠΑ, 1995
1 θάνατος 50 Εισαγωγές 500 Επισκέψεις στα ΕΙ

16 Κατάταξη των 10 σημαντικότερων αιτιών (νόσων ή τραυματισμών) βάσει φορτίου ασθένειας σε DALYs
1998 2020 λοιμώξεις κατώτερου αναπνευστικού ισχαιμική καρδιακή νόσος HIV/AIDS μείζων κατάθλιψη περιγεννητικές νόσοι τραυματισμοί από τροχαίο διαρροϊκά σύνδρομα νόσος ενδοκράνιων αγγείων ΧΑΠ φυματίωση ελονοσία πόλεμος Πηγή: ΠΟΥ

17 Πηγή: ΠΟΥ, 2002 HIC High income countries
LMIC Low and medium income countries Mortality rates per by region and by income Africa: LMIC 118,8 America: HIC 53,8- LMIC 76,2 South East Asia: India 96,9- Other LMIC 75,0 Europe: HIC 47,6- LMIC 131,5 Eastern Mediterranean: HIC 51,1- LMIC 70,4 Western Pacific: HIC 56,2- China 51,5- Other LMIC 78,4 Πηγή: ΠΟΥ, 2002

18 Εκτίμηση βαρύτητας κακώσεων
Κλίμακες ανατομικής βαρύτητας κακώσεων Συνοπτική Ανατομική Κλίμακα Τραύματος (AIS) Βαθμός βαρύτητας της κάκωσης (ISS) Ανατομική κλίμακα Αποτύπωσης (ΑP) Κλίμακες λειτουργικής βαρύτητας κακώσεων Κλίμακα Κώματος Γλασκώβης (GCS) Αναθεωρημένη κλίμακα Τραύματος (RTS) εκτιμούν την ανατομική εντόπιση και έκταση του τραύματος (κλίμακες ανατομικής βαρύτητας κακώσεων) εκτιμούν τις λειτουργικές συνέπειες του τραύματος (κλίμακες λειτουργικής βαρύτητας κακώσεων) συνδιαστικές κλίμακες εκτίμησης της βαρύτητας του τραύματος (συνδυαστικές κλίμακες βαρύτητας κακώσεων)                     i.         Κλίμακες ανατομικής βαρύτητας κακώσεων -        Συνοπτική Ανατομική Κλίμακα Τραύματος (Abbreviated Injury Scale, AIS): H Συνοπτική Ανατομική Κλίμακα Τραύματος αναπτύχθηκε το 1971 από την Αμερικάνικη Ιατρική Επιτροπή Οδικής Ασφάλειας (Committee on Medical Aspects of Automotive Safety, 1971) , με στόχο τη περιγραφή της ανατομικής κατανομής των κακώσεων οι οποίες σχετίζονται με τα τροχαία ατυχήματα. Η ανάπτυξη της κλίμακας υλοποιήθηκε με τη σύμφωνη γνώμη ειδικών. Η κάθε κάκωση λαμβάνει διαβάθμιση από 1 έως 6, σύμφωνα με το σχετικό βαθμό ανατομικής βλάβης, αλλά όχι τη σχέση της με την πιθανότητα επιβίωσης. -        Bαθμός Βαρύτητας της κάκωσης (Injury Severity Score, ISS): Η προσπάθεια υπερπήδησης των περιορισμών της Συνοπτικής Ανατομικής Κλίμακα Τραύματος οδήγησε στην ανάπτυξη της κλίμακας βαθμού βαρύτητας της κάκωσης από τους Baker et al. (1974). -        Κλίμακα Ανατομικής Αποτύπωσης (Αnatomic Profile, AP): Αναπτύχθηκε σε συνέχεια της ISS με στόχο την αύξηση της ακρίβειας και τη δυνατότητα ποσοτικοποίησης των πολλαπλών κακώσεων (Champion et al., 1990). ii. Kλίμακες λειτουργικής βαρύτητας κακώσεων -        Κλίμακα Κώματος Γλασκώβης (Glasgow Coma Scale, GCS): Περιορίζεται σε ασθενείς με κρανιοεγκεφαλική κάκωση. Αποτελεί μία αντικειμενική μέθοδο καταγραφής του επιπέδου συνείδησης του ασθενούς σε οξεία τραυματική, αγγειακή ή μολυσματική βλάβη του εγκεφάλου. Είναι σχετικά απλή κλίμακα και ελέγχει την κινητική, λεκτική και οφθαλμική ανταπόκριση (Teasdale & Jennett, 1974). -        Αναθεωρημένη κλίμακα Τραύματος (Revised Τrauma Scale, RTS) Η κλίμακα αυτή δεν περιορίζεται σε ασθενείς με κρανιοεγκεφαλική κάκωση. Η αρχική κλίμακα εκτιμούσε την αναπνευστική, κυκλοφορική και τη λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος μετά από τραύμα. Στη συνέχεια η αναθεώρηση της στηρίχθηκε στη κλίμακα Κώματος Γλασκώβης συνεκτιμώντας τη συστολική αρτηριακή πίεση καθώς και το ρυθμό των αναπνοών (Champion et al., 1989).                   ii.         Συνδιαστικές κλίμακες βαρύτητας κακώσεων -        Bαθμός Βαρύτητας της κάκωσης και τραύματος (Trauma and Injury Severity Score,TRISC) Αποτελεί μέθοδο εκτίμησης της πιθανότητας επιβίωσης (προγνωστικό μοντέλο) βασιζόμενη στην αναθεωρημένη κλίμακα τραύματος (RTS), το μηχανισμό της κάκωσης, την ηλικία και τη βαρύτητα του τραύματος (ISS) (Boyd et al., 1987). -        Χαρακτηρισμός βαρύτητας τραύματος (Α Severity Characterization of Trauma, ASCOT) Αναπτύχθηκε σε μία προσπάθεια να ξεπεραστούν οι περιορισμοί του συστήματος TRISC χρησιμοποιώντας περισσότερες μεταβλητές στο προγνωστικό μοντέλο (Champion et al., 1990). -        Διεθνής ταξινόμηση βαρύτητας κάκωσης (International Classification Injury Severity Score, ΙCISS) Αντίστοιχα με τις προηγούμενες κλίμακες αποτελεί προγνωστική μεθοδος εκτίμησης τραύματος η οποία χρησιμοποιεί την ICD-9 ταξινόμηση (Rutledge et al., 1993). Καθώς η πρόγνωση της επιβίωσης μετά από κάκωση είναι πιθανό να επηρεάζεται από άλλες υπάρχουσες νοσολογικές καταστάσεις, αρκετές αναφορές στη διεθνή βιβλιογραφία συνεκτιμούν την ισχαιμική καρδιοπάθεια, τη χρόνια πνευμονική αποφρακτική νόσο ή το σακχαρώδη διαβήτη στην έκβαση της κάκωσης (Morris et al., 1990; Milzman et al., 1992; Sacco et al., 1993).

19 Εκτίμηση βαρύτητας κακώσεων
Συνδυαστικές κλίμακες βαρύτητας κακώσεων Βαθμός βαρύτητας κάκωσης και τραύματος (TRISC) Χαρακτηρισμός βαρύτητας τραύματος (ASCOT) Διεθνής ταξινόμηση βαρύτητας κάκωσης (ICISS) εκτιμούν την ανατομική εντόπιση και έκταση του τραύματος (κλίμακες ανατομικής βαρύτητας κακώσεων) εκτιμούν τις λειτουργικές συνέπειες του τραύματος (κλίμακες λειτουργικής βαρύτητας κακώσεων) συνδιαστικές κλίμακες εκτίμησης της βαρύτητας του τραύματος (συνδιαστικές κλίμακες βαρύτητας κακώσεων)                     i.         Κλίμακες ανατομικής βαρύτητας κακώσεων -        Συνοπτική Ανατομική Κλίμακα Τραύματος (Abbreviated Injury Scale, AIS): H Συνοπτική Ανατομική Κλίμακα Τραύματος αναπτύχθηκε το 1971 από την Αμερικάνικη Ιατρική Επιτροπή Οδικής Ασφάλειας (Committee on Medical Aspects of Automotive Safety, 1971) , με στόχο τη περιγραφή της ανατομικής κατανομής των κακώσεων οι οποίες σχετίζονται με τα τροχαία ατυχήματα. Η ανάπτυξη της κλίμακας υλοποιήθηκε με τη σύμφωνη γνώμη ειδικών. Η κάθε κάκωση λαμβάνει διαβάθμιση από 1 έως 6, σύμφωνα με το σχετικό βαθμό ανατομικής βλάβης, αλλά όχι τη σχέση της με την πιθανότητα επιβίωσης. -        Bαθμός Βαρύτητας της κάκωσης (Injury Severity Score, ISS): Η προσπάθεια υπερπήδησης των περιορισμών της Συνοπτικής Ανατομικής Κλίμακα Τραύματος οδήγησε στην ανάπτυξη της κλίμακας βαθμού βαρύτητας της κάκωσης από τους Baker et al. (1974). -        Κλίμακα Ανατομικής Αποτύπωσης (Αnatomic Profile, AP): Αναπτύχθηκε σε συνέχεια της ISS με στόχο την αύξηση της ακρίβειας και τη δυνατότητα ποσοτικοποίησης των πολλαπλών κακώσεων (Champion et al., 1990). ii. Kλίμακες λειτουργικής βαρύτητας κακώσεων -        Κλίμακα Κώματος Γλασκώβης (Glasgow Coma Scale, GCS): Περιορίζεται σε ασθενείς με κρανιοεγκεφαλική κάκωση. Αποτελεί μία αντικειμενική μέθοδο καταγραφής του επιπέδου συνείδησης του ασθενούς σε οξεία τραυματική, αγγειακή ή μολυσματική βλάβη του εγκεφάλου. Είναι σχετικά απλή κλίμακα και ελέγχει την κινητική, λεκτική και οφθαλμική ανταπόκριση (Teasdale & Jennett, 1974). -        Αναθεωρημένη κλίμακα Τραύματος (Revised Τrauma Scale, RTS) Η κλίμακα αυτή δεν περιορίζεται σε ασθενείς με κρανιοεγκεφαλική κάκωση. Η αρχική κλίμακα εκτιμούσε την αναπνευστική, κυκλοφορική και τη λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος μετά από τραύμα. Στη συνέχεια η αναθεώρηση της στηρίχθηκε στη κλίμακα Κώματος Γλασκώβης συνεκτιμώντας τη συστολική αρτηριακή πίεση καθώς και το ρυθμό των αναπνοών (Champion et al., 1989).                   ii.         Συνδιαστικές κλίμακες βαρύτητας κακώσεων -        Bαθμός Βαρύτητας της κάκωσης και τραύματος (Trauma and Injury Severity Score,TRISC) Αποτελεί μέθοδο εκτίμησης της πιθανότητας επιβίωσης (προγνωστικό μοντέλο) βασιζόμενη στην αναθεωρημένη κλίμακα τραύματος (RTS), το μηχανισμό της κάκωσης, την ηλικία και τη βαρύτητα του τραύματος (ISS) (Boyd et al., 1987). -        Χαρακτηρισμός βαρύτητας τραύματος (Α Severity Characterization of Trauma, ASCOT) Αναπτύχθηκε σε μία προσπάθεια να ξεπεραστούν οι περιορισμοί του συστήματος TRISC χρησιμοποιώντας περισσότερες μεταβλητές στο προγνωστικό μοντέλο (Champion et al., 1990). -        Διεθνής ταξινόμηση βαρύτητας κάκωσης (International Classification Injury Severity Score, ΙCISS) Αντίστοιχα με τις προηγούμενες κλίμακες αποτελεί προγνωστική μεθοδος εκτίμησης τραύματος η οποία χρησιμοποιεί την ICD-9 ταξινόμηση (Rutledge et al., 1993). Καθώς η πρόγνωση της επιβίωσης μετά από κάκωση είναι πιθανό να επηρεάζεται από άλλες υπάρχουσες νοσολογικές καταστάσεις, αρκετές αναφορές στη διεθνή βιβλιογραφία συνεκτιμούν την ισχαιμική καρδιοπάθεια, τη χρόνια πνευμονική αποφρακτική νόσο ή το σακχαρώδη διαβήτη στην έκβαση της κάκωσης (Morris et al., 1990; Milzman et al., 1992; Sacco et al., 1993).

20 Κλίμακες εκτίμησης μετατραυματικής αναπηρίας και ποιότητας ζωής
Κλίμακα εκτίμησης ευεξίας (Quality of Well Being-scale) Eυρωπαϊκή κλίμακα εκτίμησης ποιότητας ζωής (Εuropean Quality of Life Scale) Δείκτης Λειτουργικής ικανότητας (Functional Capacity Index) Συνοπτικό εργαλείο εκτίμησης έκβασης ιατρικών περιστατικών (Medical outcomes SF-36) Στη προσπάθεια αποτίμησης και ελέγχου των επιπτώσεων των κακώσεων στη δημόσια υγεία αναπτύχθηκαν κλίμακες οι οποίες μετρούν άλλες παραμέτρους εκτός από τα χαμένα χρόνια ζωής. Εκτιμήσεις της αναπηρίας καθώς και της ποιότητας ζωής αποκτούν σταδιακά ιδιαίτερη σημασία στη μείωση του προβλήματος των κακώσεων, τόσο στην εκτίμηση της θεραπείας όσο και των προληπτικών παρεμβάσεων. Με τον όρο αναπηρία αναφέρεται η δυσκολία στην εκτέλεση δραστηριοτήτων στο πλαίσιο της καθημερινής ζωής και του περιβάλλοντος που ζει κανείς, συμπεριλαμβανομένου της αυτοσυντήρησης και της αυτοφροντίδας καθώς και των κοινωνικών δραστηριοτήτων. Στον όρο ποιότητα ζωής περιλαμβάνονται πτυχές που δεν σχετίζονται άμεσα με τη κατάσταση υγείας του ατόμου, όπως η συναισθηματική ικανοποίηση, το οικονομικό επίπεδο διαβίωσης, η επαγγελματική ικανοποίηση, ο κοινωνικός ρόλος, η ενεργητικότητα και η ζωτικότητα καθώς και η συνολική υποκειμενική εκτίμηση υγείας. Και οι δύο παράμετροι τόσο η αναπηρίας όσο και της ποιότητας ζωής εκτιμώνται βάση ερωτηματολογίων τα οποία συμπληρώνονται από τους ίδιους τους συμμετέχοντες. Aνάμεσα στις πιο καθιερωμένες κλίμακες περιλαμβάνονται: -         Κλίμακα εκτίμησης ευεξίας -Quality of Well-Being Scale (QWB ) Η κλίμακα εκτίμησης ευεξίας αποτελεί ένα από τα πρώτα εργαλεία τα οποία αναπτύχθηκαν και αξιολογήθηκαν σε ένα ευρύ φάσμα νοσολογικών καταστάσεων. Ο δείκτης, ο οποίος διαβαθμίζεται από 0 που εκφράζει το θάνατο έως 1 που αντιστοιχεί στην ασυμπτωματική πλήρη λειτουργικότητα, εκφράζει την ευεξία συνδιάζοντας τα αναφερόμενα συμπτώματα ή προβλήματα, καθώς και τη λειτουργικότητα (Kaplan & Bush, 1982). -         Ευρωπαϊκή κλίμακα εκτίμησης ποιότητας ζωής- European Quality of Life Scale (EuroQol ) Aποτελεί ένα συνοπτικότερο εργαλείο σε σύγκριση με τη κλίμακα εκτίμησης ευεξίας, τα αποτελέσματα του οποίου συνοψίζονται σε ένα δείκτη. Από το 1991 η αναθεώρηση η οποία χρησιμοποιείται είναι απλούστερη και αξιολογεί πέντε παραμέτρους στις οποίες περιλαμβάνονται η κινητικότητα, η αυτοφροντίδα, οι καθημερινές δραστηριότητες, ο πόνος, το άγχος και η κατάθλιψη (The ΕuroQol group, 1990). -         Δείκτης Λειτουργικής Ικανότητας-Functional Capacity Index (FCI) Αποτελεί μία κλίμακα η οποία δημιουργήθηκε για την εκτίμηση της λειτουργικής ικανότητας τραυματισμένων ατόμων. Εκτιμά τις εξής δέκα παραμέτρους: διατροφή, απεκριτική λειτουργικότητα, σεξουαλική λειτουργικότητα, μετακίνηση, δυνατότητα στήριξης, κινητικότητα άνω άκρων, ορατότητα, ακοή, ομιλία, μάθηση. Για κάθε παράμετρο εκτιμώνται διαφορετικά επίπεδα λειτουγικότητας, και συνολικά το αποτέλεσμα συνοψίζεται σε ένα δείκτη ο οποίος διακυμαίνεται από 0 (αντιστοιχεί σε θάνατο) έως 1 (αντιστοιχεί σε πλήρη λειτουργικότητα) (MacKenzie et al., 1996). -         Συνοπτικό εργαλείο εκτίμησης έκβασης ιατρικών συμβαμάντων- 36. Medical Outcomes 36 (Item Short SF-36) To SF-36 αποτελείται από 36 παραμέτρους οι οποίες αντιστοιχούν σε οχτώ πτυχές υγείας: φυσική λειτουργικότητα, περιορισμός δυνατοτήτων λόγω προβλημάτων υγείας, σωματικός πόνος, γενική υποκειμενική αντίληψη υγείας, ζωτικότητα, κοινωνική λειτουργικότητα, περιορισμός δυνατοτήτων λόγω συναισθηματικών προβλημάτων, πνευματική υγεία. Ειδικά για την εκτίμηση της μετατραυματικής έκβασης προτείνονται τροποποιήσεις ερωτήσεων έτσι ώστε να διαπιστώνονται τυχόν αλλαγές των δυνατοτήτων σε σύγκριση με την κατάσταση υγείας πριν τη κάκωση. Τα αποτελέσματα συνοψίζονται σε δύο δείκτες που εκτιμούν τη σωματική και πνευματική υγεία (Brazier et al., 2002).

21 Υπολογισμός βαρύτητας εγκαυμάτων
Ανάλογα με το βάθος της βλάβης: 1ου βαθμού: βλάβη εντοπισμένη στην επιδερμίδα 2ου βαθμού: βλάβη επιδερμίδας και χορίου 3ου βαθμού: βλάβη επιδερμίδας, χορίου και υποδορίου λίπους (ολικού πάχους) 4ου βαθμού:δέρμα, υποδόριο λίπος, υποκείμενοι μύες και οστά Αναφέρουμε το παράδειγμα των εγκαυμάτων και πως εκτιμάται η βαρύτητα( βαθμός - έκταση – εντόπιση)

22 Αναφέρουμε τον διαφορετικό τρόπο υπολογισμού της έκτασης του εγκαύματος σε παιδιά κι ενήλικες( κανόνας του 9) Λέμε το παράδειγμα υπολογισμού της επιφάνειας για ένα νεογνό όπου κεφάλι 18% κορμός 40% ανω ακρα 16% κάτω άκρα 26% Επίσης ότι μπoρούν να υπολογίζουν την εγκαυματική επιφάνεια online στο htpp:// sagediagram.com με μεγαλύτερη ακρίβεια

23 Σύνδρομο Μετατραυματικού Στρες (ΣΜΣ)
Μια ψυχολογική διαταραχή που προκύπτει ως καθυστερημένη ή παρατεταμένη αντίδραση προς ψυχοπιεστικό γεγονός ή κατάσταση εξαιρετικά απειλητικής ή καταστροφικής φύσεως που είναι πιθανό να προκαλέσει διάχυτη δυσφορία σχεδόν σε οποιονδήποτε. ICD 10 Eλ.Εκδοση Συζητάμε για μια επιπλέον συνέπεια των κακώσεων που διαγιγνώσκεται δύσκολα και αντιμετωπίζεται δυσκολότερα

24 ΔΜΣ και παιδιά 1/3 των παιδιών που εμπλέκονται σε ένα τυπικό τροχαίο ατύχημα υποφέρουν από ΔΜΣ Η ΔΜΣ βιώνεται από παιδιά όλων των ηλικιών και τα κορίτσια είναι πιο πιθανό να επηρεαστούν Ο τύπος του ατυχήματος, η φύση και η σοβαρότητα του τραυματισμού δεν είναι τα μόνα που σχετίζονται με την εκδήλωση ΔΜΣ Η προσωπική εκτίμηση του παιδιού για το ατύχημα είναι σημαντική, και τα παιδιά που εκλαμβάνουν το συμβάν ως απειλητικό για τη ζωή τους είναι πιο πιθανό να βιώσουν ΔΜΣ Λόγω παρανοήσεων, οι ψυχολογικές ανάγκες των παιδιών που εμπλέκονται σε τροχαία ατυχήματα παραμένουν σε ένα μεγάλο μέρος τους μη-αναγνωρίσιμες [Stallard, P., 1998]

25 Στόχος της επιδημιολογίας στην…
…Έρευνα των κακώσεων Φύση: τι είναι η κάκωση και ποια η αιτιολογία; Κίνδυνος: ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου και ποιος ο ευπαθής πληθυσμός; Πρόληψη: πώς μπορεί να προληφθεί Θεραπεία/ Αποκατάσταση

26 Ταξινομήσεις των κακώσεων
WHO: ICD-10 10η Διεθνής Ταξινόμηση, Νόσων, Κακώσεων και Αιτιών Θανάτου WHO: ΙCECI International Classification of External Causes of Injury

27 Συστήματα καταγραφής Συστήματα καταγραφής θνησιμότητας
Συστήματα καταγραφής νοσηρότητας Συστήματα καταγραφής στοιχείων στα νοσοκομεία Συστήματα καταγραφής στα εξωτερικά ιατρεία Injury Database (IDB) Ad-hoc έρευνες Άλλες πηγές καταγραφής ατυχημάτων Συστήματα καταγραφής θνησιμότητας -σύμφωνα με το καθορισμό της τελικής, ενδιάμεσης και αρχικής αιτίας του πιστοποιητικoύ θανάτου -Η συλλογή και επεξεργασία των στοιχείων της φυσικής κίνησης του πληθυσμού στην Ελλάδα, είναι έργο των Ληξιαρχείων και της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας. H ΠΟΥ συλλέγει τα συγκεκριμένα στοιχεία σχεδόν από όλες τις χώρες του κόσμου, για όλες τις αιτίες θανάτου ανά έτος, σε βάση καταγραφής θανάτων κωδικοποιημένη σύμφωνα με τη Διεθνή Ταξινόμηση Νόσων (ΙCD) περιλαμβάνοντας και την εξωτερική αιτία (ICD-9-CM 1980). Συστήματα καταγραφής νοσηρότητας Σύστημα Καταγραφής Κακώσεων. Injury Database (Αρχικά Εuropean Home and Leisure Accident Surveillance System. Ευρωπαϊκό EHLASS)  Πληθυσμιακές έρευνες Μελετάται ένα σχετικά μεγάλο και αντιπροσωπευτικό δείγμα του πληθυσμού σε όλη τη χώρα. Επιτρέπουν την εκτίμηση του αριθμού των ατόμων που τραυματίστηκαν, καθώς είναι το άτομο το οποίο αναφέρει το ατύχημα παρά το ιατρικό προσωπικό. Είτε το άτομο το οποίο υπέστη το ατύχημα, είτε κάποιο συγγενικό πρόσωπο αναφέρει το επεισόδιο του ατυχήματος και τις συνθήκες οι οποίες οδήγησαν στη κάκωση. Οι πληθυσμιακές μελέτες κύριο στόχο έχουν το υπολογισμό της επίπτωσης των ατυχημάτων με απώτερο σκοπό τη πρόληψη. Η πρόκληση για τους ερευνητές είναι τα συστηματικά σφάλματα τα οποία παρουσιάζονται στις πληθυσμιακές μελέτες. Ένα από τα συχνότερα σφάλματα είναι το συστηματικό σφάλμα ανάκλησης (είναι πιθανό να σημειωθεί διαφορά στην αναφορά ατυχημάτων ανάμεσα στους συμμετέχοντες στη μελέτη η οποία εξαρτάται από τη χρονική απόσταση της μελέτης από το γεγονός). Έτσι ατυχήματα τα οποία συνέβησαν σε χρονικό σημείο πλησιέστερο στη μελέτη έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα αναφοράς σε σύγκριση με τα πιο απομακρυσμένα (Harel et al., 1994).

28 Έρευνα ατυχημάτων Περιγραφικές μελέτες Αναλυτικές μελέτες
Εκτιμήσεις επίπτωσης, επιπολασμού, θνησιμότητας Παρουσιάσεις μεμονωμένων περιπτώσεων (case report) Σειρά περιπτώσεων (case series) Αναλυτικές μελέτες Παρέμβασης (τυχαιοποιημένες μελέτες) Παρατήρησης Προοπτικές/ αναδρομικές μελέτες κοορτής (Cohort) Μελέτες ασθενών μαρτύρων (Case control) Διασταυροχρονικές (Crossover) Tι είναι σχεδιασμός μελέτης. Με την ευρεία έννοια του όρου είναι ένα σχέδιο για την ανίχνευση του «αντικείμενου» μελέτης και την συλλογή δεδόμένων από αυτό. Συχνά αντικείμενο μελέτης είναι άτομα, μπορεί ωστόσο να είναι κοινωνικές ομάδες, ΄χρονικές περίοδοι, δημοσιευμένα άρθρα κλπ. Τα στοιχεία μπορεί να υπάρχουν από ήδη υπάρχοντες πηγές ή να συλλεχθούν μέσα από μία μεθοδολογία η οποία μπορεί να κυμαίνεται από εθνογραφικές παρατηρήσεις σε εξατομικευμένες συνεντεύξεις με ερωτηματολόγια. Συνήθως συγκρίνονται στοιχεία μεταξύ ομάδων ή οι συμμετέχοντες στην πορεία του χρόνου. Μία σχηματική ταξινόμηση είναι η παρακάτω α) Περιγραφικές μελέτες Οι περιγραφικές μελέτες προσεγγίζουν το πρόβλημα των κακώσεων σε ένα συγκεκριμένο πληθυσμό παρέχοντας εκτιμήσεις της επίπτωσης, του επιπολασμού ή της θνησιμότητας. Στις περιγραφικές μελέτες περιλαμβάνονται και οι παρουσιάσεις μεμονωμένων περιπτώσεων: (παρουσιάσουν συνήθως ασυνήθιστα περιστατικα κακώσεων) ή σειράς αυτών (Ανίχνευση κοινών χαρακτηριστικών ανάμεσα στις περιπτώσεις και περιγραφή μεταβλητότητας) Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται με απλή περιγραφική στατιστική (μέση τιμή, σταθερά απόκλιση, ποσοστά). Οι συγκεκριμένες επιδημιολογικές μελέτες αποτελούν ίσως την απλούστερη μορφή μελετών, έχουν ωστόσο ιδιαίτερη σημασία καθώς μπορούν να διαμορφώσουν υποθέσεις που μπορούν να μελετηθούν με πιο σύνθετο σχεδιασμό μελετών. β) Αναλυτικές μελέτες Οι αναλυτικές μελέτες μπορούν να διακριθούν σε μελέτες παρατήρησης και παρέμβασης. Στις πρώτες περιλαμβάνονται κυρίως οι προοπτικές μελέτες (cohort studies) καθώς και οι μελέτες ασθενών-μαρτύρων (case-control studies). Ιδιαίτερα οι μελέτες ασθενών- μαρτύρων κατέχουν κυρίαρχη θέση στη μελέτη των ατυχημάτων καθώς έχουν χρησιμοποιηθεί εκτενώς στην ανίχνευση των προστατευτικών και επιβαρυντικών παραγόντων. Στις αναλυτικές μελέτες παρέμβασεις εξέχουσα θέση στην έρευνα των ατυχημάτων κατέχουν οι τυχαιοποιημένες έρευνες προληπτικής παρέμβασης.

29 Αναλυτικές μελέτες- Διασταυροχρονικές (Case cross over)
τηλεφ. τηλεφ. Συμβάν t τηλεφ. Δεδομένα τηλεφωνικών κλήσεων Χρόνος Συμβάντος Redelmeier & Tibshirani, NEJM 1997

30 Χρησιμότητα δεδομένων
Εμπλοκή του αλκοόλ σε θανατηφόρα τροχαία : 20% στις χώρες υψηλού εισοδήματος, 33%-69% σε χώρες χαμηλού εισοδήματος (στην Ελλάδα: 19%-50%*) Στη Μεγ. Βρετανία το 48% των πεζών-θανόντων σε τροχαίο βρίσκονταν υπό την επήρεια αλκοόλ Η πιθανότητα εμπλοκής σε θανατηφόρο τροχαίο μειώνεται με την αύξηση της ηλικίας και αυξάνεται σημαντικά με συγκέντρωση αλκοόλ στο αίμα > 40 mg/ dl Πηγή: ΠΟΥ,2004 * Αthanaselis et al, 1999

31 Πρόληψη Κύριος στόχος της ιατρικής: η μεγιστοποίηση της ποιοτικά σταθμισμένης διάρκειας ζωής του ατόμου (Quality Adjusted Life Years) Πρωτογενής Δευτερογενής ΠΡΟΛΗΨΗ

32 Σωματικές κακώσεις  Κλασική νόσος
Δεν αντιμετωπίζονται με κλασικές μεθόδους: δεν υπάρχει φάρμακο ή εμβόλιο για την πρόληψη των σωματικών κακώσεων Όμως οι σωματικές κακώσεις είναι: Προβλέψιμες και Προλήψιμες Πηγή: ΠΟΥ, 2002

33 Οικονομική επιβάρυνση για την πρόληψη, τη θεραπεία και την αποκατάσταση
Πάθηση Κόστος/ DALY (US$) AIDS Άσθμα Τύφλωση Τραύμα από τροχαίο Πηγή: ΠΟΥ, 1996

34 Το φάσμα των Σωματικών κακώσεων
Αιτιολογική περιγραφή Έκθεση Συμβάν Τραύμα Αναπηρία Θάνατος Έκθεση: αναφέρεται στους παράγοντες κινδύνου που επηρεάζουν τον κίνδυνο για ατύχημα. Μόλις το ατύχημα συμβεί και ανάλογα με την σοβαρότητα του, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε τραύμα. Η έκβαση εξαρτάται από τη βαρύτητα του τραύματος (που μπορεί να προκαλέσει θάνατο). Η ανάρρωση μπορεί να είναι πλήρης, ή αντιθέτως να παραμένει δυσλειτουργία του οργανισμού (αναπηρία).

35 The Haddon matrix Pre-event Event Post-event Human Factor/ product
Physical environment Socio-economic environment Pre-event Predisposition? Overexposure to risk Is vector hazardous? Is environmental hazardous? Possibility to reduce hazards? Does this encourage or discourage risk-taking and hazard? Event Able to tolerate force/ energy transfer? Does vector provide protection? Does environment contribute to injury during event? Post-event How severe is the trauma? Does vector contribute to the trauma? Does environment add to the trauma after the event? Does environment contribute to recovery? One important model to understand injuries is the model proposed by William Haddon, more commonly known as Haddon matrix. This model uses the epidemiologic approach to understanding injuries and combines it with the element of time thus producing a matrix where injuries can be understood better by the interaction of multiple factors. This matrix allows for better planning of intervention.

36 Μείωση κακώσεων/ συνεπειών αυτών
Σχεδιασμός/ εφαρμογή προληπτικών μέτρων Education Engineering Enforcement Αποτελεσματική θεραπεία Ποιότητα ζωής

37 Πρόληψη σωματικών κακώσεων
50% των θανάτων από κακώσεις σε παιδιά στην ΕΕ θα μπορούσαν να προληφθούν εάν σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες υπήρχαν προληπτικά μέτρα ανάλογα μ’ αυτά που εφαρμόζονται στη Σουηδία (χώρα με το χαμηλότερο δείκτη θνησιμότητας λόγω κακώσεων) Petridou et al, 2000

38 Πρόληψη τροχαίων ατυχημάτων: στόχος εφικτός με ανταποδοτικές παρεμβάσεις
Ετήσιοι θάνατοι από τροχαία: Προλήψιμοι με χρήση κράνους/ ζώνης: 500 Δυνητικό ποσοστό μείωσης: % ……………. Αν όλοι ακολουθούσαν το νόμο Person, time and place predictors of seat belt use in Athens, Greece Petridou et al, 1998

39 Τεκμηριωμένη πολιτική Πρόληψης κακώσεων
Τεκμηριωμένη πολιτική Πρόληψης κακώσεων I. Αιτιολογική προσέγγιση– εκτίμηση Μέγεθος του προβλήματος Αίτια των κακώσεων Ποιος βρίσκεται σε αυξημένο κίνδυνο; Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου; ! Απαραίτητα: καλής ποιότητας συστήματα συλλογής στοιχείων και παρακολούθησης ατυχημάτων από αντιπροσωπευτικά δείγματα του πληθυσμού

40 Τεκμηριωμένη πολιτική Πρόληψης κακώσεων
Τεκμηριωμένη πολιτική Πρόληψης κακώσεων II. Ανάπτυξη/ Εφαρμογή παρεμβάσεων Προγράμματα πρόληψης Περιβαλλοντικός σχεδιασμός Σχεδιασμός προϊόντος ΙΙΙ. Αξιολόγηση

41 ΔΕΙΚΤΕΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΑ 10 ΝΕΑ ΜΕΛΗ
Το μέσο προσδόκιμο επιβίωσης στις νέες χώρες υπολείπεται κατά 5.5 το 1990 και κατά 5.8 το 1998 σε σύγκριση με τον μέσο όρο των 15 παλαιών κρατών μελών Αντίστοιχα είναι και τα δεδομένα για την πρώιμη θνησιμότητα, που οφείλεται κυρίως σε μη μεταδοτικές ασθένειες, σχετιζόμενες με τον σύγχρονο τρόπο ζωής και με τα νέα πρότυπα κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης των χωρών αυτών Περίπου διπλάσιο είναι και το ποσοστό της παιδικής θνησιμότητας (παιδιά ηλικίας 1-14 ετών), με τις κακώσεις της παιδικής ηλικίας να είναι 2.4 έως και 4.5 φορές περισσότερα

42 Πρόγραμμα Δράσης στην Δημόσια Υγεία για τα έτη 2003-2008
βελτίωση της πληροφόρησης σχετικά με την υγεία,ώστε να απευθύνεται σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας θέσπιση μηχανισμού ταχείας αντίδρασης για την αντιμετώπιση των μεγάλων απειλών κατά της υγείας δυναμική ενασχόληση με τους καθοριστικούς παράγοντες της υγείας ιδίως για την αντιμετώπιση των κυριότερων νοσηρών παραγόντων που οφείλονται στον τρόπο ζωής

43 Πρόληψη - Προκλήσεις Η αλλαγή τρόπου ζωής ως μέτρο πρόληψης
Αλλαγή στάσεων και συμπεριφοράς Η έννοια της ατομικής ευθύνης

44 Γιατί δεν εφαρμόζονται μέτρα πρόληψης;
Αιτιολογική άγνοια Πώς αλλάζει η ανθρώπινη συμπεριφορά; Ατομική ευθύνη αποκλειστικά; Προβλήματα συλλογικών επιλογών/ ανορθολογικών πολιτικών προτεραιοτήτων Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές προληπτικές παρεμβάσεις, η πρωτογενής πρόληψη που αφορά την υιοθέτηση υγιεινών προτύπων συμπεριφοράς (π.χ. ως προς την αποφυγή έναρξης ή διακοπής του καπνίσματος, τον τακτικό έλεγχο της αρτηριακής πίεσης και του σωματικού βάρους, τη χρήση ζώνης κτλ) απαιτεί διεπιστημονική προσέγγιση και συνεργασία κατάλληλης επιστημονικής ομάδας, παράλληλα με τις προσπάθειες για την ανάλογη/ προσαρμοσμένη επικοινωνία των μηνυμάτων από τα μέσα ενημέρωσης. Υπάρχει ευθύνη του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού για την εφαρμογή πρόληψης . Κάθε ασθενής(ήδη από την είσοδο στο ιατρείο), αλλά και κάθε άτομο υγειές, αποτελεί μια ευκαιρία για πρόληψη (ίδιως εάν η νόσος του, το ιστορικό του, η κοινωνικοοικονομική του θέση, το επάγγελμά του σχετίζεται με αυξημένη πιθανότητα ατυχημάτων) . Ευκαιρίες και για πρόληψη ατυχημάτων και σε ομαδικό-μαζικό επίπεδο (εκστρατείες ενημέρωσης, ενημέρωση συγκεκριμένων ομάδων κ.α.)

45 Παραδείγματα πρακτικών και προγραμμάτων παρέμβασης
Παραδείγματα πρακτικών και προγραμμάτων παρέμβασης Προγράμματα αγωγής υγείας Ασφαλώς κυκλοφορώ ΕΝΗΓΜΑ Πρόληψη πνιγμών Κάρτα υγείας φοιτητή Σεμινάρια Α’ βοηθειών Πρακτικές μετά τις κακώσεις BLS ,ALS, ATLS, ΑPLS Φορέας BLS, ALS:Εθνική επιτροπή καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης Φορέας ATLS: Ελληνική Εταιρία Τραύματος Να μπο

46 Γιατί εκπαίδευση για τις κακώσεις????
Συμπερασματικά οι λόγοι για τους οποίους πρέπει οι νέοι γιατροί να εκπαιδευθούν στην πρόληψη κι αντιμετώπιση των κακώσεωνΣημαντικό πρόβλημα δημόισιας υγείας, κυρίως των νέων ανθρώπων προβλέψιμα , προλήψιμα με απλά μέτρα ( πααραδείγματα αλλων χωρών) Εξοικονόμηση πολλών χρηματωνν που θα επανεπενδυθούν στην υγεία….