Πολιτικές περιορισμού του διεθνούς εμπορίου

Παρουσίαση με θέμα: "Πολιτικές περιορισμού του διεθνούς εμπορίου"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Πολιτικές περιορισμού του διεθνούς εμπορίου
Χρήστος Παπάζογλου

2 Εισαγωγή Παρά τα οφέλη από το διεθνές εμπόριο όλες οι χώρες έχουν κατά καιρούς επιβάλει ή συνεχίζουν να επιβάλουν περιορισμούς και να «νοθεύουν» την ελεύθερη διεξαγωγή του διεθνούς εμπορίου. Οι δασμοί αποτελούν την πιο σημαντική μορφή περιορισμού στο διεθνές εμπόριο. Εναλλακτικές μορφές: ποσοτικοί περιορισμοί, οι εθελοντικοί περιορισμοί στις εξαγωγές, οι επιδοτήσεις των εξαγωγών κ.α.

3 Δασμοί 1 Υπάρχουν πολλοί λόγοι που μια χώρα επιθυμεί την επιβολή δασμών: Καθιστούν τα εισαγόμενα προϊόντα πιο ακριβά και επομένως περιορίζεται η εγχώρια κατανάλωση Αυξάνονται τα έσοδα του κράτους Συμβάλουν στον περιορισμό του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου. Επιχειρείται η προστασίας της εγχώριας βιομηχανίας από τον διεθνή ανταγωνισμό. Δύο βασικά είδη δασμών: Κατ’ αξία δασμός (ad valorem) προκαθορισμένος δασμός (specific tariff).

4 Δασμοί 2: Το πλεόνασμα του καταναλωτή και του παραγωγού
Το πλεόνασμα του καταναλωτή αναφέρεται στη διαφορά μεταξύ του ποσού που οι καταναλωτές είναι διατεθειμένοι να καταβάλουν για την κατανάλωση ενός προϊόντος και εκείνου που τελικά πληρώνουν στην αγορά. Είναι το καθαρό όφελος που απολαμβάνουν από την κατανάλωσή του. Το πλεόνασμα του παραγωγού αναφέρεται στα έσοδα του παραγωγού πέραν του ελάχιστου εσόδου που απαιτείται, ώστε η παραγωγική μονάδα να παραμένει σε λειτουργία. Αναφέρεται στη βραχυχρόνια περίοδο και αφορά την κάλυψη του μεταβλητού κόστους. Οι δύο έννοιες εξηγούνται με βάση το παρακάτω Διάγραμμα.

5

6 Η επίδραση του δασμού: Προσέγγιση μερικής ισορροπίας

7 Η επίδραση του δασμού 1 Με βάση το Διάγραμμα, λόγω του δασμού, το πλεόνασμα του καταναλωτή μειώνεται κατά το εμβαδόν του τραπεζίου PX0ΖΔPX1 = α + β + γ + δ. Η περιοχή α μεταφέρεται στον παραγωγό: Είναι το αναδιανεμητικό αποτέλεσμα του δασμού. Η περιοχή γ μεταφέρεται στο κράτος: Είναι το εισοδηματικό αποτέλεσμα του δασμού. Τα δύο τρίγωνα μαζί (β + δ) αποτελούν την καθαρή απώλεια ευημερίας. (το β είναι το αρνητικό αποτέλεσμα παραγωγής του δασμού και δ το αρνητικό αποτέλεσμα κατανάλωσης).

8 Η επίδραση του δασμού 2 ΟΙ δασμοί οδηγούν σε μεγαλύτερη εγχώρια παραγωγή, μειώνουν την εγχώρια κατανάλωση καθώς και το ύψος των εισαγωγών Η επιβολή του δασμού περιορίζει τα οφέλη απ’ το διεθνές εμπόριο δεδομένου, ότι περιορίζει την εξειδίκευση της παραγωγής στα προϊόντα στα οποία μια χώρα διαθέτει συγκριτικό πλεονέκτημα. Οι δασμοί και ο περιορισμός του διεθνούς εμπορίου που προκύπτει έχουν ως συνέπεια τη μη ορθολογική χρήση των παραγωγικών πόρων μιας οικονομίας.

9 Ο πραγματικός δασμός Ονομαστικός δασμός επιβάλλεται ως ποσοστό επί της τελικής τιμής. Ο πραγματικός δασμός υπολογίζεται ως ποσοστό επί της εγχώριας προστιθέμενης αξίας. Ενδιαφέρει τους παραγωγούς δεδομένου, ότι αντανακλά το βαθμό της πραγματικής προστασίας που απολαμβάνουν έναντι των ανταγωνιστών τους από το εξωτερικό. Ένα απλό αριθμητικό παράδειγμα βοηθά στην κατανόηση του πραγματικού δασμού.

10 Ο πραγματικός δασμός: Αριθμητικό παράδειγμα
Δεδομένα χωρίς δασμό: Τιμή προϊόντος, P = 50. Τιμή πρώτων υλών, Pπυ = 20. Προστιθέμενη Αξία, V = P - Pπυ = 50 – 20 = 30. Δεδομένα με ονομαστικό δασμό 30% επί της τιμής:Τιμή προϊόντος P* = 65 Τιμή πρώτων υλών, Pπυ = 20 Προστιθέμενη Αξία μετά το δασμό, V* = P* - Pπυ = 65 – 20 = 45. Ο πραγματικός δασμός είναι:

11 Ο άριστος δασμός: Η περίπτωση της μεγάλης χώρας
Η επιβολή δασμού από μια μεγάλη οικονομία οδηγεί σε βελτίωση των όρων εμπορίου διεθνώς της χώρας αυτής. Επομένως μπορεί να οδηγήσει στη βελτίωση της κοινωνικής ευημερίας. Η επίδραση του δασμού στην περίπτωση της μεγάλης οικονομίας αναλύεται στο παρακάτω Διάγραμμα. Η υπόθεση της μεγάλης χώρας σημαίνει ότι η παγκόσμια καμπύλη προσφοράς έχει θετική κλίση

12

13 Άριστος δασμός 2 Και εδώ η επιβολή του δασμού μειώνει το πλεόνασμα του καταναλωτή κατά PX0ΗΔPX1 = α + β + γ + δ. Οι περιοχές α, β, γ και δ έχουν την ίδια ερμηνεία με την προηγούμενη ανάλυση. Η καθαρή απώλεια είναι πάλι το άθροισμα β + δ. Μόνο που τώρα τα έσοδα του κράτους είναι γ + ε. Το ε αποτελεί την επιβάρυνση των ξένων παραγωγών που γίνεται δημόσιο έσοδο λόγω της μείωσης της τιμής του προϊόντος διεθνώς. Αυτό είναι το αποτέλεσμα των όρων εμπορίου από το δασμό. Αν ε > (β + δ) → αύξηση επιπέδου ευημερίας Αν ε < (β + δ) → μείωση επιπέδου ευημερίας

14 Άριστος δασμός 3 Αυτό είναι το αποτέλεσμα των όρων εμπορίου από το δασμό. Αν ε > (β + δ) → αύξηση επιπέδου ευημερίας Αν ε < (β + δ) → μείωση επιπέδου ευημερίας Το ύψος του δασμού που μεγιστοποιεί το καθαρό όφελος για τη μεγάλη χώρα, δηλαδή τη διαφορά ε – (β +δ), αποτελεί τον άριστο δασμό. Ο άριστος δασμός υποθέτει ότι οι χώρες που υπόκεινται μείωση της ευημερίας τους, μέσω του αποτελέσματος των όρων εμπορίου του δασμού, δεν αντιδρούν.

15 Άλλες μορφές εμπορικής προστασίας: Ποσοτικοί περιορισμοί επί των εισαγομένων
Άμεσος περιορισμός επί της ποσότητας του προϊόντος που εισάγεται. Χρησιμοποιούνται για την προστασία της εγχώριας βιομηχανίας ή/και της εγχώριας αγροτικής παραγωγής, καθώς και για αντιμετώπιση προβλημάτων στο ισοζύγιο πληρωμών μιας χώρας. Όπως δείχνει το παρακάτω Διάγραμμα, η επίδραση της επιβολής περιορισμού στην εισαγόμενη ποσότητα ενός προϊόντος δεν διαφέρει σημαντικά από αυτή του δασμού.

16

17 Ποσοτικοί περιορισμοί 2
Το εμβαδόν της περιοχής α+β+γ+δ αντιπροσωπεύει την απώλεια του πλεονάσματος του καταναλωτή λόγω του ποσοτικού περιορισμού και δεν διαφέρει από την περίπτωση της επιβολής δασμού. Οι βασικές εξηγήσεις για τις 4 περιοχές είναι ίδιες. Μόνο για την περιοχή γ μπορεί να προκύψει διαφορά. Το γ είναι οι πρόσοδοι, δηλαδή τα κέρδη, που αποκομίζουν οι κάτοχοι των αδειών εισαγωγής του αγαθού. Το θέμα είναι ότι, ανάλογα την περίπτωση, οι φορείς που καρπούνται τις προσόδους μπορεί να διαφέρουν. Στην περίπτωση του δασμού, μία αύξηση της ζήτησης θα οδηγήσει σε υψηλότερη κατανάλωση, η οποία καλύπτεται από εισαγωγές, ενώ η τιμή και η εγχώρια παραγωγή δεν μεταβάλλονται. Στην περίπτωση του ποσοτικού περιορισμού, η αύξηση της ζήτησης θα οδηγήσει σε υψηλότερη τιμή και μεγαλύτερη εγχώρια παραγωγή. Η εισαγόμενη ποσότητα παραμένει η ίδια.

18 Εθελοντικοί περιορισμοί εξαγωγών (ΕΠΕ)
Οι εθελοντικοί περιορισμοί εξαγωγών αναφέρονται στις περιπτώσεις, που η χώρα που εισάγει ένα συγκεκριμένο προϊόν πείθει ή επιβάλει στη χώρα που το εξάγει να δεχθεί «εθελοντικό» περιορισμό επί της εξαγόμενης ποσότητας. Εφόσον η επιβολή ΕΠΕ έχει επιτυχία, οι οικονομικές τους συνέπειες είναι ισοδύναμες με εκείνες των ποσοτικών περιορισμών, εκτός του γεγονότος ότι ο ξένος εξαγωγέας έχει την ευθύνη της διαχείρισης, ενώ παράλληλα καρπώνεται και τα κέρδη που προκύπτουν από τις υψηλότερες τιμές.

19 Διεθνή καρτέλ Ένα διεθνές καρτέλ σχηματίζεται, όταν οι χώρες - παραγωγοί και εξαγωγείς ενός συγκεκριμένου προϊόντος προχωρήσουν στην δημιουργία ενός διεθνή οργανισμού με στόχο την μονοπωλιακή εκμετάλλευση του προϊόντος και τη μεγιστοποίηση των συνολικών κερδών. Κλασικό παράδειγμα διεθνούς καρτέλ είναι ο ΟΠΕΚ Τέλος, σε πολλές περιπτώσεις η ικανότητα ενός (διεθνούς) καρτέλ να περιορίσει την παραγωγή και να αυξήσει τη τιμή του προϊόντος, υπονομεύεται από την εγγενή ροπή των μελών να αυξήσουν τα κέρδη τους (δεδομένου ότι τα κέρδη του καρτέλ δεν μεγιστοποιούνται σε επίπεδο εταιρίας ή χώρας),

20 Ντάμπινγκ (Dumping) Εμπόδια στο διεθνές εμπόριο μπορεί να προκληθούν ως αντίδοτο για την αντιμετώπιση τυχόν πρακτικών ντάμπινγκ. Το ντάμπινγκ αποτελεί πρακτική διαφοροποίησης τιμών (price discrimination) σε διεθνές επίπεδο. Αυτό προκύπτει όταν μία χώρα εξάγει ένα προϊόν σε τιμή κάτω του κόστους ή τουλάχιστον σε τιμή χαμηλότερη από την αντίστοιχη τιμή στο εσωτερικό της χώρας. Το ντάμπινγκ μπορεί να έχει μόνιμο – προσωρινό ή σποραδικό χαρακτήρα. Στην περίπτωση του προσωρινού, κυρίως, ντάμπινγκ, η επιβολή περιορισμών στο ελεύθερο εμπόριο λειτουργούν ως αντίδοτο με σκοπό την προστασία των εγχώριων παραγωγών από παράνομες πρακτικές επιχειρήσεων του εξωτερικού. Οι περιορισμοί αυτοί συνήθως παίρνουν τη μορφή αντι-ντάμπινγκ δασμών για να καλυφθεί η διαφορά στις τιμές.

21 Επιδοτήσεις εξαγωγών Οι επιδοτήσεις εξαγωγών περιλαμβάνουν άμεσες πληρωμές ή φοροαπαλλαγές προς του εξαγωγείς ή τους δυνητικούς εξαγωγείς μιας χώρας. Επίσης, μπορεί να λάβουν τη μορφή χαμηλότοκων δανείων προς τους ξένους αγοραστές. Στόχος είναι η αύξηση των εξαγωγών της χώρας και ως πρακτική μπορεί να θεωρηθούν μία μορφή ντάμπινγκ.

22 Η πολιτική οικονομία του προστατευτισμού
Επιχειρήματα υπέρ του προστατευτισμού: Η ανάγκη προστασίας του εγχώριου εργατικού δυναμικού από φθηνή ξένη εργασία. το επιχείρημα του «επιστημονικού» δασμού Επιχειρήματα υπέρ (α) μείωσης της εγχώριας ανεργίας, και (β) περιορισμού του ελλείμματος στο ισοζύγιο πληρωμών. Η ανάγκη προστασίας της «νηπιακής» επιχείρησης. Το πιο ορθό, σε οικονομικούς όρους, επιχείρημα υπέρ της επιβολής δασμών συνδέεται με την επιβολή του άριστου δασμού στη περίπτωση της μεγάλης οικονομίας. Αυτό θα προκαλέσει, όμως, την αντίδραση των εμπορικών εταίρων. Η επιβολή δασμολογικής προστασίας τις περισσότερες φορές είναι πολιτικά ευκολότερη από την κατάργησή της.

23 Το θεσμικό πλαίσιο: Η GATT

24 Οι σημαντικότερες διατάξεις της GATT
Η ρήτρα του Μάλλον Ευνοούμενου Κράτους Η αρχή της εθνικής μεταχείρισης Πρόβλεψη πως τα κράτη θα υποχρεούνται στην πραγματοποίηση των δεσμεύσεων τους για δασμολογικές μειώσεις. Επιτρέπεται η λήψη προστατευτικών μέτρων, όπως π.χ. μέτρα προστασίας ενάντια στο ντάμπινγκ. προβλέπεται διαδικασία επίλυσης διαφορών. αδιαμφισβήτητη, η επιτυχία της GATT στην προώθηση της απελευθέρωσης του παγκοσμίου εμπορίου έως το γύρο της Ουρουγουάης.

25 Δημιουργία του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ)
Ο ΠΟΕ, αντίθετα με την GATT αποτελεί διεθνή οργανισμό. Η κύρια αποστολή του ΠΟΕ, είναι καταρχήν η διευκόλυνση της εφαρμογής, της διαχείρισης και της λειτουργίας των νομικών κειμένων του Γύρου της Ουρουγουάης και κάθε νέας συμφωνίας που θα αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης στο μέλλον. Οι αποφάσεις του, λαμβάνονται με ομοφωνία, αλλά στην περίπτωση που αυτή δεν είναι δυνατόν να επιτευχθεί, στον μηχανισμό λήψης αποφάσεων του ΠΟΕ, η συναίνεση είναι ο κεντρικός άξονας, και ισχύει η αρχή της πλειοψηφίας. Κάθε χώρα έχει μια ψήφο.

26 Ο γύρος της Ντόχα Σκοπός του γύρου ήταν να γίνουν οι εμπορικοί κανόνες πιο δίκαιοι για τις αναπτυσσόμενες χώρες. Ο γύρος της Ντόχα υποτίθεται ότι έπρεπε να είχε ολοκληρωθεί στο τέλος του Μετά, όμως, από επτά χρόνια διαπραγματεύσεων ο γύρος οδηγήθηκε σε αποτυχία τον Ιούλιο του Βασική αιτία της αποτυχίας ήταν η διάσταση απόψεων μεταξύ βιομηχανικών και αναπτυσσόμενων χωρών σε δύο βασικά ζητήματα. Στις αγροτικές επιδοτήσεις, όπου οι βιομηχανικές χώρες δεν έδειξαν διάθεση υποχώρησης και στα τέσσερα θέματα της Σιγκαπούρης, για τα οποία οι αναπτυσσόμενες χώρες δεν επιθυμούσαν την έναρξη διαπραγματεύσεων.

27 Θεσμικό πλαίσιο: Συμπεράσματα
Παρά τα όποια συστημικά ελλείμματα, τις εγγενείς αδυναμίες και τα επιμέρους προβλήματα, δεν υπάρχει βιώσιμη εναλλακτική του συστήματος της πολυμερούς συνεργασίας, όπως αυτό που εκφράζεται από τον ΠΟΕ. Μία ενδεχόμενη κατάρρευση του συστήματος της πολυμερούς εμπορικής συνεργασίας, θα είχε ως πιθανή συνέπεια τη διάσπαση της παγκόσμιας οικονομίας σε ανταγωνιστικά μπλοκ, τη διάδοση του διμερισμού σε βάρος των μικρών οικονομιών, την αύξηση συνολικά του προστατευτισμού, την επιβράδυνση της παγκόσμιας ανάπτυξης λόγω της σμίκρυνσης των αγορών, τη μείωση του ανταγωνισμού και γενικότερα την ενδυνάμωση της αστάθειας και των αβεβαιοτήτων στις διεθνείς οικονομικές σχέσεις. Η διαφύλαξη του κεκτημένου και η αναζωογόνηση του ΠΟΕ απαιτεί, μεταξύ άλλων, αμοιβαίες υποχωρήσεις. Επιπρόσθετα, απαιτείται η ανάληψη πραγματικής ηγεσίας από τις ΗΠΑ και την ΕΕ.