Διδάσκοντας στρατηγικές παραγωγής γραπτού λόγου

Παρουσίαση με θέμα: "Διδάσκοντας στρατηγικές παραγωγής γραπτού λόγου"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Διδάσκοντας στρατηγικές παραγωγής γραπτού λόγου
Οικοδομώντας πάνω στη στρατηγική της θεματικής οργάνωσης Μαρία Γαλανοπούλου Φιλόλογος Pierce

2 Να περιγράψεις τη διαδρομή κατά τη διάρκεια του ταξιδιού σου με το πλοίο, το αυτοκίνητο, το τρένο ή το αεροπλάνο (μαθητικό κείμενο) Πέρυσι το Πάσχα αποφασίσαμε με την οικογένειά μου να κάνουμε ένα ταξίδι στη Μαδρίτη. Το συζητάγαμε πολύ καιρό, ώσπου ο πατέρας μου μας ανακοίνωσε ένα βράδυ ότι τον άλλο μήνα θα κάναμε αυτό το ταξίδι. Εγώ ήμουνα πολύ χαρούμενος γι’ αυτό το ταξίδι. Όλο αυτό σκεφτόμουνα. Δεν μπορούσα να συγκεντρωθώ να κάνω τα μαθήματά μου. Μόνο με τον αθλητισμό τα πήγαινα καλά. Μετά από ένα μήνα έφτασε η ώρα για το ταξίδι μας. Μπήκαμε σε ένα ταξί και πήγαμε στο αεροδρόμιο. Μας έλεγξαν τα διαβατήρια και περιμέναμε στο σαλόνι. Μετά από μία ώρα μπήκαμε στο αεροπλάνο. Τότε κατάλαβα ότι πεινούσα. Ήταν όμως ώρα να φύγουμε. Το αεροπλάνο απογειώθηκε και εγώ έκλεισα τα μάτια μου και κοιμήθηκα. Όταν τα άνοιξα, είδα μπροστά μου τη μητέρα μου που μου φώναζε να κατεβούμε από το αεροπλάνο. Είχαμε φτάσει στη Μαδρίτη. Το ταξίδι αυτό θα μου μείνει αξέχαστο! Ήταν το καλύτερο γεγονός της ζωής μου!

3 Μοντέλο διδασκαλίας στρατηγικών (Oxford, 1990)

4 Επιλογή στρατηγικής για τη διδασκαλία: Θεματική οργάνωση
Επιλογή στρατηγικής για τη διδασκαλία: Θεματική οργάνωση (πρόσωπο) Ποιος; (χώρος) Πού; (χρόνος) Πότε; (δράση) Τι; (τρόπος, αιτία) Πώς; Γιατί;

5 Σύνθετη θεματική οργάνωση
πού πότε ποιος ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; τι ; γιατί πώς ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ;

6 Το αντικείμενο της διδασκαλίας: η περιγραφή της κίνησης
Το αντικείμενο της διδασκαλίας: η περιγραφή της κίνησης Διδακτική ενότητα: 3η , «Ταξίδι στον κόσμο της φύσης», σελ. 39 σχολικού εγχειριδίου «Νεοελληνική Γλώσσα Α΄ Γυμνασίου», Ο.Ε.Δ.Β. Γνωριμία με είδη κειμένων: α) περιγραφικά β) αφηγηματικά γ) κείμενα στα οποία υπάρχουν επιχειρήματα δ) πολυτροπικά κείμενα Σκοπός της διδασκαλίας: Η συγγραφή μεθοδευμένου, οριοθετημένου σε έκταση και αποτελεσματικού κειμένου από τους μαθητές (στην τάξη) στο τέλος της διαδικασίας της διδασκαλίας.

7 Προτεινόμενα κείμενα για τη διδασκαλία
κείμενο 1ο : Κατίνα Παπά, Η εκδρομή του Δημητρού (απόσπασμα από το διήγημα) κείμενο 2ο : [Ας γνωρίσουμε τη Σαλαμίνα], περ. «Γεωτρόπιο», εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 2003 (διασκευή), εν. 3η σχολικού βιβλίου Νεοελληνική Γλώσσα Α΄ Γυμνασίου, Ο.Ε.Δ.Β., σελ. 40 κείμενο 3ο : Γεώργιος Θεοτοκάς, [Το Άγιον Όρος], Ταξίδια στη Μέση Ανατολή και το Άγιον Όρος, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1995, Νεοελληνική Γλώσσα Α΄ Γυμνασίου, Τετράδιο Εργασιών, σελ. 24 Ντίνου Δημόπουλου, Τα δελφινάκια του Αμβρακικού, εκδ. Καστανιώτη Άγγελου Σικελιανού, Τρεχαντήρα

8 Κατίνα Παπά, Η εκδρομή του Δημητρού
Σε λίγο άνοιξε διάπλατη η βαριά ξύλινη πόρτα και το μεγάλο αυτοκίνητο που θα τους έπαιρνε. Την ίδια ώρα παρουσιάστηκε κι ο δάσκαλος και παράγγειλε ν’ ανεβούν. Τα παιδιά ξεχύθηκαν όλα μαζί και με φωνές και γέλια πνιχτά στριμώχτηκαν, όπως μπορούσαν μέσα στ’ αυτοκίνητο. Ο δάσκαλος πήδησε τελευταίος κοντά στον οδηγό και το αυτοκίνητο Στην αρχή σιγά κι ύστερα με ταχύτητα. Ένα πυκνό σύννεφο σκόνης σηκώθηκε από το δρόμο και σκέπασε τ’ αυτοκίνητο που ολοταχώς απάνω στο μακρύ ίσιο δρόμο όσο που . γαλάζιο: πρόσωπα μωβ : χώρος πορτοκαλί : χρόνος πράσινο : δράση, κίνηση κόκκινο : τρόπος φάνηκε ξεκίνησε. έφευγε xάθηκε .

9 [Ας γνωρίσουμε τη Σαλαμίνα]
Στα νεότερα χρόνια η Σαλαμίνα είναι τόπος παραθερισμού μεγάλου αριθμού κατοίκων της ευρύτερης περιοχής του Πειραιά. Σελήνια, Κακή Βίγλα, Περάνι, Περιστέρια, όλα τοποθετημένα στις αποτελούν παραθεριστικούς οικισμούς με μια περίεργη αισθητική. Χαμηλοί λόφοι περιβάλλουν με στοργή ένα τοπίο που δέχτηκε την αυτοσχεδιαστική αρχιτεκτονική παρέμβαση των κατοίκων του. «Χειροποίητα» μικρά σπιτάκια ξεπροβάλλουν άναρχα κτισμένα, εξυπηρετώντας εγωιστικά τις ανάγκες των ενοίκων τους. Απομακρυσμένα το ένα από το άλλο, λες κι επιθυμούν να τραβήξουν την προσοχή του περαστικού, που αναγκαστικά κοντοστέκεται για να σχολιάσει τη συνύπαρξη – σε αρκετά σπίτια – της ελληνικής σημαίας με τη σημαία του Ολυμπιακού! Οι παραλίες, γραφικές, συνομιλούν αδιάκοπα με τις μελαγχολικές σιλουέτες των αγκυροβολημένων καραβιών στο βάθος. Τα καράβια χάνονται απ’ το οπτικό πεδίο όσο κατεβαίνουμε νοτιότερα. Πινακίδες λίγες έως ανύπαρκτες προτρέπουν τον περιηγητή να εμπιστευτεί το ένστικτό του, ακολουθώντας που τον φέρνουν αντιμέτωπο με παλιές γνώριμες κι ωστόσο ξεχασμένες αγγελίες: «Ντομάτα ντόπια, κόβετε μόνοι σας», και πιο κάτω «Πουλάμε κουνέλι ζωντανό, το παίρνετε αμέσως, εδώ». του νησιού ανταμείβει και τον πιο απαιτητικό. Το τοπίο γίνεται ξαφνικά άγριο με έντονη και πυκνή βλάστηση. Πλούσιος πευκώνας ξεδιπλώνεται δεξιά κι αριστερά του ασφαλτοστρωμένου δρόμου με αναζωογονητικές μυρωδιές, μελίσσια και τιτιβίσματα. Ο φιδίσιος δρόμος της καθόδου, που οδηγεί στους νότιους παραλιακούς οικισμούς, Κολώνες, Αγ. Δημήτριος, Σατερλί, Κανάκια, συμμετέχει στο κρυφτό που παίζουν οι αχτίδες του ήλιου με τις φυλλωσιές των δέντρων, αφήνοντας μικρά αναπάντεχα ξέφωτα, αγνάντι στο γαλάζιο του ουρανού και της θάλασσας. Οι ήσυχες κυματόβρεχτες ταβερνούλες στις βοτσαλωτές παραλίες προσκαλούν τον κολυμβητή να γευτεί το ψητό χταποδάκι και τα κάθε λογής όστρακα συνοδεία ούζου. Πολύβουοι, ειδικά το καλοκαίρι, οι παραθεριστικοί οικισμοί, με το σχεδόν ελληνικό τουρισμό, με τα παιδιά να παίζουν στους χωματόδρομους, και τους μεγαλύτερους να εκκλησιάζονται τα απογεύματα ή να συζητούν σε πηγαδάκια, δημιουργούν έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα, κράμα νησιού και χωριού. (περ. «Γεωτρόπιο», εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 2003, διασκευή) ανατολικές ακτές, διαδρομές Η νότια πλευρά

10 Με ποιον τρόπο οργανώνεται η περιγραφή; Συμπληρώστε τον πίνακα που ακολουθεί.
γενική διαπίστωση λεπτομέρειες ιδιαίτερο γνώρισμα

11 Ποιος χώρος περιγράφεται στο κείμενο; Ποια σημεία του χώρου ειδικότερα επιλέγει ο συγγραφέας να περιγράψει; Να συμπληρώσετε τον πίνακα που ακολουθεί. Σαλαμίνα ανατολικές ακτές νότια πλευρά διαδρομές αφετηρία τέρμα μέσον

12 Με ποιες επιμέρους πληροφορίες περιγράφονται οι ανατολικές ακτές της Σαλαμίνας; Να συμπληρώσετε τις πληροφορίες στον παρακάτω πίνακα. ανατολικές ακτές λόφοι σπιτάκια παραλίες καράβια

13 Με ποιες λεπτομέρειες περιγράφεται η νότια πλευρά του νησιού; Να συμπληρώσετε τις λεπτομέρειες στον παρακάτω πίνακα. νότια πλευρά πευκώνας δρόμος καθόδου παραλιακοί οικισμοί ταβερνούλες παραλίες

14 Ποια άλλη πορεία θα μπορούσε να ακολουθηθεί στην περιγραφή της Σαλαμίνας;

15 Με ποιες λεπτομέρειες περιγράφεται ο πευκώνας στη νότια πλευρά του νησιού; Συμπληρώστε τον πίνακα που ακολουθεί. πευκώνας δεξιά κι αριστερά του δρόμου αναζωογονητικές μυρωδιές οπτική εικόνα οσφρητική εικόνα μελίσσια τιτιβίσματα ακουστική εικόνα οπτική, ακουστική, κινητική εικόνα

16 Πληροφορίες του κειμένου Συμπληρώστε λεπτομέρειες
Άσκηση: Να εμπλουτίσετε τις λεπτομέρειες με τις οποίες περιγράφονται οι ταβερνούλες στη νότια πλευρά της Σαλαμίνας με άλλες δικές σας, ώστε να προκύπτει μία εικόνα πιο ολοκληρωμένη, παρακολουθώντας και συμπληρώνοντας τον πίνακα που ακολουθεί. Πληροφορίες του κειμένου Συμπληρώστε λεπτομέρειες στη δεξιά στήλη Δημιουργήστε εικόνες κυματόβρεχτες στις βοτσαλωτές παραλίες Πώς είναι ο χώρος στις ταβέρνες και γύρω από αυτές; ψητό χταποδάκι όστρακα ούζο Τι μπορεί κανείς ακόμα να φάει και να πιει στις ταβέρνες;

17 Άσκηση: Οι παραλίες στις ανατολικές ακτές της Σαλαμίνας χαρακτηρίζονται «γραφικές». Να αποδώσετε την εικόνα τους χρησιμοποιώντας όσες περισσότερες αισθήσεις μπορείτε, συμπληρώνοντας τον πίνακα που ακολουθεί. γραφικές παραλίες οπτική εικόνα κινητική εικόνα ακουστική εικόνα γευστική εικόνα απτική εικόνα οσφρητική εικόνα

18 Ακολουθήστε τις οδηγίες του παρακάτω πίνακα, για να απαντήσετε:
Άσκηση: Ο συγγραφέας του κειμένου περιέγραψε με περισσότερες λεπτομέρειες την ανατολική και τη νότια πλευρά της Σαλαμίνας. Αντίθετα, η διαδρομή από τις ανατολικές ακτές προς τη νότια πλευρά παρουσιάστηκε πιο συνοπτικά. Μπορείτε να αξιοποιήσετε την αγγελία που συναντά ο συγγραφέας στη διαδρομή «Ντομάτα ντόπια, κόβετε μόνοι σας» και να παρουσιάσετε την εικόνα ολοκληρωμένη; Ακολουθήστε τις οδηγίες του παρακάτω πίνακα, για να απαντήσετε: Προς ποια κατεύθυνση δείχνει η πινακίδα; 2. Σε ποια απόσταση από το δρόμο βρίσκεται το σημείο όπου οδηγεί η πινακίδα; 3. Τι υπάρχει εκεί; 4. Δώστε λεπτομέρειες όσων βρίσκονται εκεί: α) Πώς είναι η φύση; β) Πώς είναι τα κτίσματα; γ) Ποια πρόσωπα βρίσκονται εκεί; δ) Τι κάνουν;

19 Γεώργιος Θεοτοκάς, [Το Άγιον Όρος]
Περάσαμε τις απόκρημνες άκρες του Άθω και ακολουθήσαμε γιαλό γιαλό τη νοτιοδυτική του ακτή. Σε λίγο το τοπίο άρχισε πάλι να ημερώνει κάπως. Είδαμε απ’ έξω το αμφιθεατρικό χωριό της σκήτης της Αγίας Άννας, ύστερα τη Νέα Σκήτη και τραβήξαμε για τη μονή Διονυσίου. Είναι ένα αρχιτεκτονικό σύμπλεγμα που καταπλήσσει μόλις το αντικρίζεις. Πρέπει να φανταστεί κανείς έναν πελώριο βράχο, στημένο στο κύμα, σαν πολλούς άλλους που είδαμε σ’ αυτή την περιήγηση. Στην κορυφή του ορθώνεται ένα θεόρατο φρούριο και απάνω από το φρούριο βρίσκονται χτισμένα τα πατώματα των κελιών. Τούτα σχηματίζουν εξώστες στηριγμένους σε δοκάρια και κρεμασμένους απάνω από τη θάλασσα, σε μεγάλο ύψος. Ακόμα πιο ψηλά ξεπετιέται από τα κτίσματα ο πύργος με τις πολεμίστρες. Από κάτω κοιταγμένο το σύνολο έχει έναν αέρα παραμυθένιο, έτσι καθώς τεντώνεται απέναντι στο ανοιχτό πέλαγος, στο στόμιο μιας ρεματιάς που σκίζει πίσω του το βουνό. Αξίζει να σημειώσω εδώ το ωραίο ποιητικό όνομα της ρεματιάς αυτής: Αεροπόταμος. Αποβιβαστήκαμε στο λιμανάκι της μονής, ίσια κάτω από τη μεγάλη της μορφή, κι ανεβήκαμε ως την πύλη της από ένα γυριστό πλακόστρωτο μονοπάτι. Για τον ξένο είναι λαβύρινθος σωστός. Χάνεται κανείς εύκολα σε σκάλες ατέλειωτες και σε μυστηριώδεις, έρημους διαδρόμους, όπου αναπάντεχα συναντά μικρά παρεκκλήσια, ιστορημένα με τοιχογραφίες του 16ου και 17ου αιώνα.

20 Άσκηση: Να μελετήσετε το κείμενο του Γεώργιου Θεοτοκά [Το Άγιον Όρος], Νεοελληνική Γλώσσα Α΄ Γυμνασίου, Τετράδιο Εργασιών, Ο.Ε.Δ.Β., σελίδα 24. Πώς οργανώνει ο συγγραφέας την περιγραφή του; Θα δώσετε την τελική σας απάντηση, αφού προηγουμένως απαντήσετε με τη σειρά στα ερωτήματα που ακολουθούν. Για να απαντηθεί σωστά το ερώτημα και να τεκμηριωθεί επαρκώς, θα πρέπει να γίνουν κάποια βήματα. Σας καθοδηγούν οι ερωτήσεις που ακολουθούν: Ποιες λέξεις / φράσεις του κειμένου δηλώνουν τη θέση στην οποία βρίσκεται ο συγγραφέας - παρατηρητής; Ο συγγραφέας στέκει ακίνητος και περιγράφει ή κινείται στο χώρο; Δώστε έναν πλαγιότιτλο για κάθε παράγραφο του κειμένου. Με βάση το θέμα κάθε παραγράφου παρατηρήστε πώς οργανώνει ο συγγραφέας την περιγραφή του.

21 Παραγωγή γραπτού λόγου (στην τάξη)
«Το πλοίο μπαίνει στο λιμάνι»

22 Καθοδήγηση των μαθητών στο σχεδιασμό του κειμένου τους
1. Ορίστε τρία σημεία στη διαδρομή του πλοίου κατά την είσοδό του στο λιμάνι. Ακολουθήστε τις οδηγίες. Τέρμα της περιγραφής Μέσον της διαδρομής Αφετηρία της περιγραφής ; ; ;

23 2. Γράψτε τις απαραίτητες λεπτομέρειες για κάθε σημείο της περιγραφής
2. Γράψτε τις απαραίτητες λεπτομέρειες για κάθε σημείο της περιγραφής. Να θυμάστε την απόσταση που σας χωρίζει από το πλοίο σε κάθε σημείο. Τέρμα Μέσον Αφετηρία ; ; ; ; ; ; ; ;

24 Χρησιμοποιήστε τις αισθήσεις σας, για να αποδώσετε την εικόνα σας (σύνθετη εικόνα)
Τέρμα της περιγραφής Κινητική εικόνα Οσφρητική εικόνα Οπτική εικόνα Ακουστική εικόνα

25 Αριθμήστε τις πληροφορίες σας ορίζοντας με αυτόν τον τρόπο τη λογική σειρά με την οποία θα τις παρουσιάσετε στο κείμενό σας. προηγούνται οι μακρινές εικόνες ακολουθούν οι ενδιάμεσες τελευταίες οι πιο κοντινές Παρουσιάστε μαζί τις λεπτομέρειες που αφορούν στην εικόνα του πλοίου. Παρουσιάστε μαζί τις λεπτομέρειες που αφορούν στα πρόσωπα Παρουσιάστε μαζί τις λεπτομέρειες που περιγράφουν την κίνηση στην προκυμαία.

26 Αξιολόγηση Διόρθωση των κειμένων από το διδάσκοντα Διόρθωση στην τάξη

27 Αισθητοποίηση της απόστασης και μέσω του αριθμού των λεπτομερειών
Πίνακας ζητουμένων Επιλογή τριών σημείων: Έξω από το λιμάνι /στην είσοδο του κόλπου/στο ακρωτήριο (μακριά) Στο φάρο/ 200 μέτρα από την προκυμαία (ενδιάμεσο σημείο, πιο κοντά) Στην προβλήτα (πολύ κοντά) Επιλογή λεπτομερειών σε κάθε σημείο Μακριά: κουκίδα, φουγάρο, καπνός (λίγες πληροφορίες) Πιο κοντά: μέγεθος, είδος πλοίου, χρώματα, επίπεδα (πιο ακριβείς πληροφορίες) Πολύ κοντά: όγκος, όνομα, επιβάτες, θέση επιβατών, σκάλες, ράμπες, βαλίτσες, χρώματα, κίνηση (πολύ ακριβείς πληροφορίες, μεγαλύτερος ο αριθμός των λεπτομερειών) Αισθητοποίηση της απόστασης και μέσω του αριθμού των λεπτομερειών

28 Ερωτήσεις αξιολόγησης
1. Περιεχόμενο: Προσδιορίστηκε με σαφήνεια ο χώρος; Είναι φανερή η θέση του παρατηρητή και η οπτική του γωνία; Αποδόθηκε η κίνηση μέσα από την αλλαγή των σημείων του χώρου και του χρόνου; Αποδόθηκαν επιμέρους εικόνες με ακρίβεια και λεπτομέρεια; 2. Δομή/οργάνωση: Οργανώθηκαν οι πληροφορίες με σωστή σειρά; Είναι σαφής η πορεία της περιγραφής; Είναι σωστή η δομή της παραγράφου;

29 Αφετηρία της περιγραφής
Σχεδιάγραμμα μαθητή 1. Ορίστε τρία σημεία στη διαδρομή του πλοίου κατά την είσοδό του στο λιμάνι. Τέρμα της περιγραφής Μέσον της διαδρομής Αφετηρία της περιγραφής έφτασε στο λιμάνι το πλοίο πλησιάζει

30 2. Γράψτε τις απαραίτητες λεπτομέρειες για κάθε σημείο της περιγραφής
2. Γράψτε τις απαραίτητες λεπτομέρειες για κάθε σημείο της περιγραφής. Να θυμάστε την απόσταση που σας χωρίζει από το πλοίο σε κάθε σημείο. έφτασε στο λιμάνι το πλοίο πλησιάζει στην αρχή 2.άνθρωποι στο κατάστρωμα περισσότερα χαρακτηριστικά στην αρχή είναι πολύ μικρό 1.έτοιμο να αγκυροβολήσει ; 3.άγχος ; 4. οι άνθρωποι ετοιμάζουν τα πράγματά τους

31 άνθρωποι βγαίνουν και χαιρετάνε
Χρησιμοποιήστε τις αισθήσεις σας, για να αποδώσετε την εικόνα σας (σύνθετη εικόνα) Στο λιμάνι Κινητική εικόνα Οσφρητική εικόνα άνθρωποι βγαίνουν και χαιρετάνε καυσαέριο Οπτική εικόνα Ακουστική εικόνα φασαρία άγχος

32 Παράδειγμα (μαθητικό κείμενο)
Βλέποντας το πλοίο να πλησιάζει στο λιμάνι, παρακολουθούμε την ωραία αυτή διαδικασία. Βλέποντας το πλοίο από το λιμάνι παρατηρούμε πως στην αρχή είναι πάρα πολύ μικρό και δεν ξεχωρίζουμε τις λεπτομέρειές του. Σιγά σιγά όμως, καθώς έρχεται, ξεχωρίζουμε όλο και περισσότερα χαρακτηριστικά. Αργότερα, όταν είναι έτοιμο να αγκυροβολήσει, μπορούμε ξεκάθαρα να δούμε τους ανθρώπους στο κατάστρωμα αλλά και το άγχος που νιώθουν για να βγουν και να χαιρετήσουν τους δικούς τους. Πάντα τις ώρες εκείνες που οι έξοδοι ανοίγουν ο κόσμος αγχώνεται και έτσι όλοι αρχίζουν να ετοιμάζουν τα πράγματά τους όσο πιο γρήγορα μπορούν, με αποτέλεσμα να συνωστίζονται στις εξόδους. Όμως, όταν βγαίνουν, ξαφνικά ηρεμούν και πάνε με ηρεμία στις υποχρεώσεις τους. Τα ταξίδια στην ώρα αιχμής του γυρισμού μπορεί να γίνουν λίγο αγχωτικά αλλά είναι ωραία. πράσινο = χρόνος μωβ = χώρος μαύρο = λεπτομέρειες κόκκινο = ελλείψεις

33 Σχόλια Οργανώνεις σωστά την περιγραφή, αποδίδοντας την πορεία του πλοίου με αλλαγή στο χώρο, στο χρόνο και στις λεπτομέρειες. Αποδίδεις επίσης πολύ καλά την εικόνα του πλοίου, όταν βρίσκεται μακριά και πολύ κοντά. Στο ενδιάμεσο όμως σημείο της διαδρομής, ενώ δηλώνεις ότι διακρίνεις στο πλοίο περισσότερα χαρακτηριστικά, δεν αναφέρεις κάποιο ή κάποια από αυτά, ώστε να παρουσιάζεται ορισμένη εικόνα. Μία τέτοια θα μπορούσε, για παράδειγμα, να είναι: «Το πλοίο είναι κόκκινο και ξεχωρίζουν τα δύο μεγάλα λευκά φουγάρα του».

34 Άσκηση «Οι άνθρωποι (επιβάτες) συνωστίζονται στις εξόδους»: Να αποδώσετε την εικόνα ολοκληρωμένη, προσθέτοντας αναγκαίες λεπτομέρειες, όπως σας υποδεικνύεται στον πίνακα. Κινητική εικόνα Οπτική εικόνα Ακουστική εικόνα ; ; ;

35 Ντίνος Δημόπουλος, Τα δελφινάκια του Αμβρακικού
. . . Ο Πέτρος κοίταζε κατά το πέλαγο και περίμενε. Κι όταν το καράβι ξεπρόβαλλε πίσω από τον κάβο, ένιωθε την καρδιά του να χτυπάει λίγο πιο γρήγορα. Στην αρχή έβλεπε μόνο μια κουκίδα και τον καπνό. Σιγά σιγά η κουκίδα μεγάλωνε κι έπαιρνε σχήμα. Και σε λίγο η φιγούρα του βαποριού διαγραφόταν καθαρά. Η «Ναυκρατούσα»! Έλεγε τότε ο Πέτρος. Ή ο «Άρης»! Ή η «Πύλαρος»! – ανάλογα. Κι όταν άρχιζε να μαζεύεται ο κόσμος και να μεγαλώνει η κίνηση κι οι φωνές, αυτός τραβιόταν απόμερα, κάτω από τις δυο ψηλές αρμυρήθρες, να χαρεί με την ησυχία του τούτη τη μαγική ώρα. Κι έβλεπε από κει όλο εκείνο το πολύχρωμο και πολύβουο πανηγύρι. Άνθρωποι φορτωμένοι με βαλίτσες και κοφίνια απ’ όπου κρεμόντουσαν, με το κεφάλι κάτω, κότες δεμένες από τα πόδια, κατέβαιναν στην ξύλινη σκάλα που έριχνε δίπλα το πλοίο. Κι απάνω στο κατάστρωμα, ακουμπισμένοι στα κάγκελα, οι επιβάτες, που ερχόντουσαν, χαιρετούσαν τους δικούς τους στην προκυμαία, ενώ τα βίντσια δούλευαν ασταμάτητα και ξεφόρτωναν τις μαούνες που είχαν διπλαρώσει το καράβι. Κι άκουγε ο Πέτρος «Βίρα!» και «Μάινα!» και «Κράτει!» κι άλλα τέτοια σινιάλα που φώναζαν οι άνθρωποι της μαούνας στους ανθρώπους του καραβιού. Κι ύστερα από τις ίδιες πλαϊνές σκάλες του βαποριού, που είχαν μπρούντζινες ρίγες στα σκαλοπάτια και κάγκελα από χοντρό στριφτό σκοινί, κατέβαιναν όσοι έρχονταν από Πειραιά, Λευκάδα, Πρέβεζα και πήγαιναν για Άρτα, Φιλιππιάδα και Γιάννενα, με γεμάτα τα χέρια δέματα κι άσπρες κουλούρες ψωμί που μύριζαν ωραία. Και μπαίνανε στις βάρκες κοιτώντας κατά το μόλο ν’ αναγνωρίσουν το συγγενή ή το φίλο που τους περίμενε. Κι οι γυναίκες φορούσαν βαθουλωτά καπέλα και κρατούσαν δέματα και κούτες κι οι άντρες τους έδιναν τα χέρια και τις βοηθούσαν να βγουν στο μόλο. Κι ύστερα τους έβλεπε ο Πέτρος που φόρτωναν τα πράγματα στα κάρα, στις σούστες και στις νταλίκες που περίμεναν στη σειρά, ανέβαιναν κι αυτοί και ξεκινούσαν για τα κοντινά χωριά τους αφήνοντας σύννεφο τη σκόνη πίσω τους. Ντίνου Δημόπουλου, Τα δελφινάκια του Αμβρακικού, εκδ. Καστανιώτη, κεφάλαιο πρώτο, σελ. 17 – 18 (απόσπασμα)

36 Άγγελος Σικελιανός, Τρεχαντήρα
Καταμεσίς ανέμου η τρεχαντήρα, με τα πανιά της τόξα τεντωμένα, του διακιού τη στερνήν επήρε γύρα στα γαλανά βουνά τα γυμνωμένα... Κι ο αιθεροδρόμος βόγγος που ‘πλημμύρα στα ξάρτια, στα πρυμνήσια, στην αντένα -δελφίνια παρατρέχαν ολοένα- την έκρουε μες στο κύμα, ολόρτη λύρα! Δίκοπη σπάθα ξέσκιζε η καρίνα... Κι ο αφρός στην πρύμνα, χώριος σε δυο κρίνα, των σταλιών ανατίναζε το σείστρο... Σαν μ᾿ ένα «λάσκα!» -ο ήλιος μεσουράνει- στων Σαλώνων εμπήκε το λιμάνι με τον καταμεσήμερον μαΐστρο!

37 «Δε χρειάζεται να υπάρχει θάλασσα για να προχωρήσει ένα καράβι».
Οδ. Ελύτης, Εν λευκώ