Τιμές και η συναλλαγματική ισοτιμία

Παρουσίαση με θέμα: "Τιμές και η συναλλαγματική ισοτιμία"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Τιμές και η συναλλαγματική ισοτιμία
Χρήστος Παπάζογλου

2 Εισαγωγικά Η πρακτική του αρμπιτράζ να μην περιορίζεται μόνο στις χρηματοπιστωτικές αγορές, αλλά και σε άλλες αγορές, όπως για παράδειγμα στην αγορά προϊόντων. Αν, για παράδειγμα, η τιμή του χρυσού ήταν χαμηλότερη σε μία αγορά, σε σχέση με κάποια άλλη, τότε θα συνέφερε κάποιον να αγοράζει χρυσό από την φθηνή αγορά και να τον πουλάει στην ακριβή. Η πρακτική αυτή του αρμπιτράζ θα συνεχιζόταν μέχρις ότου η τιμή του χρυσού γίνει ίδια και στις δύο αγορές. Το γεγονός ότι ίδια προϊόντα θα πρέπει να πωλούνται στην ίδια τιμή διεθνώς, μπορεί να αποτελέσει ένα βασικό σύνδεσμο μεταξύ τιμών και συναλλαγματικών ισοτιμιών

3 Ο νόμος της μιας τιμής Σύμφωνα με το νόμο της μιας τιμής, το ίδιο αγαθό πρέπει να πωλείται στην ίδια τιμή ανεξαρτήτως γεωγραφικής περιοχής, εφόσον η τιμή του εκφράζεται στο ίδιο νόμισμα. Ας υποθέσουμε, για παράδειγμα, ότι μία συγκεκριμένη τηλεόραση πωλείται €500 στην Ευρώπη. Με την συναλλαγματική ισοτιμία ευρώ/δολαρίου S=0.8, ο νόμος της μιας τιμής μας λέει ότι, η τιμή της ίδιας τηλεόρασης σε δολάρια πρέπει να είναι $625 (€500/0,8) Γενικότερα, η εξίσωση των τιμών της τηλεόρασης στις δύο χώρες σημαίνει ότι,

4 Ο νόμος της μιας τιμής στην πράξη
Ισχύει, όμως, ο νόμος της μιας τιμής στην πράξη; Γενικότερα, έχουν παρατηρηθεί σημαντικές αποκλίσεις διεθνώς ακόμη και στις τιμές ιδίων προϊόντων. Χαρακτηριστικό παραμένει το παράδειγμα της τιμής του διάσημου μπιφτεκιού Big Mac. Αυτό μπορεί να οφείλεται στην ύπαρξη, αφενός διαφορετικού βαθμού ατελούς ανταγωνισμού από χώρα σε χώρα, και αφετέρου διαχωρισμένων αγορών (segmented markets) με αποτέλεσμα να μην υπάρχει η δυνατότητα αρμπιτράζ. Επίσης, περιορισμοί στο ελεύθερο εμπόριο δημιουργούν τεχνητή διαφορά στις τιμές ιδίων προϊόντων ανάμεσα σε χώρες και έτσι ο νόμος της μιας τιμής δεν ισχύει. Ο νόμος της μιας τιμής δεν ισχύει για τα μη εμπορεύσιμα προϊόντα τα οποία δεν ανταλλάσσονται διεθνώς.

5 Η Ισοδυναμία των Αγοραστικών Δυνάμεων (ΙΑΔ)
Η ΙΑΔ αποτελεί μία γενίκευση του νόμου της μιας τιμής και αφορά το γενικό επίπεδο τιμών διαφορετικών χωρών. Ειδικότερα σύμφωνα με την απόλυτη ισοδυναμία των αγοραστικών δυνάμεων η συναλλαγματική ισοτιμία και είναι ίση με το λόγο των γενικών επιπέδων τιμών των χωρών αυτών, ήτοι

6 Η Ισοδυναμία των Αγοραστικών Δυνάμεων (ΙΑΔ) 2
Εκτός από την απόλυτη ΙΑΔ υπάρχει και η σχετική ισοδυναμία των αγοραστικών δυνάμεων. Σύμφωνα με αυτή, η μεταβολή στην ισοτιμία μεταξύ των νομισμάτων δύο χωρών σε μία χρονική περίοδο είναι ανάλογη της μεταβολής των γενικών επιπέδων τιμών των χωρών αυτών κατά την ίδια χρονική περίοδο. Ήτοι

7 Η Ισοδυναμία των Αγοραστικών Δυνάμεων (ΙΑΔ) 3
Γνωρίζουμε ότι, οι ποσοστιαίες μεταβολές στο επίπεδο τιμών μιας χώρας αποτελούν το ρυθμό μεταβολής του πληθωρισμού. Επομένως, οι ποσοστιαίες μεταβολές στη συναλλαγματική ισοτιμία αντανακλούν τη διαφορά στο ρυθμό του πληθωρισμού μεταξύ της εγχώριας και της ξένης οικονομίας. Η σχετική ΙΑΔ μπορεί να ισχύει ακόμη και αν δεν ισχύει η απόλυτη ΙΑΔ. Δηλαδή, ακόμη και αν το επίπεδο της συναλλαγματικής ισοτιμίας δεν είναι ίσο με το λόγο του επιπέδου τιμών των δύο χωρών, αυτό δεν εμποδίζει τις ποσοστιαίες μεταβολές της να αντανακλούν τη διαφορά στο ρυθμό του πληθωρισμού μεταξύ των χωρών αυτών.

8 Αποκλίσεις από την ΙΑΔ Είναι η ΙΑΔ αξιόπιστος οδηγός της συμπεριφοράς της συναλλαγματικής ισοτιμίας; Μάλλον όχι. Κατ’ αρχήν, τα αντιπροσωπευτικά καλάθια αγαθών και υπηρεσιών που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή του δείκτη τιμών σε διάφορες χώρες διαφέρουν μεταξύ τους. Οι δείκτες αυτοί διαφέρουν από χώρα σε χώρα, τόσο ως προς τα προϊόντα που περιλαμβάνουν, όσο και ως προς τη σχετική βαρύτητα των προϊόντων αυτών. Πολλές φορές η ισοτιμία μπορεί να αλλάξει, λόγω της μεταβολής των σχετικών τιμών επιμέρους προϊόντων, ακόμη και αν το γενικό επίπεδο τιμών παραμείνει το ίδιο.

9 Αποκλίσεις από την ΙΑΔ 2 Η ακαμψία των τιμών βραχυπρόθεσμα αποτελεί ένα επιπλέον πρόβλημα που οδηγεί, τουλάχιστον προσωρινά, σε απόκλιση από την ΙΑΔ. Μεταβολές στην κίνηση κεφαλαίων προς ή από μια χώρα μπορούν να μεταβάλουν τη συναλλαγματική της ισοτιμία, χωρίς να προκαλούν μεταβολή στο γενικό επίπεδο τιμών. Αυτό αντανακλά το γεγονός ότι η συναλλαγματική ισοτιμία προσαρμόζεται άμεσα, ενώ οι τιμές προσαρμόζονται μεσοπρόθεσμα με πολύ πιο αργό ρυθμό. Επιπλέον, το γεγονός ότι ο γενικός δείκτης τιμών σε κάθε χώρα περιλαμβάνει και μη εμπορεύσιμα διεθνώς αγαθά, σημαίνει ότι μεταβολές στις τιμές των αγαθών αυτών επηρεάζουν το γενικό δείκτη τιμών χωρίς, όμως, να δημιουργούν προϋποθέσεις αρμπιτράζ με αποτέλεσμα να μην μεταβάλλεται η συναλλαγματική ισοτιμία.

10 Αποκλίσεις από την ΙΑΔ 3: Το αποτέλεσμα Μπαλάσσα-Σάμουελσον
Τέλος, ένα σημαντικός λόγος απόκλισης από την ΙΑΔ συνδέεται με τη διαφορά στην παραγωγικότητα εργασίας μεταξύ των εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών και των μη εμπορεύσιμων. Αυτό είναι το αποτέλεσμα Μπαλάσσα-Σάμουελσον (Balassa-Samuelson effect). Η διαφορά παραγωγικότητας της εργασίας μεταξύ εμπορεύσιμων και μη εμπορεύσιμων είναι μεγαλύτερη στις ανεπτυγμένες χώρες απ’ ότι στις αναπτυσσόμενες. Οι υψηλοί μισθοί στο κλάδο των εμπορεύσιμων στις ανεπτυγμένες χώρες σημαίνει ότι οι μισθοί και στον κλάδο των μη εμπορεύσιμων θα πρέπει να κινούνται αρκετά ψηλά, σε σύγκριση με τους αντίστοιχους μισθούς στις αναπτυσσόμενες χώρες. Εφόσον ο δείκτης τιμών που χρησιμοποιείται περιλαμβάνει και μη εμπορεύσιμα αγαθά οι τιμές των οποίων αυξάνονται διαχρονικά ταχύτερα στις ανεπτυγμένες χώρες σε σχέση με τις αναπτυσσόμενες χώρες, η ΙΑΔ παύει να ισχύει τόσο στην απόλυτη όσο και στη σχετική της μορφή.

11 Η εμπειρική διερεύνηση για την ισχύ της ΙΑΔ
Πολλές μελέτες για την εμπειρική επαλήθευση της σχετικής, κυρίως, ΙΑΔ. Οι περισσότερες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι αποκλίσεις από την ΙΑΔ εξαλείφονται με πολύ αργό ρυθμό. Αυτό σημαίνει ότι, παρά τη παγκοσμιοποίηση, ο βαθμός ολοκλήρωσης των αγορών αγαθών σε διεθνές επίπεδο είναι αρκετά περιορισμένος σε σύγκριση με τον αντίστοιχο βαθμό των εγχώριων αγορών. Σε περιόδους υψηλού πληθωρισμού σύμφωνα με μελέτες η ΙΑΔ λειτουργεί καλύτερα. Σε χώρες με υψηλό πληθωρισμό μεταβολές στις συναλλαγματικές ισοτιμίες έχουν υψηλή συσχέτιση με τη διαφορά στους ρυθμούς πληθωρισμού. Αυτό σημαίνει ότι ο υψηλός ρυθμός του πληθωρισμού παίζει, σε σχέση με τις μεταβολές στις σχετικές τιμές, το κυρίαρχο ρόλο στον προσδιορισμό των συναλλαγματικών ισοτιμιών. ,

12 Συμπεράσματα για την ισχύ της ΙΑΔ στην πράξη
Η ΙΑΔ ισχύει κυρίως στην περίπτωση επί μέρους προϊόντων, όπως για παράδειγμα σε προϊόντα για τα οποία υπάρχουν οργανωμένες δευτερογενείς αγορές. Η ΙΑΔ μπορεί να ισχύει σε ικανοποιητικό βαθμό όταν εξετάζεται σε ιδιαίτερα μεγάλες περιόδους καθώς απαιτείτε αρκετός χρόνος για τις τιμές να προσαρμοσθούν. Η ΙΑΔ λειτουργεί καλύτερα σε περιόδους πολύ υψηλού πληθωρισμού, ενώ το αντίθετο ισχύει σε περιόδους νομισματικής σταθερότητας. Αν δεχθούμε ότι μακροπρόθεσμα οι νομισματικές μεταβολές είναι ο κυρίαρχος προσδιοριστικός παράγοντας για τιμές και ισοτιμίες, οι προβλέψεις της ΙΑΔ αποτελούν ακριβή προσέγγιση της πραγματικότητας μακροχρόνια.

13 Η πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία
Η ΙΑΔ μας λέει ότι η σχετική τιμή των γενικών επιπέδων τιμών δύο χωρών είναι πάντοτε ίση με την μονάδα, στην περίπτωση της απόλυτης ΙΑΔ, και ότι παραμένει πάντοτε σταθερή, στην περίπτωση της σχετικής ΙΑΔ. Η ΙΑΔ, όμως συνήθως δεν ισχύει στην πράξη που σημαίνει ότι η σχετική τιμή δύο γενικών επιπέδων τιμών αλλάζει και αυτό είναι σημαντικό, όχι μόνο για τον υπολογισμό του μεγέθους της απόκλισης από την ΙΑΔ, αλλά κυρίως λόγω της επίδρασης που ασκεί στη διαμόρφωση των μακροοικονομικών συνθηκών ζήτησης και προσφοράς μεταξύ διαφορετικών οικονομιών επηρεάζοντας έτσι τις επιδόσεις τους. Η σχετική τιμή των γενικών επιπέδων τιμών δύο χωρών εκφρασμένη σε κοινό νόμισμα είναι η πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία. Δίνεται από τον τύπο:

14 Η πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία 2
Η συναλλαγματική ισοτιμία,S , όπως έχουμε δει, αποτελεί τη σχετική τιμή μεταξύ δύο νομισμάτων, μεταξύ ευρώ και δολαρίου στην δική μας περίπτωση, και είναι η ονομαστική συναλλαγματική ισοτιμία. Οι πραγματικές συναλλαγματικές ισοτιμίες ορίζονται με βάση τις ονομαστικές συναλλαγματικές ισοτιμίες και τα επίπεδα τιμών. Επομένως, η πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία αποτελεί αξιόπιστο δείκτη της διεθνούς ανταγωνιστικότητας μιας χώρας ως προς τις τιμές. Μεταβολές στο δείκτη αυτό διαμορφώνουν εξελίξεις στον εξωτερικό τομέα και στις προοπτικές ανάπτυξης της χώρας, δεδομένου ότι ασκούν σημαντική επίδραση στις καταναλωτικές και επενδυτικές αποφάσεις των νοικοκυριών και των επενδυτών, αντίστοιχα.

15 Η πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία 3
Η πραγματική συν/κη ισοτιμία μεταβάλλεται σε περίπτωση μεταβολής της ονομαστικής συν/κης ισοτιμίας ή/και του γενικού επιπέδου τιμών. Άνοδος της αγοραστικής δύναμης του ευρώ στην Αμερική σημαίνει πραγματική ανατίμηση του ευρώ έναντι του δολαρίου. Στην αντίθετη περίπτωση έχουμε πραγματική υποτίμηση του ευρώ έναντι του δολαρίου. Βέβαια η πραγματική ανατίμηση κάνει τα προϊόντα μας πιο ακριβά στην Αμερική ενώ η πραγματική υποτίμηση έχει το αντίθετο αποτέλεσμα.

16 Η πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία 4: Παράδειγμα
Ας υποθέσουμε ότι το αντιπροσωπευτικό καλάθι με ευρωπαϊκά προϊόντα κοστίζει 80 ευρώ (δηλαδή PE= €80) και το αντίστοιχο αμερικανικό κοστίζει 100 δολάρια (δηλαδή PA = $100), και ότι η ισοτιμία ευρώ/δολαρίου S=0,7€/$. Οπότε, η πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία q είναι:

17 Η πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία 5: Παράδειγμα
Αν υποθέσουμε μια ονομαστική υποτίμηση του ευρώ έναντι του δολαρίου σε S=0,8€/$, με τις τιμές των αντιπροσωπευτικών καλαθιών σταθερές, σε όρους των αντίστοιχων εγχωρίων νομισμάτων, αυτό οδηγεί σε πραγματική υποτίμηση του ευρώ που σημαίνει ότι η αγοραστική αξία του ευρώ για αμερικανικά αγαθά και υπηρεσίες μειώνεται . Ήτοι,

18 Η πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία 6: Παράδειγμα
Αντίθετα, αν υποθέσουμε μια ονομαστική ανατίμηση του ευρώ έναντι του δολαρίου σε S = 0,6 €/$, με τις τιμές των αντιπροσωπευτικών καλαθών σταθερές σε όρους των αντίστοιχων εγχωρίων νομισμάτων, αυτό σημαίνει πραγματική ανατίμηση του ευρώ. Ήτοι, Το ίδιο αποτέλεσμα προκύπτει αν αντί μεταβολών στην ονομαστική ισοτιμία είχαμε μεταβολές στις τιμές.

19 Η πραγματική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία (ΠΣΣΙ).
Η ονομαστική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία (ΟΣΣΙ) συνδέει το νόμισμα μιας χώρας με το σύνολο των νομισμάτων των πιο σημαντικών εμπορικών της εταίρων. Κατά συνέπεια, η πραγματική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία (ΠΣΣΙ), είναι ο δείκτης της πραγματικής συναλλαγματικής ισοτιμίας που έχει ως βάση την ΟΣΣΙ. Ειδικότερα, η ΠΣΣΙ είναι η ονομαστική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία διορθωμένη με έναν σταθμικό μέσο όρο κατάλληλων δεικτών τιμών ή κόστους των ξένων χωρών, σε σχέση με τις τιμές ή το κόστος στην εγχώρια αγορά. Η ΠΣΣΙ αποτελεί πιο αντιπροσωπευτικό δείκτη ανταγωνιστικότητας της οικονομίας σε σχέση με το σύνολο των πιο σημαντικών εμπορικών της εταίρων.

20 Δείκτες ονομαστικής και πραγματικής σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας της Ελλάδος (ετήσιες εκατοστιαίες μεταβολές μέσου επιπέδου έτους)

21 Παρατηρήσεις Σύμφωνα με τον Πίνακα η ΠΣΣΙ με βάση τις τιμές καταναλωτή (δηλαδή, οι σχετικές τιμές καταναλωτή εκφρασμένες σε κοινό νόμισμα) αυξήθηκε σωρευτικά στην οκταετία κατά 18,5%, ενώ με βάση το κόστος ανά μονάδα προϊόντος στη μεταποίηση (σχετικό κόστος εργασίας εκφρασμένο σε κοινό νόμισμα) αυξήθηκε συνολικά κατά 27,1%. Οι αυξήσεις αυτές -στις οποίες συνέβαλε η σωρευτική άνοδος της ΟΣΣΙ σταθμισμένης με βάση το εξωτερικό εμπόριο της Ελλάδος κατά 12.3% -την ίδια περίοδο, ισοδυναμούν με αντίστοιχες απώλειες ανταγωνιστικότητας με αποτέλεσμα τη διεύρυνση του «ελλείμματος ανταγωνιστικότητας» της Ελλάδος . Η απώλεια διεθνούς ανταγωνιστικότητας ευθύνεται για τη σημαντική διεύρυνση του ελλείμματος του ισοζυγίου των τρεχουσών συναλλαγών. Επιβάλλεται να υπάρξουν σημαντικές διαρθρωτικές αλλαγές οι οποίες θα βελτιώσουν, μεταξύ άλλων, τη διεθνή ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας ως προς το κόστος και τις τιμές.