ΠΕΙΡΑΙΑΣ 8/09/2014 ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ:

Παρουσίαση με θέμα: "ΠΕΙΡΑΙΑΣ 8/09/2014 ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ:"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΠΕΙΡΑΙΑΣ 8/09/2014 ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΝΙΚΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ, ΔΑΣΚΑΛΟΣ, ΔΙΕΥΘYΝΤΗΣ ΕΙΔΙΚΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΑΥΤΙΣΜΟ ΠΕΙΡΑΙΑ

2 ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 2008
ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ 1/88 παιδιά 1/54 αγόρια 1/254 κορίτσια Centers for Disease Control and Prevention. Prevalence of autism spectrum disorders – Autism and developmental disabilities monitoring network, 14 sites, United States, MMWR 2012; 61 (SS03): 1-19.

3 ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 2014
ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ 1/68 παιδιά 1/42 αγόρια 1/189κορίτσια Centers for Disease Control and Prevention. Prevalence of autism spectrum disorders – Autism and developmental disabilities monitoring network, 14 sites, United States, MMWR 2014; 61 (SS03): 1-19.

4 DSM-V ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ
Περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα νευρο-αναπτυξιακών διαταραχών με κοινά χαρακτηριστικά: 1. Τη διαταραγμένη κοινωνική αλληλεπίδραση, λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία 2. Τα περιορισμένα ενδιαφέροντα και επαναλαμβανόμενα μοτίβα συμπεριφοράς Κατάργηση Asperger και «Άτυπου αυτισμού» 3 επίπεδα διαβάθμισης της ΔΑΦ, ανάλογα το βαθμό υποστήριξης που απαιτείται Γαλάνης και Αστέρη (2014)

5 Δυσκολίες που σχετίζονται με τη διαταραχή
Ελλείμματα σε κοινωνικές και επικοινωνιακές δεξιότητες: Αδυναμία συνεργασίας με τους συνομηλίκους Δυσκολία συμμετοχής σε παιχνίδια Αδυναμία σύναψης φιλικών σχέσεων Πλεονασμοί στη συμπεριφορά, όπως οι στερεοτυπίες/ηχολαλίες και τα εμμονικά ενδιαφέροντα δυσκολεύουν την προσαρμογή Γαλάνης και Αστέρη (2014)

6 Βασικοί τομείς παρέμβασης
Ανάπτυξη κινήτρων για συμμετοχή στη μαθησιακή διαδικασία Μείωση των προβληματικών αντιδράσεων Διδασκαλία δεξιοτήτων: – Μίμησης – Προσοχής – Κατανόησης και εκφοράς του λόγου (με έμφαση στην αυθόρμητη και λειτουργική επικοινωνία) Γαλάνης και Αστέρη (2014)

7 Βασικοί τομείς παρέμβασης
Κοινωνική αλληλεπίδραση Παιχνιδιού (ιδιαίτερα ομαδικού) Αναγνώρισης και έκφρασης συναισθημάτων «Θεωρίας του νου» Αδρής και λεπτής κινητικότητας Αυτονομίας& Αυτοϋπηρέτησης Ψυχαγωγίας Προσχολικών και σχολικών δεξιοτήτων Γαλάνης και Αστέρη (2014)

8 Σημαντικές δεξιότητες για την ένταξη
Διδασκαλία σχολικών ρουτινών και κανόνων Διδασκαλία δεξιοτήτων που απαιτούνται για τη μάθηση σε ομαδικό πλαίσιο (π.χ. εποικοδομητική συμμετοχή, ανταπόκριση σε ερωτήσεις και εντολές) Διδασκαλία κοινωνικών δεξιοτήτων Διδασκαλία δεξιοτήτων ομαδικού παιχνιδιού Διδασκαλία σχολικών δεξιοτήτων Γαλάνης και Αστέρη (2014)

9 Παροχή ενισχυτικών επακόλουθων με μεγαλύτερη συχνότητα και συνέπεια από τους υπόλοιπους μαθητές
Εντοπισμός ενός ρεπερτορίου ενισχυτών Σταδιακή ελάττωση της ενίσχυσης Κοινωνική ενίσχυση (π.χ. έπαινος) Συστήματα ανταλλάξιμων αμοιβών

10 Συστήματα ανταλλάξιμων αμοιβών

11 Συστήματα ανταλλάξιμων αμοιβών

12

13 ΔΟΜΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ Η Δομημένη Διδασκαλία (Structured Teaching) είναι η κύρια διδακτική προσέγγιση που εφαρμόζεται από το πρόγραμμα T.E.A.C.C.Η (Treatment and Education of Autistic and Communication Handicapped Children: Αντιμετώπιση και Εκπαίδευση παιδιών με Αυτισμό και με Αναπηρία στην Επικοινωνία). Είναι ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα, που βοηθά το άτομο με αυτισμό να ανταποκριθεί καλύτερα στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος και να αναπτύξει την αυτονομία του. Αναδομεί το μαθησιακό περιβάλλον με βασική μέθοδο την οπτική υποβοήθηση-οργάνωση, η οποία συμβάλλει στην εκμάθηση κοινωνικών και γνωστικών δεξιοτήτων και στην ένταξη των παιδιών με αυτισμό.

14 ΑΡΧΕΣ ΔΟΜΗΜΕΝΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
Η σφαιρική αξιολόγηση των δεξιοτήτων και γνώσεων των μαθητών με αυτισμό και του τρόπου με τον οποίο μαθαίνουν. Η εξατομίκευση του ημερησίου προγράμματος, του συστήματος εργασίας, των δραστηριοτήτων και των υλικών είναι απαραίτητη επειδή «όσα είναι τα παιδιά με αυτισμό τόσοι και οι αυτισμοί τους». Η σταθερότητα και η προβλεψιμότητα των γεγονότων. Η οπτικά δομημένη εκπαίδευση μπορεί να επιδράσει θετικά στη συμπεριφορά του μαθητή με αυτισμό. Αντιμετώπιση υπερεπιλεκτικότητας: Σταθερότητα και απλοποίηση καταστάσεων. Βοηθά το παιδί με αυτισμό να επικεντρωθεί στο βασικό νόημα μιας κατάστασης και να μη «χαθεί» στις λεπτομέρειες. Αύξηση της αυτονομίας. Η κατανόηση του περιβάλλοντος αυξάνει την ικανότητα του μαθητή να ελέγχει το περιβάλλον και να αυτονομείται.

15 ΣΤΟΧΟΙ ΔΟΜΗΜΕΝΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
Συνέπεια και προβλεψιμότητα των γεγονότων έτσι ώστε το περιβάλλον να γίνει πιο κατανοητό και να το αντιμετωπίσει με λιγότερη αβεβαιότητα και άγχος. Μείωση των δυσκολιών οργάνωσης της συμπεριφοράς και του χρόνου ώστε ο μαθητής με αυτισμό να κατανοεί τι κάνει και να μπορεί να διαχειρίζεται καλύτερα τον χρόνο του. Εδραίωση κοινωνικά αποδεκτών συμπεριφορών. Ως «κοινωνικά αποδεκτές συμπεριφορές» ορίζονται εκείνες οι οποίες δεν προκαλούν την προσοχή των άλλων με αρνητική ή και κριτική διάθεση και δεν καθιστούν το παιδί με αυτισμό αντικείμενο διακωμώδησης, φόβου ή οίκτου. Σταθερότητα και απλοποίηση καταστάσεων. Βοηθά το παιδί με αυτισμό να επικεντρωθεί στο βασικό νόημα μιας κατάστασης και να μη «χαθεί» στις λεπτομέρειες. Κινητοποίηση, ώστε να προσδοκά συγκεκριμένα αποτελέσματα από τις δικές του ενέργειες. Αύξηση της αυτονομίας. Η κατανόηση του περιβάλλοντος αυξάνει την ικανότητα του μαθητή να ελέγχει το περιβάλλον και να γίνει αυτόνομος σε πολλούς τομείς της ζωής του.

16 Τα βασικά στοιχεία της Δομημένης Διδασκαλίας
Τα βασικά στοιχεία της Δομημένης Διδασκαλίας   Η Δομημένη Διδασκαλία έχει τέσσερις σημαντικές παραμέτρους: τη δόμηση του χώρου: ΠΟΥ τη δόμηση του ημερήσιου προγράμματος: ΤΙ ΘΑ ΣΥΜΒΕΙ τη δόμηση του ατομικού συστήματος εργασίας: ΤΙ, ΠΩΣ, ΠΟΣΟ, ΤΕΛΟΣ, ΤΙ ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ τη δόμηση των δραστηριοτήτων.

17 Στρατηγικές ένταξης του μαθητή με αυτισμό στην τάξη του γενικού σχολείου
Οργάνωση του φυσικού και αισθητηριακού περιβάλλοντος: Αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο οργανώνεται το περιβάλλον μια τυπικής τάξης ή ενός σχολείου γενικής αγωγής, ώστε να λειτουργεί θετικά για τον μαθητή με αυτισμό. Πρόγραμμα: Το πρόγραμμα θα βοηθήσει τον μαθητή με αυτισμό να γνωρίζει την σειρά των δραστηριοτήτων. Σύστημα εργασίας: Το σύστημα εργασίας, το οποίο θα υπάρχει μπροστά στο θρανίο του για κάθε διδακτική ώρα ξεχωριστά, θα βοηθήσει τον μαθητή με αυτισμό να ξέρει ποιες εργασίες θα κάνει, πόσες εργασίες, πότε τελειώνει και τι θα κάνει όταν τελειώσει.

18 Σύστημα ατομικής εργασίας

19 Δόμηση χώρου εργασίας Χώρος εργασίας: καρέκλα, τραπεζάκι, ατομικά αντικείμενα σε ένα κουτί Παιδί απέναντι στο τοίχο, πίνακα: ημερήσιο πρόγραμμα, τοίχος χωρίς ερεθίσματα που παρεμβάλλονται (λευκός). Η εύκολη πρόσβαση στα αντικείμενα & στους χώρους αποτελεί μία βασική διάσταση της δόμησης της καθημερινότητας Δουλεύει από τα αριστερά προς τα δεξιά Διαχωριστική έγχρωμη γραμμή

20 ΜΕΤΑΒΑΣΗ Ο εκπαιδευτικός επιλέγει έναν τρόπο μετάβασης του μαθητή από τον ένα χώρο στον άλλο. Αυτό μπορεί να γίνει είτε με «φυσική καθοδήγηση», είτε χρησιμοποιώντας μια κάρτα «μετάβασης» την οποία ο μαθητής θα χρησιμοποιεί μόνο για να πάει να συμβουλευτεί το πρόγραμμά του, είτε με λεκτική προτροπή του εκπαιδευτικού.

21 To Σύστημα Επικοινωνίας Μέσω Ανταλλαγής Εικόνων (PECS)
Το PECS πρωτοχρησιμοποιήθηκε στο Πρόγραμμα Αυτισμού του Delaware και κέρδισε παγκόσμια αναγνώριση διότι έδωσε έμφαση στην έναρξη της επικοινωνίας ανάμεσα στα άλλα συστατικά της. Το PECS δεν απαιτεί πολύπλοκα ή ακριβά υλικά. Σχεδιάστηκε έχοντας κατά νου τις οικογένειες, τους εκπαιδευτές και το προσωπικό προστατευμένων κατοικιών, γι’ αυτό είναι εύκολο να χρησιμοποιηθεί σε ποικίλα περιβάλλοντα.

22 PECS: Τα 6 Στάδια Στάδιο Ι: Πως να επικοινωνούμε
Στάδιο ΙΙ: Απόσταση και επιμονή Στάδιο ΙΙΙ: Διάκριση μεταξύ των εικόνων Στάδιο ΙV:Δημιουργία και δομή των προτάσεων (Επιθετικοί προσδιορισμοί) Στάδιο V: Ανταπόκριση στην ερώτηση «Τι θέλεις?» Στάδιο VI: Σχολιασμός

23 Χρησιμοποίηση ευπρόσληπτου λόγου από το δάσκαλο ή/ και εναλλακτικού συστήματος επικοινωνίας

24 Διδασκαλία εννοιών με ΜΑΚΑΤΟΝ

25 Συμβουλές 1 Το παιδί με Δ.Α.Φ. προσπαθεί αρχικά να επιδράσει στο περιβάλλον του Συχνά αποτυγχάνει Σταδιακά σταματά να προσπαθεί, εφόσον ανακαλύπτει ότι δεν υπάρχει συνάφεια μεταξύ της συμπεριφοράς του & ανταπόκρισης /θετικής ενίσχυσης από το περιβάλλον Το παιδί ενδίδει στην απραξία του Η συνέπεια είναι να μειώνονται τα κίνητρα για αλληλεπίδραση με άτομα του άμεσου περιβάλλοντός Αποκοπή από το περιβάλλον/ αύξηση των απροσάρμοστων συμπεριφορών /εκρήξεων Επιτείνεται η σύγχυση μεταξύ παιδιού-περιβάλλοντος και επιβραδύνεται η εξέλιξή του.

26 Συμβουλές 2 Χρήση κυριολεκτικού λόγου
Αποφυγή υπονοούμενων, μεταφορών, σαφείς και απλές οδηγίες Δεν απευθυνόμαστε στα συναισθήματα Δεν παίρνουμε προσωπικά τις δύσκολες /αντιδραστικές συμπεριφορές Αδυνατούν να καταλάβουν τις προθέσεις μας- Πρέπει να εξηγούμε τι κάνουμε

27 Συμβουλές 3 Χωρισμός των δραστηριοτήτων σε επιμέρους δραστηριότητες όταν υπάρχει δυσκολία Γραπτό /οπτικό πρόγραμμα Διακόπτουμε τους στερεότυπους μονόλογους /χρήση γραπτού λόγου Εναλλαγή ανάμεσα σε ευχάριστες και όχι τόσο ευχάριστες για το παιδί δραστηριότητες Το άγγιγμα του αυτιστικού παιδιού είναι ένα ευαίσθητο ζήτημα

28 Συμβουλές 4 Να επιλέγονται παιχνίδια που να αρέσουν στο παιδί
Να ενισχύονται όλες οι προσπάθειες τις οποίες κάνουν τα παιδιά. Να τοποθετήσει τμήματα παιχνιδιών ή υλικών που ταιριάζουν μεταξύ τους σε ξεχωριστά κουτιά δραστηριοτήτων ή σε διαφανή δοχεία. Να βάλουμε ταμπέλες σε παιχνίδια και υλικά και να τα τοποθετήσει σε ράφια ή σε διαφανή δοχεία. Και τέλος θα πρέπει να εξηγηθεί στο παιδί το παιχνίδι το οποίο θα παίξει, με σαφείς οδηγίες.

29 ΕΙΚΟΝΕΣ ΔΟΜΗΜΕΝΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ(2)

30 ΕΙΚΟΝΕΣ ΔΟΜΗΜΕΝΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ(3)

31 ΕΙΚΟΝΕΣ ΔΟΜΗΜΕΝΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ(4) κουτιά πολλαπλών δραστηριοτήτων
31

32 ΑΤΟΜΙΚΟ ΗΜΕΡΗΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πρόκειται για μια οπτική στρατηγική που διασαφηνίζει το είδος και τη χρονική ακολουθία των δραστηριοτήτων του παιδιού. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο σχολείο, στο σπίτι αλλά και στις εξόδους. Πρακτικές συμβουλές Χρησιμοποιούμε τετράδιο, σπιράλ ή ντοσιέ. Γραμμή δίπλα σε κάθε δραστηριότητα Σαφές και ευανάγνωστο Τραβήξτε το ενδιαφέρον με εικόνες ή αυτοκόλλητα από πράγματα που τον ενδιαφέρουν. Βοηθάει αν τοποθετήσουμε το πρόγραμμα σε ένα μικρό πίνακα με ένα μολύβι κολλημένο επάνω του, έτσι ώστε το παιδί να σημειώνει ή να διαγράφει κάθε δραστηριότητα. Μπορεί να είναι συνδυασμός εικόνων και προτάσεων , ανάλογα με το επίπεδο του παιδιού. Επιβραβεύουμε την τήρηση του προγράμματος με κουπόνια (ένας συγκεκριμένος αριθμός κουπονιών ανταμείβεται με κάτι που ενδιαφέρει το παιδί ).

33 ΕΙΚΟΝΕΣ ΔΟΜΗΜΕΝΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ(1)

34 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ(1) Πρόγραμμα Νίκου Δευτέρα 3 Απριλίου 2013
Πρόγραμμα Νίκου Δευτέρα 3 Απριλίου 2013 :15 δίνω την εργασία στη δασκάλα :15- 8:30 διάβασε στο θρανίο σου με τη Μαρία :00 μαθηματικά :45 τουαλέτα :00 βγαίνω διάλειμμα :15 τεχνικά με τον Κ. Γιώργο :00 διάλειμμα αν βρέχει στο γυμναστήριο(τραβάει την προσοχή του) :15 φυσική πρώτα βίντεο, μετά πείραμα :00 κατάλογος καθηκόντων για το σπίτι από την Κα Μαρία Βάλε τα καθήκοντα στη τσάντα σου Διάβασε σιωπηλά ---- και πολλά άλλα όπως εσείς νομίζετε.

35 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ(2) μετά το σχολείο-Δευτέρα - αλλάζω ρούχα - κολατσιό
-μόνος σου -ταΐζω το σκύλο - δείχνω στη μαμά τα καθήκοντα -Εργασία στο σπίτι - παιχνίδι -ηρεμία Κ.λ.π.

36 ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ
Προβλεψιμότητα Οικειότητα και σαφήνεια Μείωση του άγχους. Η δόμηση αποτελεί επίσης στρατηγική πρόληψης και διαχείρισης της προβληματικής συμπεριφοράς Ενσωματώνουμε το πρόγραμμα στην καθημερινή ζωή. Τέτοιου είδους προγράμματα απαιτούν στενή συνεργασία μεταξύ του σχολείου, του ειδικού παιδαγωγού και των γονέων.

37 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ
Τα προβλήματα συμπεριφοράς των παιδιών με διαταραχές του αυτιστικού φάσματος (εφεξής παιδιά με αυτισμό) βάζουν σε δοκιμασία τόσο την οικογένεια όσο και το σχολικό πλαίσιο. Οι συμπεριφορές αυτές αν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα και αποτελεσματικά τείνουν να επιμένουν στο χρόνο, αν και μπορεί να παραλλάσσουν με το χρόνο ή το πλαίσιο.

38 ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Αποτελούν: επικοινωνιακό ισοδύναμο
μπορεί να του επιτρέπει να εκφράσει ανάγκες αισθήματα και συναισθήματα ή και να προκαλεί γρήγορες και συνήθως προβλεπόμενες αντιδράσεις στους άλλους ανθρώπους. όταν το παιδί χτυπάει το κεφάλι του, πετάει πράγματα, ή χτυπάει κάποιον, η συμπεριφορά αυτή μπορεί να οδηγεί στον τερματισμό μιας ανεπιθύμητης δραστηριότητας, να του ανακουφίζει την πλήξη του ή να κερδίζει την προσοχή των άλλων.

39 ΕΚΡΗΞΕΙΣ ΘΥΜΟΥ Υποκείμενοι παράγοντες Φτωχή κατανόηση της κατάστασης
Φτωχή κατανόηση της κατάστασης Αντίσταση στην αλλαγή Αδυναμία να επικοινωνήσει τις ανάγκες του Αγνοεί την κατάλληλη κοινωνική συμπεριφορά Αισθητηριακή Υπερφόρτωση Συμπεριφορά Χτυπά το κεφάλι Αυτοτραυματίζεται Καταστρέφει αντικείμενα Φωνάζει, Βρίζει

40 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ
ΠΡΑΞΗ ΠΛΑΙΣΙΟ-ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΑΦΟΡΜΕΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Η περιγραφή της πράξης πρέπει να περιορίζεται αυστηρά σε γεγονότα και να μην περιπλέκεται με «ερμηνείες». Τα πλαίσια στα οποία συμβαίνουν οι πράξεις και μπορεί να είναι περιβαλλοντολογικές ή προσωπικές. Πρόκειται για τα σήματα ή ερεθίσματα που είναι παρόντα σε μία κατάσταση αμέσως πριν την έκλυση της υπό εξέταση συμπεριφοράς Μπορεί να δρα ως θετική ενίσχυση όταν ακολουθείται από κάτι που το παιδί επιθυμεί και ως αρνητική ενίσχυση όταν η πράξη του ακολουθείται από αποστέρηση μιας επιθυμητής ανταμοιβής (λ.χ. η έκρηξη οργής ακολουθείται από απόσυρση της προσοχής ή της βλεμματικής επαφής)

41 Περιβαλλοντικές συνθήκες 1 (φιλοσοφία του TEACCH )
Αφαίρεση αντικειμένων που αποσπούν την προσοχή του παιδιού . Εξασφάλιση ευχάριστων συνθηκών και ενθουσιώδους διάθεσης εκ μέρους του εκπαιδευτικού / θεραπευτή. Επίπλωση ανάλογη με τις ανάγκες του μαθητή Προετοιμασία αναλυτικής κατάστασης των ψυχοεκπαιδευτικών στόχων και του εποπτικού υλικού, ώστε να αποφεύγεται το χάσιμο πολύτιμου διδακτικού χρόνου και να διευκολύνεται η συχνή συλλογή δεδομένων. Εναλλαγή μεταξύ ευκολότερων και δυσκολότερων στόχων, για να αποφεύγεται η κούραση και η απογοήτευση του παιδιού, ξεκινώντας πάντα με στόχους που δε δυσκολεύουν το παιδί, αλλά αντίθετα ενθαρρύνουν τη συμμετοχή του στη διδακτική διαδικασία.

42 Περιβαλλοντικές συνθήκες 2 (φιλοσοφία του TEACCH )
Περιορισμό θορύβων που διασπούν την προσοχή του παιδιού. Αφαίρεση εύθραυστων αντικειμένων, για να προφυλάσσεται το παιδί από τραυματισμούς και τα αντικείμενα από καταστροφή. Χρήση ενισχυτών που δεν είναι τόσο σημαντικοί για το παιδί, ώστε αυτό να μη διαταράσσεται όταν πρέπει να τους επιστρέψει. Εγγύτητα εκπαιδευτικού / θεραπευτή και παιδιού που επιτρέπει τον έλεγχο της συμπεριφοράς του παιδιού και προσανατολίζει το παιδί προς τα ερεθίσματα που προβάλλει ο εκπαιδευτικός / θεραπευτής. Συχνή επιβράβευση όχι μόνο για τις μαθησιακές επιδόσεις του παιδιού, αλλά και για την επίτευξη αυτοελέγχου σε θέματα συμπεριφοράς.

43 Αρχές διαχείρισης της συμπεριφοράς 1
αλλάζοντας το αποτέλεσμα διαχειριζόμενοι τις αφορμές διδάσκοντας μία λειτουργικά αντίστοιχη αλλά φυσικά ασύμβατη δεξιότητα τροποποιώντας το περιβάλλον εμφάνισης της συμπεριφοράς η «τιμωρία» της απομόνωσης μπορεί να είναι για το παιδί με αυτισμό ανταμοιβή απαλύνοντας την τελική αισθητηριακή επιβάρυνση που οδηγεί στην έκρηξη βάζω τα χέρια στην τσέπη όταν χαίρομαι αντί να τα πεταρίζω αντικαθιστώντας τα παράθυρα με κουρτίνα αν ένα παιδί απασχολείται ατέρμονα με το παιχνίδισμα του φωτός στα πρώτα

44 Αρχές διαχείρισης της συμπεριφοράς 2
Αποφεύγουμε να κάνουμε οτιδήποτε θα διεγείρει ακόμη περισσότερο το παιδί φωνές, απειλές, σωματική εγγύτητα, έντονες χειρονομίες, εκφράσεις προσώπου.) Μιλάμε με ήρεμο τόνο και προσπαθούμε να βοηθήσουμε το παιδί να ηρεμήσει και να του δείξουμε ότι βρισκόμαστε κοντά του για ό,τι χρειαστεί. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί να απομακρυνθούμε τελείως από το οπτικό του πεδίο, αν διαπιστώσουμε ότι επίκειται μία έκρηξη θυμού. Δεν θέτουμε απαιτήσεις όταν το παιδί είναι ήδη εκνευρισμένο. Προσπαθούμε να δώσουμε στο παιδί τρόπους για να χαλαρώσει, όταν αρχίζει να δείχνει νευρικό και ανήσυχο (μουσική, μαξιλάρια, μασάζ, χυμό). Προσπαθούμε να διοχετεύσουμε την αυξημένη ενεργητικότητα του παιδιού σε «κοινωνικά αποδεκτές» διεξόδους. (π.χ. καθημερινή φυσική άσκηση.) Μια κακή συμπεριφορά που μας κάνει έξαλλους μπορεί να επαναλαμβάνεται γιατί η έντονη αντίδρασή μας «διασκεδάζει» το παιδί

45 ΑΛΛΑΓΕΣ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ
Παρέχουμε ενίσχυση (χαμόγελο, φυσική επαφή, μία επιβράβευση φαγητού, ένα επιθυμητό αντικείμενο) αμέσως μετά από μια συμπεριφορά με σκοπό να την ενδυναμώσουμε. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα σύστημα ανταλλάξιμων αμοιβών (αστέρι, χαμογελαστό πρόσωπο, αυτοκόλλητο) για θετική ενίσχυση, μια και απαιτείται να καταλαβαίνει ότι θα πάρει το επιθυμητό αντικείμενο αργότερα, αφού συλλέξει έναν απαραίτητο αριθμό τέτοιων αμοιβών. Δίνεται θετική ενίσχυση όταν μία ακατάλληλη συμπεριφορά δεν εμφανίζεται, δηλαδή επιβραβεύουμε την καλή συμπεριφορά αντί να τιμωρούμε την κακή( π.χ. αν ένα παιδί φτύνει, ρυθμίστε ένα χρονόμετρο και δώστε μία επιβράβευση εάν το παιδί δεν φτύσει, όσο είναι το χρονόμετρο σε λειτουργία) Αγνοώντας μία συμπεριφορά αναζήτησης προσοχής συχνά καταλήγουμε στην εξαφάνιση της Επιβραβεύετε εναλλακτικές συμπεριφορές,π.χ εάν ένα παιδί σκίζει χαρτιά, του δίνουμε να κρατά ένα ενδιαφέρον αντικείμενο . θετική ενίσχυση διαφορική ενίσχυση Απαλοιφή διαφορική ενίσχυση ασύμβατων συμπεριφορών

46 ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ
ΠΟΤΕ ΠΟΥ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΤΙ ΠΡΟΗΓΗΘΗΚΕ; ΧΕΙΡΟΤΕΡΕΥΕΙ ΚΑΛΥΤΕΡΕΥΕΙ ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ; ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ

47 Παραδείγματα Ανάλυσης Συμπεριφοράς
1η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ: η Ελπίδα 15/3/12 ΠΡΑΞΗ: στο διάλειμμα σπρώχνει και χτυπάει συμμαθητές της  ΣΥΝΘΗΚΕΣ: βρέχει, διάλειμμα στους διαδρόμους, βαβούρα  ΑΦΟΡΜΗ: η δασκάλα για πολλοστή φορά της απαγόρευσε να βγει στην αυλή ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: τιμωρία, στο χώρο της βιβλιοθήκης 20/3/2012 ΠΡΑΞΗ: πέταξε τη κασετίνα και το βιβλίο της  ΣΥΝΘΗΚΕΣ: γλώσσα, η Ε. σηκωνόταν κοιτούσε το πρόγραμμα, φασαρία στην τάξη  ΑΦΟΡΜΗ: Η δασκάλα έκανε πρώτα ανάγνωση και μετά ορθογραφία ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: στο γραφείο της διευθύντριας με έντονους διαπληκτισμούς

48 1η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ: η Ελπίδα ΠΙΘΑΝΕΣ ΑΙΤΙΕΣ: αντίσταση στην αλλαγή
αισθητηριακή υπερφόρτωση το αποτέλεσμα έδρασε ενισχυτικά (απέφυγε την κατάσταση άγχους) ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ: μείωση των αλλαγών ενημέρωση μέσω οπτικοποιημένου προγράμματος(χρήση ερωτηματικού στις δραστηριότητες) μείωση τόνου φωνής από τη δασκάλα.

49 2η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ:Ο Γιώργος 25/3/2011
ΠΡΑΞΗ: Ο Γ. παίζει στερεοτυπικά με το αμαξάκι του σε ομαδική δραστηριότητα  ΣΥΝΘΗΚΕΣ: ομαδική δραστηριότητα, πρωτοβουλίες των παιδιών , ο Γ. καλή διάθεση  ΑΦΟΡΜΗ: Ο δάσκαλος άφησε το Γ., ασχολείται με τα άλλα παιδιά ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: δεν συμμετέχει στην ομαδική δραστηριότητα 3/4/11  ΠΡΑΞΗ: έκρηξη θυμού στην αυλή  ΣΥΝΘΗΚΕΣ: πολλά παιδιά στην αυλή, ελλιπής εφημερία ΑΦΟΡΜΗ: στο χώρο του στην αυλή, τα παιδιά παίζουν ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: οδηγείται στην τάξη , με το αμαξάκι του για να ηρεμήσει

50 2η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ:Ο Γιώργος ΠΙΘΑΝΕΣ ΑΙΤΙΕΣ:
επαναληπτική δραστηριότητα, ως μέσο ανακούφισης αδυναμία στο να γνωρίζει τι θα κάνει με αποτέλεσμα να στερεοτυπεί ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ: δόμηση χώρου και χρόνου οπτικοποιημένο πρόγραμμα με σαφήνεια και ακρίβεια σταδιακή μείωση της στερεοτυπίας.

51 Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ ΜΕΣΩ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΙΣΤΟΡΙΩΝ.
Η ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων και της κοινωνικής κατανόησης των παιδιών και των νεαρών ατόμων με αυτισμό είναι μια πρόκληση που αντιμετωπίζουν τόσο οι γονείς όσο και οι εκπαιδευτικοί. Μια σύγχρονη προσέγγιση για τη διδασκαλία κοινωνικών συμπεριφορών αποτελούν οι Κοινωνικές Ιστορίες (Social Stories) που αναπτύχθηκαν από την Carol Gray (1994). Ο στόχος μιας Κοινωνικής Ιστορίας είναι να παρουσιάσει πληροφορίες για κοινωνικές καταστάσεις, που αναφέρονται στον χώρο και στο χρόνο μιας κατάστασης, στις συμπεριφορές των ατόμων που εμπλέκονται και σε πιθανά αίτια (Gray, 1998).

52 Στάδια ανάπτυξης μιας Κοινωνικής Ιστορίας
Ακριβής καθορισμός του θέματος. Οι Κοινωνικές Ιστορίες συχνά αποτελούν απαντήσεις σε απορίες που συνδέονται με γεγονότα που προκαλούν φόβο ή ενόχληση σε ένα άτομο με αυτισμό. Συλλογή πληροφοριών. Αφού καθοριστεί το θέμα της Κοινωνικής Ιστορίας, ακολουθεί η συλλογή πληροφοριών που βασίζεται σε προσεκτική παρατήρηση της κατάστασης Συγγραφή της κοινωνικής ιστορίας με την εφαρμογή καθορισμένων αναλογιών και τύπου προτάσεων.

53 Πότε χρησιμοποιούμε τις κοινωνικές ιστορίες
Αλλαγή συμπεριφοράς Διδασκαλία κοινωνικών κανόνων Προετοιμασία για δύσκολες καταστάσεις Πρόληψη αντιδράσεων, ξεσπάσματα Διδασκαλία νέων δεξιοτήτων

54 ΔΟΜΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΙΣΤΟΡΙΩΝ- ΤΥΠΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
Α. περιγραφικές προτάσεις (descriptive sentences) που περιγράφουν αντικειμενικά στοιχεία της κατάστασης, όπως πού συμβαίνει το συγκεκριμένο γεγονός, ποιοι εμπλέκονται, τί κάνουν και για ποιους λόγους Β. προτάσεις προοπτικής (perspective sentences) είναι αυτές που περιγράφουν τις εσωτερικές καταστάσεις των άλλων, όπως σκέψεις, συναισθήματα, επιθυμίες, π.χ. «η δασκάλα μου χαίρεται όταν σηκώνω το χέρι μου για να μιλήσω». Γ. καθοδηγητικές προτάσεις (directive sentences) υποδεικνύουν τις ενδεδειγμένες συμπεριφορές σε μια δεδομένη κατάσταση. Δ. προτάσεις ελέγχου (control sentences) είναι προτάσεις γραμμένες από το ίδιο το άτομο με αυτισμό, για να εντοπίσει τις τεχνικές που θα τον βοηθήσουν να θυμηθεί τις πληροφορίες της κοινωνικής ιστορίας. Αυτό το είδος των προτάσεων δίνει την ευκαιρία σε ένα άτομο με αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας να ελέγχει καλύτερα την συμπεριφορά του.

55 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
περιγραφικές προτάσεις προτάσεις προοπτικής καθοδηγητικές προτάσεις προτάσεις ελέγχου Τα παιδιά περιμένουν στην σειρά όταν θέλουν να αγοράσουν κάτι από το κυλικείο. η δασκάλα μου χαίρεται όταν σηκώνω το χέρι μου για να μιλήσω Θα προσπαθήσω να…. Είναι πολύ καλό να βοηθάς τους άλλους

56 Μια κοινωνική ιστορία πρέπει να:
περιγράφει παρά να κατευθύνει η αναλογία των παραπάνω προτάσεων πρέπει να είναι συγκεκριμένη 0-1 καθοδηγητικές ή προτάσεις ελέγχου/2-5 περιγραφικές και /ή προτάσεις προοπτικής= Αναλογία Κοινωνικής Ιστορίας είναι εξατομικευμένη , να βασίζεται στα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα του ατόμου με αυτισμό και να αποτελεί ένα ισχυρό κίνητρο για ενασχόληση μπορεί να είναι γραπτή ή με εικόνες την έχει πάντα μαζί του το παιδί, ως σημείο αναφοράς μπορεί να διαβάζεται ή να ακούγεται

57 Παραδείγματα κοινωνικών ιστοριών 1
 Κάποιες φορές νιώθω λυπημένος. Όλοι οι άνθρωποι νιώθουν λυπημένοι κάποια στιγμή. Όταν θα είμαι λυπημένος θα ψάξω να βρω ένα μεγάλο και θα του πω πώς νιώθω.. Όταν τους βρω θα προσπαθήσω να τους πω με λέξεις ότι είμαι λυπημένος Μπορώ να πω "είμαι λυπημένος" ή "νιώθω λύπη". Είναι σωστό να λέω με λόγια ότι είμαι λυπημένος. Οι μεγάλοι θα με ρωτήσουν τι συνέβη και πως νιώθω. Αυτό θα με βοηθήσει πολύ να νιώσω καλύτερα.

58 Παραδείγματα κοινωνικών ιστοριών 2
Στο σχολείο, έχουμε μερικές φορές σειρά. Περιμένουμε στη γραμμή μέχρι να πάμε στο γυμναστήριο, στη βιβλιοθήκη, καθώς και για να βγούμε στο διάλειμμα. Μερικές φορές οι φίλοι μου και εγώ ενθουσιαζόμαστε όταν περιμένουμε στη σειρά, γιατί θα πάμε κάπου για διασκέδαση, όπως όταν βγαίνουμε διάλειμμα. Είναι σωστό να ενθουσιαζόμαστε, αλλά είναι σημαντικό να προσπαθούμε να περπατάμε στη σειρά. Το τρέξιμο μπορεί να προκαλέσει ατυχήματα, και οι φίλοι μου ή εγώ θα μπορούσαμε να χτυπήσουμε. Θα προσπαθήσω να περπατώ στη σειρά.

59 Παραδείγματα κοινωνικών ιστοριών 3

60 Παραδείγματα κοινωνικών ιστοριών 4
Πολλά παιδιά κάνουν φίλους στο σχολείο Έχει πλάκα να έχεις φίλους Μπορώ να βοηθώ τους φίλους μου Όταν παίζω με τους φίλους μου νιώθω ωραία

61 Παραδείγματα κοινωνικών ιστοριών 5
KEEP SHOES ON  Whenever I leave my house, I wear my shoes. I wear my shoes at school. I wear my shoes outside. My shoes keep my feet dry and warm. When I get home, I can take my shoes off again.

62 Παραδείγματα κοινωνικών ιστοριών 5
Τα να σκαλίζεις τη μύτη σου είναι αηδία Μερικές φορές η μύτη μου με φαγουρίζει και θέλω να την ξύσω Όταν τρέχει η μύτη μου τη σκουπίζω με χαρτομάντηλο Αν ξεχαστώ και ξύσω τη μύτη μου θα πλύνω τα χέρια μου. Δε θα ξεχνιέμαι και δε θα σκαλίζω τη μύτη μου.

63 Ευχαριστώ για την υπομονή σας!
Έργο παιδιών Ειδικού Δημοτικού Σχολείου Πειραιά για Παιδιά με Αυτισμό

64 βιβλία Jordan, Rita Η εκπαίδευση παιδιών και νεαρών ατόμων με αυτισμό (της σειράς Εκπαίδευση Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες της UNESCO) Wing, Lorna Το αυτιστικό φάσμα: Ένας οδηγός για γονείς και επαγγελματίες Shopler, Eric Εγχειρίδιο Επιβίωσης Γονέων: Ένας οδηγός για την επίλυση κρίσεων στον αυτισμό και τις συναφείς αναπτυξιακές διαταραχές Collia-Faherty, Catherine και Παπαγεωργίου, Βάγια και Παπαδοπούλου, Νίκη Ύμνος στην Επικοινωνία - Κατανόηση του αυτισμού και των εκπαιδευτικών στρατηγικών Wing, Lorna Διαταραχές του φάσματος του αυτισμού: Οι αναπηρίες των αυτιστικών παιδιών. Sutherland House School for Autistic Children Η αντιμετώπιση των προβλημάτων συμπεριφοράς σε παιδιά με αυτισμό Frith, Uta Αυτισμός Catherin Faherty, Τι σημαίνει για μένα

65 Αυτισμός και διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές
Αξιολόγηση, διάγνωση, αντιμετώπιση Αγγελική Γενά Αυτισμός Το βιβλίο της οικογένειας. Autism Society of North Carolina Εισαγωγή στον αυτισμό: Είκοσι ερωτήσεις και απαντήσεις Έκδοση:Ελληνική Εταιρία Προστασίας Αυτιστικών Ατόμων (1997 )