Ο δάσκαλος ως εμψυχωτής και διευκολυντής

Παρουσίαση με θέμα: "Ο δάσκαλος ως εμψυχωτής και διευκολυντής"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Ο δάσκαλος ως εμψυχωτής και διευκολυντής
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ» Ο δάσκαλος ως εμψυχωτής και διευκολυντής Βάλια Λουτριανάκη Δημοσιευμένο υλικό. Απαραίτητη η αναφορά του δημιουργού ως εξής: Λουτριανάκη, Β. (2016). Ο δάσκαλος ως εμψυχωτής. Σημειώσεις μαθήματος. Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Ρητορική: θεωρία και πράξη». Ανακτήθηκε από « στις 2/11/16.

2 Δεξιότητες ζωής (life skills)
Οι ικανότητες οι οποίες συμβάλλουν σε μια πετυχημένη, παραγωγική και γεμάτη ικανοποίηση ζωή. Το σύνολο των στάσεων και συμπεριφορών που προσφέρουν στους ανθρώπους τη δυνατότητα: να προσαρμόζονται με επιτυχία στις διάφορες καταστάσεις να αντιμετωπίζουν με τον πλέον κατάλληλο τρόπο τις απαιτήσεις και προκλήσεις της καθημερινής ζωής.

3 Δεξιότητες ζωής Xρήσιμες σε όλες τις ηλικίες και σε όλους τους τομείς της ζωής. Βοηθούν να αντιμετωπίσουμε μεγάλα αλλά και μικρά προβλήματα Επιτρέπουν να σταθούμε με θετικό τρόπο στη ζωή και να πετύχουμε τους στόχους μας. Μπορούμε να ενισχύσουμε εκείνες τις στάσεις και συμπεριφορές που μας κάνουν περισσότερο αποδοτικούς. Αέρινη Πόλη

4 Α. Δεξιότητες ανάπτυξης προσωπικής ταυτότητας
Β. Δεξιότητες διαπροσωπικής επικοινωνίας Γ. Δεξιότητες αντιμετώπισης προβλημάτων

5 Α. Δεξιότητες ανάπτυξης προσωπικής ταυτότητας
Αυτοεικόνα Αυτοεκτίμηση Αποδοχή προσωπικής ευθύνης Τι είναι αυτοβεβαιωτική συμπεριφορά Διαχείριση άγχους

6 Β. Δεξιότητες διαπροσωπικής επικοινωνίας
Δεξιότητες καλής ακρόασης Δεξιότητες έκφρασης και διαχείρισης συναισθημάτων Δεξιότητες διεκδικητικής συμπεριφοράς Δεξιότητες επίλυσης συγκρούσεων

7 ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ
ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ • Επίγνωση της συναισθηματικής κατάστασης ενός ατόμου, • χρήση του κατάλληλου λεξιλογίου για την περιγραφή των συναισθημάτων, • ενσυναίσθηση όσον αφορά στα συναισθήματα των άλλων, • αναγνώριση του γεγονότος ότι η εσωτερική συναισθηματική κατάσταση δεν αντικατοπτρίζει πάντοτε την εξωτερική συμπεριφορά, • ικανότητα διαχείρισης δυσάρεστων συναισθημάτων, • αποδοχή της συναισθηματικής έκφρασης των άλλων.

8 Γ. Δεξιότητες αντιμετώπισης προβλημάτων
Κατανόηση του προβλήματος Συγκέντρωση πιθανών εναλλακτικών λύσεων Αξιολόγηση εναλλακτικών λύσεων Επιλογή λύσης και λήψη απόφασης Αξιολόγηση και επανακαθορισμός

9 Ο δάσκαλος-εμψυχωτής :
Θεωρεί το παιχνίδι αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης φύσης και βασικό εργαλείο και μέθοδο της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Δρα σε πολλά επίπεδα: Στο παιδαγωγικό, ώστε τα παιδιά να κινητοποιηθούν και να ανακαλύψουν διάφορους κώδικες επικοινωνίας και έκφρασης. Στο ψυχολογικό, βοηθώντας τα να αισθανθούν ασφάλεια και εμπιστοσύνη. Στο εκφραστικό, με δράσεις ατομικές και συλλογικές.

10 Βασικός στόχος: ποιοτικές διεργασίες, ώστε να ενθαρρυνθεί – ενδυναμωθεί – εμψυχωθεί ο εκπαιδευόμενος και να αποκτήσει πλήρη εικόνα των δυνατοτήτων του.

11 Συμμετέχει, δεν εξουσιάζει.
Ενθαρρύνει τα παιδιά να θέσουν προσωπικούς στόχους. Ακολουθεί τα παιδιά και δεν τα ελέγχει. Όταν παίζει με τα παιδιά, δεν τους διδάσκει. Δεν μένει αμέτοχος και απαθής στις συγκινήσεις και στα δρώμενα.

12 Αποποιείται την αυθεντία του.
Θεωρεί τον εαυτό του ισότιμο μέλος της ομάδας. Προάγει την εξατομικευμένη απελευθέρωση της έκφρασης και του λόγου.

13 Χαρακτηριστικά εκπαιδευτικού-διευκολυντή
Γνησιότητα / αυθεντικότητα (realness) Επιβράβευση / αποδοχή / εμπιστοσύνη (prizing / acceptance / trust) Ενσυναίσθηση (empathic understanding) (Rogers-Freiberg, 1994: )

14 ΕΜΠΟΔΙΑ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
Προσταγή, εντολές, απειλή, προειδοποίηση, κήρυγμα, ηθικολογία, εκλογίκευση, υποδείξεις και έτοιμη λύση για κάποιο πρόβλημα, κριτική, αρνητική κρίση, έπαινος, θετική κρίση που αγνοεί την πραγματικότητα, παρηγοριά και βιαστικός καθησυχασμός, ψυχολογική ανάλυση, γελοιοποίηση, χαρακτηρισμός - «ταμπέλα», υπερβολικές και ακατάλληλες ερωτήσεις – ανάκριση.

15 Βιωματικό μάθημα: αποσκοπεί στη δημιουργία ενός φιλικού και υποστηρικτικού περιβάλλοντος, δεν καλύπτει μόνο τις γνωστικές, αλλά και τις ψυχοσυναισθηματικές ανάγκες των μαθητών.

16 Για να παίξει σωστά το ρόλο του, ο δάσκαλος-εμψυχωτής πρέπει:
Να μπορεί να αφήσει ελεύθερο το σώμα του. Να απελευθερωθεί από αναστολές και εντάσεις. Να μπορεί να σταθεί μπροστά στα παιδιά χαλαρός, οικείος, ανθρώπινος, χωρίς επισημότητες και διδαχές. Να μπορεί με τη συμπεριφορά του να εμπνεύσει την ομάδα, να της δώσει κίνητρα. Να μην την κατευθύνει όπου θέλει. Να την καθοδηγήσει να ανακαλύψει τη χαρά του παιχνιδιού και της δημιουργίας.

17 Βιωματικές τεχνικές που μπορούν να αξιοποιηθούν:
μελέτη περίπτωσης, προσομοίωση, επίδειξη, ομάδες σχεδίων εργασίας, επίλυση προβλήματος, συνέντευξη από ειδικό, παιχνίδι ρόλων, θεατρικές τεχνικές, αφήγηση,...

18 Βιωματικές τεχνικές που μπορούν να αξιοποιηθούν:
… τεχνικές παραγωγής ιδεών, δημιουργία βίντεο / ντοκιμαντέρ / ταινίας μικρού μήκους, κόμικς, δημιουργική γραφή, ρητορική, εικαστικές δραστηριότητες, παιχνίδια με λεξικά, δράσεις φιλαναγνωσίας,...

19 Βιωματικές τεχνικές που μπορούν να αξιοποιηθούν:
Παιχνίδια για τη δυναμική της ομάδας: γνωριμίας, αυτογνωσίας, συνεργασίας, ομαδικότητας, εμπιστοσύνης, ενεργητικής ακρόασης Επιπλέον παιχνίδια δεξιοτήτων: επικοινωνίας, ακρόασης, ηγεσίας

20 «Εμψύχωση είναι η ανάπτυξη της δημιουργικής έκφρασης και των δεξιοτήτων μέσα από σχέσεις που βασίζονται στη συνεργατικότητα, την πρωτοβουλία και την αμοιβαία εμπιστοσύνη. Εμψύχωση είναι ακόμη η κινητοποίηση μιας ομάδας προς την κατεύθυνση ενός στόχου, η προσέγγιση του οποίου σηματοδοτεί την ενεργητική παρουσία της ομάδας στην κοινωνία» (Κόκκος, 2003: 212).

21 Ο δάσκαλος διαβεβαιώνει...
«Μα εγώ κάνω πολύ βιωματικά το μάθημά μου!» Η Φρυδάκη (2009: ), επιχειρώντας να καθορίσει τα όρια νομιμοποίησης της εισηγητικής μορφής διδασκαλίας, υπογραμμίζει ότι δεν αρκεί να ρωτά ο εκπαιδευτικός κάθε τόσο αν όλοι κατάλαβαν το μάθημα ή ακόμα να χρησιμοποιεί όλα τα εποπτικά μέσα που διαθέτει.

22 Ο μαθητής αναρωτιέται…
«Γιατί ο δάσκαλος είναι αυτός που κάνει όλες τις ερωτήσεις, αφού εγώ είμαι αυτός που πρέπει να μάθει; Γιατί οι γονείς μου υποθέτουν ότι πρέπει να έχω απαντήσεις για όλες τις ερωτήσεις τους, όταν αυτοί δεν μπορούν να απαντήσουν στις δικές μου; Γιατί οι πολιτικοί μαθαίνουν να μην απαντούν στις ερωτήσεις, ενώ εγώ πρέπει να μάθω να απαντάω σε αυτές; Γιατί τις ερωτήσεις πρέπει να τις απαντούμε γρήγορα στο σχολείο, ενώ οι φιλόσοφοι χρειάζονται χρόνια για να τις απαντήσουν;

23 Ο μαθητής αναρωτιέται…
Γιατί υπάρχουν τόσες πολλές «μικρές» ερωτήσεις στο σχολείο, όταν η Μαρία Κιουρί πέρασε όλη τη ζωή της προσπαθώντας να απαντήσει μια «μεγάλη» ερώτηση; Γιατί πρέπει να βρίσκω απαντήσεις σε ερωτήσεις που έχουν ήδη απαντηθεί, όταν έχω ερωτήσεις στις οποίες ακόμα δεν έχω βρει την απάντηση; Γιατί δεν μπορώ να έχω τον έλεγχο των ερωτήσεων;» (McKenzie, 1991 από Μπιρμπίλη, 2008: 213)

24 Εμπειρική μάθηση: «εκπαίδευση που συμβαίνει ως αποτέλεσμα της άμεσης συμμετοχής στα γεγονότα της ζωής». Ο μαθητής-ενεργό υποκείμενο μαθαίνει έχοντας ενδιαφέρον για ό,τι συμβαίνει γύρω του και στοχαζόμενος επάνω στην καθημερινή εμπειρία (Houle, 1980: 221)

25 Τεχνική υποστήριξης (scaffolding) (1/2)
Ο δάσκαλος: Παρουσιάζει τη δεξιότητα στους μαθητές. Λειτουργεί ως πρότυπο μίμησης. Σκέφτεται φωνακτά, ώστε να παρακολουθούν οι μαθητές τους συλλογισμούς και την πορεία σκέψης του. Εργάζεται στην αρχή με απλό υλικό (εύκολα κείμενα / θέματα).

26 Τεχνική υποστήριξης (scaffolding) (2/2)
Σταδιακά αυξάνει τη δυσκολία του υλικού και περιορίζει τη δική του βοήθεια. Εντοπίζει τα σημεία δυσκολίας του μαθητή και εργάζεται με πρόσθετες ασκήσεις επάνω σε αυτά. Προτιμά την εργασία σε μικρές ομάδες. Χρησιμοποιεί κάποιους μαθητές ως πρότυπα (modeling). Διευκολύνει τη σκέψη τους με παροχή ερωτήσεων και όχι έτοιμων απαντήσεων. Δίνει συχνή ανατροφοδότηση. Παρέχει κίνητρα.

27 Βιωματικές εμπειρίες (1/4)
ο καταιγισμός ιδεών, η μελέτη περίπτωσης, η προσομοίωση, η επίδειξη, οι ομάδες σχεδίων εργασίας, η επίλυση προβλήματος, η συνέντευξη από ειδικό, η εκπαιδευτική επίσκεψη,...

28 Βιωματικές εμπειρίες (2/4)
το παιχνίδι ρόλων, το εκπαιδευτικό δράμα, η δραματοποίηση, θέατρο και θεατρικές τεχνικές, αφήγηση, η συζήτηση με διάταξη δύο κύκλων (εσωτερικός και εξωτερικός κύκλος), το world café και άλλες μέθοδοι συμμετοχικής λήψης αποφάσεων, τεχνικές παραγωγής ιδεών, όπως τα 6 Σκεπτόμενα Καπέλα του Ed. De Bono,

29 Βιωματικές εμπειρίες (3/4)
η δημιουργία βίντεο / ντοκιμαντέρ / ταινίας μικρού μήκους, τα κόμικς, η δημιουργική γραφή, η ρητορική παιδεία, οι εικαστικές δραστηριότητες, τα παιχνίδια με λεξικά, οι δράσεις φιλαναγνωσίας,... Καθεμία από τις προαναφερόμενες τεχνικές έχει ορισμένες προδιαγραφές, η μη τήρηση των οποίων μπορεί να οδηγήσει σε μη επιθυμητά ή και αρνητικά μαθησιακά αποτελέσματα.

30 Βιωματικές εμπειρίες (4/4)
Παιχνίδια για τη δυναμική της ομάδας: Γνωριμίας Αυτογνωσίας Συνεργασίας Ομαδικότητας Εμπιστοσύνης Επιπλέον παιχνίδια δεξιοτήτων: Επικοινωνίας Ακρόασης Ηγεσίας Β. Λουτριανάκη

31 Συμμετοχή σε βιωματικά εργαστήρια
Δεν αρκεί όμως να γνωρίζει κάποιος τις τεχνικές αυτές αλλά και να είναι σε θέση να τις επιλέξει κατάλληλα, ανάλογα με τη δυναμική και το δυναμικό της ομάδας, και να τις εφαρμόσει. Συμμετοχή σε βιωματικά εργαστήρια Πειραματισμός Ερευνητική διάθεση Τήρηση ημερολογίου

32 Ατμόσφαιρα του μαθήματος Τα παιδιά ως φιλόσοφοι – ο καθηγητής ως μαθητής

33

34 Ο δάσκαλος… Σύμφωνα με το εξελικτικό μοντέλο του Stenhouse (1975) αλλά και με τα Προγράμματα Σπουδών του Νέου Σχολείου: Μαζί με τους μαθητές διαμορφώνουν στόχους, εναλλακτικούς και μη, ερευνούν άλλους τομείς ή βρίσκουν εναλλακτικές λύσεις (Μαρμαρινός, 2000: 142). Μετατρέπεται από απλό «τεχνικό» της διδακτικής διαδικασίας, που εφαρμόζει άκριτα μια σειρά ενεργειών, σε ερευνητή.

35 Ο δάσκαλος… Πρωτίστως αποβλέπει, όχι στην κάλυψη αλλά στην κατανόηση της ύλης εκ μέρους των μαθητών και μάλιστα στη διαμόρφωση της δημιουργικής και κριτικής τους σκέψης. Ρόλος με υψηλότερο βαθμό ελευθερίας αλλά και πιο απαιτητικός. «Ο ερμηνευτικός δάσκαλος παραβιάζει τους περιορισμούς του παραδοσιακού μαθήματος με μια ακολουθία απρόβλεπτων (μη αναμενόμενων) ερωτήσεων και αναπάντεχων σχολίων» (Slattery, 1995).

36 Στρατηγικές που ενθαρρύνουν την ανάπτυξη της δημιουργικότητας και της κριτικής σκέψης
Ενθάρρυνση έκφρασης όλων των απόψεων μέσα από τον ελεύθερο διάλογο. Παρουσίαση εννοιών μέσα στo πλαίσιo της λειτουργικής χρήσης τους. Αξιοποίηση του λάθους. Ενσωμάτωση στη διδασκαλία προβληματικών καταστάσεων που οδηγούν σε συζήτηση και διερεύνηση. Δημιουργία υποθέσεων, αντιφάσεων, γενικεύσεων, συσχετισμών ανάμεσα σε ιδέες, γεγονότα και καταστάσεις.

37 Στρατηγικές που ενθαρρύνουν την ανάπτυξη της δημιουργικότητας και της κριτικής σκέψης
Ανάπτυξη δεξιοτήτων αυτοαξιολόγησης και ετεροαξιολόγησης. Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία. Προγραμματισμός δραστηριοτήτων με τρόπο που επιτρέπει στα παιδιά να αποφασίσουν τον τρόπο επεξεργασίας τους.

38 Η ομάδα ως φορέας παραγωγής ιδεών
Η ομάδα ως φορέας παραγωγής ιδεών Η ομάδα είναι φορέας παραγωγής ιδεών, γιατί περισσότερα άτομα έχουν περισσότερες ιδέες. Παρουσιάζει ποικιλία έκφρασης ιδεών λόγω του διαφορετικού υπόβαθρου γνώσεων που διαθέτουν τα μέλη της. Έχει μεγάλο βαθμό διασταύρωσης ιδεών μεταξύ των μελών της. Παρουσιάζει άμιλλα παραγωγής ιδεών μεταξύ των μελών της. Υπάρχει μεγαλύτερη δυνατότητα παρώθησης των μελών της για παραγωγή ιδεών.

39 Κοινωνική φύση της δημιουργικότητας (Gerhard Fischer, 2011).
Κάθε πράξη ενός ατόμου ή μιας ομάδας αρχίζει σαν μια ιδέα. Και ύστερα οι πράξεις πολλαπλασιάζονται και γίνονται καταστάσεις. «Μια χιονοστιβάδα αρχίζει από μια χιονονιφάδα και ύστερα γίνεται τεράστια και παρασύρει τα πάντα». Κοινωνική φύση της δημιουργικότητας (Gerhard Fischer, 2011).

40 Συνοπτικά: βρίσκεται σε εγρήγορση, για να παρακολουθεί τις «σιωπηρές ανταποκρίσεις» του ακροατηρίου του, εναλλάσσει την παράδοση με βιωματικές μορφές διδασκαλίας, αποφεύγει τον διδακτισμό, επιδιώκει να καταστήσει τους μαθητές κριτικούς ακροατές και ομιλητές με υψηλό βαθμό δημιουργικότητας, καλλιεργεί θετικό κλίμα μάθησης, αποδέχεται τη γνώμη και τις επιθυμίες των μαθητών.

41

42

43 «Μόνο ό,τι δέχτηκες με την ψυχή σου, αυτό μόνο μαθαίνεις και αυτό ενσωματώνεις στη ζωή σου και στο χαρακτήρα σου» Ελληνική Ένωση για την Προώθηση της Ρητορικής στην Εκπαίδευση: