Ελεύθερος χρόνος, προσωπική ανάπτυξη και ευεξία

Παρουσίαση με θέμα: "Ελεύθερος χρόνος, προσωπική ανάπτυξη και ευεξία"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Ελεύθερος χρόνος, προσωπική ανάπτυξη και ευεξία
30ο Συνέδριο Ελληνικής Εταιρίας Κοινωνικής Παιδιατρικής και Προαγωγής της Υγείας, Τήνος Σεπτεμβρίου 2018, Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού Υγεία Παιδί Τέχνη «Η Τέχνη και η Επιστήμη Έχουν Αλήθεια. Αναζητήστε Καταφύγιο Εκεί» Ελεύθερος χρόνος, προσωπική ανάπτυξη και ευεξία Αθηνά Χαρίση, PhD, MA Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων/Συμβουλευτική Γονέων Πανεπιστημιακή Υπότροφος Τμήματος Προσχολικής Αγωγής/ΤΕΙ Ηπείρου

2 Σκοπός-Στόχοι Βασίζεται στα ευρήματα μίας ερευνητικής προσπάθειας προσέγγισης των απόψεων παιδιών ηλικίας ετών για τον ελεύθερο χρόνο τους, με στόχο τη διερεύνηση αναγκών τους Απώτερος σκοπός: Nα εντοπιστούν παράγοντες που μπορεί να συμβάλουν στην προώθηση ή αναστολή της ομαλής ψυχοκοινωνικής προσαρμογής και ανάπτυξης των παιδιών. Επιμέρους στόχοι: α) Να μάθουμε αν οι νέοι έχουν ελεύθερο χρόνο, τι εννοούν ως ελεύθερο χρόνο, πώς τον αξιοποιούν και ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο τον διαθέτουν β) Να διερευνήσουμε κατά πόσο ο τρόπος με τον οποίο βιώνουν τον ελεύθερο χρόνο τους συμβάλλει στην ψυχοσωματική και κοινωνική ευεξία και κατά συνέπεια την ποιότητα ζωής των παιδιών γ)Σε επίπεδο πρωτογενούς πρόληψης, η ερμηνεία των ευρημάτων επιθυμούμε να συνεισφέρει στην αναγνώριση των αναγκών των παιδιών χρόνων σε θέματα αξιοποίησης ελεύθερου χρόνου και την παροχή απαραίτητων πληροφοριών στην οικογένεια και την κοινότητα για την όσο το δυνατόν πιο ποιοτική διαχείρισή του. Αθηνά Χαρίση, PhD, MA - Πανεπιστημιακή Υπότροφος Τμήματος Προσχολικής Αγωγής ΤΕΙ Ηπείρου

3 Η έρευνα Πληθυσμός Μαθητές/τριες Δημοτικού (Δ, Ε, ΣΤ) και Γυμνασίου (Α, Β, Γ) Δείγμα 114 μαθητές/τριες από διάφορες περιοχές της Ελλάδας Συλλογή δεδομένων Ανώνυμο ερωτηματολόγιο με κλειστές και ανοιχτές ερωτήσεις, συμπληρώθηκε ηλεκτρονικά, ποιοτική και ποσοτική επεξεργασία Θεματικοί άξονες α) δημογραφικά στοιχεία, π. χ. φύλο των μαθητών, ηλικία γονέων, εκπαίδευση γονέων, περιοχή β) προσέγγιση και διάθεση ελεύθερου χρόνου γ) οργάνωση δ) ελεύθερος χρόνος, σπίτι και οικογένεια ε) ελεύθερος χρόνος και σχολείο στ) εικόνα εαυτού, συνήθειες, επιλογές και ζ) υποστηρικτικά πλαίσια Δημογραφικά στοιχεία δείγματος Αντιπροσώπευση των 2 φύλων Υπερισχύουν οι ηλικίες των 13, 14 και 15 ετών Αστικές/ημιαστικές >10000 και αγροτικές περιοχές <10000 Εκπαίδευση των γονέων: δευτεροβάθμια (Λύκειο) και τριτοβάθμια εκπαίδευση (Πανεπιστήμιο) Αθηνά Χαρίση, PhD, MA - Πανεπιστημιακή Υπότροφος Τμήματος Προσχολικής Αγωγής ΤΕΙ Ηπείρου

4 Περιοχή Ενδιαφέροντος
Ε.Χ., σημαντική διάσταση της καθημερινής ζωής Μέρος ευρύτερης προβληματικής, που αφορά στο χρόνο και τη χρήση του Στο πλαίσιο επιστημών όπως η φιλοσοφία, η ψυχολογία, η κοινωνική και ιστορική ανθρωπολογία, η κοινωνιολογία, η παιδαγωγική Δύο βασικές παράμετροι που αλληλεπιδρούν και αλληλο-εξαρτώνται α) Ενδοπροσωπική, υποκειμενική αντίληψη της έννοιας του χρόνου β) Διαπροσωπική, κοινωνικο-πολιτισμικός προσδιορισμός (Κοντοπόδης, 2006) Η χρήση του θεωρείται ένας από τους βασικούς δείκτες της ποιότητας ζωής συνδέεται με ψυχοκοινωνική προσαρμογή και ανάπτυξη (Τζινιέρη-Κοκκώση, 2010) Αθηνά Χαρίση, PhD, MA - Πανεπιστημιακή Υπότροφος Τμήματος Προσχολικής Αγωγής ΤΕΙ Ηπείρου

5 Ε.Χ- Αντίληψη, διάθεση και ικανοποίηση
Σύμφωνα με την έρευνα, η αντίληψη του ελεύθερου χρόνου φαίνεται να επηρεάζει τόσο την αξιοποίησή του από τα παιδιά όσο και την ικανοποίηση από αυτόν Σε επίπεδο θεώρησης: προσωπική επιλογή και έκφραση, η επαφή με τον εαυτό και η ικανοποίηση βασικών κοινωνικο-συναισθηματικών αναγκών Σε επίπεδο πράξης: κατακερματισμός του χρόνου, κατά τους χειμερινούς μήνες σε περισσότερο δομημένες, προγραμματισμένες και ετεροκαθοριζόμενες δραστηριότητες/ενδιαφέροντα από παράγοντες όπως σχολείο-υποχρεώσεις, οικογένεια-οικονομική κατάσταση, κοινωνία-μόδα, συνθήκες ζωής-απόσταση-υποδομές Γενικά δηλώνουν πολύ έως πάρα πολύ ευχαριστημένα από την αξιοποίηση του Ε.Χ. ωστόσο, διακρίνεται η πίεση χρόνου που βιώνουν και η δυσκολία να κάνουν κάτι για να το αλλάξουν Αθηνά Χαρίση, PhD, MA - Πανεπιστημιακή Υπότροφος Τμήματος Προσχολικής Αγωγής ΤΕΙ Ηπείρου

6 Ελεύθερος χρόνος και ποιότητα ζωής
Χρήση του χρόνου, συνδέεται με παραμέτρους όπως είναι: α) Σωματική, ψυχολογική και κοινωνική ευεξία του ατόμου β) Αίσθημα προσωπικής επάρκειας και πληρότητας από τη ζωή Αποτελεί προϋπόθεση για την προσωπική ανάπτυξη Μέσω ικανοποίησης βασικών βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών αναγκών Ψυχολογική ευεξία: Εικόνα για τον εαυτό και για σωματική εμφάνιση, αυτοεκτίμηση, αυτοπεποίθηση, πεποιθήσεις και ενδιαφέροντα, επικράτηση θετικών συναισθημάτων. Κοινωνική ευεξία: Σχέσεις, υποστηρικτικό κοινωνικό περιβάλλον, ποιότητα παρεχόμενων υπηρεσιών (Τζινιέρη-Κοκκώση, 2010) Αθηνά Χαρίση, PhD, MA - Πανεπιστημιακή Υπότροφος Τμήματος Προσχολικής Αγωγής ΤΕΙ Ηπείρου

7 Προσωπική Ανάπτυξη – Έννοια Εαυτού
Ανθρωπιστική ψυχολογία: Η έννοια του εαυτού είναι κεντρική στην ανάπτυξη του ατόμου και την πορεία του προς την αυτοπραγμάτωση. Έννοια του Εαυτού: Σύνολο των πεποιθήσεων που έχει διαμορφώσει το άτομο για τον εαυτό του (Χατζηχρήστου, Λαμπροπούλου, Αδαμοπούλου, 2013) Bασικό πλαίσιο αναφοράς με βάση το οποίο ερμηνεύει τις εμπειρίες του και διαμορφώνει τη συμπεριφορά του (Cole & Cole, 2002 Λεονταρή, 1996) C. Rogers: Αυτοπραγμάτωση, η δυνατότητα αξιοποίησης του μέγιστου δυναμικού που διαθέτει ο άνθρωπος. Στην πορεία αυτή είναι σημαντική η κάλυψη των βασικών αναγκών του ατόμου A. Maslow: η πορεία αυτή αναπαρίσταται με μία πυραμίδα όπου στη βάση της βρίσκονται οι βιολογικές ανάγκες, ακολουθούν οι ανάγκες ασφάλειας, οι ανάγκες κοινωνικής αποδοχής, οι ανάγκες εκτίμησης-αυτοεκτίμησης. Αθηνά Χαρίση, PhD, MA - Πανεπιστημιακή Υπότροφος Τμήματος Προσχολικής Αγωγής ΤΕΙ Ηπείρου

8 Πυραμίδα αναγκών του A. Maslow
Αθηνά Χαρίση, PhD, MA - Πανεπιστημιακή Υπότροφος Τμήματος Προσχολικής Αγωγής ΤΕΙ Ηπείρου

9 Χαρακτηριστικά αυτοπραγμάτωσης
1. Eπαρκέστερη αντίληψη της πραγματικότητας και πιο άνετες σχέσεις με αυτή. 2. Αποδέχεται τον εαυτό του, τους άλλους και το περιβάλλον. 3. Έχει αυθορμητισμό, απλότητα και φυσικότητα. 4. Εστιάζει στο πρόβλημα. 5.Χαίρεται τις στιγμές ηρεμίας και δεν έχει ανάγκη ανθρώπων πάντα δίπλα του. 6.Είναι αυτόνομο και ανεξάρτητο από την κυρίαρχη κουλτούρα και το περιβάλλον. 7. Χαίρεται το απλό και τη φυσική ομορφιά. 8. Νιώθει ήρεμο και χαλαρό. Αθηνά Χαρίση, PhD, MA - Πανεπιστημιακή Υπότροφος Τμήματος Προσχολικής Αγωγής ΤΕΙ Ηπείρου

10 Χαρακτηριστικά αυτοπραγμάτωσης
9. Έχει αίσθημα αλληλεγγύης προς όλους τους ανθρώπους. 10. Μπορεί να δημιουργεί βαθιές και στέρεες διανθρώπινες σχέσεις. 11. Έχει δημοκρατική αντίληψη των πραγμάτων. 12.Είναι ικανό να διακρίνει τα μέσα από τους σκοπούς, «καλό» από «κακό». 13. Διαθέτει φιλοσοφική και μη-επιθετική αίσθηση του χιούμορ. 14. Είναι δημιουργικό. 15. Αντιστέκεται στην απόλυτη επιβολή του πολιτισμικού πλαισίου και διατηρεί την ατομικότητα του μέσα στο πολιτισμικό περιβάλλον. 16. Αναγνωρίζει τα όρια και τις 'ατέλειές' του. (Καραδήμας, Ε. © Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών) Αθηνά Χαρίση, PhD, MA - Πανεπιστημιακή Υπότροφος Τμήματος Προσχολικής Αγωγής ΤΕΙ Ηπείρου

11 Συμβολή κοινωνικο-πολιτισμικού πλαισίου στην προσωπική ανάπτυξη
Ε.Χ. κοινωνικός χωροχρόνος που συμβάλει στην αναζήτηση νοήματος και ταυτότητας στην καθημερινή κοινωνική αλληλεπίδραση: Σημαντική κρίνεται η διαμόρφωση ενός επαρκούς κοινωνικο-πολιτισμικού περιβάλλοντος, που θα παρέχει ευκαιρίες για δημιουργική έκφραση, ψυχαγωγία, ανάπαυση, αναψυχή, η οποία θεωρείται καθοριστική στη συγκρότηση της καθημερινότητας και των διαπροσωπικών σχέσεων αλλά και της ικανοποίησης του ατόμου και του αισθήματος ελευθερίας (Ζαϊμάκης, 2008) Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας τα παιδιά αξιολογούν ως ιδιαίτερα σημαντική προς την παραπάνω κατεύθυνση τη συμβολή του οικογενειακού, φιλικού και σχολικού πλαισίου και την ύπαρξη κατάλληλων υποδομών Αθηνά Χαρίση, PhD, MA - Πανεπιστημιακή Υπότροφος Τμήματος Προσχολικής Αγωγής ΤΕΙ Ηπείρου

12 Ψυχική ανθεκτικότητα Προστατευτικοί παράγοντες που σύμφωνα με τη βιβλιογραφία χαρακτηρίζουν τα παιδιά τα οποία εμφανίζουν ψυχική ανθεκτικότητα σε στρεσογόνες και αντίξοες καταστάσεις. Αίσθηση προσωπικής επάρκειας και ελέγχου Κοινωνικότητα, καλή σχέση με γονείς και συνομηλίκους, υποστήριξη από το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον (Χατζηχρήστου, Λαμπροπούλου & Αδαμοπούλου, 2013) Kοινωνικό περιβάλλον: α) «υψηλής ποιότητας γειτονιές (ασφάλεια, χαμηλά επίπεδα βίας, πρόσβαση σε κέντρα ψυχαγωγίας)» β) σχολεία που εξασφαλίζουν ευκαιρίες στα παιδιά «για να αναπτύξουν το αυτοσυναίσθημά τους, την αυτοαποτελεσματικότητά τους και την αίσθηση ελέγχου στη ζωή τους», γ) πρόσβαση σε υπηρεσίες και παροχές υγείας (Γιοβαζολιάς, 2011) Αθηνά Χαρίση, PhD, MA - Πανεπιστημιακή Υπότροφος Τμήματος Προσχολικής Αγωγής ΤΕΙ Ηπείρου

13 Χαρακτηριστικά που ευνοούν ψυχοκοινωνική προσαρμογή/ανάπτυξη
Οι απαντήσεις των παιδιών συνάδουν με τα παραπάνω: αίσθηση προσωπικής επάρκειας και αυτονομίας, κοινωνικότητα, θετικά συναισθήματα, αναγνώριση και αποδοχή, αίσθημα του ανήκειν, συναισθηματική και κοινωνική διάσταση της σχολικής μάθησης, ασφάλεια, χαμηλά επίπεδα βίας, πρόσβαση σε υποδομές και ευκαιρίες ψυχαγωγίας/άσκησης, ύπαρξη κατάλληλων υποστηρικτικών δικτύων Βιβλιογραφικά, οι παράγοντες αυτοί μπορούν να συμβάλλουν: στη διαμόρφωση υγιών συνηθειών, την προσωπική ανάπτυξη και εξέλιξη, την αποτελεσματική αντιμετώπιση του στρες και των προκλήσεων που συνεπάγονται οι σύγχρονες συνθήκες ζωής, όπως η κοινωνικο-οικονομική κρίση και η διείσδυση της τεχνολογίας σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής Αθηνά Χαρίση, PhD, MA - Πανεπιστημιακή Υπότροφος Τμήματος Προσχολικής Αγωγής ΤΕΙ Ηπείρου

14 Θέση των ΤΠΕ στη ζωή των παιδιών
Από τις απαντήσεις προκύπτει: Κυρίαρχο το κινητό, το tablet και τον Η/Υ (σταθερό ή φορητό), κατά Μ.Ο. 3 ώρες την ημέρα περίπου, με έναρξη της ενασχόλησης στις τελευταίες τάξεις του δημοτικού, περίπου 1/3 των παιδιών τα παίρνει μαζί στο κρεβάτι. «ΤΠΕ ως προεκτάσεις του σώματος» - υπερίσχυση τεχνολογικά διαμεσολαβημένων σχέσεων – παρεμβάλλονται στην ικανότητα για μοναξιά και επικοινωνία, στη δημιουργική σκέψη και δραστηριότητες – εύκολη πρόσβαση στη μαζική κουλτούρα και τη βία (Ντάβου, 2017) Σημαντική η συμβολή του σχολείου που δεν επενδύει μόνο στη γνώση αλλά και στις διαπροσωπικές σχέσεις λειτουργεί προστατευτικά και ως προϋπόθεση για την προαγωγή της ψυχικής ανθεκτικότητας (Χατζηχρήστου, Λαμπροπούλου, Αδαμοπούλου, 2013) Αθηνά Χαρίση, PhD, MA - Πανεπιστημιακή Υπότροφος Τμήματος Προσχολικής Αγωγής ΤΕΙ Ηπείρου

15 Ελεύθερος Χρόνος και μάθηση
Σύγχρονες θεωρίες (Illeris, 2016): η μάθηση δεν μπορεί να επιτευχθεί με ολοκληρωμένο και ουσιαστικό τρόπο αν δεν αλληλεπιδρούν περιεχομένο, συναισθηματική και κοινωνική διάσταση 1) Περιεχόμενο : αυτό που μαθαίνεται και ο τρόπος με τον οποίο μαθαίνεται 2) Συναισθηματική διάσταση/Υποκίνηση: εμπλοκή των μαθητών/ανάπτυξη ενδιαφέροντος και καλλιέργεια κινήτρων, διάθεση και δέσμευση για μάθηση Περιεχόμενο και υποκίνηση ενισχύονται ολοκληρωμένα μέσα από παρορμήσεις, που προκύπτουν από την αλληλεπίδραση ατόμου-περιβάλλοντος 3) Περιβάλλον/πλαίσιο: άμεσο και έμμεσο, υλικό και κοινωνικό. Δράση, Επικοινωνία και Συνεργασία, βασικά στοιχεία της αλληλεπίδρασής μας με το περιβάλλον. Στο βαθμό που ενδυναμώνονται, μέσω του περιεχομένου και συναισθηματικής διάστασης, προάγουν την κοινωνικότητα του ατόμου και την επιτυχή συμμετοχή του σε μικρότερα ή μεγαλύτερα κοινωνικά πλαίσια. (Χαρίση, 2017) Αθηνά Χαρίση, PhD, MA - Πανεπιστημιακή Υπότροφος Τμήματος Προσχολικής Αγωγής ΤΕΙ Ηπείρου

16 Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας!
Αθηνά Χαρίση, PhD, MA - Πανεπιστημιακή Υπότροφος Τμήματος Προσχολικής Αγωγής ΤΕΙ Ηπείρου