Η επικοινωνία στη Νοσηλευτική

Παρουσίαση με θέμα: "Η επικοινωνία στη Νοσηλευτική"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Η επικοινωνία στη Νοσηλευτική
Μάρθα Κελέση Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήμα Νοσηλευτικής Τ.Ε.Ι. Αθήνας

2 Επικοινωνία-ορισμός Η διαδικασία ανταλλαγής πληροφοριών και μεταβίβασης μηνυμάτων μεταξύ δύο ή περισσότερων προσώπων (πομπός-δέκτης), μέσω ομιλίας, συμβόλων, αριθμών, γραμμάτων, χειρονομιών.

3 Σκοποί της επικοινωνίας
Μεταξύ των σκοπών της επικοινωνίας εκτός από το να δοθούν και να ληφθούν πληροφορίες, είναι η λύση προβλημάτων και η διοχέτευση της έντασης.

4 Αρχές επικοινωνίας_1 Η όλη διαδικασία της επικοινωνίας λαμβάνει χώρα σε ένα πλαίσιο που αποτελείται από τον φυσικό χώρο, τις πολιτιστικές και κοινωνικές αξίες των συμμετεχόντων καθώς και τις ψυχολογικές συνθήκες, κάτω από τις οποίες γίνεται. Η επικοινωνία διευκολύνει τη διεκπεραίωση ορθών νοσηλευτικών πράξεων διασφαλίζοντας την ικανοποίηση του ασθενή αλλά και την προστασία του επαγγελματία υγείας.

5 Αρχές επικοινωνίας_2 Η επικοινωνία αποτελεί αμφίδρομη διαδικασία. Αποτελεί εγγενές χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης. Κανείς δεν μπορεί να μην επικοινωνεί. Το αποτέλεσμα της εξαρτάται όχι μόνο από το τι λέγεται αλλά και από τον τρόπο με τον οποίο αυτό λέγεται. Η φύση της σχέσης εξαρτάται από το πόσο τα δύο μέρη έχουν κατανοήσει με τον ίδιο τρόπο το περιεχόμενο του μηνύματος.

6 Αρχές επικοινωνίας_3 Απαιτείται σωστή αποκωδικοποίηση των μηνυμάτων. Η αποκωδικοποίηση των μηνυμάτων βασίζεται σε ατομικούς παράγοντες και υποκειμενικές αντιλήψεις .Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τη διαδικασία της ανατροφοδότησης (feedback) ολοκληρώνει την επικοινωνία .

7 Αρχές επικοινωνίας_4 Χρήση με μέτρο τεχνικών όρων και ιατρονοσηλευτικής ορολογίας. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται από τους επαγγελματίες υγείας όταν χρησιμοποιούν τεχνικούς όρους και ιατρική ορολογία κατά την επαφή τους με τον ασθενή.

8 Αρχές επικοινωνίας_5 Η ενεργητική ακρόαση είναι σημαντική παράμετρος στην επικοινωνία. Αποτελεί υπεύθυνη νοσηλευτική πράξη και απαιτεί συγκέντρωση προσοχής και κινητοποίηση όλων των αισθήσεων προκειμένου όλα τα λεκτικά και μη-λεκτικά μηνύματα που εκπέμπονται από κάθε ασθενή να γίνονται αντιληπτά.

9 Αρχές επικοινωνίας_6 Οι καλές διαπροσωπικές σχέσεις εδραιώνουν τη θεραπευτική σχέση. Περιγράφονται ως η ικανότητα του νοσηλευτή να παίρνει πληροφορίες με ήρεμο τρόπο, σεβασμό στην προσωπικότητα του ασθενή, αποφεύγοντας να τον τρομάζει και αποδεικνύουν το ενδιαφέρον και δημιουργούν αίσθημα ασφάλειας, αποδοχής και εμπιστοσύνης.

10 Αρχές επικοινωνίας_7 Η θεραπευτική σχέση αποτελεί σημαντική προϋπόθεση για την αποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ των επαγγελματιών υγείας και των ασθενών, προκειμένου όχι μόνο να μεταδίδονται πληροφορίες αλλά και να επιτυγχάνεται αποτελεσματική διαχείριση των στρεσσογόνων καταστάσεων που προκύπτουν σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον.   

11 Μορφές επικοινωνίας Οι μορφές της επικοινωνίας είναι η λεκτική η μη λεκτική, το άγγιγμα καθώς επίσης η γραφή (βιβλία, άρθρα) και η τέχνη (ποίηση, μουσική, γλυπτική).

12 Η λεκτική επικοινωνία Το σύνολο των λέξεων που χρησιμοποιούνται καθώς και ο τόνος αλλά και η ένταση της φωνής κατά την εκφορά του λόγου, μπορεί να υποδηλώνουν διαφορετικό νόημα από αυτό των λέξεων.

13 Μη λεκτική επικοινωνία
Είναι γνωστή και ως γλώσσα του σώματος . Περιλαμβάνει τις εκφράσεις του προσώπου, την οπτική επαφή, την θέση των χεριών και τις χειρονομίες, τη στάση του σώματος, την απόσταση στο χώρο και το άγγιγμα. το άγγιγμα.

14 Η συνολική εντύπωση ενός μηνύματος είναι κατά 55% μη λεκτική, 38% λεκτική (τόνος φωνής, ένταση και ποιότητα) και 7% προφορική (μόνο λέξεις).

15 Εκφράσεις προσώπου Οι εκφράσεις του προσώπου μπορεί να επιβεβαιώσουν ή να απορρίψουν τα λεγόμενα του ατόμου. Η απουσία κατάλληλων εκφράσεων ή εκφράσεων που συνδυάζονται με τα λεγόμενα, μπορεί να σημαίνουν την ύπαρξη κάποιου ψυχιατρικού ή νευρολογικού νοσήματος, που περιορίζουν τη δυνατότητα αποτύπωσης των συναισθημάτων.

16 Οπτική επαφή Η οπτική επαφή κατά τη διάρκεια της επικοινωνίας μπορεί να θεωρείται σε ένα πολιτισμό πλήρως αποδεκτή και ένδειξη ανοικτής διάθεσης και ενδιαφέροντος ενώ για κάποιον άλλον να σημαίνει έλλειψη σεβασμού και κίνηση εχθρότητας ή τάσης επιβολής προς το συνομιλητή.

17 Οπτική επαφή Συχνά οι επαγγελματίες υγείας δεν διατηρούν αρκετά την οπτική επαφή με τους ασθενείς τους, δίνοντας περισσότερη προσοχή στο ιατρικό διάγραμμα η σε κάποιο σημείο του σώματος των ασθενών από ότι στο πρόσωπο τους, προσπαθώντας να αποφύγουν την οικειότητα και την αμεσότητα που επιφέρει η βλεμματική επαφή.

18 Οπτική επαφή . Παράγοντες οι οποίοι μπορούν να επηρεάσουν το βαθμό και τη διάρκεια χρήσης της οπτικής επαφής αποτελούν η προσωπικότητα του ασθενή, το πολιτισμικό υπόβαθρο, το φύλο, η ηλικία και το επίπεδο της συναισθηματικής διέγερσής του.

19 Στάση σώματος και βάδισμα
Η στάση του σώματος όσο και ο τύπος του βαδίσματος μεταφέρουν κάποια μη λεκτικά μηνύματα. Οι χειρονομίες και οι κινήσεις του σώματος συμπληρώνουν την λεκτική επικοινωνία εμπλουτίζοντας την και δηλώνοντας πολλές φορές συναισθηματικές καταστάσεις που υποκρύπτονται. Το θετικό νεύμα της κεφαλής σε συνδυασμό με την οπτική επαφή και τη λεκτική επικοινωνία ενισχύουν τη σημασία των μηνυμάτων.

20 Στάση σώματος και βάδισμα_2
Χαλαρή στάση σώματος με μία κλίση προς τα εμπρός δείχνει θετική διάθεση και ενδιαφέρον για τον συνομιλητή. Καταθλιπτικά άτομα γέρνουν τους ώμους τους και το σώμα τους είναι «μαζεμένο». Ο πόνος και άλλοι φυσικοί περιορισμοί ενδέχεται να φανούν με τη στάση του σώματος, τις εκφράσεις του προσώπου και το βάδισμα

21 Ερμηνεία χειρονομιών Ποικίλλει μεταξύ των διαφόρων πολιτισμικών ομάδων. Για τη δυτική κουλτούρα το πλησίασμα του σώματος προς το συνομιλητή κατά την επικοινωνία υποδηλώνει ενεργητική παρουσία, ενδιαφέρον και ένα βαθμό δεκτικότητας ενός ανθρώπου απέναντι σε κάποιον άλλο. Επιπλέον, η κίνηση του αντίχειρα προς τα επάνω για τις δυτικές κοινωνίες σημαίνει ότι τα πράγματα πηγαίνουν καλά, ενώ η ίδια κίνηση σε άλλες πολιτισμικές ομάδες δεν σημαίνει κάτι.

22 Χέρια σταυρωμένα στο ύψος του στήθους
Στάση που υποδηλώνει φραγμό, άμυνα, ανάγκη αυτοπροστασίας, αδιαφορία, αβεβαιότητα, νευρικότητα, φραγή στα λεγόμενα του συνομιλητή και μαζί με χαμήλωμα του κεφαλιού δηλώνει απόλυτη άποψη.

23 Καθιστός με τα χέρια πίσω από το κεφάλι
Στάση που δείχνει ότι το άτομο αισθάνεται ότι έχει τον έλεγχο της κατάστασης. Γενικά ανοιχτοί αγκώνες µε τα χέρια πλεγµένα πίσω από το κεφάλι υποδηλώνει χαλάρωση, ανωτερότητα, δικαίωση, απελευθέρωση συνήθως όταν κάποια συζήτηση καταλήγει σε ένα ευνοϊκό αποτέλεσµα.

24 Καθιστός µε σταυρωµένα τα πόδια
Στάση, που όπως και στην περίπτωση των σταυρωµένων χεριών, δείχνει νευρικότητα. Ωστόσο, υπάρχουν διαφορετικές ερμηνείες,

25 Όρθιος με τα χέρια στη μέση
Στάση γνωστή και ως «στάση μποξέρ» των αθλητών πριν ανέβουν στο ρινγκ. Επιθετική, στάση που δηλώνει άτομο έτοιµο για όλα. Οι ειδικοί την ονοµάζουν «στάση επίτευξης».

26 Όρθιος µε τα χέρια να κρατούν τη ζώνη ή τις κορυφές των τσεπών
Είναι γνωστή ως «στάση καουμπόι» που φανερώνει ετοιμότητα για επίθεση.

27 Η απόσταση στο χώρο Η απόσταση μεταξύ των ατόμων κατά την επικοινωνία ποικίλλει ανάλογα με το πολιτισμικό προφίλ και το είδος της σχέσης. Μια απόσταση της τάξης του 1,5 μέτρων, θεωρείται γενικά κοινωνικά αποδεκτή και αφορά σχέσεις καθημερινές αλλά και επαγγελματικές.

28 Η κοινωνικά αποδεκτή απόσταση στο χώρο
Φιλική απόσταση Προσωπική απόσταση Κοινωνική/Επαγγελματική απόσταση Απόσταση δημόσιας ομιλίας Άτομο εσωστρεφές 0,40μ- 1,50μ 1,50μ- 2,00μ 2,00μ- 4,00μ Από 4,00μ Άτομο εξωστρεφές 0,30μ –0,50μ 1,50μ- 3,00μ Από 3,00μ

29 Η απόσταση στο χώρο Όταν ο νοσηλευτής παρέχει φροντίδα στον ασθενή που απαιτεί μικρή απόσταση μεταξύ τους, όπως συμβαίνει στην χορήγηση των φαρμάκων, κρίνεται ιδιαίτερα σημαντικό να ενημερώνεται ο ασθενής ώστε να αισθάνεται άνετα. Οι διαφορές στο πολιτισμικό προφίλ επηρεάζουν την ασφαλή απόσταση στο χώρο (οι Ασιάτες, οι κάτοικοι της Νότιας Αμερικής, οι Πακιστανοί χρειάζονται περισσότερο χώρο στις προσωπικές τους συναναστροφές σε σχέση με τους μεσογειακούς λαούς).

30 Η γενική φυσική εμφάνιση- η ένδυση και ο καλλωπισμός
Η εμφάνιση του ατόμου στέλνει μηνύματα για την κοινωνική του θέση και την ψυχολογική του κατάσταση επιδρώντας υποσυνείδητα σε όλους τους γύρω. Η ένδυση στέλνει αρκετά και διαφορετικά μηνύματα στα άτομα του περιβάλλοντος για το επάγγελμα και την προσωπικότητα.

31 Η ενδυμασία στο χώρο εργασίας
Η ενδυμασία διαφέρει μέσα σε έναν επαγγελματικό χώρο και ο εργαζόμενος οφείλει να ξεχωρίζει και να σέβεται την ανάγκη κατάλληλης προσαρμογής σε αυτό. Πολλά επαγγέλματα απαιτούν ειδική ενδυμασία (στολή), ανάλογα με το εργασιακό πλαίσιο. Η στολή είναι ένα επίσημο ένδυμα που δηλώνει ξεκάθαρα ότι ο χρήστης ανήκει σε μια ομάδα, όπως και την ιεραρχική θέση μέσα σε αυτήν.

32 Αποτελεσματικές δεξιότητες επικοινωνίας
Δεξιότητες επικοινωνίας που θεωρούνται αποτελεσματικές : Ενεργητική ακρόαση και παρατήρηση των μη λεκτικών μηνυμάτων Χρήση ανοικτών ερωτήσεων «Πώς είστε σήμερα;» Χρήση συγκεκριμένων ερωτήσεων «Πως είστε από όταν μιλήσαμε την τελευταία φορά;» Χρήση ανοικτών ερωτήσεων σχετικών με τα συναισθήματα «Πώς αισθάνεστε σήμερα;» «Είπατε ότι ανησυχείτε για το αποτέλεσμα της επέμβασης. Μιλήστε μου για αυτό…»

33 Ανίχνευση και διευκρίνιση μη λεκτικών μηνυμάτων «Φαίνεται πως δεν μπορείτε να διαχειριστείτε το θέμα αυτό. Μπορείτε να μου πείτε περισσότερα;» Χρήση παύσεων και σιωπής Χρήση σύντομων προτροπών «Πείτε μου, μιλήστε μου περισσότερο για αυτό» Έλεγχος πληρότητας κάλυψης του θέματος πριν τη συνέχιση της συζήτησης «Υπάρχει κάτι άλλο που θα θέλατε να πείτε;» Διευκρίνιση «Είπατε ότι δεν μπορείτε να το διαχειριστείτε. Ακούγεται σαν να εννοείτε ότι είναι δύσκολο να επικεντρωθείτε στην προσπάθεια λύσης του;» 

34 Δεξιότητες που δείχνουν ενεργητική ακρόαση:
Αντανάκλαση : Ασθενής: «Νιώθω φοβισμένος» Νοσηλευτής: «Λέτε ότι φοβάστε» Ανακεφαλαίωση Νοσηλευτής: «Επομένως, φαίνεται πως τα προβλήματα που σας οδήγησαν στο Νοσοκομείο μας ήταν ο πόνος στην κοιλιακή χώρα, η ναυτία και η διάρροια. Η σύζυγός σας σάς συνόδευσε μέχρι εδώ» Ασθενής: «Πολύ σωστά…» Παράφραση Ασθενής: «Όταν ξαπλώνω το βράδυ στο κρεβάτι μου, αισθάνομαι συχνά ένα σφίξιμο στην καρδιά» Νοσηλευτής: «Νιώθετε πίεση στο στήθος σας συχνά, όταν ξαπλώνετε; » Έλεγχος Νοσηλευτής: «Συζητήσαμε πολλά θέματα που σας απασχολούν σήμερα. Θα θέλατε να ρωτήσετε κάτι ακόμη; » Ασθενής: «Ναι θα ήθελα να διευκρινίσω….»

35 Συναισθήματα που υποκρύπτονται κατά την επικοινωνία και αναγνωρίζονται με μη λεκτικά μηνύματα.
Ανειλικρίνεια: Αποφυγή οπτικής επαφής κατά την επικοινωνία, γρήγορη ομιλία συνοδευόμενη από κάθε τύπου νευρικές κινήσεις, αλλαγή του τόνου της φωνής και απώλεια της σταθερότητας της (τρεμούλιασμα). Ανία:Περιπλανώμενο ή απλανές βλέμμα, συχνές ματιές στο ρολόι ή σε άλλα αντικείμενα, χασμουρητό συνοδευόμενο από αναστεναγμό, νευρικό χτύπημα ή παίξιμο των δακτύλων ή του στυλό..

36 Αναποφασιστικότητα:Ματιές από το ένα αντικείμενο στο άλλο, η κλίση του κεφαλιού δεξιά και αριστερά, άνοιγμα και κλείσιμο του στόματος χωρίς ομιλία. Άμυνα:Σταυρωμένα χέρια ή και πόδια, σφιγμένα χείλη, δόντια ή χαρακτηριστικά του προσώπου, αποφυγή της οπτικής επαφής με τον συνομιλητή, τοποθέτηση χεριών στη μέση, κίνηση σώματος προς τα εμπρός (θέση μάχης), γρήγορη αναπνοή.

37 Αμηχανία: Νευρικό γέλιο, η αποφυγή της οπτικής επαφής με το συνομιλητή, η τήρηση μεγάλης απόστασης στο χώρο κατά την επικοινωνία, η ερυθρότητα του προσώπου.

38 Η σιωπή Η σιωπή αποτελεί ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της διαδικασίας της ακρόασης. Όταν ο ασθενής παραμένει σιωπηλός, αυτό μπορεί να σημαίνει: Αποφυγή συζήτησης Προστασία εαυτού Αποφυγή έκφρασης γύρω από θέματα που τον αγχώνουν ή τον απειλούν Ανασύνταξη μετά από τεταμένη ή φορτισμένη συναισθηματικά συζήτηση.

39 Το άγγιγμα Το άγγιγμα ως μορφή μη λεκτικής επικοινωνίας έχει μελετηθεί διεξοδικά και έχει τη δυνατότητα έκφρασης πολλών συναισθημάτων, όπως αγάπης, αφοσίωσης, άνεσης, ενθουσιασμού, θυμού, απογοήτευσης, επιθετικότητας. Οι νοσηλευτές κατά την παροχή φροντίδας στους ασθενείς τους έρχονται συχνά σε σωματική επαφή μαζί τους. Η επαφή αυτή, άλλοτε είναι ευχάριστη και άλλοτε επώδυνη για τον ασθενή όπως στην περίπτωση μιας ενδομυϊκής χορήγησης φαρμάκου.

40 Το άγγιγμα_2 Ο νοσηλευτής θα πρέπει να βρίσκεται σε εγρήγορση ως προς το βαθμό που το άγγιγμα θεωρείται αποδεκτό από τους ασθενείς. Ενδέχεται το άγγιγμα να παρεξηγηθεί και να αποδοθεί σε σεξουαλική παρενόχληση ή να φέρει τον ασθενή σε αμηχανία. Το άγγιγμα πρέπει να χρησιμοποιείται διακριτικά (πολιτιστικό υπόβαθρο και τα προσωπικά πιστεύω του ασθενούς σε σχέση με το άγγιγμα ενός αγνώστου).

41 Το άγγιγμα_3 Ο νοσηλευτής θα πρέπει να έχει την σύμφωνη γνώμη του ασθενούς για να τον αγγίξει. Τα μηνύματα που συνοδεύονται από ένα άγγιγμα, μπορούν να προσθέσουν ένα αίσθημα στοργής και συμπόνιας. Αγγίζοντας έναν ασθενή με ζεστασιά στον ώμο και λέγοντας του «Χαίρομαι που το φάρμακο απάλυνε τον πόνο σας», ο νοσηλευτής υποδηλώνει ότι ενδιαφέρεται πραγματικά.

42 Διαπολιτισμικές ιδιαιτερότητες στην επικοινωνία
Η χειραψία στο κατώφλι μιας πόρτας θεωρείται ατυχία στη Ρωσία. Στο Νεπάλ, όπως και στο δυτικό πολιτισμό, θεωρείται αγένεια να περάσει κάποιος πάνω από τα απλωμένα πόδια κάποιου άλλου.. Οι Ιταλοί είναι συναισθηματικά ιδιαίτερα εκδηλωτικοί, οπότε είναι αναμενόμενο να δει κάποιος πολλούς εναγκαλισμούς και φιλιά ανάμεσά τους (ακόμη και ανάμεσα σε άντρες), αλλά και παρατεταμένες χειραψίες. Επιπλέον οι Ιταλοί εκδηλώνουν τον πόνο τους πολύ έντονα τόσο με επιφωνήματα όσο και λεκτικά.

43 Διαπολιτισμικές ιδιαιτερότητες στην επικοινωνία_2
Στην Ασία, είναι απαγορευτικό το άγγιγμα οποιουδήποτε μέρους του σώματος κάποιου άλλου με το πόδι, που θεωρείται το «χαμηλότερο» μέρος του σώματος. Επίσης στην Ασία, είναι σημαντικό να μην αγγίζει κάποιος τον άλλο στο κεφάλι ή να του ανακατεύει τα μαλλιά του. Το κεφάλι είναι πνευματικά το «υψηλότερο» μέρος του σώματος. Στην Ιαπωνία, το άπλωμα μπροστά στο πρόσωπο κάποιου των τεσσάρων δακτύλων του χεριού, είναι ιδιαίτερα προσβλητικό, κάτι σαν να αποκαλείται «ζώο».

44 Δεξιότητες που δείχνουν ενεργητική ακρόαση
Αντανάκλαση : Ασθενής: «Νιώθω φοβισμένος» Νοσηλευτής: «Λέτε ότι φοβάστε» Ανακεφαλαίωση Νοσηλευτής: «Επομένως, φαίνεται πως τα προβλήματα που σας οδήγησαν στο Νοσοκομείο μας ήταν ο πόνος στην κοιλιακή χώρα, η ναυτία και η διάρροια. Η σύζυγός σας σάς συνόδευσε μέχρι εδώ» Ασθενής: «Πολύ σωστά…» Παράφραση Ασθενής: «Όταν ξαπλώνω το βράδυ στο κρεβάτι μου, αισθάνομαι συχνά ένα σφίξιμο στην καρδιά» Νοσηλευτής: «Νιώθετε πίεση στο στήθος σας συχνά, όταν ξαπλώνετε; » Έλεγχος Νοσηλευτής: «Συζητήσαμε πολλά θέματα που σας απασχολούν σήμερα. Θα θέλατε να ρωτήσετε κάτι ακόμη; » Ασθενής: «Ναι θα ήθελα να διευκρινίσω….»

45 Δεξιότητες αποτελεσματικής επικοινωνίας
Η Ενεργητική ακρόαση Απαιτεί μεγάλη αυτοσυγκέντρωση και αποτελεί εστιασμένη ενέργεια. Όλες οι αισθήσεις χρησιμοποιούνται για να ερμηνεύουν τα μη λεκτικά μηνύματα δίνοντας προσοχή στα λεγόμενα του συνομιλητή επικεντρώνοντας στην αμφίδρομη ανταλλαγή μηνυμάτων μαζί του. Πρέπει να δίνεται προσοχή τόσο στα συναισθήματα όσο και στις λέξεις.

46 Ενεργητική ακρόαση (συνέχεια)
Με την ενεργητική ακρόαση ο νοσηλευτής εκδηλώνει ενδιαφέρον για τον ασθενή και μπορεί να δημιουργήσει μια σχέση εμπιστοσύνης μαζί του. Διατηρεί οπτική επαφή χωρίς να κοιτάζει επίμονα, αφιερώνει στον ασθενή όλη του την προσοχή και καταβάλλει συνειδητή προσπάθεια να αποκλείσει θορύβους και οτιδήποτε αποσπά την προσοχή. Επίσης δεν διακόπτει τον ομιλητή και περιμένει να ακούσει ολόκληρο το μήνυμα προτού αρχίσει να ερμηνεύει τα όσα ειπώθηκαν

47 Μη λεκτικές εκφράσεις που υποδηλώνουν ενεργητική ακρόαση
Η κλίση του σώματος προς τα εμπρός, η επικέντρωση της προσοχής στο πρόσωπο του ασθενή, ένα νεύμα ότι το μήνυμα είναι κατανοητό και η διατήρηση μιας άνετης στάσης του σώματος (καθιστή θέση, στο επίπεδο ματιών του ασθενή, με κλίση του σώματος προς αυτόν και χωρίς τα πόδια να είναι σταυρωμένα).

48 Δεξιότητες που βοηθούν τον νοσηλευτή όταν δίνει πληροφορίες στον ασθενή
Στοχευμένες ερωτήσεις για τον έλεγχο κατανόησης και γνώσης του ασθενή για την κατάστασή του. Πληροφόρηση του ασθενή χρησιμοποιώντας σαφείς όρους και διευκρίνιση λέξεων που πιθανόν να προκαλούν σύγχυση. Αποφυγή λεπτομερειών εκτός εάν απαιτείται ή ζητείται. Ο ασθενής δεν επιθυμεί πάντα να γνωρίζει όλη την αλήθεια. Έλεγχος κατανόησης των πληροφοριών που δίνονται «Θα θέλατε να μου πείτε τι καταλάβατε μέχρι τώρα;» Παύσεις και αναμονή για πιθανές αντιδράσεις πριν προχωρήσει σε επόμενο θέμα Έλεγχος με ευαισθησία του αποτελέσματος της πληροφορίας που δόθηκε στον ασθενή ή τον φροντιστή «Σας έδωσα πολλές πληροφορίες. Πως αισθάνεστε για αυτό;»

49 Η Ενσυναίσθηση Είναι η κατανόηση της συναισθηματικής κατάστασης κάποιου. Η ενσυναίσθηση δίνει τη δυνατότητα στους νοσηλευτές «να δουν τον κόσμο με τα μάτια των νοσηλευόμενων» ή «να περπατήσουν με τα παπούτσια των νοσηλευόμενων» χωρίς όμως να επιφορτίζονται συναισθηματικά. Η ενσυναίσθηση αποτελεί δεξιότητα για την οποία θα πρέπει να εκπαιδεύεται ο νοσηλευτής με βιωματικές ασκήσεις.

50 Η Ενσυναίσθηση (συνέχεια)
Οι πιο έμπειροι νοσηλευτές χρησιμοποιούν αποτελεσματικότερα την ενσυναίσθηση καθώς αυτή η δεξιότητα βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου και την εμπειρία που αποκτάται. Η εφαρμογή της ενσυναίσθησης βοηθά τον νοσηλευτή να εντοπίσει τις ανάγκες του ασθενή, να θέσει κοινούς στόχους με αυτόν και να παρέμβει αποτελεσματικά καλύπτοντας τις ανάγκες και τα προβλήματα του.

51 Παράγοντες που επηρεάζουν την επικοινωνία
Οι κυριότεροι παράγοντες που αφορούν τον ασθενή ή το φροντιστή του είναι: Το περιβάλλον. Ο θόρυβος και η έλλειψη ιδιωτικότητας εξαιτίας παρουσίας τρίτων προσώπων προσωπικού ή των συγγενών Φόβος και άγχος εκ μέρους του ασθενή ως προς το γεγονός ότι κρίνεται για ενέργειες που πιθανόν οδήγησαν στην παρούσα κατάσταση με αποτέλεσμα να αισθάνεται ότι βρίσκεται σε αδύναμη θέση. Άλλα εμπόδια- αδυναμία του ασθενή μερικές φορές να εξηγήσει τα συναισθήματα του με λόγια. Το διανοητικό επίπεδο του δέκτη (ασθενή και του περιβάλλοντος του). Η μόρφωση. Όσο πιο μορφωμένος είναι ο ασθενής τόσο πιο απαιτητικός γίνεται. Δεν αποδέχεται εύκολα την οποιαδήποτε πληροφορία του δίνεται πριν την αναλύσει και πειστεί.

52 Οι παράγοντες που αποδίδονται στους επαγγελματίες υγείας είναι:
Το περιβάλλον. Ο θόρυβος, ο φόρτος εργασίας, η έλλειψη χρόνου, η έλλειψη υποστήριξης ,οι συγκρούσεις στο χώρο εργασίας η αδυναμία εξασφάλισης ατομικότητας. Άγχος και φόβος που σχετίζονται με τον κίνδυνο ο ασθενής να έλθει σε «δύσκολη θέση» όταν του γίνονται δύσκολες αλλά απαραίτητες ερωτήσεις για την πληρέστερη αξιολόγηση της κατάστασης του. ‘Έλλειψη άνεσης και δεξιοτήτων να αντιμετωπίσουν δύσκολες αντιδράσεις, ερωτήσεις ή αρνητικά συναισθήματα Η σκέψη «δεν είναι καθήκον μου /εργασία μου» και «ο ασθενής πάντα διαμαρτύρεται», αποτελούν εκφράσεις που βγάζουν από τη δύσκολη θέση τον επαγγελματία υγείας σε παρόμοιες καταστάσεις μολονότι δεν είναι σωστές.

53 Η Συνέντευξη Η επικοινωνία μεταξύ ασθενή και νοσηλευτή αποτελεί μια διαδικασία που ξεκινά με την πρώτη επαφή των δύο και συνεχίζεται καθόλη τη διάρκεια της θεραπευτικής διαδικασίας. Ο νοσηλευτής που επιθυμεί να αναπτύξει μια σωστή σχέση με τον ασθενή πρέπει να τον κερδίσει από την πρώτη στιγμή. Για να συμβεί αυτό η συνομιλία πρέπει να διεξαχθεί κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες οι οποίες θεωρούνται κατάλληλες. Θα πρέπει να τονιστεί πόσο σημαντική παράμετρος είναι η ευγένεια εκ μέρους του νοσηλευτή.

54 Μια μορφή σκόπιμης και στοχευμένης επικοινωνίας μεταξύ ασθενή και νοσηλευτή είναι η συνέντευξη.
Κύριο σκοπό έχει τη συλλογή πληροφοριών για τον ασθενή και τη κατάστασή του. Αποτελεί ευκαιρία δημιουργίας και διατήρησης μιας θετικής σχέσης μεταξύ ασθενή και νοσηλευτή. Στη διάρκεια της υπάρχει η δυνατότητα εκπαίδευσης και διδασκαλίας καθώς επίσης και συνεργασίας των μελών της υγειονομικής ομάδας.

55 Για τη συνέντευξη Απαιτείται ένα ήσυχο περιβάλλον, χωρίς εξωτερικές παρεμβάσεις, το οποίο θα βοηθήσει τον ασθενή να αισθανθεί άνετα, να διατηρήσει την αξιοπρέπεια του και να του εξασφαλισθεί επαρκής εμπιστευτικότητα. Απαιτείται επάρκεια χρόνου. Κάθε άνθρωπος χρειάζεται διαφορετικό χρονικό διάστημα προκειμένου να αισθανθεί άνετα και να μιλήσει Η αναπόσπαστη συνομιλία μεταξύ ασθενή και νοσηλευτή. Όταν ο ασθενής αντιλαμβάνεται ότι ο νοσηλευτής τον παρακολουθεί με την δέουσα προσοχή καθώς εκείνος μιλάει, αισθάνεται σημαντικός.

56 Η γλώσσα Η γλώσσα της επικοινωνίας επομένως θα πρέπει να είναι ανάλογη του γνωστικού και διανοητικού επιπέδου του ασθενή, επειδή ακριβώς απαιτείται να καταλαβαίνει όλα όσα του λέγονται από τον νοσηλευτή.

57 Η ειλικρίνεια και η αυθεντικότητα θεωρούνται απαραίτητα συστατικά της αποτελεσματικής επικοινωνίας διότι δεν επιτρέπουν να μένουν κενά, υπόνοιες ή και σημεία δύσκολα στην κατανόηση εκ μέρους του ασθενή. Η επικοινωνία είναι μια αμφίδρομη διαδικασία και ο νοσηλευτής έχει την ευθύνη της καθοδήγησης

58 Στάδια της συνέντευξης
Πρώτο στάδιο: Περιλαμβάνει την προετοιμασία και τον σχεδιασμό: Μελέτη του ιστορικού του ασθενή και καταγραφή των αντικειμενικών σκοπών της συνέντευξης προετοιμασία του χώρου διεξαγωγής της. Ενημέρωση του ασθενή για το χρόνο και τη διάρκεια.

59 Στάδια της συνέντευξης
Δεύτερο στάδιο: Αποτελεί την έναρξη της συνέντευξης. Κατά το στάδιο αυτό ο νοσηλευτής οφείλει να συστηθεί και να δώσει πληροφορίες στον ασθενή σχετικά με το σκοπό και την αναμενόμενη διάρκεια της συνέντευξης.

60 Στάδια της συνέντευξης
Τρίτο στάδιο: Ουσιαστικά πρόκειται για την κυρίως συνέντευξη. Μέλημα του νοσηλευτή κατά το στάδιο αυτό αποτελεί η συλλογή στοιχείων και πληροφοριών για τον ασθενή και την κατάσταση της υγείας του. Είναι σημαντικό να αποτυπώνονται όχι μόνο οι απαντήσεις του ασθενή αλλά και τα μη λεκτικά μηνύματα που προκύπτουν από αυτή την επικοινωνία.

61 Στάδια της συνέντευξης
Τέταρτο στάδιο: Αποτελεί την ολοκλήρωση της διαδικασίας. Είναι σημαντικό να ενημερώνεται ο ασθενής ότι η συνέντευξη πλησιάζει στο τέλος της, αποφεύγοντας τη συζήτηση νέων θεμάτων. Απαιτείται μια ανακεφαλαίωση των όσων ανέφερε ο ασθενής κατά τη διάρκεια της καθώς και η ενημέρωση του, για το χρόνο πραγματοποίησης της επόμενης συνάντησης.

62 Τύποι ερωτήσεων Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης χρησιμοποιούνται ερωτήσεις ανοικτές και κλειστές. Με τον όρο ανοικτή ερώτηση, εννοούνται οι ερωτήσεις εκείνες που επιτρέπουν στον συνομιλητή να εκφραστεί ελεύθερα και να δώσει περισσότερες πληροφορίες. Οι κλειστές ερωτήσεις απαντώνται με μονολεκτικές απαντήσεις του τύπου «ναι», «όχι», ή λίγων λέξεων (ηλικία, επάγγελμα αλλεργία σε φάρμακα).

63 Τύποι απαντήσεων Η σιωπή. Δίνει τη δυνατότητα στον ασθενή να ανασυνταχθεί και το χρόνο να εκφράσει τα συναισθήματα του. Η διάρκεια της δεν πρέπει να είναι μεγάλη διότι υπάρχει ο κίνδυνος να θεωρηθεί σαν μήνυμα ανίας ή και αδιαφορίας.

64 Τύποι απαντήσεων Μμ-Χμ. Αποτελεί επιφώνημα το οποίο χαρακτηρίζεται κυρίως από την ένταση και την ποιότητα εκφοράς του. Έχει θετική και αρνητική σημασία. Μπορεί να υποδηλώνει ενδιαφέρον «Πείτε μου περισσότερα….» ή ακόμη να συνδέεται με αρνητική κριτική για αυτά που λέγονται.

65 Τύποι απαντήσεων Επανάληψη. Είναι μια μορφή απάντησης κατά την οποία επαναλαμβάνονται συνήθως οι τελευταίες λέξεις του ασθενή και έχει σαν στόχο να τον βοηθήσει να συνεχίσει επικεντρωμένα πάνω στο θέμα που περιγράφει. Ασθενής: «Δεν θυμάμαι καλά και δεν είμαι σίγουρος αν παίρνω τα χάπια μου στην ώρα τους…» Νοσηλευτής: «Δεν είστε σίγουρος ότι παίρνετε τα χάπια σας στην ώρα τους…»

66 Τύποι απαντήσεων Εστίαση - Επικέντρωση: Χρησιμοποιείται όταν ο ασθενής πλατειάζει και ξεφεύγει από το θέμα το οποίο συζητείται. Ο ρόλος του νοσηλευτή είναι με τη μορφή αυτή της απάντησης να επαναφέρει τη συζήτηση στο θέμα. Νοσηλευτής: «Είπατε λοιπόν ότι το πρόβλημα που σας οδήγησε στο Νοσοκομείο είναι….»

67 Τύποι απαντήσεων Διευκρίνιση: Αποτελεί μια μορφή απάντησης που χρησιμοποιείται όταν υπάρχει κίνδυνος παρανοήσεων και χρησιμοποιούνται λέξεις που δεν έχουν το ίδιο νόημα για όλους τους ανθρώπους. Νοσηλευτής: «Είπατε ότι δεν καπνίζετε πολύ. Πόσα τσιγάρα συνήθως καπνίζετε την ημέρα;»

68 Τύποι απαντήσεων Ανακεφαλαίωση: Είναι μια χρήσιμη μορφή απάντησης κατά την οποία συνοψίζονται τα κύρια σημεία της συζήτησης. Πολλές φορές με την απάντηση αυτού του τύπου, προλαμβάνονται παρανοήσεις ή αναφέρονται και επιπλέον διευκρινιστικές πληροφορίες από την πλευρά του ασθενή.

69 Τύποι απαντήσεων Αντιμετώπιση: Πολλές φορές τα λεγόμενα του ασθενή δεν συμβαδίζουν με τα μη λεκτικά μηνύματα. Κατά την αντιμετώπιση ο νοσηλευτής απαντά με τέτοιο τρόπο που δηλώνει στον ασθενή την αντίφαση των μηνυμάτων του (λεκτικών μη λεκτικών) Νοσηλευτής: «Μου είπατε πως δεν ανησυχείτε για την επέμβαση που θα κάνετε, αλλά βλέπω μια έντονη νευρικότητα να σας διακατέχει….»

70 Φραγμοί επικοινωνίας Η αλλαγή θέματος συζήτησης. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης, ο νοσηλευτής, είτε αλλάζει άμεσα το θέμα συζήτησης ή εστιάζει σε ασήμαντο σχόλιο που έκανε ο ασθενής. Παράδειγμα: Νοσηλευτής: «Καλημέρα κύριε Χ. πως είστε σήμερα;» Ασθενής: «Δεν είμαι καλά. Δεν κοιμήθηκα όλο το βράδυ…» Νοσηλευτής (άμεση αλλαγή θέματος): «Σας έφερα τα φάρμακά σας. Θα σας βοηθήσω να τα πάρετε…» ή Νοσηλευτής (εστιασμός σε ασήμαντο σχόλιο): «Η αλήθεια είναι ότι βράδυ υπάρχει αρκετός θόρυβος στο τμήμα…»

71 Φραγμοί επικοινωνίας Ακατάλληλη ή λανθασμένη ενθάρρυνση. Πολλές φορές ο νοσηλευτής βιάζεται να ενθαρρύνει τον ασθενή, πριν ακόμη ολοκληρωθεί η συζήτηση ή η έκφραση των ιδιαίτερων ανησυχιών που αυτός έχει. Νοσηλευτής: «Καλημέρα κύριε Χ. πως είστε σήμερα;» Ασθενής: «Καλά. Μόνο που ανησυχώ για την επέμβαση που θα κάνω αύριο.…» Νοσηλευτής : «Μην ανησυχείτε όλα θα πάνε καλά…»

72 Φραγμοί επικοινωνίας Διατύπωση της γνώμης του νοσηλευτή για τον ασθενή και την κατάσταση του. Συμβαίνει ο νοσηλευτής να διατυπώνει τη δική του γνώμη και αντίληψη για τον ασθενή και την κατάστασή του χωρίς να του έχει ζητηθεί κάτι τέτοιο και επιπλέον έχει ένα ύφος επικριτικό, το οποίο τελικά μειώνει τον ασθενή Νοσηλευτής: «Καλημέρα κύριε Χ. πως είστε σήμερα;» Ασθενής: «Δεν είμαι καλά. Δεν κοιμήθηκα όλο το βράδυ…» Νοσηλευτής: «Νομίζω ότι δεν κοιμηθήκατε επειδή δεν δεχτήκατε να πάρετε το ηρεμιστικό που σας σύστησε ο γιατρός σας. …δεν είναι σωστό να αντιδράτε έτσι….»

73 Φραγμοί επικοινωνίας Ακατάλληλη χρήση ιατρονοσηλευτικής ορολογίας. Στη συνομιλία ο νοσηλευτής διατυπώνει ιατρικού όρους και θεραπευτικές μεθόδους που ο ασθενής δεν γνωρίζει ή και δεν επιθυμεί να ακούσει τη συγκεκριμένη στιγμή. Νοσηλευτής: «Καλημέρα κύριε Χ. πως είστε σήμερα;» Ασθενής: «Ανησυχώ για τα αποτελέσματα των χθεσινών μου εξετάσεων…» Νοσηλευτής: «Τα αποτελέσματα των συγκεκριμένων εξετάσεων δεν θα μας δώσουν σαφή εικόνα της κατάστασης σας, δεδομένου ότι εμφανίζονται σε υψηλό ποσοστό ψευδώς θετικά αποτελέσματα….» Ασθενής: «……………»

74 Είναι ιδιαίτερα σημαντική η αποφυγή των παρακάτω:
Η Κριτική «Εσείς ευθύνεστε που με την απαράδεκτη συμπεριφορά σας οδηγήσατε την κατάσταση σε αυτό το σημείο….» Οι Χαρακτηρισμοί «Είστε πολύ αγχώδης και με τον τρόπο σας δυσκολεύετε την κατάσταση της υγείας σας» Η Διάγνωση «Από όσα μου είπατε καταλαβαίνω πως ανησυχείτε για θέματα που δεν σχετίζονται με την υγεία σας αλλά μάλλον με το οικογενειακό σας περιβάλλον……

75 Είναι ιδιαίτερα σημαντική η αποφυγή των παρακάτω:
Ο έπαινος «Συγχαρητήρια κύριε Χ. Είστε πολύ καλός ασθενής, ο καλύτερος ασθενής μας….» Η προσταγή «Πάρτε τα φάρμακά σας τώρα!....» Η απειλή «Αν δεν συμμορφωθείτε με το πρόγραμμα του νοσοκομείου, μάλλον θα έχετε πρόβλημα….»

76 Είναι ιδιαίτερα σημαντική η αποφυγή των παρακάτω:
Το κήρυγμα «Βλέπετε κύριε Χ., όταν δεν ακολουθούμε τους βασικούς κανόνες πρόληψης των ασθενειών πολλά κακά μπορεί να συμβούν. Είπατε ότι καπνίζατε πολύ…» Οι Συμβουλές «Λοιπόν κύριε αν ήμουν στη θέση σας δεν θα επέτρεπα σε κανέναν να παρεμβαίνει στη ζωή μου και θα έπαιρνα την κατάσταση στα χέρια μου…………» Υπερβολικές ερωτήσεις. «Ναι; Αλήθεια; τι έγινε μετά; πως αντέδρασαν οι συγγενείς σας; Το γεγονός σας αγχώνει πολύ; τι σκέπτεστε να κάνετε τώρα;…»

77 Τέλος είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η ευγένεια του νοσηλευτή προς τον ασθενή, η διάθεση του να εξηγεί με απλό και κατανοητό τρόπο κάθε νοσηλευτική παρέμβαση ενθαρρύνοντας τον συγχρόνως να κάνει ερωτήσεις, αποτελούν στοιχεία που δηλώνουν ζεστασιά, εγκαρδιότητα και ενδιαφέρον για τη φροντίδα των ασθενών.

78 Η επικοινωνία σε ειδικές περιπτώσεις
Όταν νοσηλεύονται ασθενείς με προβλήματα όρασης είναι σημαντικό ο νοσηλευτής να πραγματοποιεί κάποιες συγκεκριμένες ενέργειες όπως: Πλησιάζοντας τον ασθενή θα πρέπει να δηλώνει την παρουσία του, λέγοντας το όνομά και την ιδιότητα του, χωρίς να αλλοιώνει τον τόνο και την ένταση της φωνής του. Σε περίπτωση που πρόκειται να κάνει οποιαδήποτε νοσηλευτική παρέμβαση ενημερώνει διεξοδικά τον ασθενή για το τι πρόκειται να γίνει και συνεχίζει να του εξηγεί καθόλη τη διάρκεια της νοσηλευτικής πράξης.

79 Ασθενείς με προβλήματα ακοής
Είναι σημαντικό να γνωστοποιεί ο νοσηλευτής την παρουσία του μιλώντας κατά πρόσωπο στον ασθενή με αργή ομιλία, έτσι ώστε ο ασθενής να μπορεί να «διαβάζει» τα χείλη. Δεν χρειάζεται σε ανάλογες περιπτώσεις να φωνάζει κανείς δυνατά. Βοηθητικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν η νοηματική γλώσσα αλλά και η χρήση του γραπτού λόγου.

80 Ασθενείς με άνοια Κρίνεται μεταξύ άλλων σημαντική η τήρηση της οπτικής επαφής, η εξασφάλιση και διατήρηση ενός ήρεμου περιβάλλοντος χωρίς θορύβους και ο νοσηλευτής επικοινωνεί με μικρές απλές προτάσεις, δίνοντας χρόνο στον ασθενή να απαντήσει.

81 Ασθενείς σε αναισθησία ή σε κωματώδη κατάσταση
Θα πρέπει να δίνεται μεγάλη προσοχή σε ό,τι λέγεται κοντά στον ασθενή. Ο τόνος και η ένταση ης φωνής πρέπει να είναι ήπιοι, μπορεί να χρησιμοποιηθεί το άγγιγμα και καλό είναι να μειώνονται οι θόρυβοι από το περιβάλλον.

82 Ασθενείς με φυσικά κωλύματα
(όπως τραχειοστομία ή λαρυγγεκτομή), θα πρέπει να δίνεται επαρκής χρόνος στον ασθενή με τον καλύτερο για εκείνον τρόπο επικοινωνίας, τον οποίο συνήθως ο νοσηλευτής πληροφορείται από άτομα του συγγενικού περιβάλλοντος. Μεταξύ των εναλλακτικών τρόπων επικοινωνίας αναφέρονται το σφίξιμο του χεριού, το άνοιγμα και το κλείσιμο των ματιών ή και η γραπτή επικοινωνία όταν υπάρχει η δυνατότητα.

83 Τέλος επειδή η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχει μετατραπεί σε μια πολυπολιτισμική χώρα συμβαίνει όλο και συχνότερα στο χώρο του νοσοκομείου να προσέρχονται ασθενείς οι οποίοι δεν μιλούν τη γλώσσα. Η ιδανική περίπτωση είναι να υπάρχει κατάλληλα εκπαιδευμένος διερμηνέας, ο οποίος να γνωρίζει την ιατρονοσηλευτική ορολογία. Εναλλακτικά η χρήση λεξικού, οι μιμητικές κινήσεις αποτελούν λύσεις ανάγκης. Η αύξηση της έντασης της φωνής δεν βοηθά ιδιαίτερα σε παρόμοιες καταστάσεις.

84 Συμπερασματικά, η γνώση της δεξιότητας της επικοινωνίας κρίνεται απαραίτητη στο νοσηλευτικό επάγγελμα. Οι βασικές αρχές της τέχνης της επικοινωνίας θα πρέπει να διδάσκονται στα βασικά προγράμματα προπτυχιακής εκπαίδευσης και να καλλιεργούνται περεταίρω με ειδικά σεμινάρια.