ΣΤΑΣΕΙΣ.

Παρουσίαση με θέμα: "ΣΤΑΣΕΙΣ."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΣΤΑΣΕΙΣ

2 Ερώτηση: Στα … ‘απλά ελληνικά’ με ποιες άλλες λέξεις εκφράζεται το περιεχόμενο του όρου ‘στάση’;

3 Οι ‘στάσεις’ στον ελληνικό κοινό λόγο
Οι ‘στάσεις’ στον ελληνικό κοινό λόγο ‘Στάσεις’: ‘Attitudes’ Στον ελληνικό κοινό λόγο ο όρος αποκτά δημοφιλία μετά τη δεκαετία του ’80 Πολιτικές δημοσκοπήσεις Έρευνες αγοράς Γούστα/Γνώμη/Άποψη/Τάση/Προτίμηση Κοινό στοιχείο: η έννοια της ‘αξιολόγησης’

4 Τι είναι ‘στάση’; ‘Μια αξιολογικά θετική, αρνητική ή μεικτή αντίδραση προς ένα πρόσωπο, αντικείμενο ή ιδέα’ (Brehm et al. 2002) Ή, αλλιώς, ‘μια θετική, αρνητική ή μεικτή αξιολόγηση ενός αντικειμένου, η οποία εκφράζεται σ’ ένα συγκεκριμένο βαθμό έντασης’

5 4 πιθανές αντιδράσεις σε στασιακά αντικείμενα (Cacioppo et al. 1997)

6 Στάσεις: Κ.Ψ. -Ορισμοί 1 Thomas and Znaniecki (1918): χρήση του όρου «κοινωνική στάση» για τη διάκριση μεταξύ καθημερινών συμπεριφορών σε διαφορετικά πολιτισμικά πλαίσια

7 Στάσεις: Κ.Ψ. Ορισμοί 2 «Μια νοητική και νευρολογική κατάσταση ετοιμότητας, που οργανώνεται από την εμπειρία, και που ασκεί μια καθοδηγητική και δυναμική επιρροή στις αντιδράσεις του ατόμου απέναντι σε όλα τα αντικείμενα και τις καταστάσεις με τις οποίες συνδέεται». (Allport, 1935)

8 Στάσεις: Κ.Ψ. Ορισμοί 3 «Μια στάση είναι μια ψυχολογική τάση που εκφράζεται με την αξιολόγηση ενός συγκεκριμένου αντικειμένου με όρους κάποιας διαβάθμισης ως προς την προτίμηση ή μη-προτίμησή του». (Eagly & Chaiken 1998)

9 Στάσεις: Κ.Ψ. Ορισμοί 4 «[οι στάσεις] είναι προδιαθέσεις για την αντίδραση σε μια τάξη ερεθισμάτων με τη χρήση συγκεκριμένων τάξεων αντιδράσεων» Rosenberg & Hovland (1960)

10 Η ιστορία της Κ.Ψ. των στάσεων: τάσεις
Η μελέτη των στάσεων ξεκινά τη δεκαετία του 1920 Δεκαετίες ’20 και ’30: έμφαση στη μέτρηση στάσεων Δεκαετίες ’40 και ’50: έμφαση στη διαμόρφωση και αλλαγή των στάσεων … και στη σχέση στάσεων /συμπεριφοράς Δεκαετία ’60: μειωμένο ενδιαφέρον Τέλη δεκαετίας ’70: οι στάσεις επανακάμπτουν ως κομβικό θεματικό αντικείμενο έρευνας στην Κ.Ψ. Δομή / πρόβλεψη συμπεριφοράς / αλλαγή των στάσεων

11 Εννοιολόγηση των στάσεων: Η δομή τους
…. πολλαπλοί και διακριτοί τρόποι εννοιολόγησης των στάσεων στην ιστορία της Κ.Ψ.

12 Μονοδιάστατα μοντέλα Συναίσθημα (θυμικό) Αξιολόγηση Γνωστικές δομές
Greenwald (1989): Στάση είναι το συναίσθημα που συνδέεται με συγκεκριμένα νοητικά αντικείμενα. Petty & Cacioppo (1981): Στάση είναι ένα γενικό (και με διάρκεια), θετικό ή αρνητικό συναίσθημα για συγκεκριμένα πρόσωπα, αντικείμενα ή, γενικότερα, θέμα κάθε είδους. Αξιολόγηση Pratkanis & Greenwald (1989): Στάση είναι η αξιολόγηση που κάνει ένα άτομο για ένα αντικείμενο της σκέψης Zanna & Fazio (1982): …. Βλέπε παρακάτω  Γνωστικές δομές

13 Δισδιάστατα μοντέλα Kruglanski (1989): Στάση είναι ένα ιδιαίτερο είδος γνώσης με περιεχόμενο αξιολογικό ή συναισθηματικό Pratkanis & Greenwald (1989): Οι στάσεις είναι μνημονικές αναπαραστάσεις ‘αντικειμένων’ οι οποίες εμπεριέχουν(1) αξιολογική διάσταση (2) μια γνωστική δομή που υποστηρίζει αυτή την αξιολόγηση

14 Πολυδιάστατο μοντέλο Rosenberg & Hovland (1960): Οι στάσεις ορίζονται ως προδιαθέσεις αντίδρασης σε είδη ερεθισμάτων. Η αντίδραση αυτή έχει τρεις διαστάσεις: Συναισθηματική: αναφέρεται σε αξιολογικώς φορτισμένα συναισθήματα προς το στασιακό αντικείμενο Γνωστική: αναφέρεται στη γνωστική αναπαράσταση του αντικείμενου της στάσης (γνώσεις, απόψεις, πεποιθήσεις) Συμπεριφορική: αναφέρεται σε συμπεριφορικές τάσεις ή προθέσεις Νεότερες θεωρίες(Eagly & Chaiken, 1993) αντιμετωπίζουν το συναισθηματικό, το γνωστικό και το συμπεριφορικό στοιχείο ως παράγοντες που καθορίζουν τις στάσεις ή ως συνέπειες των στάσεων

15 ΣΤΑΣΕΙΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΕΣ
ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΑΣΕΙΣ

16 …things to remember… Το στοιχείο της αξιολόγησης είναι ίσως το πλέον κεντρικό στοιχείο των στάσεων Οι στάσεις αναπαρίστανται στη μνήμη Είναι δυνατόν να διακρίνει κανείς συναισθηματικές, γνωστικές και συμπεριφορικές προϋποθέσεις των στάσεων όσο και συναισθηματικές, γνωστικές, και συμπεριφορικές συνέπειες των στάσεων.

17 Μέτρηση των στάσεων Thurnstone (1928) “Attitudes can be measured”!
Fishbein & Ajzen (1972): έχουν χρησιμοποιηθεί πάνω από 500 διαφορετικές μέθοδοι για τη μέτρηση των στάσεων

18 Αυτο-αναφορικές μετρήσεις
Μια και μοναδική ερώτηση Κλίμακα Likert (1932) Πολλαπλές δηλώσεις 5βάθμια κλίμακα απόκρισης -Κυμαίνεται από το ‘διαφωνώ πλήρως’ στο ‘συμφωνώ πλήρως’ Η ατομική στάση = άθροισμα βαθμολογιών

19 Cacioppo, J.T. & Petty, R.E. (1982) The need for cognition: Relationship to attitudinal processes. Journal of Personality and Social Psychology, 42, Ανάγκη γνωστικής ενασχόλησης: Μια μεταβλητή της προσωπικότητας που διακρίνει τους ανθρώπους ως προς το πόσο απολαμβάνουν τις γνωστικά κοπιώδεις ενασχολήσεις.

20 Κλίμακα 1 2 3 4 5 Διαφωνώ πλήρως Συμφωνώ πλήρως
Κλίμακα Διαφωνώ πλήρως Συμφωνώ πλήρως Απολαμβάνω πραγματικά ενασχολήσεις στις οποίες απαιτείται η ανεύρεση νέων λύσεων σε διάφορα προβλήματα. Το να σκέφτομαι δεν είναι ακριβώς η καλύτερη μου διασκέδαση. Η έννοια της αφηρημένης σκέψης μου φαίνεται ελκυστική. Μου αρέσουν οι ενασχολήσεις οι οποίες αφότου εξοικειωθώ μαζί τους απαιτούν ελάχιστη σκέψη. Συνήθως καταλήγω να αναλογίζομαι διάφορα θέματα ακόμη και όταν δεν με αφορούν προσωπικά. Μου είναι αρκετό το να ξέρω ότι ‘κάτι’ μου κάνει τη δουλειά –δεν με ενδιαφέρει το πώς δουλεύει αυτό το ‘κάτι’.

21 Άσκηση Ομάδα 3 φοιτητών επεξεργάζεται τα ‘δεδομένα’ 

22 … μήπως οι κλίμακες στάσεων καταγράφουν κοινωνικά επιθυμητές απόψεις και τοποθετήσεις;
Π.χ. τεχνική της Πλασματικής Γραμμής Επικοινωνίας (Bogus Pipeline technique) (Jones & Sigall, 1971)

23 Μετρήσεις βάσει φυσιολογίας
Άρρητες (έμμεσες) μετρήσεις στάσεων με βάση τη φυσιολογία, π.χ. : Καρδιακός παλμός Διαστολής κόρης του ματιού

24 Κοινωνική νευροεπιστήμη
Η εξερεύνηση των νευρολογικών θεμελίων των διαδικασιών που παραδοσιακά εξετάζονται από τη κοινωνική ψυχολογία (Hogg & Vaughan 2010) Μέτρηση εγκεφαλικών δυναμικών που σχετίζονται με γεγονότα (E.R.P. –Event Related (brain) Potentials)

25 Μετρήσεις έκδηλης συμπεριφοράς (Hogg & Vaughan 2010)
Μη παρεμβατικές μετρήσεις: Προσεγγίσεις με βάση την παρατήρηση οι οποίες ούτε παρεμβαίνουν στις διαδικασίες που μελετώνται ούτε κάνουν τα άτομα να συμπεριφέρονται αφύσικα

26 Στάσεις: Κ.Ψ. Ορισμοί 5 «Θεωρούμε ότι στάση είναι η κατηγοριοποίηση ενός αντικειμένου – ερεθίσματος κατά μήκος ενός αξιολογικού άξονα. Η κατηγοριοποίηση αυτή είτε βασίζεται σε, είτε παράγεται από τρεις γενικούς τύπους πληροφορίας: (1) γνωστική πληροφορία, (2) θυμική / συναισθηματική πληροφορία, και / ή (3) πληροφορία που σχετίζεται με προηγούμενες συμπεριφορές ή προθέσεις συμπεριφοράς» Zanna & Rempel (1988)

27 Potter (2005) αποκωδικοποίηση των συστατικών μερών του ορισμού των Zanna & Rempel (1988)

28 «Κατηγοριοποίηση» … αναγνώριση κάποιου αντικειμένου ως αντικείμενο

29 «Αντικείμενο – ερέθισμα»
«ορατότητα» Α – Ε Α – Ε / «αντικείμενο επενέργειας»

30 «Αξιολογική διάσταση»
Διάφοροι τρόποι αξιολόγησης αντικειμένου: απόλυτο κριτήριο συγκριτικά αριθμητικό συνεχές

31 «Βασίζεται σε ή παράγεται από πληροφορία»
«Βασίζεται σε ή παράγεται από πληροφορία» Καταγωγή θετικής ή αρνητικής αξιολόγησης

32 «Γνωστική πληροφορία»
Ιδέες, πεποιθήσεις, απόψεις, αναμνήσεις

33 «Θυμική / συναισθηματική πληροφορία»
Αισθήματα που απορρέουν από την εμπειρία μας με το εν λόγω αντικείμενο

34 «Πληροφορίες περί προηγούμενων συμπεριφορών ή προθέσεων συμπεριφοράς»
Παρελθοντικός τρόπος δράσης (ή πρόθεση δράσης)

35 ΣΧΟΛΙΟ: Οι Zanna & Rempel δεν μας δίνουν απλώς έναν ορισμό.
Ο ορισμός τους κατευθύνει το βλέμμα μας στο τι θα πρέπει να εξετάσουμε αν θέλουμε να μάθουμε το πώς γεννιούνται οι στάσεις. Ο ορισμός τους, επίσης, μας προσανατολίζει στο πώς θα δράσουμε αν έχουμε σκοπό να αλλάξουμε τη στάση ή τις στάσεις κάποιων.

36 Το πρόβλημα στάση / συμπεριφορά
Το πρόβλημα στάση / συμπεριφορά Διακύβευμα στάσεων: εκλογική και καταναλωτική συμπεριφορά του πληθυσμού

37 Το ερώτημα Στάση / Συμπεριφορά
Το ερώτημα Στάση / Συμπεριφορά Η ρητή ή, συνήθως, υπόρρητη παραδοχή ότι υπάρχει στενή σύνδεση ανάμεσα στις στάσεις και τη συμπεριφοράς είναι, άραγε, έγκυρη;

38 Η έρευνα του LaPiere (1934) Πρώιμες ενδείξεις ότι …κάτι, ίσως, ‘πάει λάθος’

39 Η βιβλιογραφική επισκόπηση του Wicker (1969)
Σοβαρές ενδείξεις ότι ‘κάτι πάει λάθος’ Εξαιρετικά χαμηλές συσχετίσεις ανάμεσα στις στάσεις και τις συνδεόμενες συμπεριφορές

40 «Κρίση» & … «ανάρρωση»! Αλλαγή... πλεύσης!

41 Νέο Κ.Ψ. ερώτημα: Ποιες είναι οι συνθήκες κάτω από τις οποίες συσχετίζονται στάσεις και συμπεριφορά;

42 Hewstone et al (1988): διαφοροποίηση ΚΨ ερωτημάτων:
Από το «συσχετίζονται οι στάσεις και η συμπεριφορά;» στα: «Πότε συσχετίζονται οι στάσεις και η συμπεριφορά;» «Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν το μέγεθος της συσχέτισης όταν και αν αυτή παρατηρηθεί;» «Μέσα από ποιες διεργασίες επηρεάζουν τη συμπεριφορά οι στάσεις;»

43 Myers (1993) οι στάσεις σκιαγραφούν αποτελεσματικές προβλέψεις της συμπεριφοράς όταν: ελαχιστοποιούνται οι επιρροές στην έκφραση στάσεων ελαχιστοποιούνται οι επιρροές στη συνδεόμενη συμπεριφορά συγκεκριμένη σύνδεση με τύπο συμπεριφοράς στασιακή ευκρίνεια

44 Επιρροές στην έκφραση στάσεων
Πόσο πιθανόν είναι να εκφράσει κανείς ρατσιστικές απόψεις όταν έχει απέναντι του έναν κατά πάσα πιθανότητα «προοδευτικό» ερευνητή;

45 Επιρροές στη συνδεόμενη συμπεριφορά
Οι φίλαθλοι πηγαίνουν κάθε Κυριακή στο γήπεδο;

46 Εξειδικευμένη σύνδεση στάσης – συμπεριφοράς
Εξειδικευμένη σύνδεση στάσης – συμπεριφοράς Μέτρηση στάσης απέναντι στην ‘πυρηνική ενέργεια»; ΟΧΙ!! Μέτρηση στάσης απέναντι στην εκδήλωση διαμαρτυρίας για το χτίσιμο πυρηνικού εργοστασίου ΝΑΙ!!

47 Στασιακή ευκρίνεια Οι απόψεις μας, οι πεποιθήσεις μας κοκ δεν βρίσκονται συνεχώς σε «πρώτο πλάνο» στο νου μας. Μεγάλο μέρος της καθημερινής μας ζωής ξετυλίγεται μηχανικά, κάτω από την πίεση των περιστάσεων και των συνθηκων.

48 Οι στάσεις στο πλαίσιό τους
Οι στάσεις συσχετίζονται με τη συμπεριφορά όταν η μέτρηση στάσης ‘εφάπτεται’ στενά με την υπο εξέταση συμπεριφορά Οι στάσεις δεν αποτελούν παρά μόνο ΕΝΑΝ από τους παράγοντες που καθορίζουν τη συμπεριφορά

49 Η Θεωρία της Προσχεδιασμένης Συμπεριφοράς (Ajzen 1989)
Στάση απέναντι σε μια συμπεριφορά ΠΡΟΘΕΣΗ για συμπεριφορά ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ Υποκειμενική Νόρμα Προσλαμβανόμενος Έλεγχος Συμπεριφοράς

50 Ισχύς των Στάσεων Η επιρροή μιας στάσης πάνω στην συμπεριφορά εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη σημασία ή την ισχύ της στάσης

51 Ψ παράγοντες που επηρεάζουν την ισχύ των στάσεων
Ψ παράγοντες που επηρεάζουν την ισχύ των στάσεων Boninger et al. (1995): οι πλέον ...παθιασμένες στάσεις αφορούν σε ζητήματα στα οποία εμπλέκονταν: προσωπικά συμφέροντα βαθιά εδραιωμένες φιλοσοφικές, πολιτικές ή θρησκευτικές αξίες φίλοι, οικογένεια ή άλλες κοινωνικές ενδο-ομάδες

52 Παράγοντες που σχετίζονται με την ισχύ στάσεων
Πόσο καλά ενημερωμένο είναι το άτομο; Πώς αποκτήθηκαν οι πληροφορίες στις οποίες στηρίζεται η στάση; Πόσο εύκολα γίνεται συνειδητή η στάση;

53 Προσεγγίζοντας κριτικά το Κ.Ψ. αντικείμενο ‘στάσεις’
Ερώτημα: Είναι οι στάσεις δι-ιστορικό και διαπολιτισμικό ‘φαινόμενο’; Υπήρχαν παντού και πάντα, σ’ όλες τις ανθρώπινες κοινωνίες, ‘στάσεις’;

54 Δημοκρατική συναίνεση
W. McGuire : ΟΧΙ! 1 Δημοκρατική συναίνεση Προτίμηση – αξιολόγηση πολιτικών προσώπων

55 Ατομική κατανάλωση W. McGuire : ΟΧΙ! 2
Προτίμηση – αξιολόγηση καταναλωτικών προϊόντων Ατομική κατανάλωση και ...ταυτότητα (βλ. επόμενο slide)

56 Άσκηση: Ποιος είναι ο ένας; Ποιος είναι ο άλλος;
Παπούτσια Clarks Κοστούμι Hugo Boss Πουκάμισο με τα αρχικά του Ρολόι ROLEX Γυαλιά PRADA Χαρτοφύλακα TUMI Αθλητικά ALL STAR Jeans DIESEL T-Shirt ιδιοκατασκευής Ρολόι SWATCH ‘Διαστημικά’ γυαλιά ηλίου Σακίδιο από ίνες κλωστικής κάνναβης

57 Ατομικισμός W. McGuire : ΟΧΙ! 3
Η έμφαση στις ατομικές διαφορές, η οποία είναι κεντρικό χαρακτηριστικό των δυτικών, νεωτερικών κοινωνιών, μας οδηγεί στο να κατανοούμε, ‘αυτονόητα’, τις στάσεις ως διαρκείς στο χρόνο απόψεις ή προτιμήσεις και οι οποίες διακρίνουν το ένα άτομο από το άλλο και κατευθύνουν τις πράξεις του.

58 ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ (βλ. Potter 2005) 1
«Περιορισμένη εμβέλεια»

59 ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ (βλ. Potter 2005) 2
Στάση – Πρόθεση: ταυτολογία;

60 Από τη σκοπιά του κοινωνικού κονστρουξιονισμού
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ! (Potter 2005) Από τη σκοπιά του κοινωνικού κονστρουξιονισμού

61 Μοναδισμός Πώς συνδέονται οι στάσεις μεταξύ τους;
Ποια είναι, αν υπάρχει, η …ζύμη που συνδέει τις σταφίδες στο κέικ;

62 Ατομικισμός Πώς εξηγείται η σχέση ανάμεσα στις συλλογικές απόψεις και τις ατομικές στάσεις;

63 Μεταβλητότητα –σε συνάρτηση με το πλαίσιο
Μεταβλητότητα –σε συνάρτηση με το πλαίσιο Πώς εξηγείται το γεγονός ότι, π.χ. σε μια συζήτηση συχνά εκφράζονται αντικρουόμενες αξιολογήσεις του ίδιου ‘στασιακού αντικειμένου’;

64 Οι αξιολογήσεις ως δράσεις
Μήπως οι αξιολογήσεις δεν … ‘αντικατοπτρίζουν’ υποβόσκουσες στάσεις; Μήπως από μόνες τους συνιστούν ένα Κ.Ψ. φαινόμενο διαφορετικής τάξης;

65 π.χ. Marsh (1976) (Βλ. Potter & Wetherell (2009, σελ. 72-75)
‘Οι έγχρωμοι μετανάστες….’ 1 -Μου είναι απολύτως αντιπαθείς 2 -Δεν τρέφω ούτε θετικά ούτε αρνητικά συναισθήματα γι’ αυτούς 3 -Μου είναι απολύτως συμπαθείς

66 Απολύτως Ούτε θετικά ούτε αρνητικά Απολύτως
Κατανομή αισθημάτων συμπάθειας και αντιπάθειας απέναντι στους έγχρωμους μετανάστες Απολύτως Ούτε θετικά ούτε αρνητικά Απολύτως αντιπαθείς συναισθήματα συμπαθείς 12% % % % % % % Πολύ Εχθρικός Χωρίς Ουδέτερος Με Θετικός Πολύ εχθρικός αισθήματα αισθήματα Θετικός συμπάθειας συμπάθειας Αρ. στο δείγμα: μη σταθμισμένων=1785, σταθμισμένων=1482, «δεν γνωρίζω» (εξαιρούμενα=4%). Πηγή: Marsh, 1976, Αναπαραγωγή στο Potter & Wetherell (2009)

67 Ζητήματα και προβλήματα….

68 Οι ‘έγχρωμοι μετανάστες’ ως αντικείμενο σκέψης (& στάσης)
Οι ‘έγχρωμοι μετανάστες’ ως αντικείμενο σκέψης (& στάσης) Ο όρος ‘έγχρωμοι μετανάστες’ είναι μια απλή ετικέτα κατηγοριοποίησης για μια ομάδα ανθρώπων που ικανοποιούν την περιγραφή ‘έγχρωμος’ και ‘μετανάστης’; Σύγχρονες θεωρίες της γενετικής: δεν είναι δυνατή η διάκριση ‘φυλών’ ανθρώπων βάσει αδιαμφισβήτητων, υποκείμενων σωματικών και γενετικών διαφορών. ‘Έγχρωμοι μετανάστες’; ‘Έγχρωμοι μόνιμοι κάτοικοι’;

69 ‘Συμπάθεια’ & ‘εχθρότητα’
Η κλίμακα: ‘απολύτως αντιπαθείς’ …. ‘απολύτως συμπαθείς’ μετατρέπεται σε κλίμακα: ‘πολύ εχθρικός’, ‘εχθρικός’ κ.ο.κ

70 Μετάφραση αποκρίσεων Όταν τα άτομα συμπληρώνουν μια κλίμακα στάσεων εκτελούν μια ουδέτερη πράξη περιγραφής ή έκφρασης μια εσωτερικής ψυχικής κατάστασης; Ή μήπως εμπλέκονται στην παραγωγή μιας συγκεκριμένης γλωσσικής διατύπωσης που είναι συντονισμένη στο συγκεκριμένο της πλαίσιο;